Search

Şeker pancarı (Beta vulgaris L.), küresel ölçekte önemli ve stratejik bir üründür. Pancar bitkisinin bor (B) ihtiyacının yüksek olmasına rağmen, B uygulamalarının çimlenme ve fide gelişimine etkisi hakkında fazla bir veri bulunmamaktadır. Bu araştırma, B elementinin şeker pancarı tohumlarının çimlenme ve fide gelişmesine etkilerini incelemek için laboratuar koşullarında yürütülmüştür. Deneme tesadüf parselleri deneme desenine göre üç tekerrürlü olarak kurulmuştur. Çalışmada 'BR1' şeker pancarı çeşidine beş farklı dozda B (0, 0.2, 0.4, 0.8, 1.6 ppm) uygulanmıştır. Varyans analizine (ANOVA) göre çalışmada incelenen kök uzunluğu, fide yüksekliği, fide kuru ağırlığı ile sürme hızı ve sürme gücü bor uygulamalarından önemli ölçüde etkilenmiştir. Çalışma sonunda 0.2 ppm B uygulamasının BR1 şeker pancarı çeşidinin kök uzunluğu, fide uzunluğu, fide kuru ağırlığı, sürme hızı ve sürme gücü özellikleri üzerine olumlu etkisi olduğu belirlenmiştir. Bununla birlikte, 1.6 ppm B uygulamasının ise incelenen parametrelerin tamamında şeker pancarı fidelerinde olumsuz etki oluşturduğu tespit edilmiştir., Sugar beet (Beta vulgaris L.) is a major source of sugar on a global scale. Despite the fact that the sugar beet crop has a high need for boron (B), there is little data on the effect of B applications on germination and seedling growth. A laboratory experiment was conducted to examine the effects of boron application on sugar beet germination, and seedling stage. The experiment was arranged in completely randomized design with three replications. Cultivar ‘BR1’ was treated with five levels of boron (0, 0.2, 0.4, 0.8, 1.6 ppm) for the experiment. According to analysis of variance (ANOVA). It was found that the root length, seedling height, seedling dry weight as well as seedling emergence rate and seedling emergence vigour were considerably affected by boron administrations. As a result, 0.2 ppm boron application had a positive effect on the root length, seedling height, seedling dry weight, seedling emergence rate and seedling emergence vigour. However, 1.6 ppm boron application had a negative effect on investigated traits.

Dünyanın başlıca besin kaynaklarından olan buğdaya olan artan talebi karşılamak ve daralan genetik çeşitliliğin artırılması için yeni gen kaynaklarına ihtiyaç duyulmaktadır. Bu nedenle bitki ıslahçıları geniş gen havuzu oluşturmak için yerel ve yabani genotiplere yönelmiştir. Bu çalışma yerel ve tescilli ekmeklik buğday çeşitlerinin fenotipik özelliklerini belirlemek ve moleküler karakterizasyonunu tanımlamak amacıyla sera koşullarında yürütülmüştür. Çalışmada bitki boyu (65.93-117.75 cm), bitkide kardeş sayısı (2.25-16 adet), ana sap başaktaki başakçık sayısı (16.25-22.75 adet), anasap başakta tane ağırlığı (0.56-1.57 g), bitkide tane sayısı (66.50-213.25 adet), anasap başakta tane sayısı (20-56 adet), bitki tane verimi (2.72-4.58 g), kök kuru ağırlığı (0.68-1.85 g), bitki toprak üstü kuru ağırlığı (8.81-21.13 g), hasat indeksi (%20.86-35.51), kök/toprak üstü kuru ağırlığı (0.06-0.11) ve bayrak yaprak alanı (10.55-62.25 cm²) özellikleri ölçülmüş ve genotipler arasında geniş varyasyon olduğu bulunmuştur. Moleküler karakterizasyon için 14 adet SSR primeri kullanılmıştır. Toplam 45 bant elde edilmiştir. Oluşan bantların 37 tanesi polimorfik özellik göstermiştir. Primer başına 3.21 bant ortalaması elde edilmiştir. En fazla polimorfik bant veren Xwmc332 primerinden 5 bant elde edilmiştir. Polimorfik bilgi içeriği 0.36-0.83 arasında gerçekleşmiştir. Yerel ekmeklik buğday genotipleri arasında SSR markörleri kullanarak belirlenen Jaccard benzerlik indeksi %25.8-87.5 arasında değişmiştir. Bayes istatistiğine göre yapılan dendograma göre genotipler 2 ana gruba ayrılmış ve bunların arasında %89 farklılık ortaya çıkmıştır. Yapılan çalışma ile yerel ekmeklik buğday genotiplerinin incelenen özellikler açısından geniş bir varyasyona sahip olduğu görülmüştür. Bu varyasyonu belirlenmesinde mikrosatelit markörlerinin kullanılabileceği öngörülmüştür. New gene sources are needed to meet the increasing demand of wheat, which is one of main food sources the world's. At the same time this study is also important in terms of increasing the narrowing genetic diversity. For this reason, plant breeders have focused on local and wild genotypes to create a large gene pool. This study was conducted to determine phenotypic properties and molecular characterization of local bread wheat genotypes. Plant height (65.93-117.75 cm), number of tiller in the plant (2.25-16 units), number of spikelets in main spike (16.25-22.75 units), grain weight in main spike (0.56-1.57 g), number of seed per plant (66.50-213.25 units), grain number per spike (20-56 units), plant grain yield (2.72-4.58 g), root dry weight (0.68-1.85 g), above-ground plant dry weight (8.81-21.13 g), harvest index (20.86%) 35.51), root / soil dry weight ratio (0.06-0.11) and flag leaf area (10.55-62.25 cm²) were measured and a wide variation was found between genotypes. 14 units SSR primers were used for molecular characterization. A total of 45 bands were obtained. 37 of these bands showed polymorphic properties. Average of band per primer was 3.21. The most polymorphic was Xwmc332 primer and it gives 5 bands. The polymorphic information content was between 0.36-0.83. Jaccard similarity index determined by using SSR markers ranged from 25.8% to 87.5% among local bread wheat genotypes. According to the dendogram made in Bayes statistics, genotype is divided into two main groups. There was 89% difference between these two main groups. In this study, it was found that local bread wheat genotypes have a wide variety for investigated traits. Microsatellite markers can be used to determine genotypic variation. Dicle Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinatörlüğü

Yahudi kutsal kitabında Yeni Ahit ve Kur'an-ı Kerim'de `rdy` kökünün artsü-remli anlam incelemesini yaptık. Odak kavram olarak günlük konuşmalarımızda ve Kur'an'da çokça kullanılan `rdy` kökünü belirledik. İnceleme kökü, Kur'an'ın tasdik edici olarak vahyedildiği kendinden önceki semavi kitaplarda da kullanıldığından artsü-remli semantik metotla araştırılmıştır.Birinci bölümde, İbranice ve Tevrat sözlüklerinden kökün anlamı tespit edilmiş-tir. Tevrat metinlerinde yüklendiği anlamlarla ilgili örnekler verilmiştir. Kökün ilk anlamı `memnun olmak, beğenmek, hoşlanmak` ikinci anlamı ise, `canı gönülden kabul etmek` şeklinde geçmektedir. İsim olarak `bereket, lütuf, nimet, beğeni, kabul, dilediği gibi dav-ranmak` anlamlarına gelmektedir. Kök isim olarak zaman belirten `lütuf zamanı, lütuf yılı` gibi sözcüklerle de geçmektedir. Ayrıca `dilediğini yapmak` şeklinde `yapmak` fiiliyle de beraber kullanılarak deyim oluşturmuştur. Bu bölümde en çok `kabul etmek, kabul` anlamı kullanılmıştır. Günümüz İbranicesinde kullanılan `istemek` anlamına gel-memektedir.İncelediğimiz `rdy` kökü Yeni Ahit bölümünde üç kökle ifade edilebilecek ma-naları yüklenmiştir. Böylece çok anlamlı kelime haline gelmiştir. Yeni Ahit metinlerinde kök anlam daralmasına uğramış ve sadece `barışmak, uzlaşmak, hemfikir olmak` anlam-larına gelmektedir. Bu anlamının yanında `sürü, gütmek, çoban, papaz, düşünmek, dü-şünce, aptal, akılsız, zihin akıl` eş sesli kelime olarak anlamlarına gelmektedir.Son vahiy döneminde ise `memnun olmak, beğenmek, hoşlanmak` anlamları Al-lah'ın insanlardan ve insanların da Allah'tan memnun olması olarak ayetlerde geçmekte-dir. Bunun yanında `kabul etmek, seçmek, tatmin olmak, anlaşmak, onaylamak, sevmek ve yetinmek` anlamlarına gelmektedir. Girdiği kalplara göre de `anlaşmak, itaat etmek, gönlünü almak, izin vermek, seçmek, dilemek` anlamlarına gelmektedir. İsim olarak kök `İslam, bereket, lütuf, ihsan, nimet, ecir, kazanç, sevap` anlamlarına gelmektedir. Kökün geçtiği ayetlerde yüklendiği anlam `kabul etmek` anlamına uygun düştüğü sürece bu anlamı vermek herhangi bir anlam bozukluğuna neden olmamaktadır.Kökün anlam bakımından ilişkili olduğu kavramlar da bulunmaktadır. Bunlar `kabul etmek, irade, muhabbet, bereket` kavramlarıdır. Bu kavramlarla anlam bakımın-dan aynı anlamları yüklenseler de aralarında çok az da olsa anlam farkları bulunmaktadır. Kök günümüzde `Allah razı olsun` şeklinde dua olarak sık sık kullanılmaktadır. I have done a search of diachronic meaning of the root `rdy` in the Jewish holy book, New Testament and Quran. I have identified the root `rdy` as focus concept in the daily conversations and Quran. Because the examination root was also used in the heavenly books as verifiable for Quran, it has been studied with diachronic semantic method.In the first section, the meaning of the root is identified through Hebraic and Torah dictionaries. It is given some examples related to the meanings it has in the Torah texts. The first meaning of the root is `to be pleased, to like, to admire`. The second meaning is `to appreciate…` As a noun it is used as `abundance, grace, blessing, taste, acceptance, behave as you desire.` As a time, expression it is used like time of grace, year of grace. Also, it is used together with the verb do `as` to do whatever you wish, forming an opinion. In the section, the meaning is mostly used as `to accept, ac-ceptance`. It does not mean `to want` as used in Hebrew nowadays.The root `rdy` I have studied is assigned some meanings which can be stated by three roots in the New Testament. It becomes multiple meaning word as a result. In the text of the New Testament, it has a narrower meaning and only it means `make peace, compromise, agree.` It also means `herd, to herd, shepherd, priest, to think, opinion, stupid, mindless, mind` as homonymous.During the last testimony, the meaning as `to be pleased, to like, to enjoy` ap-pears in the verses that Allah is pleased with the people and the people are pleased with Allah. It means `to accept, to choose, to satisfy, to agree, to confirm, to like and to con-tent` as well. According to the forms it takes it also means `to agree, to obey, to concili-ate, to allow, to choose, to wish.` It means `İslam, abundance, grace, gift, blessing, re-ward, gain, good deed` as a noun. It does not cause any meaning disorder as long as it is used as `to accept` in the testimony it passes.There are also some concepts which are related to the root in point of meaning. These concepts are `to accept, will, affection, abundance.` Though they have same meanings related to meaning, there are few meaning differences. The root is now used as a call like `Allah is pleased with you`. 204

Bu çalışmanın amacı bazı ekmeklik buğday (Triticum aestivum spp.) çeşitlerinin ilk gelişme dönemlerine ait toprak altı ve üstü organlarının belirli haftalık periyotlarla değerlendirilmesidir. Çalışma iklim odasında, faktöriyel deneme desenine göre 4 tekerrürlü olarak yürütülmüştür. Denemede daha önceki çalışmalar göz önünde tutularak, çeşit seçiminde önemli bir kriter olan ekmeklik buğday çeşitlerinin ilk gelişme dönemlerindeki kök uzunluğunun kök kuru ağırlığı/fide kuru ağırlığına oranlanması baz alınmış ve 6 farklı ekmeklik buğday çeşidi kullanılmıştır. Yetiştirme ortamı olarak 750 ml hacimli kaplarda, hacim esasına dayanılarak 2:1:1 oranında toprak:torf:kum karışımı kullanılmıştır. Temel gübreleme amacıyla her bir kaba 300 mg kg-1 N, 80 mg kg-1 P2O5 ve 180 mg kg-1 K2O olacak şekilde amonyum sülfat, triple süper fosfat ve potasyum sülfat uygulanmıştır. Denemede 4 farklı yetiştirme periyodunda bitkilerin gelişim kriterleri incelenmiştir. Çimlenme döneminden sonra, haftalık periyotlarda 4 farklı söküm zamanında hasat yapılmıştır ve deneme 5 hafta sonra sonlandırılmıştır. Hasat edilen bitkilerde sürme oranı, sürme gücü, fide uzunluğu, kök uzunluğu, fide yaş ağırlığı, kök ağırlığı, fide kuru ağırlığı, kök kuru ağırlığı, kök kuru ağırlığı /fide kuru ağırlığı oranı, yaprak alanı, kök yüzey alanı, kök hacmi ve primer ve sekonder kök çapı belirlenmiştir. Farklı çeşitlerde periyodik (haftalık) gelişme dönemlerinde incelenen parametreler arasında farklılıklar belirlenmiştir. Çeşitler arasında, haftalık gelişimlerine göre, Tekirdağ çeşidinde en yüksek sürme gücü, kök uzunluğu, fide yaş ağırlığı, fide kuru ağırlığı, kök kuru ağırlığı, kök kuru ağırlığı /fide kuru ağırlığı oranı, kök yüzey alanı, kök hacmi ve primer kök çapı değerleri elde edilmiştir. The aim of this study was evaluation of underground and upground organs belong first growth stage of some bread wheat (Triticum aestivum spp.) cultivars with spesific periods. This study carried out in climate chamber room according to factorial experimental design with four replications. In the experiment rations of root lenght/ root dry weight/ seedling dry weight, important criteria for choosen cultivar, were noticed and used six different bread wheat cultivar according to results of pervious research investigated our deparment. As growing media, the pots having mixed 750 ml soil, peat and sand in ratio of 2:1:1 as volumetric were used. Ammonium sulphat, triple super phosphate and potassium sulphate were applied to each pot as 300 mg kg-1 N, 80 mg kg-1 P2O5 and 180 mg kg-1 K2O by basic fertilization aim. The growth criteria of plants were investigated in four different growth period. After germination stage, the harvest were made in four different dismantling period by weekly periods. The experiment was ended after five weeks. Germination rate, germination vipor, seedling lenght, root lenght, seedling fresh weight, root fresh weight, seedling dry weight, root dry weight, the ratio of root dry weight/ seedling dry weight, leaf surface area, root surface area, root volume, primer and sekonder root diameter were determined in harvested plants. The differences amont parameters investigated by weekly periods were determined. The highest germination vigor, root lenght, seedling fresh weight, seedling dry weight, root dry weight, the ratio of root dry weight/ seedling dry weight, root surface area, root volume, primer root diameter were obtained in Tekirdağ cultivar. 90

Yaratma, Allah ile insan arasındaki ontolojik ilişkiyi belirleyen ve Kur'ân-ı Kerîm'in önemle üzerinde durduğu İslam düşüncesinin en temel kavramlarından biridir. `برأ (B-R-E) ve بدع (B-D-'A) Köklerinin Semantik Analizi` isimli bu çalışmamız, yaratma kavramının göstergesi olan bu iki kökün Kur'ân'daki anlamını konu edinmektedir. Araştırmamız bir giriş ve iki bölümden oluşmaktadır. Tezimizin giriş bölümünde araştırmanın konusu, amacı, önemi ve yöntemi hakkında bilgiler sunduk. برأ (b-r-e) ve بدع (b-d-'a) köklerini ayrı bölümlerde inceledik. Köklerin sözlüklerde yer alan temel anlamlarını, Kur'ân-ı Kerîm'de köklerin hangi anlamda kullanıldığını, köklerin tefsir kaynaklarında nasıl açıklandığını araştırdık. Neticede tarihsel süreç içerisinde kökün anlamında daralma, genişleme veya değişme olup olmadığını tespit etmeye çalıştık. B-r-e (برأ) kökünün anlam daralmasına, b-d-'a (بدع) kökünün anlam kaymasına uğradığını tespit ettik. The creation is one of the most important concepts of Islamic thought which is emphasized by the Qur'an. It determines the onthological relationship between the human being and Allah. This work is named ` Semantics analysis of the roots `B-R-A` and `B-D-A`. It aims to examine the Quranic meanings of these two roots in the sense of creation. This research consists of an introduction and two chapters. In the introductory part, we gave information about the subject, the aim, the significance and the method of the research. We analyzed the roots (b-r-a) and (b-d-a) in separate chapters. We investigated the basic meanings of the roots in the lexicons, in the Qur'an, and how these roots are explained in the commentaries on the Qur'an. Thus, we tried to determine whether there is a narrowing, an expansion or a change in terms of the meanings of these roots in the historical process. We identified that the root b-r-a had a semantic restriction and the root b-d-a had a semantic change. 116

Bu çalışmada Iris cinsi Scorpiris altcinsinde bulunan türlerin (Iris aucheri (Baker) Sealy, I. caucasica Hoffm., I. pseudocaucasica Grossh., I. nezahatiae Güner & H.Duman (Endemik), I. stenophylla Hausskn. & Siehe ex Baker (Endemik), I. galatica Siehe (Endemik) ve I. persica L.) kök ve yaprak anatomilerinin sistematik açıdan öneminin anlaşılması için çalışılmıştır. Çalışma sonunda, kökteki eksodermisin belirgin olup olmaması, korteks parankiması hücrelerinin tabaka sayıları, protoksilem kolları ve metaksilemin sayıları ile yapraktaki mezofil dokusunu oluşturan parankimatik hücrelerin tabaka sayılarının taksonomik öneme sahip olduğu görülmüştür., In this study, the root and the leaf anatomy of Iris subgenus Scorpiris species (Iris aucheri (Baker) Sealy, I. caucasica Hoffm., I. pseudocaucasica Grossh., I. nezahatiae Güner & H.Duman (Endemic), I. stenophylla Hausskn. & Siehe ex Baker (Endemic), I. galatica Siehe (Endemic) and I. persica L.) were studied in order to understand the importance of characters for systematic purposes. At the end of the study, it was seen that the presence or absence of the exsodermis, the number of cortex parenchyma layers, protoxylem arcs and the numbers of metaxylem in the root and the number of parenchyma layer of the leaf blade in the leaf had taxonomical significance.

Deneme bölünmüş parseller deneme desenine göre 3 tekerrürlü olarak Ordu Üniversitesi Ziraat Fakültesi deneme alanına kurulmuştur.Denemede, bitki boyu, kök uzunluğu, kök ağırlığı, yaş ve kuru ot verim özellikleri incelenmiştir.Araştırma sonuçlarına göre;En yüksek bitki boyu değeri 81.30 cm ile kompoze gübrelemenin uygulandığı geç biçimden elde edilmiştir. Her üç biçim uygulamasından da kompoze gübreleme en yüksek bitki boyu değerine ulaşmıştır.En yüksek kök uzunluk değeri 20.33 cm ile gübrelemenin yapılmadığı geç biçim kontrol uygulamasından elde edilmiştir.En yüksek kök ağırlık değeri 1026.93 kg/da ile kompoze gübrelemenin geç biçiminden elde edilmiştir.En yüksek yaş ot verimi 2111.66 kg/da ile kompoze gübreleme uygulamasının yapıldığı geç biçim uygulamasından elde edilmiştir.En yüksek kuru ot verimi 469.66 kg/da ile kompoze gübrelemenin geç biçim uygulamasından elde edilmiştir. Her üç biçim uygulamasından da elde edilen en yüksek değerler kompoze gübreleme uygulamalarından elde edilmiştir. This study vas established three replications in Ordu University of Agriculture Faculty split plot design.In this study, plant height, root lenght, root weight, dry and green grass yield were investigated.According to research results;The highest plant height value 81.30 cm vere obtained from the application of compound pertilizer form of late cuttung. In oll three forms cutting of the compound fertilizer has reached the highest value of plant height.The highest value of root lenght of 20.33 cm and dont fertilize late cutting forms of control applications.The highest value of root weight 1026.93 kg/da vas obtained from the compound fertilizer late cuttung applications.The highest greet herbage yield 2111.66 kg/da was obtained from compound fertilizer late cuttung applications.The highest hay yield 469.66 kg/da was obtained from compound fertilizer late cuttung applications.The highest values were obtained from compound fertilizer applications all three cutting. 49

Bu çalışmada Kur'ân-ı Kerîm'de yer alan KDY kökü Semantik yöntemle incelenmiştir. Çalışma giriş ve iki bölümden meydana gelmektedir. Çalışmanın giriş bölümünde tezin konusuna, amacına, önemine ve çalışmada takip edilen metoda değinilmiştir.Birinci bölümde; öncelikle KDY kökünün etimolojik yapısı incelenmiştir. Kökün kullanımları; ilk dönem, son dönem Arapça sözlükleriyle günümüz Arapça- Türkçe ve Osmanlı-Türkçe sözlüklerden tespit edilerek, bunların karşılıkları verilmiştir.İkinci bölümde KDY kökünün Kur'ân'daki kullanımları belirlenmiştir. Sonra kökün ayetlerde sahip olduğu anlamlar tespit edilmiş ve buna göre anlam grupları oluşturulmuştur. Belirlenen bu anlam gruplarında yer alan KDY köklü kelimelerin çeşitli tefsir kaynaklarında nasıl anlamlandırıldığı incelenmiştir. Ardından mütercimlerin KDY köklü kelimeleri Türkçe'ye hangi anlamlarla çevirdikleri tespit edilmiş ve semantik değerlendirilmesi yapılmıştır.Çalışma elde edilen neticelerin sonuç kısmında aktarılmasıyla tamamlanmıştır. In this dissertation the word root KDY, as appearing in the Holy Quran is analyzed by semantic method. The study is composed of an introduction and following two parts. In the introduction part of the work; topic, aim, importance and the applied method are explained.In the first part, primarily the etymological structure of the word-root KDY is examined. The use of mentioned root is determined in first-last period Arabic Dictionaries as well as in Actual Arabic-Turkish and Ottoman-Turkish Dictionaries and with that their related meanings are made clear.In the second part of the study, the use of the word-root KDY in the Holly Quran is determined. It is declared in which meanings the word-root KDY is appearing in Qur?an verses and meaning groups are built up accordingly. Afterwards, how the KDY-rooted words in the Qur?an verses are given in diverse interpretation sources. After that is clearified in wich meanings the translators have translated the KDY rooted words into Turkish and a semantic conclusion is done accordingly.The study is completed by the clearance of the findings in the last part. 214

Türkçenin kendine özgü en önemli özelliklerinden biri, onun sondan eklemeli bir dil olmasıdır. Bu özelliğinden dolayı Türk dilinde, yeni kelimeler türetilebilmektedir. Dilin bu şekilde kullanılmasıyla Eski Türkçeden bugünü de içine alan dönemlerde çeşitli isim, fiil vb. türetilmiştir.Bu çalışma, kökteş kelimeleri incelemektedir. Bu amaç doğrultusunda çalışmada, içerik analizi yöntemi kullanılmıştır. Bu yöntem yoluyla araştırmacı, kökteş kelimeleri dil bilimi ve anlam bilimi açılarından incelemiştir ve kökteş kelimelerin yan yana gelerek oluşturduğu fiil yapılarını isim ? fiil, ikileme ? fiil ve fiilimsi ? fiil olmak üzere üç ana başlıkta sınıflandırmıştır. Tüm bu bulgulara ek olarak, kökteş kelimelerin Türk dilinin hemen hemen her döneminde yaygın olarak kullanıldığı sonucuna varılmıştır.Anahtar Sözcükler: Kelime Türetme, Kökteş Kelime, İsim ve Fiil, Edebiyat. This study called verb structures which are constructed together with the words of same roots, is prepared for presenting as a master thesis to Erciyes University, Social Sciences Institute, New Turkish Language and Literature Main Science Branch, Turkish Science Branch.Due to the fact that the Turkish Language is the languages which are used the words via adding the affix end of the words, ıt can possible that the new words is improved. For this reason there is great tendency to improve word in the Turkish Languages. So to, during the historical periods which includes Old Turkish Language and New One, so many words has been improved in the several constructs.This study is aimed to investigate of the words of same roots. Direction of this aim, content analysis method was used in this study. By this method, the researcher examined and classified the words of the same roots with the point of literature and mean-science.As a result, words of same roots can be classifed three main constructs: Noun-verb, double-verb, and resemble-verb, and also words of same roots have been used relatively in every periods of the Turkish Language.KEY WORDS: Words of Same Roots, Literature, Improving Words, Language, Nouns, Verbs. 151

11 ÖZET MISIR BİTKİSİNİN BÜYÜME VE GELİŞMESİ ÜZERİNE KİLLİ- TIN TOPRAĞA FARKLI ORANLARDA KUM KARIŞTIRMANIN ETKİSİ Faruk ACAR Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Toprak Anabilim Dalı Danışman: Prof. Dr. Saim KARAKAPLAN 2001, Sayfa 48 Jüri: Prof. Dr. Saim KARAKAPLAN Doç.Dr. Cevdet ŞEKER - Doç. Dr. Bayram SADE Bu araştırmada killi-tın toprağa ağırlık olarak değişik oranlarda (% 0-20- 25-33-50) kum karıştırmak suretiyle mısır bitkisinin büyüme ve gelişmesi üzerine etkisi incelenmiştir. Bu araştırma, Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi serasında yürütülmüştür. Çalışma 1999 yılında, `tesadüf parselleri deneme desenine` göre üç tekerrürlü olarak kurulmuştur. Ekimden önce saksıların üst 15 cm'lik bölümündeki topraklara saksı başına 1 gram kompoze (15,15,15) gübre atılmıştır. Bitki boyu ortalama 70-80 cm olduğunda saksı başına 1 gram % 26 Amonyum Nitrat gübresi uygulanmıştır. Araştırma konuları :kontrol, 4:1, 3:1, 2:1 ve 1:1 oranında toprak:kum karışımıdır. Araştırmada test bitkisi olarak `Arifıye` silajlık mısır çeşidi ve saksı olarak 1 m boyunda, 125 mm çapında plastik borular kullanılmıştır. Ekimden hasada kadar 97 gün geçmiş ve hasadı takiben bitkilerin kök ve gövde kısımlarının yaş ve kuru ağırlıkları ile boyları ölçülmüştür. En iyi gelişme 4:1 toprak: kum karışım ortamında sağlanmış olup, bu muamelede bitki boyu ortalama 306,33 cm ve toplam bitki ağırlığı ortalama 479,23 g olmuştur. Kontrol'a göre boyda % 41,32, toplam ağırlıkta % 6,49 oranında bir artış sağlanmıştır. Bu sonuç toprağakum ilavesinin mısır bitkisinin büyümesi üzerine etkisinin ne kadar önemli olduğunu göstermektedir. Anahtar Kelimeler: Kök, Gövde, Büyüme, Gelişme, Mısır, Killi-Tın, Kum ilavesi. Ill ABSTRACT Master Thesis THE EFFECT OF ADDING SAND AT VARIOUS LEVELS IN A CLÂY- LOAM SOIL ON THE GROWTH AND THE DEVELOPMENT OF CORN PLANT Faruk ACAR Selçuk University Graduate School of Natural and Applied Sciences Department of Soil Science Adviser:Prof. Dr. Saim KARAKAPLAN 2002, Page 48 jury: Prof. Dr. Saim KARAKAPLAN Ass. Prof. Dr. Cevdet ŞEKER Ass. Prof. Dr. Bayram SADE This research was conducted to determine the effects of adding sand at various level (0-20-25-33-50 %) in a clay-loam soil on the growth and development of corn plant This research was carried in the greenhouse of Agricultural Faculty of Selçuk University. The study was established according to the randomized plots experimental design with three replications in 1999. Before sowing, composed fertilizer of 1 g for each pot (15,15,15) was applied to the top surface of 15 cm of soil in each pot. When the height of the stems reached 70-80 cm,l g of amonium nitrat fertilizer of 1 g ( 26 %) was applied to each pot. The topics of the research are; the control, the soil was added sand at the rate of 4:1,3:1, 2:1, 1:1 (soihsand). In this research as a test plant, `Arifiye` corn variety and as the pots with a length of 100 cm plastic pipe and a diamater of 125 mm were used. From sowing to harvesting, a period of 97 days were and after harvesting fresh and dried weight of stem and root and plant height of the corn were determined. The best growth was obtained from theIV mixture of 4:1 soiksand and in this treatment average plant height was 306,33 cm and total fresh weight of whole plant was 479,23 grams. Plant height, total plant weight was increased in the rate of 41,32 % and 6,49 % by this treatment, over the control. This result indicated that adding sand in to the soil was very importand on the growth and development of corn plant. Key Words: Root, Stem, Growth, Development, Corn, Clay-Loam, Adding Sand. 48

ÖZET BAZI EKMEKLİK VE MAKARNALIK BUĞDAYLARIN FARKLI GELİŞME DÖNEMLERİNDE KÖK VE TOPRAK ÜSTÜ ORGANLARIN GELİŞİMİ VE ARALARINDAKİ İLİŞKİ Bu çalışma, Hatay ekolojik koşullarında yetiştirilen bazı ekmeklik ve makarnalık buğday çeşitlerinin farklı gelişme dönemlerindeki bitkisel özelliklerin incelenmesi ve verimle olan ilişkilerini belirlemek amacıyla yürütülmüştür. M.K.Ü. Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü Araştırma alanında 1999-2000 yeyiştirme sezonunda yürütülen bu çalışmada, 3 ekmeklik buğday çeşidi (Genç-99, Golia, Panda) ve 2 makarnalık buğday çeşidi ve 1 makarnalık buğday hattı (Gedizr75, Ege-88, Omrabi-1), sekiz farklı gelişme döneminde (kardeşlenme öncesi, kardeşlenme başlangıcı, kardeşlenme ortası, sapa kalkma başlangıcı, sapa kalkma sonu, çiçeklenme dönemi, süt olum ve olgunlaşma dönemi) kök sayısı, kök uzunluğu, kök yaş ağırlığı, kök kuru ağırlığı, fide uzunluğu, fide yaş ağırlığı, fide kuru ağırlığı, yaprak sayısı, kök kuru / fide kuru ağırlığı ve tane verimi yönünden incelenmiştir. Kök sayısı, kök uzunluğu, kök yaş ağırlığı, fide uznluğu, yaprak sayısı ve kök kuru / fide kuru ağırlığı sapa kalkma sonu döneme kadar göreceli bir şekilde artış gösterirken, ilerleyen dönemlerde doğrusal şekilde artış göstermişlerdir. En yüksek kök kuru / fide kuru ağırlığı kardeşlenme döneminde tesbit edilirken, ilerleyen dönemlerle beraber kök kuru / fide kuru ağırlıklarında (fide kuru ağırlığı lehinde olan artışdan dolayı) azalmalar tesbit edilmiştir. Kök kuru ağırlığı, fide yaş ağırlığı ve fide kuru ağırlıkları süt olum dönemine kadar göreceli bir şekilde artış göstermişlerdir. Olgunlaşma döneminde, tane verimi ile fide yaş ağırlığı ve fide kuru ağırlığı arasında önemli ve olumlu ilişki tesbit edilirken kök kuru / fide kuru ağırlığı arasında önemli ve olumsuz bir ilişki tesbit edilmiştir. 2001, 56 sayfa Anahtar kelimeler; buğday, kök, gelişme dönemi, verim II ABSTRACT DEVELOPMENT OF ROOT AND ABOVEGROUND PARTS OF SOME BREAD AND DURUM WHEATS AND THEIR RELATIONSHIPS İN THE DIFFERENT GROWING STAGES This study was conducted to investigate plant characteristics at varius growing stages and determine their effect on grain yield of some durum and bread wheat species grown under Hatay ecologial. The experimet was conducted in the experimantal area of Field Crop Department of Mustafa Kemal University in 1999 / 2000 growing season with 3 bread wheat (Genç-99, Golia, Panda) and 2 durum wheat (Gediz-75, Ege-88) and 1 line durum wheat (Omrabi-1) cultivars. The following plant characteristics were investigated at different growing stages (before tillering, beginning of tillering, middle of tillering, beginning of stem elongation, end of stem elongation, anthesis period, milk development and ripening): number of root, root length, fresh weight of root, oven dry-weight of root, plant height, fresh plant weight, number of leaves, dry weight of root / dry plant weight and grain yield. While, number of root, root length, fresh weight of root, plant height, number of leaves, dry weight of root / dry plant weight gradually increased up to stem elongation period, these properties linearly increased in the later periods. Maximum dry weight of root / dry plant weight ratio was observed in the tillering period, a decreased was determined during the following periods. Dry-weight of root, fresh plant weight, dry plant weight had progressively increased up to milk development period. Positive and significant relationships were determined among grain yield and fresh plant weight and dry plant weight, whereas a significant negative relationship was observed with the dry root weight / dry plant weight. 2001, 56 pages Keywords: Wheat, Root, Growing Stage, Yield 56

ÖZET Yüksek Lisans Tezi TÜRKİYE SPALAX GÜLDENSTAEDT, 1770 (MAMMALIA: RODENTIA)'LARININ MOLARLARINDA KÖK VE ALVEOL VARYASYONLARI Aliye HEME (KİRLİ) Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Biyoloji Anabilim Dalı Danışman: Prof. Dr. Erkut KIVANÇ Bu çalışmada, Türkiye'nin 33 lokalitesinden toplanmış 690 örneğin kök ve alveol varyasyonları araştırıldı. Yapılan çalışma sonucunda, tüm örneklerin kök sayılarında yaşa bağlı bir varyasyon olmadığı; ancak köklerde gençlerden yaşlılara doğru bir kalınlaşma olduğu ve bu kalınlaşmanın en fazla labial kökte ortaya çıktığı; M''ın kök sayılarındaki varyasyonun S. leucodon' un alttürlerini ayırabilecek düzeyde olması nedeniyle ayırıcı bir karakter olarak kullanılabileceği; molarlardaki en fazla varyasyonun ve evrimsel olarak en gelişmiş alttürün cilicicus olduğu; kök ve alveol varyasyonlarındaki azalmaya ve evrimsel gelişmeye göre diğer alttürlerdeki sıralamanın anatolicus, turcicus, nehringi, armeniacus, intermedius ve kirgisorum şeklinde olabileceği saptandı. 2001, 58 sayfa Anahtar Kelimeler: Türkiye, Spalax, molar, alveol, kök, varyasyon ABSTRACT Masters Thesis VARIATIONS OF THE ROOT AND ALVEOL IN THE MOLARS OF TURKISH SPALAX GVLDmSTAEDT, 1770 (MAMMALIA: RODENTIA) Aliye HEME (KİRLİ) Ankara University Graduate School of Natural and Applied Sciences Department of Biology Supervisor: Prof. Dr. Erkut KIVANÇ In this study, root and alveol variations of 690 specimens collected from 33 localities in Turkey were investigated. There is no variation in the number of the root in relation to the age of all specimens. However, the roots become thicker from young to old as well as labial root more thicker than the others. Variation in the number of roots of M1 is distinguishable for subspecies of Spalax leucodon, therefore this character was found to be diagnostic characteristic S.L cilicicus has more moral variation and more evolutionary developed-subspecies than the other subspecies of S. leucodon. The other subspecies; S.L anatolicus, S.L turcicus, S.L nehringi, S.L armeniacus, S.L intermedins and S.L kirgisonum can be ordered according to decreasing in root and alveol variation along with evolutionary development. 2001, 58 pages Key Words: Turkey, Spalax, molar, alveol, root, variation. 58

ÖZET BURSA İLİ BUĞDAY ALANLARINDAKİ KÖK VE KÖKBOĞAZI FUNGAL HASTALIKLARI ÜZERİNDE ARAŞTIRMALAR Bu çalışma Bursa ili buğday alanlarında 1996 ve 1997 yıllarında gerçekleştirilmiş olup, kök ve kökboğazı fungal etmenlerinin oluşturduğu hastalığa yakalanma ve yaygınlık oranı, simptomatolojik ve taksonomik özellikleri, patojenisiteleri, buğday çeşitlerinin reaksiyonları ve tohum ilacı olarak kullanılan bazı fungisitlerin etkileri araştırılmıştır. Çalışmalar survey alanlarında ve laboratuvar koşullarında yürütülmüştür. Araştırma alanındaki hastalığa yakalanma oram 1996 ve 1997 yıllarında sırasıyla % 14.53 ve %1 1.27, yaygınlık oram ise %38.82 ve %37.97 olarak saptanmıştır. Kök ve kökboğazından yapılan izolasyonlarda en yüksek oranda izole edilen funguslar Fusarium spp., Rhizoctonia cerealis van der Hoeven, Alternaria alternata (Fr.) Keissler ve Drechslera sorokiniana (Sacc.) Subram and Jain'dır. Ayrıca, bu funguslarm simptomatolojik ve taksonomik özellikleri de kaydedilmiştir. Fusarium spp. veR. cerealis izolatlannm patojenisiteleri sırasıyla %8. 57-100. 00 ve %35.43-100.00 arasında değişmiştir. Kontrollü koşullarda reaksiyonları araştırılan 8 buğday çeşidinden l'i (Saraybosna,) F. culmorum (W.G.Sm.) Sacc. 'a orta derecede duyarlı, F. graminearum Schawabe ve R. cerealis 'e duyarlı olarak belirlenmiştir. Diğer 7 çeşit her 3 etmene duyarlı bulunmuştur. Türkiye'de, Buğdayda Sürme (Tilletia foetiaa (Wallr.) Liro, T. caries (DC.) Tul.) ve Rastık (Ustilago nuda tritici Schaffn.) hastalıklarına karşı ruhsatlı fungisitlerden Carbendazim, Tebuconazole, Maneb ve Triticonazole'un kullanım dozunda F. culmorum'z. sırasıyla %80.00, %80.00, %60.00 ve %28.00 oranında etkili olduğu saptanmıştır. Anahtar Kelimeler: Buğday, kök ve kökboğazı fungal hastalıkları, patojenisite, çeşit reaksiyonu, tohum koruyucu fungisit ABSTRACT INVESTIGATIONS ON THE ROOT AND CROWN ROT FUNGAL DISEASES IN WHEAT FIELDS IN BURSA PROVINCE In this study, it was investigated that the incidence and the prevalence of the disease caused by root and crown rot fungal pathogens, their symptomatological and taxonomical features, pathogenicities, the reaction of wheat cultivars and the efficacy of some fungicides, which are used as seed protectants, in wheat fields of Bursa in 1996 and 1997. The studies were carried out in the survey fields and under laboratory conditions. The incidence of the disease in the research area were found as 14.53% and 11.27% in 1996 and 1997, respectively. However, the prevalence of the disease were 38.82% and 37.97% in the same order. Fungi which are the most commonly isolated on root and crown isolations were Fusarium spp., Rhizoctonia cerealis van der Hoeven, Alternaria alternata (Fr.) Keissler ve Drechslera sorokiniana (Sacc.) Subram and Jain. Furthermore, the symptomatological and taxonomical features of these fungi were also recorded. Among the 8 wheat cultivars, whose reactions were investigated under controlled conditions, only Saraybosna is determined as moderately susceptible to F. culmorum (W.G.Sm.) Sacc. and susceptible to F. graminearum Schawabe and R cerealis. The other 7 cultivars were found susceptible to the each three pathogens. The pathogenicity of Fusarium spp. and R. cerealis isolations ranged from 8.57% to 100.00% and 35.43% to 100.00%, respectively. Carbendazim, Tebuconazole, Maneb and Triticonazole, which are among the fungicides registered against to bunt (Tilletia foetida (Wallr.) Liro, T. caries (DC.) Tul.) and smut (Ustilago mtda tritici Schaffh.) diseases on wheat in Turkey, were determined as effective as 80.00%, 80.00%, 60.00% and 28.00% againts F. culmorum when the recommended dosage applied, respectively. Key Words: Wheat, root and crown rot fungal diseases, pathogenicity, cultivar reaction, seed protectant fungicide 127

Bu araştırma, Mustafakemalpaşa ekolojik koşullarında hibrid şekerpancarı tohum üretim olanaklarını araştırmak ve elde edilen deneysel hibridlerin kök gövdesi verimi ve bazı özelliklerini karşılaştırmak amacıyla yapılmıştır. İki yıllık araştırma sonuçlarına göre, silolanmamış şekerpancarlarından alınan bitki başına ve dekara tohum verimleri 32.7 g ve 102.1 kg/da, silolanmışiarda 22.7g ve 70.9 kg/da olmuştur. Çimlenme ve sürme oranlan (%63.1 ve % 49.1) silolanmamışlarda, 1000 dane ağırlığı (19.1 g) ise silolanmışiarda en yüksek saptanmıştır. Diploid şekerpancarlarında aneuploid kromozomlu bitkilere rastlanmamış olup, aneuploid oranlan triploidlerde %8.0-14.0, tetraploidlerde %20.0-30.0 olmuştur. Elde edilen deneysel hibridlerin kök gövdesi verimleri 5883-1 1490 kg/da, baş+yaprak veri-mleri 1919-4388 kg/da arasında değişirken bu iki özellik bakımından triploid M01 40X001 melezi en yüksek değerleri vermiştir. Şeker oranları %1 1.67-14.86, şeker verimleri 713-1577 kg/da arasında saptanmış iken zararlı azot oranları binde (%o) 61-84 arasında değişmiştir. Diploid x tetraploid kombinasyonlarından elde edilen triploid melezler kök gövdesi, baş+yaprak ve şeker verimi bakımından daha üstün olmuştur. Ebeveyn olarak kullanılan CMS ve restorer hatların genel, melezlerin ise özel uyum yeteneği etkileri de incelenmiştir. Genel uyum yeteneği CMS hatlarda kök gövdesi verimi, şeker oranı ve şeker verimi, restorer hatlarda kök gövdesi verimi ve baş+yaprak verimi için; özel uyum yetenekleri ise kök gövdesi verimi, baş+yaprak verimi, şeker oranı ve şeker verimi için önemli bulunmuştur. Ortalama heterosis oranları kök gövdesi veriminde %37.5, baş+yaprak veriminde %33.7, şeker oranında %3.5, şeker veriminde %40.5 ve zararlı azot oranında %-4.4 olarak saptanmıştır. Bu sonuçlara göre, Mustafakemalpaşa koşullarında şekerpancarı tohumu üretimi için silolama işlemine gerek olmadığı, triploidlerin daha yüksek verim ve kalite özelliklerine sahip olduğu saptanmıştır. Studies on the Triploid and Diploid Hybrid Seed Production in Sugarbeets This research was conducted to determine the possible hybrid sugarbeet seed production in Mustafakemalpaşa ecological conditions and to compare root yield and some agronomic characteristic of experimental hybrids obtained from study. According to two-year results, seed yield per plant and seed yield per decare were 32.7 g and 102.1 kg/da at unstored (direct) sugarbeets respectively while it was 22.7 g and 70.9 kg/da at stored (indirect) sugarbeets. Germination and emergence rates (%63.1 and %49.1) were the highest at unstored sugarbeet while 1000 seed weight (19.1 g ) was the highest at stored sugarbeet. No aneuploid plant was found in diploid plants, the range of aneuploid rate is 8.0-14.0% at triploids and is 20-30% at tetraploids. The root yield, head+leaf yield of the experimental hybrids obtained from study ranged from 5883 to 11490 kg/da and from 1919 to 4388 kg/da respectively while M01 40x001 hybrid gave the highest value in terms of these two characteristics. Sucrose rate and sucrose yield varied from 11.67% to 14.86% and from 713 to 1577 kg/da respectively, while noxious nitrogen rates was found between 61 %o to and 84%o. The lines obtained from diploid x tetraploid combinations were superior for root, head+leaf and sucrose yields. General combining abilities of CMS and restorer parents and spesific combining abilities hybrids were also examined. General combining abilities were found significant in terms of root yield, sucrose rate, sucrose yield at CMS line, root yield and head+leaf yield at restorer line, while root yield, head+leaf yield, sucrose rate and sucrose yield were significantly in terms of spesific combining ability at hybribds. The mean heterosis rates were 37.5% for yield, 33.7% for head+leaf, 3.5% for sucrose rate, 40.5% for sucrose yield and -4.4% for noxious nitrogen. It was showed that it is unnecessary to store sugarbeet for seed production and triploids have higher yields and quality characteristics than other at Mustafakemalpaşa conditions. Susurluk Şeker Fabrikası

IV ÖZET Bu araştırma 1998 yılında Trakya Üniversitesi Tekirdağ Ziraat Fakültesi araştırma ve deneme tarlasında yapılmıştır. Araştırmada 4 Ak acıbakla çeşidi ve 1 ekotip kullanarak bunların verim ve kimi bitkisel özellikleri belirlenmiştir. Verilerin tespitinde her parselden 10 bitki seçilerek sap, kök ve tohum verimleri, bitki boyu, yan dal, bitkide meyve, yan dalda meyve, meyvede tane sayılan olmak üzere toplam 9 karakter üzerinde inceleme yapılmıştır. Bu denemede elde edilen sonuçlar kısaca aşağıdaki gibidir. En uzun bitki boyuna sahip çeşit 48.4 cm ile Vlademir iken en kısa bitki boyuna sahip populasyon 41.4 cm ile İda'dır. Bitkideki meyve sayışma bakıldığında en fazla meyveye sahip çeşit 7.43 adet/bitki ile Amigo olduğu. En az meyveye sahip çeşidin de 4.23 adet/bitki ile İda olduğu belirlenmiştir. Yan dal sayısı incelendiğinde, 3.68 adet ile Değirmenköy en fazla yan dala sahip çeşit iken İda çeşidi 2.58adet ile en az yan dala sahiptir. En yüksek tane verimine sahip çeşit 7.41gr. Amigo. En düşük tane veri mine sahip çeşit 3.41 gr. ile İda olmuştur. Değirmen köy, meyvedeki tane sayısı 3.72 adet ile en fazla olan çeşit. İda ise 3 adet ile en az meyve sayışma sahip çeşit olmuştur. Sap ağırlıklarına bakıldığında, en yüksek 5.72gr. ile Amigo, en düşük 3.57gr. ile İda çeşidi olmuştur. Kök ağırlıkları karşılaştırıldığında, en yüksek 1.1 5gr. ile Amigo, en düşük 0.57gr. ile İda çeşidi olmuştur. Yan dalda meyve sayışma bakıldığında en fazla meyveye sahip çeşit 0.95 adet ile Amigo. İda çeşidinde ise yan dalda meyve bulunmadığı görülmektedir. SUMMARY This research was conducted in the experimental field of field crops Department of Tekirdağ Agricultural Faculty of Trakya University. In the study, five lupin varieties were compared with each other in terms of their yield and plant characters. The result in the study are as follows. Vlademir had the highest plant height with 48.4 cm. while variety Ida had the lowest plant height with 41.4 cm. The highest pod number per plant was obtained in Amigo variety with 7.43. Ida had the lowest pod number per plant with 4.23. Değirmenköy variety has the highest branches number per plant with 3.68 whereas. Ida had the lowest value with 2.58. The highest seed yield per plant was observed in Amigo variety with 7.41 g. While Ida had the lowest seed yield with 3.41 g. For the seed number per pod, gave the highest value. Değirmenköy variety with 3.72, while gave Ida the lowest value. Amigo had the highest stem weight with 5.72 g. Ida has the lowest value for this character(3.57 g.). The highest number of pods branch was obtained from Amigo with 0.95. Ida did not e bean pods on the branches. The measurement which are stem, root and seed yield, plant height, number of branch per plant, number of fruits per plant, number of pods per branch, number of seed per pod were taken from 10 plants for each plot. 35

ÖZET Yüksek Lisans Tezi ŞANLIURFA SULU KOŞULLARINDA YETİŞTİRİLEN İNGİLİZ ÇİMİNDE FARKLI BİÇİM YÜKSEKLİKLERİNİN KÖK GELİŞİMİ VE OT VERİMİNE ETKİLERİ ÜZERİNDE BİR ARAŞTIRMA M. Giray KÜÇÜK Harran Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarla Bitkileri Ana Bilim Dalı 1997, Sayfa:.... Bu araştırma Şanlıurfa sulu koşullarında yetiştirilen İngiliz çiminde optimum biçim yüksekliğinin saptanması ve kök gelişiminin ot verimine etkisini incelemek amacıyla Harran Üniversitesi Ziraat Fakültesi araştırma alanında 1996 yılı ana ürün yetiştirme sezonunda yürütülmüştür. Araştırma tesadüf blokları deneme desenine göre 3 tekrarlamak olarak kurulmuştur. Araştırmada Lolium perenne no - variety çeşidi kullanılmış ve biçimler 5, 10, 15 cm yüksekliklerden yapılmıştır. Araştırmaya konu olan Lolium perenne de en yüksek yaş ot verimi birinci ve ikinci biçim toplamı olarak 3203 kg/da ile 15 cm' den biçilen parsellerden, en düşük verim ise 2874 kg/da ile 5 cm biçim uygulamalarından elde edilmiştir. En yüksek kuru ot verimleri birinci ve ikinci biçim toplamı olarak 800 kg/da ile 15 cm yükseklikten biçilen uygulamalardan; en düşük kuru ot verimi ise 752 kg/da ile 10 cm yükseklikten biçilen uygulamalardan elde edilmiştir. 15 cm biçim yüksekliğinde yapılan uygulamaların yüksek verimli çıkması 5 ve 10 cm yükseklikte biçilen parsellerin kök gelişiminin etkilenmesiyle ikinci biçim için yeterli derecede bitki büyümesi sağlayamamasından kaynaklanmaktadır. ANAHTAR KELİMELER: İngiliz çimi, Biçim yüksekliği. Biçim sayısı, Kök uzunluğu. Kök ağırlığı, Yeşil ot verimi. Kuru ot verimi M 68

39 ÖZET `Farklı Turunçgil Türlerine İlişkin Kök Aktivitesi Dağılımının Su Alım Oranı Esasına Göre Nötronmetre Yöntemi İle Belirlenmesi` Çukurova'nın önemli kültür bitkilerinden olan turunçgillerin yetiştirilmesinde, toprakların kireçli, killi ve kök çürüklüğü hastalığı ile bulaşık olmasından dolayı, vazgeçilmez anaç olarak kullanılan turuncun kök yapısını ve su emen köklerin dağılımını belirlemek üzere, Karataş'a bağlı Eğriağaç köyünde 12 yaşındaki turunçgil bahçesinde, 1 994 yaz aylarında bir çalışma gerçekleştirilmiştir. Deneme alanı killi-tın bünyeye sahiptir, düz ve düze yakın eğimli topraklardan oluşmaktadır. Akdeniz ikliminin hüküm sürdüğü bölgeye ait iklim verileri Çizelge 7'de verilmiştir. Denemede 3 tekrarlı tesadüf parsellerinden seçilen altıntop, limon, mandarin ve portakal ağaçlarının iki sulama aralığındaki su tüketimleri günlük nötron okumaları ile belirlenmiştir. Ağaçların kök bölgesinin yatay ve dikey yönde değişik noktalarında kökler tarafından kullanılan su miktarları saptanarak, su tüketim oranlarına göre emici köklerin dağılımı ortaya çıkarılmıştır. Turunç anacının kök dağılımı ve etkili kök derinliğinin üzerine aşılı olan türlere bağlı olarak değişiklik gösterdiği ortaya çıkmıştır. Limon ağacında etkili kök derinliği 70 cm olduğu tüketilen topraklan suyun yaklaşık % 50'sinin ilk 30 cm'lik toprak profilinden aldığı belirlenmiştir. Su alımının gerçekleştiği maksimum derinlik bu türde 130 cm olarak saptanmış ve haftalık ölçüm peryodunda limonun 42 mm su tükettiği tespit edilmiştir. Altıntop türü üzerinde yapılan çalışmalarda etkili kök derinliğinin 1 00 cm olduğu ve tüketilen toplam suyun % 35'inin ilk 30 cm'lik toprak katmanından alındığı belirlenmiştir. Bu türde, köklerin daha derinlere intiği ve toprağın 120 cm derinliğindeki kil tabakasını delerek aşağı katmanlarda yeniden kılcal kök oluşturup 170 cm' den su40 aldığı görülmüştür. Bir haftalık ölçüm süresinde 44 mm ile en fazla su tüketen türün altıntop olduğu belirlenmiştir. Mandarinde, etkili kök derinliği 70 cm olarak belirlenmiş ve toplam suyun yaklaşık % 50'sinin ilk 30 cm'lik toprak profilinden sağlandığı tespit edilmiştir. Su kaldırılan maksimum derinliğin 130 cm ve bir haftalık su kullanım miktarının 39 mm olduğu saptanmıştır. Portakalda, etkili kök derinliği 60 cm ile en yüzlek kök yapısı belirlenmiştir. Toplam suyun yaklaşık % 50'si ilk 30 cm'lik toprak katmanından sağlanmıştır. Su kaldırılan maksimum derinlik 110 cm ve bir haftalık su tüketimi 31 mm olarak saptanmıştır. Türlere bağlı olmaksızın görülen ortak özellik, köklerin derine inildikçe ve gövdeden taç izdüşümüne doğru uzaklaştıkça azalış göstermesidir. Toplam su tüketiminin yaklaşık % 80 - 85'inin gövdeden taç izdüşümüne kadar olan uzaklığın % 80'inde bulunan kökler tarafından sağlandığı belirlenmiştir. 41 SUMMARY `Determination Of Citrus Root Distribution According To Water Uptake Ratio Calculated By Neutronmeter Moderation Method`. The study was conducted in August 1994 in a 12 year old citrus orchard composed of 4 different citrus types in Karataş. The objective of the study was to determine the root distribution of navel oranges, starruby grapefruits, satsuma mandarins and interdonato lemons on sour orange (Citrus aurantium), which is the only suitable rootstock for clayey, lime rich and phythophthora citrophtora infected Çukurova soils. The field has a clayey-loam texture and slope is less than 1 %. Soil properties and some climatical datas are given in tables. Three repititions on each citrus type were done to determine the water depletion from the root zone, with 50 cm spacings from the trunk horizontally and every 10 cm depth till 1 80 cm of soil profile vertically, with daily neutronmeter readings between 2 irrigations. Neutronmeter readings are converted to mm of water through calibration curves and whole root water uptake activity distribution is computed. The study results have revealed same significant differences in root distribution of sour orange depending on the budwood grafted on it and also some characteristic properties of root structure are found. Satsuma tengerines and Interdonato lemons have formed a root structure with 70 cm effective root depth and 50 % of total soil moisture is supplied from the first 30. cm of soil layer. Maximum root depth where soil water depletion occured was found to be 130 cm and weekly transpiration of lemon and tangerine trees were found as 42 mm and 39 mm respectively. Starruby grapefruits have formed the most vigerous roots with an effective rooth depth of 100 cm. and 35 % of total water uptake was supplied from the first 30 cm layer of soil profile. Tap root of grapefruit has reached to deeper soil depths after penetrating42 the clay layer at 120 cm depth of soil profile and depletion of soil water has occured at 1 70 cm. Weekly transpiration amount was found as 44 mm. Washington navel oranges were found to have the most shallow effective root depth with 60 cm and 50 % of total water depletion has occured in the first 30 cm layer of soil profile. Maximum root depth was found 1 1 0 cm and weekly transpiration was the least in this citrus type with 3 1 mm. Sour oranges were found to have a shallow root structure and root distribution which decrease in concentration away from the tree trunk both in horizontal and vertical directions. 80 % of the total water uptake was supplied from the root zone between the tree trunk and 2 m away horizontally. 47

66 6. ÖZET Çalışmada, Rondo bezelye çeşidinin kök tüylerinden izole edilmiş olan KİTİN-71 gen klonu kullanılmış ve bu genin azot fiksasyonu ve nodülasyon esnasında bir markör geni olabileceği düşünülerek, bitki köklerinin neresinde ve ne zaman ekspres edildiği in-situ hibridizasyon yöntemi kullanılarak araştırılmıştır. Bunun yanında, `kitin- bağlayan-protein` yapısında olan HEVEIN geni ile benzerlikler göstermesi, KİTİN-71 geninin de aynı HEVEIN geninde olduğu gibi bitkide bir savunma mekanizması oluşturabileceğini düşündürmüş ve konu, bu boyutlar çerçevesinde de incelenmiştir. Çimlenmiş bezelye tohumları, baklagil bitki köklerinde nodul oluşturma ve bu sayede havanın serbest azotunu bağlama yeteneğinde olan Rhizobium bakterisinin PRE susu ile aşılanmıştır. Kontrollü koşullar altında gelişmeye bırakılan çimlenmiş bitkilerden 4.- 7.- 10. ve 16. günün sonunda kök ve nodul örnekleri alınmış ve bu örneklerden alınan doku kesitleri in-situ hibridizasyon yöntemi kullanılarak KİTİN-71 geni ile hibridize edilmiştir. Bunun yanında, bakteri ile bulaştırılmamış bezelye köklerinden de tohum çimlenmesinden 4.- 7.- ve 10. günlerin sonunda kök örnekleri alınmış ve aynı yöntem kullanılarak, KİTİN-71 geni hibridize edilmiştir. İlk olarak KİTİN-71 gen dizini, Sac I ve Kpn I restriksiyon enzim bölgelerinden kesilerek, yine aynı enzimlerle kesilmiş pBluescrip II (KS) klonlama vektörünün polylinker bölgesi içine yerleştirilmiştir. Daha sonra bu vektör E.coli bakterisine transfer edilerek çoğaltılmış ve bu sayede yeterli miktarda KİTİN-71 DNA' sı elde edilmiştir. Hibridizasyonda, `antisense RNA` ve `sense RNA` olmak üzere iki KİTİN-71 RNA' sı kullanılmıştır. `Antisense RNA'nın oluşturulmasında ilk olarak, Sac I restriksiyon67 enzimi ile lineer hale getirilmiş ve radyoaktif S35 ile etiketlenmiş DNA denature edilerek, T7 RNA polimeraz yardımıyla DNA'nın 5' -ucundan RNA sentezi başlatılmış, daha sonra dokulara hibridizasyon esnasında, bu RNA'ların dokularda komplementer oldukları mRNA'lara bağlanması sağlanmıştır. `Sense RNA` adı verilen RNA ' m oluşturulmasında ise, Kpn I restriksiyon enzimiyle kesilerek lineer hale getirilmiş ve radyoaktif S35 ile etiketlenmiş DNA denature edilerek, T3 RNA polimeraz yardımıyla DNA'nın 3'- ucundan RNA sentezi başlatılmış, ancak vektör yönünün ters okuma yönünden ve dokularda komplementer mRNA'ların yerine sense RNA'ların homolog dizinlerinin bulunmasından dolayı, çalışmada pozitif kontrol olarak kullanılmıştır. Hibridizasyon sonucunda, genin bakteri ile aşılanmış ve aşılanmamış tüm kök ve nodul dokularında ekspres edildiği belirlenmiş ve bakteri ile aşılanmamış tüm bitki kök dokularında genel olarak gen ekspresyon bölgesi, kambiyum tabakası olarak tespit edilmiştir. Bunun yanında bakteri ile aşılanmış kök ve nodul örneklerinde kambiyum tabakasının yanında, nodul meristematik bölgesinin ve nodul infeksiyon bölgelerinin de gen ekspresyon bölgesi olduğu saptanmıştır. Özellikle, genin nodul yapısını çevreleyecek şekilde ekspres edilmesi dikkati çekmiş ve bu nedenle genin, aynı HEVEIN geninde olduğu gibi bitkide bir savunma mekanizması oluşturabileceği düşünülmüştür. KİTİN- 71 geninin, nodülasyonun farklı dönemlerinde ve olgun bir nodülde ekspres ediliyor olması bu genin azot fiksasyonunda rol oynayan anahtar genlerden biri olduğunu göstermiştir. Özellikle bakteri ile aşılanmamış tüm bitki köklerinde ekspres edilmesi ise, temel bitki genlerinden biri olduğunu da ortaya koymuştur. 68 7. SUMMARY In this study, CHITIN-71 cDNA clone isolated from pea root hairs was used as a genetic material and it was considered that this gene might be a marker gene during nitrogen fixation and nodulation. So, where the CHITIN-71 gene is expressed was searched in plant tissue by ±n-situ hybridization. In addition, sequence analyses of CHITIN-71 gene showed that there were some identity to HEVEIN gene isolated from rubber tree, therefore this gene would play a role on defense mechanism in plant tissue like HEVEIN gene does was thought. Germinated pea seeds were inoculated with PRE strain of Rhizoblum which has ability to fix nitrogen and to form nodules. Root and nodule samples were taken at 4.- 7.- 10.- and 16th days from germinated plants which have grown under sterile conditions inoculated with PRE strain of Rhizobium and these tissues were hybridized with CHITIN-71 gene using In-situ hybridization technique. In addition, noninoculated root samples were taken from 4.- 7.- 10. and 16th days old plants and hybridized with CHITIN-71 gene using the same techniques. First, CHITIN-71 gene was digested with Sac I and Kpn I restriction enzymes and cloned in the polylinker region of pBluescript II (KS) plasmid which has digested with the same restriction enzymes. Later, this vector plasmid was trans fered in to the E.coli to obtain a large amount of CHITIN-71 DNA. During hybridization, Antisense RNA and Sense RNA of CHITIN-71 genes were used. Antisense RNA shows the reading orientation of homologous sequences in plant tissue during hybridization of this gene. Both of them which have linear structures by cutting different restriction enzymes were labelled with radioactives S35.69 Consequently, it was found that the gene was expressed in the all inoculated and uninoculated tissues. Also, cambium layer was found as a gene expression area in the uninoculated plants. In addition to the cambium layer, nodule meristematic area and nodule infection area were found as a gene expression area in the inoculated plants. Especially, the gene was expressed around the nodule structure. Therefore, it was thought that CHITIN-71 would play a role on defense mechanism in the plant system. Because of the expression of CHITIN-71 gene in the different stage of nodulation, CHITIN-71 gene might be one of the genes which has the activity on nitrogen fixation. 78

iv ÖZET Bu çalışmada, Türkiye'de itiştirilen bazı ekmeklik buğday ( Tttücmn aetstevam L.) varyetelerinden yazlık Çukurova-86 ve kışlık Bezostaya- l'in fide morfolojisi ve kök anatomisi özerine sıcaklığın etkisi incelenmiştir. Bitki yetiştirme denemeleri 11/8, 16/9 ve 32/26°C gündüz/gece sıcaklıklarında 15, 30, 45 gön yetiştirme sörelerinde ve 12 saat gön uzunluğunda kum kültörönde yörötölmöştör. Fide morfolojisi; fide ve embriyonal kök uzunluğu, yaprak ve embriyonal kök sayısı ve yaprak yüzey alanı belirlenerek incelenmiştir. Deneme sıcaklıklarında, varyetelerin fide büyüme ve gelişmesi ll/8*C'de en az, 32/26°C'de orta ve 16/9°C'de en iyi olarak belirlenmiştir. On bir/8°C'de, fide gelişiminin önemli düzeyde sınırlandırılması varyeteler arası farkın ortaya çıkmasını engellemiştir. 16/9°C'de tüm büyüme kriterlerinde, 32/26°C'de ise embriyonal kök ve yaprak sayısında belirlenen varyeteler arası farkların genotiplerinden kaynaklandığı düşünülmektedir. Varyeteler 11/8°C ve 32/26°C'de fide büyüme ve gelişimlerini sürdürerek düşük ve yüksek sıcaklığa uyum göstermişlerdir. Farklı büyüme sıcaklıklarının (16/9 ve 32/26°C) Çukurova-86 ve Bezostaya-1 varyetelerinin embriyonal kök anatomisine etkisi incelenmiştir. Bu inceleme, kök ucundan itibaren 5, 10, 20 ve 30 cm uzaklıklarda alman enine kesitlerde mikroskopik olarak merkezi silindir (MS) ve merkezi metaksilem (MM) çaplarının belirlenmesiyle yapılmıştır, MS ve MM çapları ile MM çapının MS çapma yüzde oranı bakımından 16/9 ve 32/26°C sıcaklıklarda, kök ucundan itibaren tüm uzaklıklarda varyeteler arası fark genellikle önemsizdir.MS çapı 16/9 ve 32/26*0 sıcaklıklarda kök ucundan tabana doğru artmıştır, MM çapı 16/9°C'de kök ucundan tabana doğru gidildikçe değişmemiş; fakat 32/26°C'de ise artmıştır. Bu nedenle, 16/9°C*de MM çapının MS çapma yüzde oranı kök ucundan tabana doğru artarken, 32/26°C'de değişmemiştir. MS ve MM çapları ile MM çapının MS çapma yüzde oranı 16/9°G'ye göre 32/26°C büyüme sıcaklığında kök ucundan itibaren tüm mesafelerde önemli düzeyde azalmıştır. Yazlık Çukurova-86 ve kışlık Bezostaya-1 'de, sıcaklıktaki artışa bağlı olarak embriyonal kök sayısı ve yaprak yüzey alanının azalması ve MM ve MS çaplarının daralması varyetelerin yüksek sıcağa vc^xxm yeteneğini göstermektedir, vi ABSTRACT In this study, the effect of temperature on seedling morphology and root anatomy was investigated in spring Cukurova-86 and winter Bezostaya-1 bread wheat ( Triticum ae&tfrum L.) varieties grown in Turkey. Plant growth experiments were carried out in sand culture at 1 1/8, 16/9 and 32/26°C day/night temperatures and 12-h photoperiod for 15, 30 and 45 day growing periods, The seedling morphology was investigated to define the length of seedling and seminal root» the number of leaf and seminal root and the leaf area. In these experiments, the determined seedling growth and development was minimum at 11/8°C, moderate at 32/26*C, and maximum at 16/9ÖC, The varietal differences was not determined at 11/8°C because of the growth and development was limited significantly at this temperature. On the other hand, there was varietal differences at 16/9°C in the all growth parameters and at 32/26°C in the number of seminal root and leaf. The determined differences between the varieties are thought to be originated from their genotypes. In the varieties, as a result of their adaptation to low and high temperatures the seedling growth and development was able to continue at 11/8 and 32/26'C. The effect of different growth temperatures (16/9 and 32/26*0) on the seminal root anatomy was investigated. The examination of cross- sections at 5, 10, 20 and 30 cm distances behind the root apex was made microscopically by determination of the diameters of central cylinder (CC) and central metaxyiem (CMX).vii There was not significant difference between varieties in CC and CMX diameters and the proportion of CMX to CC at all distances from the root apex at 16/9 and 32/26°C temperatures, Diameter of CC from the root apex to base was increased at 16/9 and 32/26°C temperatures. Diameter of CMX from the root apex to base was not changed at 16/9°C, but it was increased at 32/26°C, The proportion of CMX to CC diameter was not changed at 32/26°C while it was increased at 16/9°C. CC and CMX diameters and the proportion of CMX to CC diameter at all distances from the root apex were decreased significantly at 32/26°C growth temperature compared to 16/9°C. The decrease in the number of seminal root and leaf and in the diameters of CC and CMX with the increasing growth temperature in Çukurova-86 and Besostajja-l show their adaptation ability to high temperature. 69

ÖZET Yüksek Lisans Tezi SİGARA DUMANINA MARUZ BIRAKILMIŞ SALATALIK {Cucumis sativus L. ) FİDELERİNDE KÖK YAŞARMA SIVISININ BÜYÜME HORMONLARI İLE İLGİLİ ÇEŞİTLİ BİYOLOJİK TESTLERDEKİ AKTİVİTESİNİN BELİRLENMESİ Songül ÇANAKÇI Fırat Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Biyoloji Anabilim Dalı 1994, Sayfa: 41 6 günlük Cucumis sativus L. fideleri, 24 saat süreyle sigara dumanıyla doyurulmuş kapalı sistemlere alınmış ve uygulama sonunda bitkilerde büyüme parametreleri tesbit edilmiştir. Ayrıca sigara dumanı uygulanmış ve uygulanmamış bitkiler dekapite edilerek, kök eksüdatları toplanmıştır. Daha sonra çözgen ayrıştırması ve kromatografik ayrıştırmayla, kök eksüdatından elde edilen çeşitli fazlara karşı, çeşitli spesifik biyolojik testlerin verdikleri cevaplar araştırılmıştır. Su fazında, turp kotiledonu genişleme biyotesti ile sitokininler, etil asetat fazında buğday koleoptili dik büyüme testi ile indol asetik asit (IAA) ve absisik asit (ABA), marul hipokotili dik büyüme testi ile gibberellinler (GAX) tesbit edilmiştir. Deneyler sonunda, sigara dumanından kaynaklanan stres faktörünün kök ve hipokotil büyümesinde meydana getirdiği inhibisyona paralel olarak, kök eksüdatındaki ABA düzeyinde bir artışa ve sitokinin düzeyinde bir azalışa yol açtığı gözlenmiştir. Kök eksüdatında IAA aktivitesine rastlanmamıştır. Kökte sentezlenip eksüdasyon sıvısıyla bitkinin üst kısımlarına taşınan gibberellinler, tek Rf te toplanamadığından stres faktörünün gibberellin düzeyine etkisi belirlenememiştir. ANAHTAR KELİMELER : Sigara dumanı, bitki büyüme maddeleri, fide büyümesi, engellenme, kök eksüdatı, biyolojik test. II SUMMARY Master Thesis AN INVESTIGATION ON THE ACTIVITY OF ROOT XYLEM EXUDATE OF CUCUMBER (Cucumis sativus L. ) SEEDLINGS IN VARIOUS BIOASSAYS RELATED TO PLANT GROWTH HORMONES Songül ÇANAKÇI Fırat University Graduate School of Natural and Applied Sciences Department of Biology 1994, Page : 41 6 days old Cucumis sativus L. seedlings were exposed to cigarette smoke in a closed system for 24 hours and later growth parameters were determined, Subsequent to smoke application, the seedlings were decapitated and root exudates obtained by collection was seperated from treated and untreated seedlings were seperated in to various fractions by solvent partitioning and chromatography. Using specific hormone bioassays, the activities of these fractions were determined. The basic water phase was assayed with radish cotyledone expansion method for cytokinins. The neutral-acidic ethyl acetat phase, on the other hand, was assayed with wheat coleoptile straight growth method for auxins and ABA, and with lettuce method for gibberellins. Our results showed that the stress caused by cigarette smoke application gave rise to an increase of ABA and to a decrease of cytokinin levels in root exudate along with growth inhibition in the seedlings. The.gibberellin activity could not be determined in the exudate due to the failure of the chromatography in the isolation of them in a certain Rf zone. KEY WORDS: Cigarette smoke, plant growth substances, seedling growth, inhibition, root exudate, bioassay. 41

T Deneme, 1991 yılında Ege üniversitesi Ziraat Fakültesi bahçe ve laboratuvarlarmda yapılmıştır. Yalova- 110, Pocahon tas ve Tioga çilek çeşitleri kullanılmıştır. Materyal olarak ana bitkilerde oluşan stolonların ikinci boğumlarında meydana gelen ilk yavru bitkicikler köksüz iken kullanılmıştır. Deneme Tesadüf Parselleri Deneme Desenine göre kurulmuştur. 29 Temmuz `da direne edilmiş kaplarda bir kısım kum: bir kısım bahçe toprağı: bir kısım yanmış çiftlik gübresi karışımından oluşan ortama dikim yapılmıştır. Yaklaşık iki hafta aralıklarla 26 Kas im `a kadar sökümler yapılarak kök gelişiminin seyri izlenmiştir. Deneme boyunca kök yaş af ir ligi, kök kuru ağırlığı, primer kök sayısı, kök demeti uzunluğu, bitki yaş ağırlığı, uzun saplı yaprak sayısı ve uzunluğu, kısa saplı yaprak sayısı ve uzunluğu gibi özellikler incelenmiştir. İncelenen özelliklerdeki değişmeler çeşitlerde paraleldir. Ancak kantitatif değerler çeşitlere bağlı olarak değişmektedir. Maksimum ve minimum değerler arasındaki fark en az Yalova- 110 çeşidinde iken en fazla fark Pocahontas çeşidindedir. 30 Eylül (IV) ve 30 Ekim (VI) tarihli sökümlerde incelenen özelliklerdeki düşüş her üç çeşitte de ortaktır. Kök kuru ağırlığı ile kök yaş ağırlığı arasındaki oran çeşit ortalamalarına göre Pocahontas ve Tioga `da 1/6, Yalova- 110 `da 1/5 `tir. iyi bir fide için kök kuru ağırlığının en yüksek olduğu dönemde yapılan sökümler o fidenin pişkin fide olarak kabul edilmesi için yeterlidir. ABSTRACT The experiment was made in the garden and laboratories of Aegean University in 1991. Yalova- 110, Pocahontas and Tioga strawberry cultivars were used. Young plant lets which developed from the second node of stolons were used as materials. The experiment was established as a fully ran domised design. The planting was made on 29 July in pots containing sand, soil and farm manure at a ratio of 1:1:1. The plants were pulled out every two weeks to check the root development until 26 November. The root fresh weight, the root dry weight, number of primary roots, the length of root bunch, plant fresh weight, number and length of leaves with long stalk, number and length of leaves with short stalk were checked during the expriment. The variations of the characteristics which were inves tigated were similar in cultivars but qualitative values changed according to the cultivars. The difference between the maximum and minimum values was the least in Yalova- 110 and the highest in Pocahontas. The fourth (30 September) and the sixth (30 October) pull outs gave similar reductions in the characteristics investigated. The ratio of the root dry weight to the root fresh weight was 1/6 for Pocahontas and Tioga, 1/5 for Yalova- 110. The seedlings which were pulled out when the root dry weight was the highest, could satisfactorialy be accepted as hardy. vi 58

Ill ÖZ Bu çalışma, Çukurova bölgesinde yetiştirilen 25 ticari melez mısır çeşidinde kök gelişiminin verimle olan ilişkilerinin saptanması amacıyla, 1991 yılında Çukurova üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü Araştırma Alanında Saksıda ve Tarla denemesi şeklinde iki aşamalı olarak yürütülmüştür. Çalışmada, tane verimiyle; tepe püskülü çiçeklerime süresi, koçanda tane sayısı, koçan tane verimi, bin tane ağırlığı, saksıda sap kuru madde ve saksıda kök kuru madde ağırlıkları arasında önemli ve olumlu ilişkiler olduğu saptanmış, tarlada kök kuru madde ağırlığı ile tane verimi arasında Önemli ve olumlu bir ilişki bulunamamıştır. IV ABSTRACT This study was carried out as field and pot experiment at Çukurova Field Farm Station during the spring, of 1991, to determine relationship between root development and the yields component and yields of 25 different hybrids variety of maize. It is found that there were significent correlation cofficents between kernel yields and tassel ing, number of kernel per ear, kernel yield per ear, 1000 kernel weight. The results also showed that there were significant increase in the dry matter weight of stalk and roots/pot. 67

Ill Özet Doktora Tezi BAZI TEK YILLIK YONCALARDA FARKLI FENOLOJİK DEVRELERDEKİ BİÇMELERİN KÖK GELİŞMESİNE VE YEM VERİMİNE ETKİLERİ ÜZERİNDE ARAŞTIRMALAR Suzan ALTINOK Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarla Bitkileri Anabilim Dalı Danışman: Prof. Dr. Ahmet ERAÇ 1993, Sayfa: 112 Jüri: Prof. Dr. Ahmet ERAÇ Prof.Dr. Sahabettin ELÇİ Prof. Dr. Servet TEKELİ Araştırma, 1989 ve 1992 yıllarında A.Ü.Z.F. Tarla Bitkileri Bölümü deneme tarlasında ve 1991 yılında iki dönem halinde Kanada Nova Scotia Tarım Koleji Bitki Yetiştirme Bölümü seralarında yürütülmüştür. Bu araştırmanın amacı, üç tek yıllık yonca türünün, farklı fenolojik devrelerde sap ve kök büyümesi ile köklerde nitrojen tespitini tayin etmek, yem verimlerini belirlemek ve en uygun büyüme ve biçim zamanı ile en verimli türü tespit etmektir. Tarla denemelerinde en fazla sap büyümesi 27 cm ile doğal bitki boyunda, 48.1 cm ile ana sap uzunluğunda, 3. 1 mm ile ana sap kalınlığında ve 5.5 ile de birinci dal sayısında M. scutellata türünden elde edilmiştir. Biçim zamanları geciktirildiğinde bu gecikmedoğal bitki boyu ve ana sap uzunluğunda etkili olmuştur. En fazla kök gelişmesi 24.3 cm ile kök uzunluğunda, 1.5 g ile kök yaş ağırlığında ve 0.51 g ile kök kuru ağırlığında yine M. scutellata türünde saptanırken, en fazla kökte yumrucuk sayısı da 27.1 ile M., ciliaris türünde gözlenmiştir. Toprakta doğal olarak bulunan Rhizobium ırklarının türlerde yeterli sayıda ve aktif kök yumrucukları oluşturduğu tahmin edilmiştir. Farklı devrelerdeki biçmeler, 1989 yılında kök gelişmesinde etkili olmazken, 1992 'de yalnız kök uzunluğunda artış olmuştur. En fazla bitki verimleri 3.7 ile sap:kök oranında M. scutellata türünde, 4643 kg/ha ile yeşil ot veriminde, 1473 kg/ha ile kuru madde veriminde ve 266 kg/ha ile ham protein veriminde M. ciliaris türünde belirlenirken, en yüksek ham protein oranı % 19 ile M. polvmorpha var. brevispina türündenIV elde edilmiştir. Biçim zamanları geciktirildikçe 1989 ve 1992 'de M. polymorpha var, brevispina ve 1989 'de yalnızca M. ciliaris'de yem verimleri artarken, ham protein oranları da azalmıştır. Sera denemelerinde sap büyümesi, tarla denemelerinden pek farklılık göstermemiştir. En fazla sap büyümesi 32.4 cm ile doğal bitki boyunda, 69.1 cm ile ana sap uzunluğunda, 3.4 mm ile ana sap kalınlığında, 3.8 ile birinci dal sayısında M. scutellata türünden elde edilmiştir. Tüm türlerde biçim zamanları geciktirildikçe sap büyümesi de artmaya devam etmiştir. Sera denemelerinde kök büyümesi tarla denemelerinin çok üstünde olmuştur. En fazla kök büyümesi, 71 cm ile kök uzunluğunda, 24.96 g ile kök yaş ağırlığında, 2.9 g ile kök kuru ağırlığında ve 38 ile kökte yumrucuk sayısında M. scutellata türünden elde edilmiştir. Birinci sera denemesinde geciktirilen biçim zamanı ile yalnızca M. ciliaris türü kök büyüme ve gelişmesinde artış olduğu, ikinci sera denemesinde biçim zamanlarının türler üzerinde etkisi olmadığı saptanmıştır. İkinci sera denemesinde R. meliloti'nin ticari ırkı her üç türde de yumrucuk oluştururken asetilen indirgenmesi metodunu kullanarak yalnızca M. scutellata türü yumrucuklarının aktif olduğu ve nitrojen tespit ettikleri saptanmıştır. Her iki sera denemesinde de en fazla bitki verimleri 28047 kg/ha ile yeşil ot veriminde, 4945 kg/ha ile kuru madde veriminde ve 686 kg/ha ile ham protein veriminde M. scutellata türünden, 8.3 ile sap: kök oranı M. polymorpha var. brevispina türünden, % 30 ile ham protein oranı M. ciliaris türünden elde edilmiştir. Seradan elde edilen yem verimleri, tarla denemelerinden daha fazla olmuş, aynı zamanda biçim zamanlarının türler üzerindeki etkisi daha belirgin bir şekilde meydana gelmiştir. Tarla ve sera denemelerinde ölçümü, tartımı ve gözlemi yapılan karakterlerle kuru madde verimi arasındaki tekli ilişkiler en yüksek yeşil ot ve ham protein veriminde, path katsayıları ise yine kuru madde verimine bu karakterlerin doğrudan etkisiyle elde edilmiştir. ANAHTAR KELİMELER: Medicago polymorpha var. brevispina. W^ scutellata, M. ciliaris. tomurcuklanma, çiçeklenme ve çiçeklenme sonu zamanı, doğal bitki boyu, ana sap uzunluğu, ana sap kalınlığı, birinci dal sayısı, kök uzunluğu, kök yaş ve kuru ağırlığı, kökte yumrucuk sayısı, asetilen indirgenmesi, sap: kök oranı, yeşil ot, kuru madde ham protein verimi ve ham protein oranı ABSTRACT Ph. D. Thesis RESEARCH ON THE EFFECTS OF CUTTING AT THE VARIOUS PHENOLOGICAL STAGES INTO THE ROOT DEVELOPMENT AND FORAGE YIELDS ON SOME ANNUAL MEDICS Suzan ALTINOK Ankara University Graduate School of Natural and Applied Sciences Department of Agronomy Supervisor: Prof. Dr. Ahmet ERAÇ 1993, Page: 112 Jury: Prof. Dr. Ahmet ERAC Prof. Dr. Sahabettin ELÇİ Prof. Dr. Servet TEKELİ This research was conducted on the field of Agronomy Department, Faculty of Agriculture, Ankara University in 1989 and 1992 and in the greenhouse of Canada-Nova Scotia Agricultural College in 1991. The objectives of this study were to determine the shoot growth, root growth, nitrogen fixation and forage yield of three medic species at the different phenological stages and to evaluate their proper cutting time and the most yielding species. In the field trials, the maximum natural plant height, main stem length, main stem diameter and primary branch number were measured on M. scutellata as 27 cm, 48.1 cm, 3.1 mm and 5.5, respectively. Natural plant height and main stem length were affected by the cutting times. Maximum root length, root fresh and dry weight in regard to root development were taken from M. scutellata as 24.3 cm, 1.5 g and 0.51 g, in order. Number of root nodules was maximum on M. ciliaris as 27.1. It was estimated that there were enough Rhizobium strains in the field soils and root nodules were occured actively in the roots of annual medics. The cutting on the different phenological stages did not affect the root development in 1989. However, the root length increased in 1992. The maximum shoot:root ratio was taken from M. scutellata with 3.7. However, fresh yield, dry matter and crude protein yields were determined on M. ciliaris as 4643 kg/ha, 1473 kg/ha and 266 kg/ha, in order. M. polymorpha var. brevispina gave the highest crude protein ratio with 19 %. By the delaying cutting time, forage yields were increased and crude protein ratios were decreased on M. polymorpha var. brevispina in 1989 and 1992, on M. ciliaris in 1989. In the greenhouse trials, the results of shoot growth were not so different than the field trials. The maximum natural plant length, main stem length, main stem diameter and primaryVI branch numbers were measured on M. scutellata as 32.4 cm, 69.1 cm, 3.4 mm and 3.8, respectively. The shoot growth increased on the all species by the delaying cutting time. In the greenhouse, the root development was occured much more than the field trials. The maximum root length, root fresh and dry weight and nodule numbers were obtained from M. scutellata as 71 cm, 24.96 g, 2.9 g and 38, in order. In the first greenhouse trial, only root growing and development of M. ciliaris was increased by the delaying cutting times. However, there is no any effect of cutting time on the species in the second greenhouse trial. On the species, the root nodules were occured by the inoculation with the commercial strain of Rhizobium meliloti. It was determined by the acetylene reduction assay that only the nodules of M. scutellata had the ability of nitrogen fixation. In two greenhouse trials, maximum fresh yield, dry matter and crude protein yields were obtained from M. scutellata as 28047 kg/ha, 4945 kg/ha and 686 kg/ha, in turn. Maximum root: shoot ratio with 8.3 and crude protein ratio with 30 % were measured on M. polymorpha var. brevispina and M. ciliaris. respectively. The forage yields from greenhouse were much more than the field trials meanwhile the effect of cutting times on the species was seen clearly. The maximum correlations of dry matter yield and some characters which are measured, weighed and observed in the field and greenhouse trials were found on the fresh yields and crude protein yields. The highest path coefficients were also determined between the dry matter yields and same characters. KEY WORDS: Medicago polymorpha var. brevispina, M. scutellata, M. ciliaris. budding stage, flowering stage and end of the flowering stage, natural plant height, main stem length, main stem diameter, primary branch number, root length, root fresh and dry weight, nodule numbers on the root, acetylene reduction, stem: root ratio, fresh yields, dry matter yields, crude protein ratio, crude protein yields. 112

ÖZ bu araşrırr.a, farkla biçim yükseklik ve biçim aralıklarının yonca (Kec.Lce.cc saliva 1.), kılçıksız brom (Bromus inermis Leyss,, kamışsı 3-urak (1-estuca arundir.aceae Schreb L.) ve domuz ayrığı, baccrlis clomerara 1.)' -`.da gövde ve kök gelişmesine ec-ııleriri belirlemek amacıyla yürütülmüştür. Araştırma U.ü. lıraar l'akülresi Araşrırma ve Uygulama Merkezi serasında 1992-93 y_larır.da bir saksı denemesi olarak kurulmuştur. Araştırmada dört iaı.-:_ı bıcı:;, aralığı v7, 15, 2i ve 30 gün) ve üç değişik biçim yur.sekligı,4, E ve 11 cm) kullanılmıştır. bıçiı aıa_ığı yonca, kamışsı yumak ve domuz ayrığında biçim yükse.-.ligı de yonca, domuz ayrığı ve kılçıksız bromda yaş ot -verimini çsk önemli ölçüde etkilemiştir. 21 ve 30 gün aralıkla yapılan biçimler ile 4 ve S cm yüksekliklerden yapılan biçimler sa-;£i başına dana farla yaş or verimi vermiştir. biçim ara_ıçının kuru or verimine olan etkisi yonca ve kamışsı yumanca çok önemli bulunmuşrur. Biçim yüksekliğinin %ise nuru cı verimine olan eckisi kamışsı yumak ve domuz ayrığında cneı.lı bulunmuşrur. En yüksek kuru ot velimi 21 ve 30 gün aralıklı cicimler ile S ve 12 cm yükseklikten yapılan biçimlerden bıcı ABSTRACT ıdy was conducted to determine the effects of cutting or. the stem and root growth of alfalfa ?._ '-..., brcr.egrass (Bromus inermis Leyss), tall arundinacae Schreb L.) and orchardgrass (Dactyiis V.'.e trial was set up in the greenhouse of The Appl3.-rr.c- Centre of Agriculture Faculty of. Uludağ ervals significantly affected the green yiels of 1 orchard grass. On the other hand, green rzhard grass and tail fescue were found, at different cutting heights. Green cutting intervals, 4 and 8 cm ?»- = I wJ -^ ~* ~ W yit.cs or a_ra_ia ana. tair tescue were ed by cutting intervals. The high dry matter at 11 and 3C day intervals. As to &he ;hese treatments affected the dry matter yields 4...... crcnarcgrass anc r:.e nrgr. ^*ie.cs were oJDtamea ivölvi. : were found significant on v. = _c.._- dJ alfalfa and orchardgrass. Whereas,.:..-.erghts.'.a i significant effects only on tne dry' root :s cf bror.e grass. As a result, higher root weights of above ;-ned plant îtecies were obtained at cutting of 30 day.ai and at 12 cm cutting height. 62

37 - ÖZET Bu çalışma Ege üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitki leri Bölümünde 1990 - 1991 yıllarında yapılmıştır. Materyal olarak Vitis vinifera L. 'ye ait üç üzüm çeşidi: Alphonse Lava 11 6e; Danam; Yuvarlak çekirdeksiz ve Amerikan asma anaç larından 420 A, 41 B seçilmiştir. Seçilen materyal üzerinde ince-kalın kök, yaprak sapı, genç - yaşlı yaprak kondanse ta nen içeriği ve değişimini araştırmak bu çalışmanın amacını o- 1 uş turmaktadı r. Elde edilen bulgular aşağıdaki gibi özetlenmiştir: 1) Kondanse tanen miktarı bakımından incelenen materyal ara sında farklılıklar vardır. Aynı farklılığın dönemler, üzüm çeşitleri ve Amerikan asma anaçları arasında da olduğu bulun muştur. 2) ince köklerde 2. ve 3. dönemde üzüm çeşitlerinde kondanse tanen miktarı Amerikan asma anaçlarına oranla daha azdır. Bu organda 3. dönemde 41 B anacı en yüksek kondanse tanen mikta rına sahiptir (% 0.08132). Yine bu organda birinci analiz tarihinden, son analiz tarihine doğru kondanse tanen mikta rında artış gözlenmiştir. 3) İnce kökler ve genç yapraklarda olduğu gibi zaman ilerle dikçe kondanse tanenlerin düzenli artışı veya azalışı yönün den bir ilişki kurmak, kalın kökler, yaprak sapları ve yaşlı yapraklarda izlenememiştir. Kondanse tanen miktarında ani yükseliş ve düşüşler gözlenmiştir. Kalın köklerde Danam ve Al f ons çeşidinde kondanse tanen miktarında artış olduğu sap-- 38 - tanınış, diğer üzüm çeşitleri ve Amerikan asma anaçlarında bu yönde bir ilişki kurulamamıştır. 4) Genç yapraklarda zaman ilerledikçe kondanse tanen mikta rında azalma görülmüş, 1. ve 2. dönemde Amerikan asma anaçla rında üzüm çeşitlerine nazaran kondanse tanen miktarı daha az bulunmuştur. Aynı ilişki yaşlı yapraklarda her üç dönemde de izlenmiştir. - 38 - tanınış, diğer üzüm çeşitleri ve Amerikan asma anaçlarında bu yönde bir ilişki kurulamamıştır. 4) Genç yapraklarda zaman ilerledikçe kondanse tanen mikta rında azalma görülmüş, 1. ve 2. dönemde Amerikan asma anaçla rında üzüm çeşitlerine nazaran kondanse tanen miktarı daha az bulunmuştur. Aynı ilişki yaşlı yapraklarda her üç dönemde de izlenmiştir.- 40 - In primary roots, the amount of condensed tannin increa sed in the varieties of Danam and Alfons, but the other vine varieties and the American rootstocks plants. 4) The amount of condensed tannin of young leaves decreased in time, and during first and second period, the mother plant of American vine had much less condensed tannin than that of the vine varieties. The same relation was observed in all three periods of old leaves. 49