Search

Hızla artan nüfus ve kentleşme sonucunda kentlerde bazı çevre sorunları oluşmuştur. Bu sorunlar başında insan sağlığı için büyük risk oluşturan hava kirliliği gelmektedir. Kentsel açık-yeşil alanlar hava kalitesini iyileştirme gibi birçok ekosistem hizmeti sağlamaktadır. Çalışmanın amacı, İzmir Bayraklı’da bulunan Şehit Fethi Sekin Parkında bulunan ağaçların hava kalitesine nasıl bir etkisinin olduğunu, yaprak özelliklerinin hava kirleticilerini tutma potansiyelini nasıl etkilediğini ve kirletici kaynağına yakınlığın kirletici tutma potansiyelini ne şekilde etkilediğini ortaya koymaktır. Çalışma kapsamında bir yıllık vejetasyon dönemi içinde iki kez (Temmuz ve Kasım aylarında) parkta bulunan farklı bitki türlerinden yaprak örnekleri toplanmış ve yapraklarda biriken PM10 miktarı laboratuvarda analiz edilmiştir. Analizler sonucunda elde edilen veriler SPSS programında istatistiksel olarak değerlendirilmiştir. Araştırmada iğne yapraklı bitkilerin geniş yapraklılara göre daha fazla kirletici tuttuğu, yaz aylarında bitkilerin yapraklarında biriken partikül madde miktarının sonbahar aylarına kıyasla daha yüksek olduğu ve kirlilik kaynağına yakın olan bitkilerin ile uzak olan bitkiler arasında kirletici tutma potansiyeli açısından istatistiksel olarak anlamlı olduğu sonucu elde edilmiştir. Elde edilen bulgular doğrultusunda kentlerde hava kalitesinin iyileştirilmesi için kentsel yeşil alanların etkinliğinin artırılmasına yönelik bazı öneriler getirilmiştir., As a result of the rapidly increasing population and urbanization, some environmental problems have occurred in the cities. Air pollution, which is one of the most important problems, poses a great risk for human health. Urban green spaces provide many ecosystem services such as improving air quality. The aim of the study is to reveal how the trees in Şehit Fethi Sekin Park have an effect on air quality. For this reason the research questions of the study are (i) how leaf characteristics affect the potential to hold air pollutants and (ii) how proximity to the pollutant source affects the pollutant holding potential? Within the scope of the study, leaf samples were collected from different plant species in the park in July and November and the amount of PM10 accumulated in the leaves was analyzed. The data obtained as a result of the analyzes were statistically evaluated in the SPSS program. As a result of the research, it was concluded that coniferous plants hold more pollutants than broad-leaved ones, the amount of particulate matter accumulated on the leaves of plants in summer is higher than in autumn, and it is statistically significant in terms of pollutant holding potential between plants close to the pollution source and plants far away. In line with the findings obtained, some suggestions were made to improve the air quality.

Yüksek Lisans Tezi, Küresel ölçekte bir çevre sorunu haline gelen hava kirliliği tüm dünya ülkelerinde olduğu gibi ülkemizde de kontrolsüz yapılaşma ve artan enerji gereksinimlerine bağlı olarak büyüyerek hayatı olumsuz yönde etkilemektedir. Hava kalitesinin gerek insan gerekse doğada varlığını sürdüren diğer tüm canlıların sağlığını olumsuz açıdan etkilemeyecek seviyelere getirilmesi için hava kirliliğinin düzenli olarak izlenmesi ve iyileştirilmesine yönelik gerekli adımların atılması gerekmektedir. Teknoloji dünyasındaki gelişmelerin ışığında uydu sistemlerindeki yenilikler uydu görüntülerinin çevresel uygulamalarda aktif bir şekilde kullanılmasına olanak sağlamıştır. Nitekim uydu görüntüleri, kirletici parametrelerin tespit edilerek hava kalitesinin izlenmesi ve tematik haritaların üretilmesi gibi birçok konuda başarılı çözümler sunmaktadır. Bu tez çalışmasında iki farklı tarihte gerçekleştirilen yersel çalışmalar neticesinde uygulama sahasından toplanan PM10 örnekleri ve Sentinel-2 uydusuna ait 22.11.2021 ve 16.04.2022 tarihli iki adet uydu görüntüsü kullanılmıştır. Çalışmanın ilk etabında uydu görüntülerinden bağımsız ve yalnızca PM10 örnekleri kullanılarak kriging metodu ile tematik haritalar üretilmiştir. İkinci etapta ise uydu görüntüleri radyometrik olarak düzeltilmiş olup görüntülerden temin edilen yansıma verileri ile PM10 örnekleri birlikte kullanılmıştır. Çoklu regresyon metodu ile türetilen katsayılar ilgili bant kombinasyonuna uygulanarak uydu görüntülerinden tematik haritalar üretilmiştir. Uygulama kapsamında gerçekleştirilen regresyon analizlerinden elde edilen korelasyon katsayıları sırasıyla 0,80 ve 0,79 olup çalışma için yeterli doğruluğa ulaşıldığını göstermektedir. Çalışma sonuçları, yerleşim alanlarındaki PM10 seviyelerinin, endüstriyel faaliyetler sürdüren alanlara kıyasla insan sağlığını olumsuz etkilemeyecek düzeyde olduğunu göstermektedir. Ayrıca karayolu ulaşım ağı üzerinde ve trafik yoğunluğu bulunan alanlarda PM10 seviyelerinin yüksek olduğu tespit edilmiştir. Çalışma sonucunda ulaşılan veriler Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı sabit istasyonundan temin edilen veriler ile karşılaştırılarak test edilmiş ve yorumlanmıştır., Air pollution, which has become an environmental problem on a global scale, affects life negatively by growing due to uncontrolled construction and increasing energy requirements in our country as well as in all countries of the world. In order to bring the air quality to levels that will not adversely affect the health of both humans and all other living things that exist in nature, it is necessary to regularly monitor air pollution and take necessary steps to improve it. In the light of the developments in the world of technology, innovations in satellite systems have enabled the active use of satellite images in environmental applications. As a matter of fact, satellite images offer successful solutions in many areas such as monitoring air quality by detecting pollutant parameters and producing thematic maps. In this thesis study, PM10 samples collected from the application area as a result of terrestrial studies carried out on two different dates and two satellite images of Sentinel-2 satellite dated 22.11.2021 and 16.04.2022 were used. In the first stage of the study, thematic maps were produced by kriging method, independent of satellite images and using only PM10 samples. In the second stage, satellite images were corrected radiometrically and the reflection data obtained from the images and PM10 samples were used together. Thematic maps were produced from satellite images by applying the coefficients derived by the multiple regression method to the relevant band combination. The correlation coefficients obtained from the regression analyzes performed within the scope of the application are 0.80 and 0.79, respectively, indicating that sufficient accuracy has been achieved for the study. The results of the study show that PM10 levels in residential areas do not adversely affect human health compared to areas with industrial activities. In addition, it has been determined that PM10 levels are high on the road transport network and in areas with high traffic density. The data obtained as a result of the study were compared with the data obtained from the fixed station of the Ministry of Environment, Urbanization and Climate Change, tested and interpreted.

Partikül madde kaynaklı hava kirliliği insan sağlığına ve çevreye zarar verebilmektedir. Partikül madde kaynaklarından birisi de madencilik sektörüdür. Açık maden işletmelerinde, yapılan faaliyet türüne (delme, patlatma, yükleme, taşıma, sıyırma, kırma, eleme vb.) bağlı olarak çalışma bölgelerinde değişik düzeylerde PM salınımı oluşmaktadır. Bu nedenle sürdürülen her faaliyetin partikül madde salınım değerlerinin ölçülmesi, bunların ilgili mevzuatta belirtilmiş olan sınır değerler dikkate alınarak değerlendirilmesi ve olumsuz etkileri önleyici/azaltıcı önlemlerin planlanması önemlidir. Konu üzerine yapılmış olan çalışmalar incelendiğinde, maden işletmelerinde yapılan faaliyetin türüne göre oluşabilecek PM salınımını modelleyen denklemlerin geliştirildiği ancak bunların, farklı işletmelerdeki aynı faaliyet için bile değiştiği tespit edilmiştir. Bu nedenle, PM salınım değerlerinin maden işletmesine özgü olduğu, sürekli salınım ölçümü yapmanın daha doğru sonuçlara ulaşılmasını sağlayacağı ve dolayısıyla en gerçekçi yaklaşım olarak, bir maden işletmesinde sürdürülen her faaliyet için ayrı PM salınım modellemesinin yapılmasının gerektiği sonucuna varılmıştır.

Hava kirliliği, küresel ölçekte en önemli halk sağlığı etkenlerinden birisidir. Bu nedenle ulusal ve uluslararası değerlendirmeler sonucu hava kalitesini tayin etmek için izlenmesi gereken parametreler belirlenmiştir. Azot dioksit (NO2), kükürt dioksit (SO2), ozon (O3), karbon monoksit (CO) ve partikül madde (PM10) ölçüm sonuçlarına göre hava kirliliği seviyeleri belirlenmektedir. Günümüzde insanlığın büyük bir bölümü yaşamlarını şehirlerde devam ettirmektedir. Yoğun nüfusun olduğu alanlardaki hava kirliliğinin olumsuz etkileri kısa ve uzun vadede çeşitli sağlık sorunlarına neden olmaktadır. İnsani aktiviteler olan ulaşım, ısınma ve sanayi kaynaklı hava kirliliğinin yanı sıra yanardağ, toz taşıma, orman yangınları gibi doğal kaynaklı hava kirliliği oluşmaktadır. Şehir ölçeğinde hava kirliliğinin oluşumunu önleyebilmek için hava kirliliğinin ölçümlerle takip edilmesi ve sonuçlara istinaden gereken önleyici politikaların geliştirilmesi gerekmektedir. Hava kirleticilerinin konsantrasyonlarının takibinde kullanılan Hava kalitesi endeksi (HKİ), hava kalitesinin önemli bir göstergesidir. Bu çalışmada, bir sanayi bölgesindeki hava kirleticilerin hava kalitesi indeksine etkilerinin zamansal değişiminin incelenmesi amaçlanmıştır. Çalışma alanı olarak yoğun endüstriyel faaliyetlerin olduğu Çerkezköy bölgesi seçilmiş ve 4 yıllık hava kalitesi indeksi değişimi incelenmiştir. Ayrıca 2020 yılında COVID-19 pandemisi kaynaklı kısıtlamaların HKİ’ye olan etkileri araştırılmıştır. Elde edilen bulgular ışığında; 2016-2020 yılları arasında HKİ değerlerin ağırlıklı olarak orta ve iyi seviyede olduğu görülmektedir. Ayrıca 2019 ve 2020 yıllarında 2016 ve 2017 yıllarına nazaran HKİ değerlerinin daha iyi seviyede olduğu görülmüştür.

In this study, the alteration of air quality in the Erzurum urban atmosphere starting from the winter period of 1978-1979, when air pollution began to appear in Erzurum for the first time, until the 2018- 2019 period was statistically analyzed by choosing as the criteria parameters sulfur dioxide (SO2) and particulate matter of less than 10 microns in diameter (PM10) and taking into account meteorological parameters such as the relative humidity, average temperature, precipitation, wind direction and speed. Seemingly Unrelated Regression (SUR) models have been used for this purpose. Since the most important factor that will affect the change of air quality in the Erzurum urban atmosphere is natural gas, which was started to be used for urban heating in 2005, the relationship between the results obtained from these models and the use of natural gas was determined. In order to determine the effects of 2005 and other years, if any, tests were firstly applied for determining the structural break dates. The results obtained showed that there was a highly significant structural break with a correlation of aproximately 75% in the PM10 model of 2006, the year after the natural gas became widespread in the city, while it was 2009 for the SO2 model with with a correlation of 72%., Bu çalışmada Erzurum kent atmosferindeki hava kalitesinin değişimi; Erzurum’da hava kirliliğinin ilk kez görülmeye başlandığı 1978-1979 kış döneminden başlayarak 2018-2019 dönemine kadar kükürt dioksit (SO2) ve çapı 10 mikrondan küçük partikül madde (PM10) parametreleri kriter olarak alınmış; kent atmosferindeki nispi nem, ortalama sıcaklık, yağış, rüzgâr yönü ve hızı gibi meteorolojik parametreler de göz önünde bulundurularak istatistiksel olarak incelenmiştir. Bu amaçla görünürde ilişkisiz regresyon modellerinden (SUR) yararlanılmıştır. Erzurum kent atmosferinde hava kalitesinin değişimini etkileyecek en önemli faktör 2005 yılında kentsel ısınma amacıyla kullanılmaya başlanan doğal gaz olduğu için bu modellerden elde edilen sonuçların doğal gaz kullanımı ile ilişkisi belirlenmiştir. 2005 yılının ve varsa diğer yılların etkilerinin bir başka ifade ile yapısal kırılma tarihlerinin belirlenmesi amacıyla testler uygulanmıştır. Elde edilen sonuçlar doğal gazın kentte yaygınlaşmaya başlamasından sonraki yıl olan 2006 yılının PM10 modelinde yaklaşık %75 korelasyon ve 2009 yılının ise SO2 modelinde %72 korelasyon ile yüksek düzeyde anlamlı önemli bir yapısal kırılma olduğunu göstermiştir.

Tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de hızlı nüfus artışının getirdiği artan enerji talebi ve düzensiz yapılaşma, hava kalitesini olumsuz yönde etkilemektedir. Hava kalitesini insan ve diğer canlı organizmaların sağlığını olumsuz yönde etkileyemeyecek seviyelere getirmek için mevcut hava kirliliğinin tespitinin yapılması ve hava kalitesini arttırmaya yönelik önlemlerin alınması gerekmektedir. Teknolojinin gelişmesine paralel olarak uydu sistemlerindeki yenilikler, hava kirliliğine ait parametrelerin belirlenmesi ve mevcut durumun tematik haritasının üretilmesine olanak sağlamaktadır. Bu kapsamda bu çalışmanın temel amacı Aksaray’ın hava kalitesine etki eden PM10 değerlerinin uydu görüntülerinden saptanması ve çalışma alanının PM10 haritasının oluşturulmasıdır. Bu amaç doğrultusunda 16.07.2018 ve 20.10.2018 tarihlerine ait 2 adet Landsat8 uydu görüntüsü ve bu tarihlerde gerçekleştirilen arazi çalışmalarıyla elde edilen PM10 değerleri bu çalışmada temel veri kaynakları olarak kullanılmıştır. Bu veri kaynakları arasındaki ilişkiyi sağlamak amacıyla çoklu regresyon yöntemi kullanılmıştır. Çoklu regresyon analizleri sonucunda elde edilen katsayılar uydu görüntülerine ait red, green ve blue bantlarına uygulanmış ve PM10 ilişkili tematik haritalar üretilmiştir. Üretilen tematik haritalar üzerinde yapılan doğruluk analizi sonucunda iki ölçüm dönemine ait tematik haritaların doğrululukları sırasıyla; %79,64 ve %81,56 olarak bulunmuştur. Elde edilen sonuçlar, uydu görüntüleri yardımıyla hava kirliliğine neden olan PM10’un tespit edilebileceğini göstermektedir. Çalışma alanından elde edilen PM10 değerlerinin, organize sanayi ve şehirlerarası yollarda Dünya Sağlık Örgütünün belirlemiş olduğu sınır değerlerin üzerinde olduğu gözlemlenmiştir., As in the rest of the world, increasing demand for energy and irregular structuring due to rapid population growth, negatively affect the air quality. In order to bring the air quality to the levels that will not adversely affect the health of human and other living organisms, it is necessary to determine the current air pollution and take precautions to increase the air quality. Innovations in satellite systems in parallel to the development of technology has enabled to determine the parameters of air pollution and produce the thematic map of the current situation. Within this scope, the main purpose of this study is to determine the PM10 values that affecting the air quality of Aksaray from satellite images and to create the PM10 related thematic map of the study area. In line with this objective, 2 Landsat-8 satellite images on the dates of 16.07.2018, 20.10.2018 and PM10 samples obtained from the field works at these dates were used as the main data source. Multiple regression method was used to provide the relationship between these data sources. Coefficients obtained from multiple regression analyzes were applied to the red, green and blue bands of the satellite images and thematic maps were produced. As a result of the accuracy analysis on the thematic maps, accuracy of the thematic maps of the two measurement periods was respectively; %79.64 and %81.56. The results show that the PM10 that causes air pollution can be detected with the aid of satellite images. Furthermore, PM10 values obtained from the study area were observed to be above the limit values determined by the World Health Organization on organized industry and intercity roads.

Amaç:Hava kalitesi sağlığın en önemli belirleyicilerindendir. Hava kirliliği başta kanserler, kalpdamar hastalıkları, solunum ve sinir sistemi hastalıkları olmak üzere çoksayıda hastalık için risk faktörüdür. Çalışmanın amacı Hatay’da havakalitesini PM10 ve SO2 üzerinden yıllar itibarı ile değerlendirmektir. Gereç ve Yöntemler: Çalışmanın verileri Antakya ve İskenderun’da rutin ölçüm yapan havakalitesi izlem istasyonların 2007 ve 2017 yılları arasındaki yaptığıölçümlerden elde edildi. Yılın en az %75 gününde ölçüm yapılan veriler çalışmayadâhil edildi. Veriler http://www.havaizleme.gov.tr/ sunucusundan 24 saatlikortalamalar yıllara ve aylara göre analiz edildi.Bulgular: PM10; Tüm yıllarınortanca PM10 değeri 53 (min:0-max:995)µg/m3, ortalaması ise 66,6±53,4 µg/m3’dır. Ölçüm yapılangünler içinde, limitaşımı Antakya’da % 67,1,İskenderun’da %24,7 olmak üzere, genel ortalamada %54,3’tür. Limit aşımı en fazla %94,4 ile 2017 yılı iken, aylara göre ise %72,4 ileŞubat ayıdır. SO2; Tüm verilerin ortanca SO2 değeri 7(min:0-max:316)µg/m3’tür. GünlükSO2 ölçümlerinin %15,6’sında limit aşımı olmuştur. Antakya’daSO2 limit aşımı %11,6, İskenderun’da %22,3’tür.Yıllara göre en fazlalimit aşımı %26,4 ile 2015 yılı, aylara göre ise %41,9 ile Aralık ayıdır.Sonuç: Antakyave İskenderun’da dış ortam havası kirlidir. Hava kalitesinde yıllar itibarı ileönemli bir iyileşme görülmemektedir. Hava kalitesini DSÖ’nün değerlerine yükseltebilmekiçin sorumlu sektörler başta olmak üzere, toplumun tüm kesimlerinde farkındalıkve duyarlılık geliştirici çalışmalar gereklidir., Aim: Air quality is one of the most important determinants of health. Air pollution is a risk factor for many diseases, especially cancers, cardiovascular diseases, respiratory and nervous system diseases. The aim of the study is to evaluate air quality in PM10 and SO2 in Hatay. Materials and Methods: The data of the study were obtained from the measurements of air quality monitoring stations in Antakya and Iskenderun between 2007 and 2017. Measured data at least 75% of the year were included. Data were collected from http://www.havaizleme.gov.tr/ and 24 hours averages are analyzed by the years and months. Results: The median PM10 value of all the years is 53 µg/m3 (min: 0-max: 995) and the average is 66.6 ± 53.4 10 µg / m3. Of the measurement days, the exceeded value was 54.3% in the general, 67.1% in Antakya and 24.7% in Iskenderun. The maximum exceeded percentage was seen 94,4% in 2017 and 72,4% in February. The median SO2 value of all data is 7 µg/m3 (min: 0-max: 316). Of daily SO2 measurements, 15.6% were exceeded limit. The percentage of exceeded limit in SO2 was 11.6% in Antakya and 22.3% in Iskenderun. The percentage of exceeded limit in SO2 by years and months was 26.4% in 2015 and 41.9% in December. Conclusion: Outdoor air in Antakya and Iskenderun is polluted. There is no significant improvement in the air quality by the years. In order to improve the air quality to the values of WHO, awareness and sensitivity enhancing efforts are required in all levels of the society, especially in the responsible sectors.

Hava kirliliğinin doğru bir şekilde tespiti ve çözüm arayışı insanların yaşam kalitesi hakkı açısından önemlidir. Bu çalışmanın amacı, 2018 yılına kadar havası kirli olarak rapor edilen Karaman ilinin havasını PM10 ölçümleri kullanılarak istatistiksel olarak analiz etmektir. Çalışmada 2012-2017 yılları arası günlük PM10 değerleri kullanılmıştır. Evsel yakıt kullanım etkisini değerlendirebilmek amacı ile analiz yaz ve kış dönemleri için gerçekleştirilmiştir. Kış dönemi PM10 veri değerlerinin %73,7’sinin, yaz dönemi verilerinin ise %75,8’i sınır değer 50 g/m3 ’ün üzerinde olduğu belirlenmiştir. Verilerde istatistiksel anlamlı bir eğilim mevcut değildir. 2018 yılında rapor edilen iyileşmenin istasyon yerinin değiştirilmesi ile sağlandığı tespit edilmiştir. Tek bir istasyon verisinin Karaman ilinin tamamını temsil etmesi elbette beklenemez. Ancak istasyon yerini değiştirmek yerine ölçüm istasyon sayısının artırılması gerekirdi. Sonuç olarak, Karaman ilinde hava izleme istasyon sayısı artırılmalı ve hava kalitesini doğru olarak temsil edecek şekilde konumlandırılmalıdırlar. Doğru tespit edilemeyen problem için üretilen her çözüm hatalı olacaktır. The accurate detection of air pollution and the search for solutions is important in terms of people quality of life. The aim of this study is to analyze the air of Karaman province which is reported as polluted till 2018 using PM10 measurements. In this study, daily PM10 values between 2012 and 2017 were used. In order to evaluate the effect of domestic fuel usage, the analysis was performed for summer and winter periods. 73.7% of winter PM10 data values and 75.8% of summer data were detected above the limit value of 50 g / m3 . There is no statistically significant trend in the data. It was determined that the improvement reported in 2018 was provided by relocation of the station. A single station data cannot be expected to represent the entire Karaman province. However, the number of measurement stations would have to be increased instead of changing the station location. As a result, the number of air monitoring stations in Karaman province should be increased and positioned to accurately represent the air quality of whole city. Each solution produced for the problem that cannot be determined correctly will be inaccurate.

Tez kapsamında, Denizli Organize Sanayi Bölgesi (DOSB)’deki sanayi tesislerinde kömür ve doğalgaz kullanımından kaynaklanan NO2, SO2 ve PM10 emisyonlarının atmosferdeki dağılımları belirlenmiştir. Üç farklı senaryoya göre NO2, SO2 ve PM10 emisyon dağılımlarının belirlenmesi amacıyla AERMOD dağılım modeli kullanılmıştır. Bu senaryolar; hava kirliliği kontrol sistemlerinin olmadığı durum (Senaryo 1), tüm sanayi tesislerinin doğalgaz kullandığı durum (Senaryo 2) ve hava kirliliği kontrol sistemlerinin kullanıldığı durum (Senaryo 3) şeklindedir. Senaryo 1’e göre en yüksek yıllık ortalama NO2, SO2 ve PM10 konsantrasyonları sırasıyla 39 μg/m3, 176 μg/m3 ve 291 μg/m3 şeklinde belirlenmiştir. Senaryo 2’ye göre en yüksek yıllık ortalama NO2, SO2 ve PM10 konsantrasyonları sırasıyla 32 μg/m3, 0,07 μg/m3 ve 0,9 μg/m3’tür. Senaryo 3’e göre en yüksek yıllık ortalama NO2, SO2 ve PM10 konsantrasyonları sırasıyla 24 μg/m3, 88 μg/m3 ve 3,8 μg/m3 olarak gözlemlenmiştir. Senaryo 1’e göre en yüksek saatlik ortalama NO2, SO2 ve PM10 konsantrasyonları sırasıyla 964 μg/m3, 4.784 μg/m3 ve 7.932 μg/m3’tür. Senaryo 2’ye göre en yüksek saatlik ortalama NO2, SO2 ve PM10 konsantrasyonları sırasıyla 799 μg/m3, 1,7 μg/m3 ve 22 μg/m3 şeklinde belirlenmiştir. Senaryo 3’e göre en yüksek saatlik ortalama NO2, SO2 ve PM10 konsantrasyonları sırasıyla 604 μg/m3, 2.393 μg/m3 ve 99 μg/m3 olarak gözlemlenmiştir. Senaryo 1, Senaryo 2 ve Senaryo 3 için 24 saatlik PM10 konsantrasyonları sırasıyla 7.767 μg/m3, 20 μg/m3 ve 97 μg/m3’tür. Maksimum yıllık ortalama NO2, SO2 ve PM10 konsantrasyonları, Senaryo 2’ye göre Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği (SKHKKY)’de belirtilen sınır değerleri sağlamıştır. Senaryo 1’e göre SO2 ve PM10 konsantrasyonları sınır değerlerin üstünde, NO2 konsantrasyonları ise sınır değerin altında kalmıştır. Senaryo 3’e göre SO2 konsantrasyonları sınır değeri aşmış, NO2 ve PM10 konsantrasyonları ise sınır değerleri sağlamıştır. AERMOD dağılım modeli ile belirlenen SO2 ve PM10 konsantrasyonlarının, Denizli’de bulunan iki hava kalitesi izleme istasyonunda ölçülen konsantrasyonlardan daha düşük olduğu görülmüştür. In the scope of the thesis, the atmospheric dispersions of SO2, PM10 and NO2 emissions sourced from the use of coal and natural gas in Denizli Organized Industrial Region (DOSB) were determined. AERMOD distribution model was used to determine emission distributions of NO2, SO2 and PM10 according to three different scenarios. These scenarios are the case where none emission reduction prevention (Scenario 1), the case where all industrial plants use natural gas (Scenario 2), and the case where emission reduction prevention (Scenario 3). The highest annual average results for NO2, SO2 and PM10 concentrations in Scenario 1 were determined as 39 μg/m3, 176 μg/m3, and 291 μg/m3, respectively. According to the Scenario 2, the highest annual average concentrations of NO2, SO2 and PM10 were 32 μg/m3, 0.07 μg/m3, and 0.9 μg/m3, respectively. The highest annual mean concentrations of NO2, SO2 and PM10 were observed as 24 μg/m3, 88 μg/m3, and 3.8 μg/m3, respectively, for the Scenario 3. The highest hourly average concentrations of NO2, SO2 and PM10 for Scenario 1 were 964 μg/m3, 4,784 μg/m3, and 7,932 μg/m3, respectively. According to the Scenario 2, the highest hourly average results for NO2, SO2 and PM10 concentrations were determined as 799 μg/m3, 1.7 μg/m3, and 22 μg/m3, respectively. The highest hourly average concentrations of NO2, SO2 and PM10 were observed as 604 μg/m3, 2,393 μg/m3, and 99 μg/m3, respectively, for the Scenario 3. The 24-hour PM10 concentrations for the Scenarios 1, 2, and 3 were 7,767 μg/m3, 20 μg/m3, and 97 μg/m3, respectively. The maximum annual average concentrations of NO2, SO2 and PM10 provided the limit values specified in the Turkish Regulation on Industrial Air Pollution Control for the Scenario 2. According to the Scenario 1, SO2 and PM10 concentrations remained above the limit values, while NO2 concentrations remained below the limit value. SO2 concentrations exceeded the limit value, while NO2 and PM10 concentrations provided the limit values for the Scenario 3. The concentrations of SO2 and PM10 determined by the AERMOD dispersion model were lower than those measured at the two air quality monitoring stations in Denizli.

Bu çalışmada Aksaray İli’nin PM10 ve SO2 verileri değerlendirilmiştir. Bu kirletici kaynaklarının etki çerçevelerini belirlemek için Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından izlemesi yapılan PM10 ve SO2 verileri kullanılmıştır. Aksaray iline ait verilerle birlikte sınır iller olan Konya, Ankara, Nevşehir ve Niğde illerine ait veriler ile de karşılaştırma çalışılması yapılmıştır. Sonuç olarak kıyaslama yapılan tüm iller için PM10 verilerinin yönetmeliklerde belirtilen 50 μgm-3’den yüksek kaydedildiği sonucuna varılmıştır. PM10 değerlerinin yaz aylarında daha yüksek kaydedildiği, kış aylarında ise ortalama değerlerde düşüş olduğu görülmüştür. SO2 değerlerinde de kış aylarında evsel ısınmadan dolayı artış kaydedilirken yaz aylarında konsantrasyonunda bir düşüş saptanmıştır.150 μgm-3 ve üstü PM10 emisyonlarının 6 ms-1’den yüksek rüzgâr hızı ile istasyonun doğusunda yer alan Ankara-Adana yolu ve şehir merkezinden geldiği sonucuna varılmıştır. SO2 emisyonunun istasyona yakın bir yerleşimde bulunan sanayi bölgesinden kaynaklandığı sonucu ortaya çıkmıştır. 2 ms-1 ve daha düşük rüzgar hızıyla 9 μgm-3 ve üstü bir SO2 taşınımı söz konusudur. PM10 için 5 kümeli sonuç (1 ve 2- şehrin arka plan emisyonu, 3-trafik emisyonu, 4- şehir merkezi emisyonu ve 5 - sanayi emisyonu) ve SO2 için de 4 küme sayısı (1- şehrin arka plan emisyonu, 2- sanayi bölgesi emisyonu, 3 - şehir merkezi emisyonu, 4- şehir merkezi ve arka plan emisyonları) belirlenmiştir., In this study, PM10 and SO2 data of Aksaray Province were evaluated. PM10 and SO2 data monitored by the Ministry of Environment and Urban Planning were used to determine the frameworks for the impact of these pollutant sources. A comparison study was conducted with the data belonging to Konya, Ankara, Nevşehir and Niğde. As a result, it was concluded that the PM10 data was recorded higher than 50 μgm-3 which was stated as limit value at regulations. PM10 values were recorded higher in the summer season and lower in the winter. SO2 values also detected high during the winter months due to domestic heating and there was a decrease in concentration in summer. PM10 concentrations higher than 150 μgm-3 were transported with the wind speeds and above 6 ms-1 from the side of the city center and Ankara-Adana highway. The results indicate that SO2 emissions originate from the industrial zone located near the station. At a wind speed of 2 ms-1 or less, there is an SO2 transport of 9 μgm-3 or higher. 5 clusters have been determined for PM10 (1 and 2- suburban emission, 3-traffic emission, 4-urban emission and 5-industrial emission) and 4 clusters for SO2 number have been set (1- suburban emission, 2- industrial emission, 3- urban emission and 4- mix of urban and suburban emission).

Tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de hızlı nüfus artışının getirdiği artan enerji talebi ve düzensiz yapılaşma hava kalitesini olumsuz yönde etkilemektedir. Hava kalitesini insan ve diğer canlı organizmaların sağlığını olumsuz yönde etkileyemeyecek seviyelere getirmek için mevcut hava kirliliğinin tespitinin yapılması ve hava kalitesini arttırmaya yönelik önlemlerin alınması gerekmektedir. Teknolojinin gelişmesine paralel olarak uydu sistemlerindeki yenilikler, bu sistemlerin farklı disiplinlerde kullanılmasına olanak sağlamıştır. Bu gelişmeler neticesinde günümüzde uydu görüntüleri kullanılarak hava kirliliğine ait parametrelerin belirlenmesi ve mevcut durumun tematik haritasını üretmek mümkündür. Bu tez kapsamında 16.07.2018 ve 20.10.2018 tarihlerine ait 2 adet Landsat-8 uydu görüntüsü ve bu tarihlerde gerçekleştirilen arazi çalışmalarıyla elde edilen PM₁₀ örnekleri temel veri kaynağı olarak kullanılmıştır. Bu uydu görüntüleri öncelikle radyometrik olarak düzeltilmiştir. Daha sonra uydu görüntülerinden elde edilen yansıma değerleri ve arazide ölçülen PM₁₀ değerleri kullanılarak, çoklu regresyon yöntemi ile elde edilen katsayılar uydu görüntülerine ait bantlara uygulanmış ve sonuç tematik haritalar üretilmiştir. Elde edilen sonuçlar, yerleşim alanlarındaki PM₁₀ değerlerinin organize sanayi gibi diğer alanlara kıyasla toplum sağlığını etkilemeyecek düzeyde olduğunu göstermektedir. Ancak trafiğin ve sanayinin yoğun olduğu bölgelerde PM₁₀ değerlerinin yüksek olduğu belirlenmiştir. Çalışma sonucunda elde edilen veriler Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'na ait sabit istasyondan alınan verilerle karşılaştırılmış ve yorumlanmıştır., As in the rest of the world, the increasing demand for energy and irregular structuring in our country that due to by rapid population growth, negatively affect the air quality. In order to bring the air quality to the levels that will not adversely affect the health of human and other living organisms, it is necessary to determine the current air pollution and take precautions to increase the air quality. Innovations in satellite systems in parallel to the development of technology has enabled these systems to be used in different disciplines. As a result of these developments, it is possible to determine the parameters of air pollution and produce the thematic map of the current situation by using satellite images. Within the scope of this thesis, 2 Landsat-8 satellite images that belongs the dates of 16.07.2018, 20.10.2018 and PM₁₀ samples obtained from the field studies at these dates were used as the main data source. These satellite images primarily were corrected radiometrically. Afterwards, using the reflection values obtained from the satellite images and the PM₁₀ values surveyed in the field, the coefficients obtained by using multiple regression method (MRM) were applied to the bands of the satellite images and the result thematic maps were produced. The results show that the PM₁₀ values in residential areas are unlikely to affect public health compared to other areas such as organized industry. However, in traffic and industrial areas high levels of PM₁₀ values were determined. The data obtained from this study were compared and interpreted with the other data obtained from the continuously operation station owned by the T.C Ministry of Environment and Urban Planning.

Hava kalitesi sağlığımızı belirleyen en önemli etkenlerden biridir. Günümüzde dünya nüfusunun %92’si havanın kirli olduğu bölgelerde yaşamaktadır. Kirli hava, dünyada ölüm nedenleri arasında 4. sırada yer almaktadır. Bu çalışmanın amacı, Türkiye genelinde PM10 ve SO2 eğimlerini ve değerlerini yer ve zaman özellikleri bakımından incelemektir. Gereç ve Yöntemler: Araştırmada 2005- 2007 yıllarında ölçüm yapmaya başlayan, 2015 yılına kadar ölçüme devam eden ve bir yılın en az %75’inde ölçüm yapan istasyonların verileri http://www.havaizleme.gov.tr/ sunucusundan 24 saatlik ortalamalar şeklinde, Excel dosyası olarak 2016 yılında indirildi. Bulgular: Yıllara göre ölçüm yapan istasyon sayısı 12 ile 72 arasındaydı. Yıllara göre ortanca PM10 değerleri 46 μg/m3 ile 84 μg/m3 arasında değişti. Ölçüm yapılan toplam günlerin %54,2’sinde PM10 için limit aşımı gerçekleşti. SO2 için günlük limit değeri, 10 yılda toplam günlerin %23,0’ında aşıldı. Verilerin alındığı 2005-2015 arasında, yıllar itibariyle hem PM10 hem de SO2 değerlerinde azalma eğilimi gözlendi. Bununla birlikte PM10 açısından ölçülen değerler DSÖ limit değerlerin üzerindeydi. Yaz aylarının PM10 grafiğinde değerler Ekim-Mart dönemini yansıtan grafiğe göre daha düşük seyretti. Yaz mevsimine doğru gelindiğinde SO2 ortanca değeri giderek azaldı ve Haziran-Ağustos aylarında düşük değerlerde seyretti. Bölgeler açısından ele alındığında değerlendirilen ölçüm yılları boyunca, en düşük ortanca PM10 48 μg/m3 değeri ile Karadeniz’de, en yüksek PM10 değeri olan 71 μg/m3 ise Ege Bölgesi’nde gözüktü. SO2 ortanca değeri 13 μg/m3 ile en yüksek Ege Bölgesi’nde, en düşük değer 6 μg/m3 ile Marmara Bölgesi’nde gözlendi. Sonuç: PM10 ve SO2 değerleri 10 yıllık sürede düşme eğilimindedir. PM10 kirliliği SO2’ye göre daha belirgindir. Toplam günlerin yarısından fazlasında kirli hava solunmuştur. Halk sağlığı açısından mevcut hava kalitesi uygun değildir., Air quality is one of the most important factors to determine our health. Today, 92.0% of the world’s population lives in places where the air is polluted. Polluted air is fourth reason in terms of death. The aim of this study is to evaluate PM10 SO2 values and trends by characteristics of place and time. Material and Methods: The data of stations starting to measure in the survey between 2005-2007 and continuing to be measured until 2015 and measuring at least 75% of a year were downloaded from the website of http://www.havaizleme.gov.tr/ in the form of Microsoft Excel file, in 2016. Downloaded values were the 24 hour averages. Results: The number of measuring stations by the years was between 12 and 72. The median PM10 values by the years changed between 46μg/m3 and 84μg/m3 and the median value of ten years was 54μg/m3. The PM10 values exceeded the limit value in 54.2% of all the days. The median SO2 value was 8μg/m3 for ten years. Daily values for SO2 exceeded in 23.0% of total days for the 10 years. There is a decreasing trend in the values of both PM10 and SO2 from 2005 to 2015. However, the values measured in terms of PM10 were above the WHO limit values. The decreasing trends in winter seasons were higher than in the summer seasons regarding to PM10. Towards summer, the SO2 median value gradually decreased and remained at its lowest level in June-August. The lowest median PM10 is observed in the Black Sea Region with 48 μg/m3, while the highest PM10 value is 71 μg/m3 in the Aegean Region during the measurement years evaluated in terms of regions. The highest SO2 median value was in the Aegean with 13 μg/m3 and the lowest was in Marmara with 6 μg/m3. Conclusion: There is a decreasing trend for PM10 and SO2 values for ten years. The pollution of PM10 is more prominent than SO2. Population was exposed to polluted air in more than the half of the all days. The current air quality is not suitable for public health.

Bu çalışmada, Marmara Temiz Hava Merkezi'ne (MTHM) ait hava kalitesi ölçüm istasyonlarından eş zamanlıPM10 ve PM2.5 örneklemesi yapılan Edirne-Keşan, İstanbul-Silivri, İstanbul-Ümraniye, Kocaeli-Kandıra,Tekirdağ-Çerkezköy ve Yalova-Armutlu istasyonlarında 2017 yılında ölçülen PM10 ve PM2.5 kütlekonsantrasyonlarının mevsimsel ve günlük değişimleri incelenmiştir. Çalışmada, PM10 ve PM2.5konsantrasyonlarının mevsimsel farklılıklarını karşılaştırmak için Mann-Whitney U testi uygulanmıştır.Mevsimsel faklılıkların en belirgin olduğu istasyonlar kentsel Tekirdağ ve Çerkezköy istasyonları ile kırsalKandıra istasyonu olarak belirlenmiştir. Konsantrasyonlar, kentsel istasyonlarda kış mevsiminde artarken, kırsalistasyonlarda yaz mevsiminde artmaktadır. Partikül boyutu ile kirletici kaynakları arasındaki ilişkininanlaşılabilesi için PM2.5/PM10 oranları hesaplanmış ve bu oranlar incelenen istasyonların özelliklerine göredeğerlendirilmiştir. Yapılan değerlendirmeler, kış mevsiminde PM2.5, yaz mevsiminde ise PM10 boyutundakikirleticilerin hakim olduğunu göstermektedir. İncelenen istasyonlar için hesaplanan ortalama konsantrayonlar vePM2.5/PM10 oranları, farklı ülkelerde farklı özelliklerde şehirlerde yapılan benzer çalışmalarla karşılaştırılaraksonuçların literatür ile uyumlu olduğu belirlenmiştir. Çalışmada, PM10 ve PM2.5 konsantrasyonlarının birbirleriile ve meteorolojik parametrelerle anlamlı ilişkiler gösterdiği Spearman korelasyon katsayıları hesaplanarakanlaşılmıştır. In this study, simultaneously measured PM10 and PM2.5 concentrations at Edirne-Keşan, İstanbul-Silivri,İstanbul-Ümraniye, Kocaeli-Kandıra, Tekirdağ-Çerkezköy and Yalova-Armutlu air quality measurement stationsof Marmara Clean Air Center (MTHM) were investigated. Seasonal and diurnal changes of pollutantconcentrations were investigated in the assessments. Mann-Whitney U test was applied to compare the seasonaldifferences of PM10 and PM2.5 concentrations. The stations with the most prominent seasonal differences were the urban Tekirdağ and Çerkezköy stations and the rural Kandıra station. In urban stations concentrationsincrease in winter season whereas for the rural stations this increase was observed in summer season. PM2.5/PM10ratios were calculated to understand the relationship between particle size and pollutant sources and these ratioswere evaluated with respect to the characteristics of the studied stations. The assessments showed that thepollutants in the size of PM2.5 were dominant in winter season and PM10 were dominant in summer season. Thecalculated average concentrations and PM2.5/PM10 ratios for the studied stations were compared with similarstudies in different cities of the world with different characteristics, and the results were found to be consistentwith the literature. In the study, PM10 and PM2.5 concentrations were correlated with each other andmeteorological parameters were determined by Spearman correlation analysis.

Doğu Karadeniz Bölgesi’ndeki plansızkentleşme, ulaşım ve sanayi gibi etkenler bölgede önemli olumsuz etkilere nedenolmaktadır. Bu etkilerden biri de hava kirliliğidir. Hava kirliliği, kentlerdeyaşam kalitesini azalmakta ve birçok sağlık sorununu da beraberindegetirmektedir. Özellikle kış aylarında ısınma amacıyla kullanılan fosilyakıtlar bölgede önemli derecede hava kirliliğine yol açmaktadır. Çalışmaalanında hava kirliliğine yol açabilecek önemli kaynaklardan biride Karadenizsahil yoludur. Bu yol, Gürcistan sınırından itibaren Türkiye’nin batısına kadaruzanan ve taşımacılıkta kullanılan önemli bir hattır. Yapılan çalışmada, DoğuKaradeniz Bölgesi’nde yer alan, Artvin, Bayburt, Giresun, Gümüşhane, Ordu, Rizeve Trabzon illerindeki PM10 kirleticisinin hava kalitesi üzerindeki etkileri vedağılımları, Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) yardımıyla üretilen haritalarlaincelenmiştir. Hava kalitesiyle ilgili veriler, Çevre ve ŞehircilikBakanlığı'na ait ölçüm istasyonlarında ölçülen 2010-2015 yılları arasındakisaatlik verilerdir. Çalışma sonuçlarına göre, belirtilen tarih aralığında,Trabzon ve Gümüşhane illerinin tüm mevsimlerde, Bayburt ilinin yaz, sonbahar vekış aylarında, Ordu’nun ise özellikle sonbahar aylarında PM10 konsantrasyonununyüksek olduğu belirlenmiştir., Factors like unplanned urbanization, transportation and industry inEastern Black Sea cause significant adverse effects in this region. One ofthese effects is the air pollution. Air pollution reduces the life quality incities and also it brings about many health problems. Especially, in winter,fossil fuels are used for the purpose of commercial heating and these fuelscause serious air pollution in the region. One of the important sources whichmay lead to air pollution in research area is coastal road of Black Sea. Thisroad extends from borderline of Georgia to western Black Sea Region of Turkeyand is an important route for transportation. The effects and dispersions ofPM10 pollutant in the provinces of Artvin, Bayburt,Giresun, Gümüşhane, Ordu, Rize and Trabzon located along the Eastern Black SeaRegion were investigated using maps generated by Geographic Information Systems(GIS). Data related to air quality was obtained from the hourly measurements ofthe stations used by the Ministry Environment and Urban Planning between 2010and 2015. According to the study results, it was determined that, in specifieddate range, the concentrations of PM10 were high; in all seasons for Trabzonand Gümüşhane, in the summer, autumn and winter seasons for Bayburt andespecially in the autumn for Ordu.

Tağıl, Şermin (Balikesir Author), Hava kirliliği konsantrasyonları ile meteorolojik faktörler arasında yakın bir ilişki olduğu bilinmektedir. Bu çalışmanın amacı, 2008-2010 döneminde SO2 ve PMdüzeyleri üzerine iklim elemanlarının etkisinin ortaya konmasıdır. Bu kapsamda belirlenen araştırma soruları: i. Bilecik ilinde hava kirliliği parametrelerinden SO2ve PM10 nin zamansal (aylık, yıllık, mevsimlik) değişimi nasıldır? ; ii. Bilecik ilinde iklim koşullarının (hava sıcaklığı, rüzgâr hızı, nem ve basınç) hava kirliliği parametreleri (SO2 ve PM10) üzerinde etkisi var mıdır? Bu amaçla Bilecik kentinin 2008-2010 dönemine ait günlük hava kirliliği (SO2 ve PM10) ve meteorolojik faktörlerden hava sıcaklığı, rüzgâr hızı, bağıl nem ve basınç verileri kullanılmıştır. Hava kirliliğine neden olan elemanlar ile incelenen meteorolojik faktörler arasındaki ilişki istatistikî yöntemler kullanılarak analiz edilmiştir. Çoklu doğrusal regresyon ve korelasyon analizleri ile elde edilen sonuçlara göre, SO2 ve PM10seviyeleri ile meteorolojik faktörler arasındaki ilişki orta ve zayıf düzeyde bulunmuştur. Her iki hava kirliliği parametresinin de incelenen yıllar arasında azaldığı tespit edilmiştir. Bu azalmaya rağmen PM10'nin uzun dönemlik sınır değerlerin (UVS) üzerinde seyrettiği saptanmıştır., It is known that, in general, the air pollution concentrations have a close relationship with meteorological factors. The purpose of this study, examine the effect of meteorological factors on the daily SO2 and PM10 levels for the period 20082010. In this context identified research questions i. What is the temporal variation (monthly, annual, seasonal) of SO2 and PM10 from air pollution parameters in the Bilecik province? ii. Is there climatic conditions (air temperature, wind speed, humidity and pressure) impact on air quality parameters (SO2 and PM10) ? To answer these research questions, daily air pollution data (SO2 and PM10) and meteorological conditions (air temperature, wind speed, humidity, pressure) data for the period 2008-2010 were analayzed. The relationship between elements that cause air pollution with climatic elements such as temperature, wind speed, humidity and pressure, was analyzed using statistical methods. According to the results obtained through multiple linear regression analysis, for some months there is a moderate and weak level of relation between the SO2 and PM10 levels and the meteorological factors city. Both air pollution parameters were declined during the study perriods. This is despite the decrease was determined still above in the long-term limit values of PM.

Url: http://sujest.selcuk.edu.tr/sumbtd/article/view/207, SO2, PM ve meteorolojik parametreler 1990 yılından beri Konya’da birçok bölgede ölçülmektedir. Bu çalışmanın amacı Konya’nın hava kalite seviyeleri üzerine meteorolojik faktörlerin etkisini belirlemektir. Ölçümler, Konya’nın farklı bölgelerinde bulunan 4 sabit istasyonda ve 1 mobil istasyonda gerçekleştirilmiştir. Kirleticilerin konsantrasyonu ile meteorolojik parametreler arasındaki ilişki yüksek kirlilik episodları yaratan 5 önemli meteorolojik parametre üzerine odaklanarak değerlendirilmiştir. Sonuçlar rüzgâr hızı, bağıl nem ve sıcaklığın sadece kirletici konsantrasyonlar üzerine değil kirleticiler ile olan korelasyonların üzerinde de etkisi olduğunu göstermiştir. Daha yüksek rüzgar hızları yakın bölgelerden partikül taşınımına neden olarak ortamdaki partikül madde seviyelerine katkıda bulunmaktadır. SO2 ve PM10 için en yüksek ortalama konsantrasyonlar nemin %75-80, basıncın 890-910 hpa rüzgar hızının 1.2 m’s’den daha düşük olduğu kış periyodunda belirlenmiştir., The atmospheric concentrations of several atmospheric pollutants: SO2, PM10, and meteorological parameters have been measured at several locations in Konya city, Turkey since 1990. The objective of this work is to estimate the effects of meteorological factors on the air quality levels for this city. The measurements are achieved using 4 fixed stations and 1 mobile station to cover several important areas of Konya. The relationship of pollutants concentrations to five major meteorological parameters is assessed, with a particular focus on the meteorological conditions that create high-pollution episodes. The results showed that, wind speed, relative humidity and temperature were found to have an influence not only on pollutant concentrations but also on the correlation between pollutants. At higher wind speeds, from the surrounding area was entrained by the wind, thus contributing to ambient particulate matter levels. For SO2 and PM10 the highest average concentrations occurred at humidity above 75-80%, atmospheric pressure above 890-910 hpa and lower wind powers than 1.2 m/s during winter period.

The objective of this study was to determine the PM10, PM2.5, and PM1.0 exposure levels of tractor and combine harvester operators in rotary tilling, disc-harrowing, soil packing, planting, fertilizing, harvesting, hay making, and bale making and to determine PM-health effect on operators. The gravimetric method was used to determined PM concentrations. PM10 concentrations were higher than the threshold limit value (15000 µg m-³) determined by OSHA in rotary tilling (25770 µg m-³), wheat harvesting (29300 µg m-³), and hay making (24640 µg m-³). Similarly, PM2.5 concentrations were also greater than the threshold limit (5000 µg m-³) in these operations (respectively with 5888, 10560, 8470 µg m-³). PM1.0 concentration was too high, especially in wheat harvest and hay making (respectively with 3130 and 6026 µg m-³), and was even greater than the PM2.5 threshold limit during hay making. It is probable for such high PM concentrations of fine particles to increase the respiratory system nuisances. PM10 and PM2.5 concentrations were measured to be lower than the thresholds in all other field applications. A questionnaire was done on forty operators and upper and lower respiratory disturbances and smoking habits were determined. Sixty three percent of operators were smokers, and complain about coughing with 60% and phlegm with 83%. Health complaint about tightness in the chest is 31% and breathlessness is about 29%. Nevertheless, when smokers and non-smokers are evaluated separately, coughing rate decreases to 47% and tightness in the chest reduces to 13%. Although exposure to particulate matters is important in its effect on respiratory system disturbances, smoking habit aggravates the complaints. Operators need to use personal preventions to avoid such adverse health effects when operating tractors and combine harvesters without cabins. Operators are unlikely to work in the comfort zone due to high ambient temperature and low relative humidity in vehicles without cabins.

Tez (Doktora) -- Kırıkkale Üniversitesi 78653 …