Search

Fazla çalışma, işçinin sağlığına, sosyal çevresi ile olan ilişkilerine, işyerindeki verimine ve devletin istihdam politikalarına etki eden yönleri ile hem İş Hukukunda hem de İş Sağlığı ve Güvenliği Hukukunda önemli bir yere sahiptir. Mevzuatlarda fazla çalışma yasaklarına ve sınırlarına yer verilmesine rağmen uygulamada yasal düzenlemelere aykırı çalışmaların yapıldığı sık rastlanan bir durumdur. Nitekim iş kazaları ve meslek hastalıklarına ilişkin istatistiki verilerde de iş kazalarının başlıca nedenleri arasında uzun saatlerle yapılmış çalışmalara bağlı yorgunluk ve dikkatsizlik gelmektedir. Son on yılda artan çalışmalar fazla mesai ve uzun çalışma programlarının hipertansiyon, kardiyovasküler hastalık, yorgunluk, stres, depresyon, kas-iskelet sistemi bozuklukları, kronik enfeksiyonlar gibi çalışan sağlığı üzerindeki zararlı etkilerini ortaya koymaktadır. Giderek artan kanıtlar, uzun çalışma saatlerinin çalışanların sağlık ve esenliğini olumsuz yönde etkilediğini ve çalışanların çeşitli sağlık sorunlarına maruz kalmaya karşı, savunmasız olduklarını göstermektedir. Overtime has an important place in both Labor Law and Occupational Health and Safety Law, with its aspects affecting the health of the worker, his relations with his social environment, his efficiency in the workplace and the employment policies of the state. Despite the prohibitions and limits of overtime work in the legislation, it is a common situation that works contrary to legal regulations are carried out in practice. As a matter of fact, in the statistical data on work accidents and occupational diseases, fatigue and carelessness due to long hours of work are among the main causes of work accidents. Increasing studies in the last decade reveal the harmful effects of overtime and long work programs on employee health such as hypertension, cardiovascular disease, fatigue, stress, depression, musculoskeletal system disorders, and chronic infections. Increasing evidence shows that long working hours negatively affect the health and well-being of workers and that workers are vulnerable to exposure to a variety of health problems.

Fazla çalışma, genel anlamıyla kanunun çalışma süreleri konusunda belirlediği sınırları aşan çalışmalar olup hem işçi sağlığı ile hem de devletlerin istihdam politikaları ile yakından ilgilidir.İşverenlerin işletmelerinin rekabet gücünü arttırmak amacıyla sıkça başvurduğu yöntemlerden biri haline gelen fazla çalışma, işçilerin de düşük ücretleri nedeniyle ek gelir olarak gördüğü bir çalışma şeklidir. Yasal düzenlemelere rağmen bu çalışmalarının karşılığını alamayan işçiler, mahkemeler nezdinde ispat külfetindedir. Bu durum da uygulamada sıklıkla karşılaşılan bir sorun haline gelmektedir. Türk iş hukukunda, medeni usul hukukunun klasik ispat araçlarının kullanımına dair ölçütler mevzuatlarla değil içtihatlarla şekillenmektedir. Fazla çalışmanın ispatını kolaylaştıracak ispat hukuku düzenlemelerinin olmaması ve içtihat birliğinin sağlanamamış olması farklı uygulamalara ve hak kayıplarına sebep olmaktadır. İspat araçlarının kullanımı ve mahkemeyi inandırma faaliyeti hukukun temel konusudur. Bu yüzden ispat faaliyetine geçmeden önce düzenli ve etkin denetimlerle fazla çalışmaların varlığını ortaya koyan delillerin ortaya çıkarılması büyük önem arz etmektedir. --------------------The overworking is generally the works which exceed the limits, determined by the law on the issue of working times and closely related to the both employment policies of the states and the health of the employees. The overworking, which has become a method, frequently used by employers to increase the competition strength of their enterprises and a way of working that are considered as an additional income by the employees due to their low wages. The employees, who don’t get their earned rights in return, are obliged to prove them in front of the courts. This situation becomes a problem, which is frequently encountered in practice. In Turkish Labour Law, the criteria related to the using of proof instruments of Civil Procedures Law is formed with case laws and not legislation. Non-existing of legal arrangements, which will make the proof of overworking easy and having no stare decisis on this matter cause different practices and eventually the right losses. The activity of using of proof instruments and convincing the court is the basic subject of the law. Therefore, the revealing of evidences, that will prove the existence of overworking with regular and effective auditing, are highly important before starting of the proving activity.

Bu çalışma; 4857 sayılı İş Kanunu kapsamı dışında kalan iş ilişkilerinde işçi tarafı olan kişilerin gerçekleştirdiği fazla çalışmayı ele almaktadır. İlk olarak iş hukukunun temel kavramları ile sujelerinin tanımları ele alınmış ve ardından iş sözleşmesi kavramı incelenmiştir. Temel kavramları inceledikten sonra 4857 sayılı İş Kanunu'nun 4. maddesinde sayılan, İş Kanunu'nun uygulanmayacağı haller ayrı ayrı izah edilmiştir. Bu haller; deniz taşıma işlerinde yapılan sözleşmeler, gazeteciler ile yapılan sözleşmeler, tarım işlerinde yapılan sözleşmeler, hava taşıma işlerinde yapılan sözleşmeler, evlerde el sanatlarının yapıldığı işlerdeki sözleşmeler, ev hizmetlerinde yapılan sözleşmeler, rehabilite edilenlerle yapılan sözleşmeler ve profesyonel sporcularla yapılan sözleşmelerdir.4857 sayılı İş Kanunu'nun kapsamı dışında kalan iş ilişkilerini genel olarak üçlü bir tasnife tâbi tutmak mümkündür. Bu tasnif çerçevesinde ilk olarak deniz iş kolunda çalışan gemi adamlarının, ardından gazetecilerin ve son olarak da Türk Borçlar Kanunu'nun hizmet sözleşmesine ilişkin hükümlerinin uygulama alanı bulduğu iş ilişkilerinin; tâbi oldukları mevzuat, iş sözleşmeleri ve çalışma biçimleri incelenmiştir.Çalışmanın ana konusuna gelindiğinde fazla mesai kavramının tanımı yapıldıktan sonra, önce 4857 sayılı İş Kanunu'na göre fazla mesai konusu çok da ayrıntıya girilmeden ele alınmış, ardından; deniz ve basın iş kollarındaki iş ilişkilerinde fazla mesai konuları ayrıntısıyla incelenmiştir. Nihayet Türk Borçlar Kanunu'nun uygulama alanı bulduğu; ev hizmetlerinde yapılan sözleşmelerde, esnaf ve sanatkâr işyerlerinde, evlerde el sanatlarının yapıldığı işlerde, tarımsal yapı ve tarım işlerinde fazla mesai konuları ayrı ayrı incelenmiş ve çırakların fazla mesai yapma ihtimalleri konusunun da ayrıca üzerinde durulmuştur. This thesis analyzes the; overtime work of labours in labour relations through which are out of the application area of the Labour Code (Law No: 4857) In the beginning of the thesis labour contract and the basic concepts are examined of the labour law.After the examination of the basic concepts, the conditions not subjeck to the Labour Code (Law No: 4857) -which are stated in article 4 of the Labour Code- are explored.As these contidions not subject to the Labour Code (Law No: 4857) are see trasnportation contracts,contracts signed with journalist, contracts signed about agricultural issues, air transportation contracts, contracts signed about have made handcrafts, contracts about house services, contracts signed with rehabilitaded people and finnaly contracts signed with proffessional sportsmen.The conditions which are out of the application area of the Labour Code (Law No:4857) can be classifired and examined in three groups.In the frame of this classifiretion, the regulations, labour contracts and working conditions of the shipmens, journalist an finnaly the labour relations which are subjeckt to the Turkish Code of Obligations (Law No: 6098) related to service agreement are examined.When we come the main subject of the thesis, after the description of the overtime work, overtime work according to the Labour Code (Law No: 4857) is mentioned in general frame and then the overtime work issues in marine and press labour lines examined in detail. And finnaly overtime work issues through conttacts about have services ... contracts signed about have made handcrafts and contracts signed about agricurtural structures and issues, -all of which are in the application area of the Turkish Code of Obligations (Law No: 6098)- are examined and the case of overtime work for apprentices is also analysed. 94

45 saat ve üzerinde özel sektörde çalışan bireylerin yapmış oldukları çalışma fazla mesaidir. Tezde fazla çalışmanın kavramsal çerçevesi ve temel özellikleri üzerinde durulmuş, izleyen kısımda fazla mesai yapmaya neden olan faktörler ile işgücündeki bireyler üzerindeki etkileri incelenmiştir. Bu çalışmanın amacı, Türkiye'de 18 yaşından büyük özel sektörde işgücündeki çalışan bireylerin neden fazla mesai yaptıklarını araştırmaktır. Bu çerçevede Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK)'in hazırlamış olduğu 2015 yılı Hanehalkı İşgücü Anketi mikro veri setinden elde edilen ham verilerle çalışılmıştır. Araştırmada kullanılan yöntem En Küçük Kareler, Tobit Analiz ve İki Aşamalı Heckman Yöntemidir. EKK yöntemi sonucunda karşılaşılan değişen varyans problemi sebebiyle, Dirençli Tobit Analiz kullanılmıştır. Son olarak İki Aşamalı Heckman Yöntemi ile hangi modelin daha uygun olduğuna karar verilmiştir. Fazla mesai yapmanın başlıca faktörleri eğitim seviyesinin düşük olması, erkek olma, az sayıda çalışanın olduğu işyerleri ve diğerleridir. Anahtar Kelimeler: Fazla Mesai, Tobit Analiz, İki Aşamalı Heckman Yöntemi. The work done by individuals working in the private sector for more than 45 hours and over is overtime. The thesis focused on the conceptual framework and the main features of overwork, the factors that cause overtime and the effects on the individuals in the labor force were examined.The purpose of this study is to investigate why working people in the private sector over 18 years of age are working overtime in Turkey. In this context, raw data obtained from the 2015 Haousehold Labour Survey micro data set, which was prepared by the Turkish Statistical Institule (TURKSTAT), has been studied. The method used in the research is Ordinary Least Squares (OLS), Tobit Analysis and Heckman Two Step Models method. Final stage is, it was decided which model would be more suitable with the Two Step Heckman method. The main factors of overtime work are the low education level, being a male, workplaces with few employees and others. Keywords: Overtime Work, Tobit Analysis, Two Step Heckman Selection. 92

Türk İş Hukuku'nda çalışma süreleri, 4857 sayılı İş Kanunu düzenlenmiş olup, kırk beş saat olan haftalık çalışma süresi tarafların anlaşması ile düşürülebilmektedir. Ancak söz konusu sürenin tarafların anlaşması halinde dahi, süreklilik gösterecek şekilde artırılması mümkün değildir.Haftalık çalışma süresinin, haftanın çalışılan günlerine eşit olarak bölünmesinin yanında, belli koşulların yerine getirilmesi şartıyla esnek şekilde bölünmesi olanağı sağlanmıştır. Bu bağlamda, haftalık çalışma süresi, haftalık kırk beş saatlik çalışma süresi aşılmamak kaydıyla, farklı şekilde ve istisnalara uyularak çalışılan günlere dağıtılabilecektir. Ayrıca, kanunda belirtilen denkleştirme süreci içinde, haftalık ortalama kırk beş saat çalışılmak kaydıyla, bazı haftalarda kırk beş saati aşan süreyle çalışma da yapılabilecektir. Denkleştirme sürecinde, haftalık ortalama kırk beş saat çalışılmasının doğal sonucu olarak da, diğer haftalarda kırk beş saatin altında çalışma yapılacaktır. Diğer bir deyişle, denkleştirme döneminde, haftalık kır beş saati aşan süreler kadar, diğer hafta veya haftalarda eksik çalışma yapılacaktır. Bu tür esnek çalışmalarda, günlük çalışma süresi her halde on bir saati aşamayacaktır. Dolayısıyla, haftalık çalışma süresi, haftada beş gün çalışılan işyerlerinde elli beş saati, haftada altı gün çalışılan işyerlerinde altmış altı saati aşamayacaktır.Çalışma süresini, her zaman işçinin fiilen çalışmaya başladığı saatten başlatmak ve işin fiilen sona erdiği saatte sonlandırmak mümkün değildir. Zira işçi iş görmemesine rağmen, emeğini işverenin emrine sunduğu birtakım hallerde, iş ilişkisinin yapısından ya da sosyopolitik sebeplerden kaynaklanan gerekçelerle çalışmış gibi kabul edilmektedir. Bazı hallerde ise, işin niteliği veya işverenin tercihi sonucu, ya da diğer sebeplerle işçinin yolda veya fiilen çalışmadan geçirdiği sürelerin de çalışma süresi içinde değerlendirilmesi zorunluluğu vardır. Bu bağlamda işçinin işe hazır olmasına karşın çalışmadan geçirdiği bu süreler, `fiili çalışma süresi` değil, `farazi çalışma süresi` olup, yasal çalışma süresinden sayılan hallerden sayılmaktadır.4857 sayılı İş Kanunu ile haftalık çalışma sürelerinin iş günlerine dağıtılması, fazla çalışma, fazla süreli çalışma, telafi çalışması ve kısa çalışma gibi, çalışma hayatına ilişkin müesseselerin uygulanabilirliği sağlanarak, çalışma süreleri esnekleştirilmiştir.Belirli koşulların varlığı halinde, telafi çalışmasına olanak sağlanmıştır. Getirilen yeni uygulama, bazı hallerde çalışılmaması durumunda bu sürelere mahsus olmak üzere işçiyi tekrardan çalışmaya borçlandıran bir düzenleme niteliğini almaktadır. Belirli bir zaman dilimi içinde normal çalışma süresinin üstünde ve fazla çalışma ücreti ödenmesine gerek kalmaksızın, kaybedilen çalışma sürelerini telafi edici çalışmalar, telafi çalışması olarak adlandırılmaktadır. Geçmiş dönemde yapılması gerekirken, şimdiye ertelenen telafi çalışması normalin üstünde çalışma olarak nitelendirilemez.İşyerindeki haftalık çalışma süresinin, koşulları bulunduğunda işveren tarafından, geçici olarak önemli ölçüde azaltılması veya işyerindeki faaliyetin tamamen ya da kısmen geçici olarak durdurulması şeklindeki uygulamalara, kısa çalışma uygulaması denilmektedir. Bu gibi durumlarda kısa çalıştırılan işçinin ortaya çıkan gelir kaybı, belli koşulların varlığı halinde, işsizlik sigortası tarafından kısa çalışma ödeneği ödenmek suretiyle karşılanmaktadır.İş Kanunu'nda, çalışma sürelerinin artırılması iki şekilde düzenlenmiştir. Her iki çalışma arasındaki farkların en önemlisi, ilkinde çalışma süresinin artırılmasının süreklilik göstermesi, diğerinde ise, çalışma sürelerinin artırılmasını gerektiren geçici özellik gösteren sebeplerin nadiren söz konusu olması ve buna bağlı olarak da çalışma süresinin geçici olarak artırılmasıdır. Geçici fazla çalışmada ise, işçi asıl işini devam ettirmekte olup, yapılan bu çalışmalar, fazla çalışmalar ve fazla sürelerle çalışmalar şeklinde ayrıma tabi tutulmuştur. Ülkenin genel yararları yahut işin niteliği veya üretimin artırılması gibi nedenlerle yapılan fazla çalışmalar, normal nedenlerle yapılan fazla çalışmalar olarak gruplandırılırken, zorunlu nedenlerle veya olağanüstü durum nedeniyle de bu tür çalışmalar yapılabilmektedir.Hizmet sözleşmesi ile çalışmayı üstlenen işçinin, yaşamın tüm anlarını işte veya işyerinde geçireceği, doğal olarak düşünülemez. Çünkü işçinin de her gerçek kişi gibi dinlenmeye ve ailesine, toplumsal ve kültürel etkinliklere ayıracak serbest zamana gereksinimi bulunmaktadır. Bu bağlamda, isçiye günlük çalışma süresi içinde, iş süresinden sayılmayan ara dinlenmesinin verilmesi zorunludur. Ayrıca işçiler, normal olarak Pazar günü tatil yapmakla birlikte, Pazar günü çalışılan işyerlerinde ise, haftanın diğer bir gününde tatil yapma olanağı sağlanmaktadır. At Turkish Labour Legislation, working hours which is put in order by legislation numbered of 4857, is limited 45 hours in a week. If there is an agreement between parties, weekly working hours can be decreased. However, this working hours can not enchanced continual even if there is an agreement.Weekly working period which is distributed to week's working days equally, can be arranged flexible on condition that some stipulations are carried out. Weekly working period can not be overcame 45 hours, but as a new form of working period may be distributed to working days. In addition, in written rules of balancing process, and in condition that it is not more than 45 hours, labourers work more than 45 hours in a week. At balancing process, result of working more than 45 hours in a week, on other week or weeks labourers work less than 45 hours naturally. In this kind of flexible workings, daily working hours can not be more than 11 hours. Consequently, weekly working period, can not exceed 55 hours which working days are limited in 5 days; can not exceed 66 hours which working days are limited in 6 days.Sometimes, it is not possible that starting and finishing work in regular hours. Despite labourers which are ready at workshop, can not work, are supposed to work because of working relations and sociopolitical reasons. At some conditions, result of labor's properties or employer's preferences, or other reasons, it is obligation that working hours which labourer can not work, supposed to think in working period. Finally, period which despite labourers are ready that can not work, is 'supposition working period' not 'actual working period', is counted as lawful.The working period is flexed by legislation numbered of 4857 which, provide applicability of overworking, over time working, compensation work and short work.If there are some designated conditions, compensation work can be apply. By new application, in some conditions, if labourer do not work in designated time, it is a obligation for labourer to work in this designated time. In designated time if normal working hour is more than normal working hour and it is not necessary to pay more salary, it is called compensation work. It is not compensation work, if the working was not done in the past time period and it is being done now.Short working application is done by employer by reducing weekly working hours temporary or stopping many activities or all activities in place of employment. In this kind of sitiations, unemployment insurance pays labourer's loss as working appropriation.At labor legislation expanding labor hours is arranged in two ways. The most important difference is about this two ways, in the first method it is continual to increase working hours. In the other method, working period is temporarily increased when be discussed rarely. At temporary overworking, labourers go on their basis, this works, can be grouped as overworking and over time working. This kind of works can be necessary for country's general benefits, work's property or working more for increasing production as a result of normal reasons.The labourer who take responsibility about work by agree a contract., can not be consider to spend all his/her time in workshops naturally. Because, labourer has necessity, like all other real people, to relax, top part time his/her family and cultural activities. In working period, a break time for relaxtion must be provided. This break-time is not counted as working period. Seperately, Sunday is normallyvacati on day. If Sunday is not vacation day for a workshop, employer have to provide another vacation day. 246

Çalışma sürelerinin sınırlandırılması, bir koruma hukuku olarak şekillenen iş hukukunun öncelikli konusu, hatta ortaya çıkış nedenlerinden birisidir. Sınırlı bir çalışma süresi kavramı olmadığı takdirde, fazla saatlerle çalışmadan da bahsedilemez. Bu nedenle çalışma sürelerine getirilen sınırlar ve sınırların aşılması üzerinde durulması gereklidir.4857 sayılı İş Kanunu'nda düzenlenen fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışma kavramları için, fazla saatlerle çalışma üst başlığı kullanılmıştır. Bu çalışmada temel olarak 4857 sayılı İş Kanunu anlamında fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışma incelenmiş olup, yer yer 854 sayılı Deniz İş Kanunu, 5953 sayılı Basın Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştıranlar Arasındaki Münasebetlerin Tanzimi Hakkında Kanun ve 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu ile ilişkilendirilmeye çalışılmıştır. Yine çalışmamızın tamamında yerleşik yargı kararlarına ilişkin değerlendirmelere yer verilmiştir.Çalışmanın ilk bölümünde çalışma sürelerinin sınırlandırılmasına ilişkin tarihsel gelişim, fazla çalışmanın hukuki dayanakları ve 4857 sayılı Kanunda düzenlenen benzer kavramlarla fazla çalışma kavramı ilişkilendirilerek açıklanmaya çalışılmıştır. İkinci bölümünde, öncelikle fazla çalışma türleri ve şartları, çalışma sürelerine getirilen sınırlamalar daha sonra fazla saatlerle çalışmaya ilişkin ispat sorunlarının yanında uygulamada geniş yer tutan hakkaniyet indirimi üzerinde durulmuştur. Son bölümünde ise fazla saatlerle çalışmanın karşılığı olan fazla çalışma ücreti ve serbest zaman verilmesinin şartları incelenmiştir. Ayrıca fazla çalışma karşılığının zamanında verilmemesine bağlanan sonuçlar da bu bölümde incelenmeye çalışılmıştır.Anahtar Kelimeler: Fazla saatlerle çalışma, fazla çalışma, fazla sürelerle çalışma, fazla çalışmanın ispatı, hakkaniyet indirimi, fazla çalışma ücreti, serbest zaman verilmesi. Limiting working hours is the priority issue of the labour law shaped as a conservation law, even reasons of emergence of it.If there isn't a limited working hour concept,working extra hours can't also be mentioned.Therefore it is necessary to urge upon limits brought to working hours and exceeding the limits. For the overworking and working extra hours concepts arranged in the Labour Law no 4857, head piece of working extra hours is used.In this study,extra work and working extra time were basically analyzed in the meaning of Labour Law no 4857 and they are partly tried to be correlated with Maritime Labor Law no 854, Coordination of the Relationship between Employees and Employers in Press Sector Law No 5953 and Turkish Code of Obligations Law no 6098.Also in our whole study, assessments regarding settled judicial decisions were included. In the first part of the study, the historical development concerning restricting working hours, legal basis' of extra work and similar concepts arranged in Law no 4857 were tried to be explained by correlating extra work.In the second part, firstly, kinds and conditions of extra work,limits brought to working hours and then besides demonstration problems regarding extra work,equity reduction which have a wide place in application were dwelt on.In the last part, overtime pay which is the cover for extra work and the conditions of giving leisure time were analyzed.The results depending on not giving the cover of extra work on time were also tried to be analyzed.Key words : Working extra hours, extra work, working extra times, demonstration of extra work, equity reduction, overtime pay, giving leisure time. 202

Çalışma süresi, iş sözleşmesinin esaslı unsurlarındandır ve işçi ve işveren arasındaki temel sorunlardan biridir. Ülkemizde çalışma süreleriyle ilgili olarak birden fazla tez çalışması yapılmıştır. Bu çalışma ise, fazla çalışma ve 4857 sayılı Kanunda çalışma sürelerini düzenleyen bazı hükümler ile sınırlı tutulmuştur. Bu çalışmanın amacı, çalışma süresinin düzenlenmesine ilişkin yasa hükümlerini fazla çalışmayla bağlantısı içinde incelemek, fiili olarak fazla çalışma teşkil ettiği halde, yasada farklı hukuki temele oturtularak farklı sonuçlar bağlanan uygulamaları ele almak, çalışma süresinin konumlandırılışı açısından özellik arz eden ve normal düzenden ayrılan gece çalışması, kısa çalışma ve telafi çalışması gibi düzenlemeleri ve doğal olarak fazla çalışmanın kendisini incelemektir. Fazla çalışma ve fazla sürelere çalışmadan bahsedebilmek için her şeyden önce sınırlandırılmış bir çalışma süresi gereklidir. Çünkü sınırlandırılmış süre, işçinin sağlığı ve güvenliği ile yakından ilişkilidir. 1475 sayılı İş Kanunu çalışma süreleri açısından katı düzenlemeler içermekteydi. 4857 sayılı İş Kanunu ise esnek çalışma ilkeleri ile büyük değişiklikler ve yenilikler getirmiştir. Fazla sürelerle çalışma, kısa çalışma, telafi çalışması, kısmi süreli çalışma gibi yeni kavramlarla haftalık çalışma süresinin haftanın çalışılan günlerine farklı bir şekilde dağıtılması ile yoğunlaştırılmış iş haftası ve denkleştirme imkânı getirilmiştir. Bu çalışmada çalışma sürelerinin denkleştirilmesinin ve çalışma sürelerinin haftanın günlerine farklı şekilde dağıtılmasının fazla çalışma konusuna etkisi, fazla sürelerle çalışma kavramı, fazla çalışma ücreti yerine serbest zaman kullanma hakkı gibi yeni düzenlemeler ele alınarak fazla çalışma ve fazla çalışma ücreti anlatılmaya çalışılmıştır. Working hours is essential parts of labor contracts and one of the basic promblems between employee and employer. There has been more than one thesis related to working hours in our country.But This dissertation is limited with extra working and some provision which regulate working hours in law no 4857. Aim of this thesis is to examine the laws provisions which are about arrangement of working hours in connection with extra working , to obtain different conclusions based on different judicial basis although it forms an extra working actually and to analyze night working, short working and compensation working which are apart from normal system and showing a speciality in terms of position of working hour and normally to examine extra working itself as well. In order to mention extra working and working with long hours it is required a period of limited working at first. because limited period is closely related to health and security of laborer.Whereas Law no 1475 has had strict regulations in terms of working hours, law no 4857 leads to flexible working principles , important innovations and alterations. With new terms such as working with long hours, short working and compensation working , working hours in a week has distributed differently to working days of a week and thus attaining a intensive work week and balance In this study, how equation of working hours and distrubution of working hours differently during a week effects working hours and trying to explain extra working and wage of extra working by dealing new regulations like free time using instead of the term working long hours and overtime pay.

Bu çalışma kapsamında sıra bağımlı ayar zamanı ile tek makine çizelgeleme problemi ele alınmaktadır. Bir gerçek hayat uygulamasını temel alan problemin amacı, en küçük toplam fazla mesai değeri ile müşteri taleplerinin teslim tarihinden önce hazır olmasını sağlayan haftalık üretim çizelgesini belirlemektir. Fazla mesai ücretleri fazla mesai yapılan süreye bağlı olarak hesaplanmaktadır. Bu problem için günlük detayda çizelgeler oluşturulmaktadır. Problem için öncelikle karma tam sayılı matematiksel programlama modeli geliştirilmiştir. Bu optimizasyon problemi için yapılan testlerde gerçek hayat örnekleri için makul sürelerde çözüm bulunamadığı görüldüğünden çözüm zamanını azaltmak amacıyla bir ayrıştırma algoritması geliştirilmiştir. Mantıksal Benders ayrıştırma algoritması olarak adlandırılan bu yaklaşımla karmaşık esas problem, karma tam sayılı ana problem ve çeşitli sayıda kısıt programlama alt problemleri olarak, görece kolay çözülebilir problemlere ayrıştırılmaktadır. Ana problemde işlerin günlere atanmasına karar verilirken, alt problemlerde bu atamalara göre günlük çizelgeler belirlenmektedir. Algoritma alt problemlerin çözümüne göre tanımlanan olurluluk veya optimallik kesilerinin ana probleme eklenmesi ile devam etmektedir. Çalışma kapsamında algoritma, kesilerin eklenme şekline göre iteratif ve dallandırma ve kontrol olmak üzere iki farklı yaklaşımla uygulanmıştır. Ayrıştırma algoritması ile, makul süre içerisinde optimal çözümü belirlemenin zorlaştığı örnekler için, ayrıca bir tavlama benzetimi algoritması geliştirilmiştir. Tavlama benzetimi için başlangıç çözümü, geliştirilen çözüm kuran algoritmayla, soğuma şeması ise gerçekleştirilen parametre analizleriyle belirlenmiştir. Geliştirilen bütün çözüm yöntemlerinin performansı yapılan deneysel çalışmalarla analiz edilmiştir., In this study we considered a single machine scheduling problem with sequence dependent setup times from a real-world application. Our goal is to determine the weekly production schedule that minimizes the overtime with respect to deadlines. Here the available overtime periods are defined at the end of each day and related costs are calculated based on overtime use. Therefore the amount of overtime used at each day is determined through detailed schedules. We developed a mixed integer programming model for the problem. However our experimental studies showed that this optimization problem is intractable for real-world instances. A decomposition algorithm is proposed in order to decrease solution time. We developed a logic-based Benders decomposition algorithm which decomposes the original problem to a daily assignment problem and scheduling problems based on these assignments for each day. In this approach the master assignment problem is solved with mixed integer programming while sub scheduling problems are solved with constraint programming. The algorithm proceeds as the feasibility and optimality cuts, defined by the solutions obtained from subproblems, are added to the master problem. In the scope of this study related cuts are added either iteratively or with branch-and-check approach. For the instances that the decomposition algorithm could not find the optimal solution in a reasonable time, simulated annealing algorithm is used to obtain feasible solutions. In this context initial solution is determined through the constructive heuristic developed while cooling schedule is defined through parameter analyses. The performances of these solution approaches are tested through experimental studies.

Araştırma konusunu oluşturan “4857 Sayılı İş Kanunu Açısından Çalışma Süresinin Aşılması” başlıklı bu çalışmada, 4857 sayılı İş Kanunu çerçevesinde, çalışma süreleri konusunda mevzuatta belirlenen düzenlemeler genel olarak ortaya konulmuş ve akabinde normal çalışma sürelerini aşan çalışmalar olarak, “fazla çalışma” konusu İş Kanunu’nun 41. ve devamı maddeleri uyarınca Yargıtay’ın nin içtihatları ile ortaya konulmuştur. Fazla çalışma konusunun ortaya konulması ile birlikte fazla çalışmanın ispatı ve ispat araçları yine Yargıtay’ın içtihatları eşliğinde izah edilmiştir. Bu doğrultuda fazla çalışmanın karşılığı olan zamlı ücret veya serbest zaman ile telafi konuları da bu çalışmanın sonraki aşamalarında izah edilmiştir. Son olarak da bu çalışmada fazla çalışma konusuyla ilgili olarak mevzuatta belirlenen sınır ve yasaklar izah edilmeye çalışılmıştır. Anahtar Kelimeler: Çalışma Süreleri, Normali Aşan Çalışmalar, Fazla Çalışmanın Türleri, Serbest Zaman, Ücret, İspat Araçları, Fazla Çalışmanın Sınır ve Yasakları. In this study titled “Working Times Exceed The Normal Work Hours Accordance With The Labour Law No. 4857”, the regulations on working times determined in the legislation in accordance with the labour law no. 4857 are broadly examined and the issue of overtime work as works exceed the normal work hours is dealt with in accordance with the article 41 of the labour law and the following articles with reference to High Court case laws. After presenting the issue of overtime work, the proof of overtime work and proof means are explained again with reference to High Court case laws. Accordingly, increased wage or leisure time equivalent to overtime work, and compensation subject are described in the next chapter. Finally, the limits and prohibitions in the legislation relating overtime work are explained in this study. Keywords : Working Times, Works Exceed Normal Work, Kind Of Overtime Work, Leisure Time, Wage, Proof Of Overtime Work, Limit And Prohibitions Overtime Work.

Çalışmada fazla mesai ve bu durumun çalışanların motivasyonları üzerindeki etkileri ele alınmıştır. Bu doğrultuda çalışmanın ilk bölümünde fazla çalışma kavramı ele alınarak bu durumun hukuki boyutlarına, uygulama modellerine, hem çalışanlar açısından hem de işveren açısından etkilerine yer verilmiştir.Çalışmanın ikinci bölümünde çalışmanın iki temel unsurundan biri olan motivasyon kavramı ele alınmıştır. Motivasyonun öneminden, temel bileşenlerinden, motivasyonu etkileyen faktörlerden ve fazla mesainin motivasyon üzerindeki etkilerinden bahsedilmiştir.Çalışmanın üçüncü ve son bölümünde ise ilk iki bölümde teorik olarak ele alınan kavramlar toplanan veriler faktör analizi, pearson korelasyon analizi ve çoklu regresyon analizleri kullanılarak değerlendirilmiştir. Sonuç kısmı ile de çalışma tamamlanmıştır.Çalışmada kullanılan ölçek, sağlık sektöründe, özel sektörde, bankacılık sektöründe, temizlik sektöründe,sivil toplum kuruluşlarında, eğitim sektöründe ve gıda sektöründe çalışmakta olan 400 katılımcıya uygulanmıştır. Araştırmanın sonucunda fazla mesaiye kalma durumunun motivasyonu olumsuz olarak etkilediği görülmektedir. Fazla mesainin alt boyutları olan mesaiden kaynaklanan şahsi sorunların ve çalışanlararası sorunların motivasyon üzerinde olumsuz etki oluşturduğu saptanmıştır. In this study,the concept of the overtime work and its effect on the workers'motivation are addressed.In this regard the concept of overworking is taken into consideration in the first chapters regarding its legal conditions,application models and the effects on both employees and employers.In the second part of the study, the concept of motivation-one of the two elements of the study-is studied.The importance of motivation and its ingredients,the factors of motivation and the effects of the overtime work on the motivation are explained.In the third and the last part of the study,the concepts that are theoretically examined in the first two parts of the study are evaluated by using the Pearson correlation analysis and multiple regulation analysis. Then, the study is completed with the conclusion part.The scale we used applied to 400 participants working in banking sector,educational sector,health sector,civil society organizations, private sector, food sector. As a result of the research, overtime work leads to negative impacts on labor motivation. Personel problems and Intra-employee issues as by products of overtime work are diagnosed as negative effects on the motivation.Keywords: Management,Human Resources, Overwork, Motivation, Employee, Employer, Working Hours 137

ÖZETÇalışma, zorlu ve zahmetli bir süreç olduğu için birkaç bin yıldır hor görülen bir olguyken kapitalist toplumda; kendini gerçekleştirme, bireysel gelişim, kariyer ve statü gibi motivasyonlarla bireyin toplumsal kimliğinin kurucusu haline gelmiştir. Çalışma, günümüz toplumsal yaşamının merkezinde bulunan bir olgudur. Çalışma, ekonomik bir gereklilik ve toplumsal bir görev kabul edilerek egemen politik söylemlerde, yaygın medyada, eğitim kurumlarında hararetle savunularak kutsanır. Ekonomik değer yaratmanın yanında ahlaki değerler de üreterek toplumsallaşmanın kaynağı durumunda bulunduğundan ideolojik bir çimento işlevi de yerine getirmektedir. Çalışmanın uzlaşma ve disipline edici bir aygıt olarak bireyleri, toplumsal ve politik işbirliği tarzlarına entegre edişi, öncelikli olarak ideolojik bir durumdur. İşçi ile yapılan iş sözleşmesi, bir hiyerarşi tesis ederek disipline edilmiş bireyler, idare edilebilir özneler, saygıdeğer vatandaşlar ve sorumlu aile bireyleri de üretir. Kapitalist çalışma ideolojisi, tarihsel süreçte çalışma sürecindeki dönüşümlerine tekabül edecek şekilde, çalışma ilişkilerine içrek olarak şekillenir ve yeniden üretim sürecinde öznelere kılavuzluk ederek onları yönlendirir. Erken kapitalizm dönemindeki üretim sürecinde işçinin kapitaliste itaat etmesi, verilen komutlara uyması beklenirken günümüzde, işletmeler çalışanlarından işi benimseme, işletmeyle özdeşleşme talep edildiği gözlenmektedir. Türkiye örneğine bakılarak kapitalistleşme sürecinde çalışma ilişkilerinin inşası, gelişimi ve günümüzdeki durumuna tekabül eder şekilde işçileşmenin teşviki ve meşrulaştırılmasında kullanılan söylemsel stratejiler tespit edilmeye çalışılmıştır. Çalışma ideolojisinin içeriğinin ve kapsamının analizi için sosyo-kültürel ve iktisadi düzlemin ilişkili olarak kavranması elzemdir. Bu tezin amacı somut gerçeklik ile teorik gerçeklik arasındaki ilişkiyi kurarak çalışma ilişkilerin inşası ile ideolojiyi ilişkilendirebilmektir.ANAHTAR SÖZCÜKLER: İş ideolojileri, Rıza üretimi, Yeniden üretim, Fazla çalışma, İdeolojik stratejiABSTRACTBecause of it is challenging and laborious process, Labour had been a phenomenon despised for several thousand years. In capitalist society, It has become the founder of the social identity of individuals with motivation like personal development, career and status. Labour is a phenomenon located in the center of social life. Labour is blessed heatedly by assuming an economic necessity and a social mission in political discourse, mainstream media and educational institutions. In addition to economic value creation, it is a source of socialization which produces moral values so that it fulfills an ideological unifying function. It is basically an ideological situation that the integration of individuals to social and political cooperation styles by labour which is a substantially reconciliation and a disciplinary device. The labor agreement with workers establishes a hierarchy thus it creates disciplined individuals, subjects can be managed, respectable citizens and responsible family members. Capitalist ideology of Labour is shaped as intrinsic to working relationships and it directs subjects by guiding them in harmony with its transformation on labour process in the historical process. Workers were expected to obey the capitalists and comply with their commands in the production process during the period of early capitalism. Today on the other hand, it is observed that there is a demand for adoption of business and entrepreneurial identification. This study which examine the Turkey instance, intend to understand the building and development of working relationships in the capitalization process and discursive strategies used for encouragement and legitimization of being worker. Understanding socio-cultural and economic levels in relation is crucial for the analysis of the content and scope of Labour ideology. The aim of this thesis is associating construction of working relationships and ideology by linking concrete reality to theoretical reality.KEYWORDS: Ideologies of work, Constent manufacturing, Reproduction, Overtime, Ideologies Strategy

Ameliyathanede Çalışan Hemşirelerin Fazla Mesailerinin Tükenmişlik Düzeyleri Üzerine Etkisinin Belirlenmesi. Bu çalışma, Ameliyathane hemşirelerinin fazla mesailerinin tükenmişlik düzeyleri üzerine etkisinin belirlenmesine yönelik planlanan tanımlayıcı bir çalışmadır. Araştırmanın verileri, İstanbul İl?inin Avrupa Bölgesinde 100 ve üstü yatak kapasitesine sahip kurum niteliğindeki 2 Eğitim ve Araştırma Hastanesi, 1 Üniversite Hastanesi ve 4 Özel Hastanede görev yapan ameliyathane hemşirelerinden elde edildi (n=217). Verilerin toplanmasında literatür ışığında hazırlanan demografik özelliklerin yer aldığı katılımcı bilgi formu ile tükenmişlik düzeylerini belirlemek üzere Maslach Tükenmişlik Ölçeği kullanıldı. Elde edilen verilerin istatistiksel değerlendirilmesinde SPSS (Statistical Package for Social Sciences) for Windows 17. 0 programı kullanılarak analiz edildi. Verileri değerlendirilirken tanımlayıcı istatistiksel metotları kullanıldı. Niceliksel verilerin karşılaştırılmasında iki grup arasındaki farkı t-testi, ikiden fazla grup durumunda parametrelerin gruplar arası karşılaştırmalarında Tek yönlü (Oneway) Anova testi ve farklılığa neden olan grubun tespitinde Tukey Post Hoc testi kullanıldı. Ameliyathane hemşirelerinin tükenmişlikleri ile yaş, çocuk sayısı, mesleğini isteyerek seçme durumu, mesleğini değiştirmeyi düşünme durumu, çalışılan kurum, gelir düzeyi, meslekte çalışma süresi, haftalık ortalama çalışma saati, çalışma ortamından memnun olma durumu, fazla mesai sıklığı, fazla mesaiye kaldığı haftalık zaman dilimi, fazla mesainin gerekli olduğu durumlarda yönetici tarafından fikrinin alınma durumu, fazla mesai yazılmadan önce uygunluğunun sorulması durumu, fazla mesai karşılığında ücret ya da izin verilme durumu, yönetim biriminin fazla mesainin nedenini açıklama durumu, çalışma ortamında yöneticinin destek olma durumu, çalışılan birimde herkesin eşit olarak fazla mesai yapma durumu, fazla mesai nedeniyle işten ayrılmayı düşünme durumu arasında anlamlı bir ilişki bulundu (p

Tezimizin konusu `İş Kanununa Göre Fazla Çalışma ve Fazla Sürelerle Çalışma`dır. Çalışmamız, 4857 sayılı İş Kanununun 41. ve diğer ilgili maddeleri uyarınca, öğretideki tartışmalar, yargı kararları eşliğinde incelenmeye çalışılmıştır. Üretimin arttı-rılması, üretim faaliyetlerindeki aksamaların önlenmesi, işletme ve toplumun bazı acil ihtiyaçlarının karşılanması amacıyla normal iş süreleri üzerinde yapılan ve mevzuatta belirtildiği üzere haftalık 45 saati aşan çalışmalar, fazla çalışma olarak tanımlanmaktadır. Fazla sürelerle çalışmalar ise haftalık çalışma süresinin sözleşmelerle 45 saatin altında belirlendiği durumlarda, Kanunda belirlenen esaslar dâhilinde o işyerinde uygulanan ortalama çalışma süresini aşan ve 45 saate kadar yapılan çalışmalardır. İncelemeye çalıştığımız fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışmalar, iş süresi, ücretler, üretimin arttırılması, milli gelirin yükseltilmesi ve paylaşılması gibi ekonomik ve toplumsal sorunların düğüm noktasında yer alan bir konudur. Fazla çalışma ve fazla sü-relerle çalışmaya ilişkin sorunların çözümünde ulaşılan sonuç, yasal ve Anayasal ilkelere uygun düşmelidir. Fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışmalar, işçiye ek kazanç sağlarken sağlığı ve sosyal yaşamı üzerinde birtakım olumsuzluklara neden olabilmektedir. Çalışma hayatında amaç, işçinin hayatını kazanmak için fazla çalışmak zorunda kalmamasını, uygun miktarda ücreti almasını sağlayabilmek olmalıdır. Ekonomik gelişmesini tamamlamış ülkelerde, yeni istihdam alanları oluşturabilmek için çalışma süreleri oldukça kısaltılmış, haftalık çalışma süresinin azaltılması, gittikçe daha çok kabul gören bir uygulama haline dönüşmüştür. Tez, üç ana bölüm ve alt ana başlıklardan oluşmaktadır. Çalışmamızda, fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışmanın literatürdeki tanımı, tarihsel gelişimi, mevzuatta ki yeri, türleri, koşulları, karşılığı, sınırları, ispatı, yasakları ve yaptırımları yer almaktadır.Anahtar Sözcükler: Çalışma (İş) süresi, fazla çalışma, fazla sürelerle çalışma, ücret, üretimin artırılmas Thesis subject `According to the Labour Law, overtime and working extra hours`. This study, was carried out in accordance with labour law numbered 4857 and its articles numbered 41and other related ones, judicial decisions and discussions about this issue. As stated in legislations, working more than 45 hours per week in order to increase the production, prevent the faults in production cost, meet some urgent needs of public and enterprise is defined as overtime work. On the other hand work at extra hours is seen when working time is determined under 45 hours per week with contracts but within the general principles in law average working time exceed that duration in those workplaces and may reach to 45 hours.Overtime work and work at extra hours is a crucial point for economic and social problems such as hour of work, salaries, speed-up the production and increasing national income and sharing it. The result reached for the solutions of overtime work and work at extra hours problems should be suitable with legal and constitutional principles. While overtime work and work at extra hours derive an extra profit to worker, they can also cause some medical and social troubles working. The aim in working life should be not to urge the workers to overwork to live on and give him a suitable salary. In countries, which completed their economic developments, the hours of work are reduced relatively in order to create new area of employment also; the reducing of hour of work per week has gradually been a well-accepted practice.The thesis consists of three main sections and sub-main topics. In this study, the definition overtime and working extra hours in the literature, the historical development of the legislation, the location, types, conditions for borders, proof, prohibitions and sanctions is located. Key Words: Hours of Work, overwork, overtime work, wage, speed-up the production 265

Fazla çalışma; üretimin arttırılması, üretim faaliyetlerindeki aksamaların önlenmesi, işletme ve toplumun bazı ivedi ihtiyaçlarının karşılanması amacıyla normal iş süreleri üzerinde yapılan çalışmalardır.İşçi ve işverenin kendi açılarından haklı sayılabilecek sebeplerle bu olguyu desteklemeleri fazla çalışmayı yaygınlaştırmaktadır. Fazla çalışma konusu sadece ücret boyutuyla değil, işçi sağlığı, iş ve yaşam dengesi, aile ve sosyal yaşama etkisi, iş verimliliği, işverenin rekabet gücü ve devletin ekonomik ve istihdam politikaları açısından da önem taşımaktadır. Çalışma süreleri sınırlarına uygunluğun sıkı şekilde denetlenmesi ve uymayanlar için caydırıcı nitelikte yasal olarak düzenleme yapılması istihdam artışına katkı sağlarken, iş ve yaşam arasında kurulacak denge çalışma yaşamını da motive edecektir.Bu çalışmada, fazla çalışmanın dünyada ve ülkemizdeki tarihi gelişimi ele alınarak, zaman içinde hangi süreçlerden geçtiği hususları incelenmiştir. Yürürlükte bulunan 4857 sayılı yasa incelenmiş ve ülkemizdeki diğer yasaların fazla çalışma hükümleri gözden geçirilmiştir. Ayrıca konu çerçevesinde ülkemiz ile muhtelif ülkelerdeki uygulamaları karşılaştırılmış ve fazla çalışmanın; çalışanlar, işverenler, devlet ve sendikalar açılarından yarattığı etkiler irdelenmiştir. Çalışmada fazla çalışmanın en fazla yapıldığı sektörlerden birisi olan bankacılık sektöründeki çalışanlar üzerindeki etkisine yönelik bir uygulamaya da yer verilerek sonuçları değerlendirilmiştir. Veri toplanması yöntemi olarak ülkemizde faaliyette bulunan dokuz adet bankanın farklı illerdeki çalışanları ile yüz yüze görüşme tekniğine dayalı anket uygulamasına yer verilmiş ve tabakalı örnekleme yöntemi uygulanmıştır. Overtime works are such works that exceeds the limits of normal working hours determined by the Labour Law, in order to increase production or prevent delays/failures in production process or to meet the urgent needs of business enterprise and community.The fact that both employers and employees support overtime facility on their own reasonable causes, make the concept widespread. Overtime work is not only important for wages, but also for worker?s health, balance of work and life, impact to regarding family and social life, productivity of work, competition power of employer, economic and employment politics of the state, as well. Controlling the convenience to working time limits strictly and arranging deterrent legal procedures for whom to violate them, shall contribute to employment positively and shall motivate working life by balancing work and life.In the study, historical progression and steps of overtime work in the world and in our country discussed. Also, the labour law no.4857 in force in Turkey is analyzed and decrees of overtime work in other related laws reviewed. And practices of our and some other countries compared in this respect and impacts of it for employers, employees and the states investigated. Then, an empirical study to investigate the of impacts of overtime work who works in banks that is one of the mostly overworked business sector is taken up and the results commented. The method of collecting data is face-to-face public survey with employees working in nine banks in different cities in our country and stratified sampling is used. 550

Fazla çalışma günlük hayatta sıkça karşılaştığımız bir konudur. Fazla çalışma, işçi için ek bir kazanç sağlarken işverene de aynı zamanda üretimin ve kazancın artırılması anlamında fayda sağlamaktadır. Ancak işverene kazanç sağlarken işçinin sosyal hayatında ve sağlığında olumsuz durumlara neden olmaktadır. Bu sebeple fazla çalışma çok sık başvurulmaması gereken bir konu olmaktadır. Fazla çalışmanın genel olarak istihdam politikası üzerinde de doğrudan ve önemli etkileri bulunmaktadır. Yapılan fazla çalışmaların belli bir sınırlamaya tabi tutulmaları gerekmektedir. Aksi takdir de işçi açısından sağlığını olumsuz yönde etkileyen bir faktör haline gelmektedir. Sınırlama olmadan yapılan fazla çalışmalar sonucu işçiler dinlenmek için kendilerine zaman ayıramamakta ve bu durum sağlıklarını olumsuz yönde etkilemekte, işçinin sağlığını kaybetmesine yol açmaktadır. Yapılan araştırmalarda iş kazalarının işçilerin yaptıkları fazla çalışmalar sonucunda ortaya çıktığını ortaya koymaktadır. Yeteri kadar dinlenemeyen işçi işini yaparken gerekli dikkati ve özeni gösterememekte bunun sonucunda da kazalar medyana gelmektedir. Bu nedenle fazla çalışmanın işçinin sağlığının korunması açısından özel olarak düzenlenmesi gereken çok önemli bir konu olduğunu göstermektedir. Çalışma sürelerinin ve yapılan fazla çalışmaların sınırlandırılması işçinin kendine, yakınlarına ve sosyal hayatına yeteri kadar zaman ayırabilmesine olanak sağlar. Ancak ülkemizde gerek sosyal gerek ekonomik koşullar nedeniyle işçiler sağlıkları pahasına fazla çalışma yapmaktan vazgeçememektedirler. Fazla çalışma işçinin vücut bütünlüğünün ve ruhsal sağlığının korunması açısından önem arz ederken, işveren açısından da işyeri verimliliğinin sağlanması bakımından önem arz eden bir konudur. Yapılan araştırmalar sonucu uzun çalışma 2 saatleri olmayan işyerleri, uzun saatlerle çalışan işyerlerine nazaran elde edilen verim çok daha fazla olmaktadır. Buna karşılık İş Hukukunda bazı düzenlemeler işverenleri fazla çalışma yapmaya teşvik etmektedir. İş ve Sosyal Güvenlik Hukukunda işverenlerin bazı yükümlülüklere tabi olup olamayacaklarının tespitinde çalıştırdığı işçi sayısı ölçüt olarak alınmaktadır. Belirlenen sayılardan az işçi çalıştıran işverenler bazı yükümlülüklerin kapsamı dışında bırakılır. Bu düzenlemeler küçük işverenlerin korunması açısından getirilmiştir ancak bu düzenlemeler işverenler açısından kötüye kullanılabilmektedir. Küçük işletmelerin kapsam dışında bırakıldığı bu düzenlemeler nedeniyle, işverenler az işçiyle küçük işletmeler halinde çalışmaya yönlendirilmektedir. Fazla çalışmanın bir diğer boyutu ise ülkenin istihdam politikasının düzenlenmesinde bir araç olarak kullanılabilecek nitelikte olmasıdır. Gerçekten işverenlerin yeni işçi istihdam etmelerini sağlamanın bir yolu da, çalışma sürelerinin kısaltılması, yapılacak fazla çalışmaların sınırlandırılması ile mümkün olabilir.

Normal çalışma sürelerinin üzerinde üretimin arttırılabilmesi, üretim faaliyetlerindeki oluşabilecek aksaklıkların zamanında önlenebilmesi ve özellikle de işletmelerin ve dolayısıyla toplumun bazı acil ihtiyaçlarının giderilebilmesi amaçlanarak yapılan çalışmalar, fazla çalışma olarak tanımlanmaktadır. İşgörenlerin, fazla çalışma yapmaları sonucunda, bir yandan kendilerine ek kazanç sağlarken, bir yandan da fiziksel ve psikolojik sağlıkları ve iş-aile yaşantıları da olumsuz etkilenebilmektedir. Bu nedenlerden dolayı çalışmada fazla çalışma kavramının 4857 Sayılı İş Kanunu açısından hukuksal boyutu ayrıntılı bir şekilde ele alınmış ve İnsan Kaynakları Yönetimi açısından fazla çalışma kavramının İnsan Kaynakları Yönetimi fonksiyonlarıyla ilişkisi incelenmiş ve daha sonra da konuyla ilgili bir araştırma gerçekleştirilmiştir. Öyle ki fazla çalışma kavramı İnsan Kaynakları Yönetimi fonksiyonlarını oluşturan planlama, temin-seçim, eğitim, performans, ücret, işçi sağlığı ve güvenliği ve işçi ve işveren ilişkilerini de yakından ilgilendiren bir husustur. Gerçekleştirilen araştırmada çeşitli sektörlerde çalışan işgörenlerin fazla çalışma konusundaki bakış açıları öğrenilmeye çalışılmıştır. Araştırmanın temel amacı, işgörenlerin, fazla çalışma ile ilgili görüşlerinin araştırılmasına yöneliktir. Overwork is defined as the extra time of work that is done to increase productivity beyond normal level, in order to prevent troubles in production more efficently and particularly to fulfill the urgent needs of the companies and therefore the societies. On the one hand by doing overwork, workers derive an extra profit on the other hand due to the overwork they may suffer physical or psychological health issues or may even experience work-family conflicts as well. Due to these reasons, the term of overwork has been considered juridically in detail according to 4857 of Turkish Labour Law. The results and relation of overwork has been inspected from the point of Human Resources Management functions and afterwards a reseach survey has been performed. The term of overwork concerns human resources management functions such as planning, recruitment, training, performance appraisal, compensation administration, employee health and safety, employee-employer relations closely. In the research, employees in several industries have been interviewed and their perspectives about overwork have been studied. Main purpose of this paper is to learnemployee opinions on overwork. 238

İş hukukunun ortaya çıkış sebebi olan çalışma süresi, işçinin işte geçirdiği süreyi ifade etmektedir. Çalışma süresi, İş Hukukunun en çok tartışılan konularından birisidir. Türk İş Hukukunun da önemli konularından birisi olan çalışma sürelerine, 4857 sayılı yeni İş Kanunu ile yeni düzenlemeler getirilmiştir. Bu Kanun ile modern iş ilişkilerine cevap verebilmek amacıyla çalışma sürelerinde, 1475 sayılı İş Kanunu dönemindeki katı uygulamaların aksine, esnekleşmeyi amaçlayan hükümlere yer verilmiştir.Çalışmada, 4857 sayılı İş Kanununda çalışma sürelerini düzenleyen hükümler incelenmiştir. Çalışmanın ilk bölümünde çalışma süresi kavramına ve tarihi gelişimine yer verilmiştir. Ayrıca, esneklik kavramı ile esneklik uygulamaları üzerinde durulmuştur. İkinci bölümde Türk İş Hukuku mevzuatında yasal çalışma sürelerinin ne şekilde düzenlendiği ele alınmış ve son bölümde fazla çalışma ve fazla saatlerle çalışma kavramlarına ilişkin hükümler incelenmiştir.Anahtar Sözcükler: Çalışma Süresi, Esneklik, Denkleştirme Süresi, Fazla Çalışma, Telafi Çalışması Reason for the emergence of working time of labor law, employee refers to the period of time spent at work. Working-time is one of the most controversial matters on Labor Law. The about of the working time, new arrangements have been made with the new Labour Law No. 4857, is one of the important issues of Turkish Labor Law. With this law, in work times in order to meet modern business relations, instead of the strict regulations in Labour Law No. 1475, more flexible rules have been implemented.In this study, the provisions regulating the work-time in the Law No.4857 have been examined. In the first part of the study, the concept of working time and development of the historical are presented. In addition, applications of the concept of flexibility and flexibility are emphasized. In the second part of study, the manner in which the legal work-time has been regulated according to the Turkish Labour Law has been indicated and the last part of the study, the concepts of overtime work and work at extra hours are examined.Key Words: Working Time, Flexibility, Balancing (Equalizing) Period, Overtime Work, Compensatory Work 186

İşletmelerin, hayati fonksiyonlarını yerine getirebilmeleri için, kâr ve zarar seviyelerini kontrol altında tutmaları gerekir. Bu yüzden, maliyetlerin tespiti ve analizi çalışmaları büyük öneme sahiptir. İşletmedeki maliyet kalemleri içinde kayda değer yere sahip olan işgücü maliyetinin de doğru yönetilmesi, işletmenin devamlılığı açısından vazgeçilmezdir.Sipariş üzerine üretim yapan firmalarda ise maliyet kontrolü, özellikle özel tasarım ürün imalatı söz konusu olduğunda bir miktar zorlaşmaktadır. İşin niteliğine de bağlı olarak, işletmenin farklı bölümlerinde farklı gecikmeler ile karşılaşılabilmekte ve bu gecikmeler fazla mesai ile telafi edildiğinde, işgücü maliyetini olumsuz yönde etkilemektedir.Bu çalışmada, sipariş üzerine üretim yapan firmalarda, yaşanan gecikmeleri telafi etmek amaçlı yapılan fazla mesailerin; işletmedeki bölümler ile ilişkisi ortaya konmaya çalışılacak, ayrıca fazla mesainin sosyal maliyeti araştırılacaktır. Fazla mesai sürelerinin yüklenilen gecikme cezaları ile ilişkisini açıklayan matematiksel model üzerinde durulacak ve uygulamadan elde edilen bulgular aktarılacaktır.Anahtar Kelimeler: İşgücü Maliyeti, Fazla Mesai, Sipariş Üzerine Üretim, Sosyal Maliyet The companies should keep control of their profit and loss levels, in order to perform their crucial functions. Because of this, the workouts of detecting and analyzing costs are very important. The labor cost, which takes the most significant role in a company?s cost items, has to be very carefully managed.Moreover, in companies, producing due to orders, controlling cost is a bit more difficult especially when it comes to special-design products. Due to the quality of the work, some latencies may occur in different departments of the company and these latencies may affect labor cost negatively when they are recovered by working overtime.In this thesis, the relations of working overtime in order to recover the latencies in companies, producing due to orders, with the departments will be revealed and in addition to this, the social cost of working overtime will be covered. The sample mathematical model, explaining the relation of overtimes in working with the latency fines, and the data obtained from it will be given.Key Words: Employee Cost, Overtime, Make to Order Produce, Social Cost 103

ÖZETTÜRK İŞ HUKUKUNDA FAZLA SAATLERLE ÇALIŞMAÇalışma sürelerinin esnekleştirilmesi ve buna bağlı olarak yeni kavramların İş Kanunundaki yerlerini almaları, fazla çalışmaya ilişkin hükümlerin de içeriğinin değişmesine neden olmuştur. Bu durumun doğal sonucu olarak, fazla çalışmayla ilgili düzenlemelerin ve Yargıtay içtihatlarının yeniden değerlendirilmesi ihtiyacı doğmuştur. İş mahkemelerine açılan davaların büyük bir bölümünde fazla saatlerle çalışma iddialarının bulunması da konunun önemini ortaya koymaktadır. Bu çalışmada, “fazla saatlerle çalışma”nın dayandığı esaslar, ilgili mevzuat hükümleri ve konuyla ilgili uygulamada karşılaşılan sorunlar incelenmiştir. Fazla saatlerle çalışmaların ülkenin ekonomi ve istihdam politikasını, işletmelerin verimliliğini ama daha önemlisi işçilerin sağlığını ve iş güvenliğini etkilediği görülmüştür. Bu bağlamda, teknolojik ve sosyal gelişmelerin de ışığında, yasal mevzuatın çalışma hayatına ilişkin uluslararası standartlar göz önüne alınarak tekrar şekillenmesi gerekliliği vurgulanmıştır.ABSTRACTOVERTIME WORKS IN TURKISH LABOUR LAWFlexibility of working hours and accordingly emergence of new concepts in Labour Act has brought about some changes in the verdicts about overtime working. As a natural consequence the need of reconsidering the regulations about overtime working and Supreme Court of Appeal precedents has arisen. Most of the lawsuits which are brought to Labour Courts are about the claims related to overtime working, shows the importance of this study.In this study, we have examined the fundamentals of “overtime works”, related verdicts of the legislation and the problematics of the practices. We have determined that, overtime working is an influential factor for the national policy of economics and employment, productivity of the establishments and most of all occupational health&safety. In this context, due to the technological and social changes, we have emphasized that the related legislation should be rearranged considering the international standards of working life.

Fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışmadan bahsedebilmek için öncelikle sınır-landırılmış bir çalışma süresi gereklidir. Çünkü bu durum işçinin sağlığı ve güvenliği ile yakından ilgilidir.1475 sayılı İş Kanunu çalışma süreleri yönünden katı düzenleme-ler içermekteydi. 4857 sayılı İş Kanunu ise esnek çalışma ilkeleri ile köklü değişiklik ve yenilikleri beraberinde getirmiştir. Telafi çalışması, kısa çalışma, kısmi süreli ça-lışma, fazla sürelerle çalışma gibi yeni kavramlar ile haftalık çalışma süresinin hafta-nın çalışılan günlerine farklı şekilde dağıtılması ile yoğunlaştırılmış iş haftası ve denk-leştirme imkanı getirmiştir.Fazla Çalışma ve Fazla Sürelerle çalışma, İş Kanunun `Ücret' başlıklı 3. bölü-münün 41. maddesinde düzenlenmiştir. 06.04.2004 tarihinde de 25425 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan `İş Kanununa İlişkin Fazla Çalışma ve Fazla Sürelerle Çalışma Yönetmeliği' yürürlüğe girmiştir.Fazla Çalışma kavramı bundan önceki İş Kanunlarında da yer almaktaydı. `Fazla çalışma; Kanunda yazılı koşullar çerçevesinde haftalık 45 saati aşan çalışmalardır.' Haf-talık çalışma süresinin esas alınması ile daha önce uygulamada tartışılan, yapılan çalışmanın günlük çalışma süresini aşması gerektiği tartışması da noktalanmış oldu. Ancak Fazla Sürelerle Çalışma kavramı, 4857 sayılı İş Kanunun yeniliklerin-dendir. `Fazla Sürelerle Çalışma; Haftalık çalışma süresinin sözleşmelerle 45 saatin altında belirlendiği durumlarda bu çalışma süresini aşan ve 45 saate kadar yapılan çalışmalardır.', Fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışmadan bahsedebilmek için öncelikle sınır-landırılmış bir çalışma süresi gereklidir. Çünkü bu durum işçinin sağlığı ve güvenliği ile yakından ilgilidir.1475 sayılı İş Kanunu çalışma süreleri yönünden katı düzenleme-ler içermekteydi. 4857 sayılı İş Kanunu ise esnek çalışma ilkeleri ile köklü değişiklik ve yenilikleri beraberinde getirmiştir. Telafi çalışması, kısa çalışma, kısmi süreli ça-lışma, fazla sürelerle çalışma gibi yeni kavramlar ile haftalık çalışma süresinin hafta-nın çalışılan günlerine farklı şekilde dağıtılması ile yoğunlaştırılmış iş haftası ve denk-leştirme imkanı getirmiştir.Fazla Çalışma ve Fazla Sürelerle çalışma, İş Kanunun `Ücret' başlıklı 3. bölü-münün 41. maddesinde düzenlenmiştir. 06.04.2004 tarihinde de 25425 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan `İş Kanununa İlişkin Fazla Çalışma ve Fazla Sürelerle Çalışma Yönetmeliği' yürürlüğe girmiştir.Fazla Çalışma kavramı bundan önceki İş Kanunlarında da yer almaktaydı. `Fazla çalışma; Kanunda yazılı koşullar çerçevesinde haftalık 45 saati aşan çalışmalardır.' Haf-talık çalışma süresinin esas alınması ile daha önce uygulamada tartışılan, yapılan çalış-manın günlük çalışma süresini aşması gerektiği tartışması da noktalanmış oldu. Ancak Fazla Sürelerle Çalışma kavramı, 4857 sayılı İş Kanunun yeniliklerin-dendir. `Fazla Sürelerle Çalışma; Haftalık çalışma süresinin sözleşmelerle 45 saatin altında belirlendiği durumlarda bu çalışma süresini aşan ve 45 saate kadar yapılan çalışmalardır.'

Günümüzde işçinin korunma ihtiyacı ve gerekleri geçmişe oranla farklı bulunmaktadır. İşçilerin korunması sadece kendisinin değil aynı zamanda işletmenin faaliyet yeteneği, dünya pazarındaki rekabet gücünün korunmasını da gerekli hale getirmektedir. Bu durum çağdaş iş hukukunda uzlaşma gereksinimini daha fazla ortaya çıkarmaktadır. Bu uzlaşma gereksinimi iş hukukunun katı kurallarının esnekleştirilmesini gündeme getirmektedir. Bu nedenle 1475 saylı kanundan farklı olarak 4857 sayılı İş Kanununda çalışma süreleri konusunda bir takım önemli esnekleştirmelere gidilmiştir.Bu çalışmanın araştırma problemi olan normal ve normali aşan çalışma süreleri işçi ve işveren açısından önemli olduğu gibi, normali aşan çalışma süreleri istihdam politikaları açısından ülke ekonomisini yakından ilgilendirmektedir. Normali aşan çalışmalar işçiler açısından ek gelir kaynağı olarak görüldüğünden, uygulamada sıkça hukuka aykırı fazla çalışma yaptırılabilmektedir. Fazla çalışmaların işçiler tarafından ek gelir kaynağı görülmesinin yanında istihdama etkisi de önemsenmeyecek kadar çoktur. Bu nedenlerden dolayı çalışma sürelerinin düzenlenmesi işçi, işveren ve ülke ekonomisi açısından önemli bir konudur.Bu konu düzenlenirken, litaratür taramasına ek olarak, Yargıtay kararlarından yararlanılmış , 4857 sayılı İş Kanununun maddelerine ve Yönetmeliklere dayalı olarak incelemeler yapılmıştır.Bu çerçevede yapılan çalışma sonucunda, İşverenlerin daha rahat koşullarda rekabet edebilmeleri için çalışma süreleri esnekleştirilip, fazla çalışmalar düzenlenirken, işçinin korunması ilkesi her zaman göz önünde bulundurulmalıdır. Esnekliği sağlamak adına fazla çalışmaları teşvik edici aşırı önlemlerden de kaçınılmalıdır. Aynı işin çalışma sürelerini uzatarak az personelle yapılmasının istihdamı azaltacağı, fazla çalışmanın suiistimal edilebileceği ve böylece ülkenin istihdamını etkileyeceği dikkate alınmalıdır. Nitekim ülkemizde ücretlerin düşük olması, ekonomik istikrarsızlık ve kayıt dışılık fazla çalışmayı işçi ve işveren açısından cazip hale getirmektedir.Anahtar kelimeler: Çalışma süresi, Fazla sürelerle çalışma, Fazla çalışma Protection of workers and necessities for it in our days are pretty different from the past. Protection of workers has become a necessity not only for itself but for ability of management activity and protection of competitive capacity in global market. This has made quite important the conciliation requirement in modern labor law. Conciliation reqirement has brought elasticizing of stern principles of labor law. For this reason, as being different from Labor Law, No. 1475, some elasticizing opertations have been made in Labor Law, No. 4857.Usual and unusual working time that is the resarch problematic of this study, is very important in points of labor and employers and overworking time is very related to the country?s economy in term of employement policies. As Overworking is deemed as additional income bracket source in terms of workers, in practice it is frequently seen against law. Besides overworking is deemed as additional income bracket by workers its effect on employement is very large. Fort his reason, arrangement of working time is quite a subject in points of labor, employer and country?s economy.While this subject is arranged in addition to literature reviews supreme courts decisions are discussed and some research have been made on Labor Law, No.4857 and Regulations.At the result of research that has been made in this frame while working time is being elasticsized for competing of employers in easier conditions and arranging overworking protection of labor principle have to be always taking into consideration. It must be avoiding extra measures for supplying elasticisizing in order to promote overworking. By extending of working time of the same job will be lesser employment and overworking will be abused and the employment of the country will affected negatively. As a matter of fact, lower wages in our country as well as economical instability and unregistry have made overworking attractive for labor and employers.Key words: Working time, working in extra time, overworking. 101

Kanunun çalışma süreleri konusunda belirlediği sınırları aşan çalışma anlamına gelen fazla çalışma, hem işçi sağlığı ile ilgili, hem de istihdam politikaları ile yakından ilgili bir kavramdır.İşçinin normal çalışma süresini tamamladıktan sonra daha fazla efor sarfederek gerçekleştirmek zorunda kaldığı fazla çalışma, işçi sağlığının korunması açısından sınırlandırılması gereken bir alandır. Ancak Kanunen ne kadar sınır getirilirse getirilsin iş güvencesinin yeterince sağlanmamış olması ve düşük ücret politikaları nedeniyle işçiler fazla çalışma ücretini ek gelir olarak görmektedirler.Sürekli fazla çalışma yaptırılmak suretiyle 2 hatta 3 kişinin yapması gereken bir işin tek kişiye yaptırılmasıyla istihdamın artması engellenmektedir. Dolayısıyla fazla çalışma süresine konulacak olan sınır ve sınırın aşılmasının engellenmesinin etkin denetimi aynı zamanda yeni istihdam yaratılmasını sağlayacak ve böylece bir bakıma işsizliğin önüne geçilecektir. Overtime work, which means to exceed the limits of working hours that is determined by the Labour Law is both about the health of labourers and the politics of employement.In overtime work, labourers have to perform extra energy after they comlplete their weekly working hours. Because of this, overtime workhas to have limits. But no matter how disrict the limits are, the low salary politics and the les of job security labourers are tend to utilize the overtime work as an extra payment.Due to the employement politics employements made labours work 2 or 3 times more so they can hire les employees.For conclusion controlling the limits of overtime work will provide job opportunuties for much more people and it will decrease the percantage of unemployement. 187