Search

Bu çalışmada, sodyum karbonat (Na2CO3) ile aktive edilmiş diatomitli harçların eğilme ve basınç dayanımı değerleri araştırılmıştır. Karışımlarda, Niğde Başmakçı bölgesinden temin edilen 0-5 mm boyutlarındaki kırılmış kalker kumu kullanılmıştır. Karışımlarda, bağlayıcıyı aktive etmek için kullanılan Na2CO3 ve kırılmış kalker miktarları sabit tutulmuştur. Sadece çimento ile üretilen kontrol harcına ek olarak, sabit oranda Na2CO3 ile birlikte çimento yerine ağırlıkça % 0, 25, 50, 75 ve 100 oranlarında öğütülmüş diatomit kullanılarak harç numuneler üretilmiştir. Dahası aynı karışım oranlarındaki çimento yerine % 4 oranında titanyum dioksit (TiO2) kullanılarak da harç numuneler üretilmiştir. Eğilme ve basınç dayanımlarını belirlemek için üretilen numunelere deney gününe kadar kuru veya ıslak kür uygulanmıştır. Öğütülmüş diatomit ve TiO2 içeren harçlara kuru ve ıslak kür uygulandıktan sonra belirlenen eğilme ve basınç dayanımı sonuçları ile kontrol harcı sonuçları karşılaştırılmıştır. Deneysel sonuçlar çimento yerine kullanılan diatomit miktarı arttıkça, Na2CO3 ile aktive edilmiş diatomitli harçların eğilme ve basınç dayanımı değerlerinin azaldığını göstermiştir., In this study, the flexural and compressive strength values of ground diatomite mortars activated with sodium carbonate (Na2CO3) were investigated. The crushed limestone with maximum size of 0-5 mm provided from Niğde-Başmakçı region was used. The amounts of Na2CO3 used to activate the binder and crushed limestone were kept constant used in the mixtures. In addition to the control mortar control produced by only cement, the mortar specimens using the replacement ratios of 0, 25, 50, 75 and 100% ground diatomite by weight of cement together with Na2CO3 at a constant rate were produced. Moreover, the mortar mixtures using the replacement of 4% titanium dioxide (TiO2) by weight of cement were produced in the same mixture proportions. The dry or wet curing was applied on the produced specimens until the testing day to determine the flexural and compressive strength values. The flexural and compressive strength results of mortars made with ground diatomite and TiO2applied the dry and wet curing were compared with the results of control mortars. The experimental results show that the flexural and compressive strength values of ground diatomite mortars activated with NaCO3 decreases as the amount of ground diatomite used instead of cement increases.

Glutamic functionalized water-soluble perylene diimide, N, N'-di (L-glutamic amine)-perylene-3,4,9,10-tetracarboxylic diimide (GAPTCD) has three absorbance maxima at 469, 498, and 534 nm and two emission peaks at 550 and 587 nm. Owing to the highly negative electrostatic potential of the perylene plane, the perylene derivative showed good water solubility and strong fluorescence in alkali and neutral solutions. Both the absorbance and emission intensities decreased with the decreasing of pH from 9.66 to 5.92. This could be ascribed to the $\pi -\pi $ stacking produced by H$^{+}$ at the carboxyl group due to its electron accepting nature. Electrostatic potential maps also indicated that GAPTCD can exist stably in basic to weak acidic aqueous solution. Then GAPTCD was successfully applied as a high performance fluorochrome for imaging of living hela cells.

Mikro sıvı/sıvı arayüzlerdeki iyon transfer reaksiyonlarıyla düşük konsantrasyonlara ve yüksek seçiciliğe sahip çalışmaların yapılabilmesinden dolayı, mikro arayüzler son yıllarda elektrokimya uygulamalarında oldukça ilgi çeken bir alan olmuştur. İyonoforlar, iyon seçici elektrotların duyarlılığını ve seçiciliğini geliştirmede önemli rol oynamaktadırlar. Bundan dolayı, mikro sıvı/sıvı arayüzlerle ilgili güncel çalışmalarda hedeflenen iyonlarla seçici kompleks yapabilen iyonofor türevlerinin gösterdiği yardımlı transfer reaksiyonlarına ait özellikler detaylı olarak incelenmektedir. Bu alanda ilk defa 2000 yılında kullanılan ve üçüncü kuşak supramoleküller olarak tanımlanan kaliksarenler, farklı büyüklük, derinlik ve konformasyon boşluğuna sahiptirler. Kolaylıkla türevlendiri-lebilmelerinden dolayı istenen özelliklere sahip seçici reseptörlerin elde edilmesine imkân sağlanabilmektedir. Bundan dolayı, bu çalışmamızda farklı kaliksaren türevlerinin mikro sıvı/sıvı arayüzlerde bazı metal iyonları için gösterdikleri yardımlı transfer özellikleri araştırılmıştır. Elde edilen transferlerin fiziksel parametrelerinin yanı sıra seçicilik özellikleri de incelenmiştir. Mikro arayüzü oluşturmak için kullanılan mikropipetler, temin edilen borosilikat camların özel bir cihazla 2-20 µm uç çapı sağlayacak şekilde çekilmesiyle elde edilmiş ve silanlandıktan sonra su/1,2-dikloroetan mikro arayüzü oluşturmak için kullanılmıştır. Mikro arayüz elektrokimyasal hücreye yerleştirilerek dönüşümlü voltametri ve diferansiyel puls voltametrisi ile incelemeler yapılmıştır. Elde edilen transferlerin karakterizasyonları, mekanizmaları, oluşan kompleksin stokiyometrisi ve oluşum sabitleri belirlenmiştir. Seçici özellik gösteren kaliksarenlerin elektrokimyasal sensörlerde kullanılabilirliği de irdelenmiştir. Yapılan elektrokimyasal çalışmalarda toplam 10 farklı kaliksaren türevi çalışılmış ve 1'i için yardımlı iyon transfer reaksiyonları elde edilmiştir. Alkali metallerden K+ iyonu için seçici transfer pikleri gözlenmiştir. Kaliksarenlerin mikro sıvı/sıvı arayüzlerde kullanıldığı çalışmaların çok az olmasının yanı sıra, desteklenen proje kapsamındaki bu çalışma sıvı/sıvı mikro arayüzler konusunda ülkemizde yapılan ilk çalışmalardan biri olma özelliğini taşımaktadır., Micro interfaces have recently been a very interesting area in electrochemistry because the facilitated ion transfer reactions across micro liquid/liquid interfaces provide to make studies at lower concentrations and high selectivity. Ionophores act an important role to develop sensitivity and selectivity of ion selective electrodes. Therefore, the properties of facilitated transfer reactions by ionophores derivatives which can make complex with target ions have been investigated in detail in recent studies. Calixarenes described as the third generation supramolecules and used firstly in 2000 in this area have different size, depth or various conformation cavities, and can be modifiable by derivatisation at upper or lower rim. They provide to obtain the selective receptors having the desired properties. Thus, in this study, the facilitated transfer properties of some ions across micro liquid/liquid interfaces by different calixarene derivatives, them are firstly synthesized by our group were investigated. The selectivity properties of the obtained transfers were investigated besides their physical parameters. The used micropipettes to prepare micro interface were obtained from the purchased borosilicate glass capillary pulled with a special apparatus to give 2-20 µm inner diameter. The water/1,2-dichloroethane micro interface was prepared after pipettes were silanized. After the prepared micro interface was placed into the electrochemical cell, the measurements were made by cyclic voltammetry and differential pulse voltammetry techniques. The stoichiometry and association constants of the occurred complex were determined besides the obtained transfer characterizations and mechanisms. The availability of selective calixarenes for electrochemical sensorics was investigated. In the study, total 10 different calixarene derivatives were studied, and facilitated transfers were obtained for 1 of them. The selective transfer peaks were observed for K+ among alkali metal ion. This study is the first study in our country about micro liquid/liquid interface electrochemistry besides its importance in literature because there are a few studies, almost no, about the facilitated transfer across liquid/liquid interface by calixarenes in literature.

Bu çalışmada ilk olarak çıkış bileşiklerinin sentezi gerçekleştirildi. Bu amaçla öncelikle tetraetilenglikoldikolorür (1), benzo-15-crown-5 (2) ve 4',5'-bis(bromometil)benzo-15-crown-5 (3) bileşikleri elde edildi. 4',5'-bis(bromometil)benzo-15-crown-5 (3)'in o-nitrofenol ve p-nitrofenol ile reaksiyonlarından iki yan kolunda nitro grubu bulunduran taç eterler (4 ve 5) ve bu nitro gruplarının indirgenmesi ile yeni amin bileşikleri (6 ve 7) elde edildi. Sentezlenen taç eter aminlerinin salisilaldehit ve türevleri ile kondenzasyon reaksiyonlarından yeni imin bileşikleri (8-13)'nin sentezi gerçekleştirildi. Taç eter içeren bu bileşiklerin (4-9, 11-13), NaClO4 ile reaksiyonundan 1:1 (metal:ligand) alkali metal kompleksleri (4a-9a, 11a-13a) elde edildi. Ayrıca dört dişli (N2O2) Schiff bazlarının (8-13) Ni(CH3COO)2.4H2O ile reaksiyonundan geçiş metal kompleksleri (8b-13b) sentezlendi. Ligandlar (4-13) ve komplekslerin (4a9a, 11a-13a , 8b-13b) yapıları element analizi, IR ,1H-NMR, 13C-NMR ve MS spektrum verilerinden yararlanılarak aydınlatıldı. Bileşik (5 ve 7)'nin yapısı X-ışınları kırımımmetre yöntemi ile incelendi. Ayrıca sentezlenen taç eterlerin (4-13) bazı alkali ve geçiş metalleri (Na+, K+, Ni2+, Zn2+, Cu2+, Cr3+ ve Pb2+) ile ekstraksiyon kabiliyetleri UV-Vis. spektrofotometrik yöntem ile belirlendi. In this study, initially synthesis of starting compounds were prepared. For this purpose, firstly tetraethylenglycoldichloride (1), benzo-15-crown-5 (2) and 4?,5?-bis(bromomethyl)benzo-15-crown-5 (3) were synthesised. From the reactions of 4?,5?-bis(bromometil)benzo-15-crown-5 (3) with o-nitrophenol and p-nitrophenol, dinitro compounds (4 and 5) were synthesized. Diamine compounds (6 and 7) were formed by the reductions of dinitro compounds (4 and 5). From the condensation reactions of diamine (6 and 7) with salicylaldehyde and derivatives, new Schiff bases (8-13) were obtained. 1:1 (Metal:ligand) alkali metal complexes (4a-9a, 11a-13a) were prepared by the reactions of new compounds (4-9, 11-13) with NaClO4. Transition metal complexes (8b-13b) were formed by the reactions of Schiff bases (8-13) with Ni(CH3COO)2.4H2O. Structures of the new ligands (4-13) and complexes (4a-9a, 11a-13a, 8b-13b) were characterized by the elemental analysis, IR, 1H-NMR, 13C-NMR and MS spectroscopic data. Crystallographic structures of compounds (5 and 7) were examined with X-ray crystallography. Extraction capabilities of crown ether compounds (4-13) with alkali and transition metal ions (Na+, K+, Ni2+, Zn2+, Cu2+, Cr3+ and Pb2+) were studied by the UV-Vis. spectrophotometric method. 172

Bu çalışmada üridin (U) ve bazı üridin türevlerinin [2-aminoüridin (NH2-U), 2-brom üridin (Br-U), 2-florüridin (F-U), 2-metilüridin (Met-U) ve 2-etilüridin (Et-U)] bazı konfor merleri gaz fazında B3YLP/6-31+G(d,p) temel seti kullanılarak optimize edildi ve tüm hesaplamalar bunların içinde en kararlı olan konformerlerle devam etti. En kararlı üridin ve üridin türevleri tekrar B3YLP/6-311++G** temel seti kullanılarak optimize edildi ve frekans hesaplamaları yapıldı.Bu yapılara uygun konumdan Li+, Na+ ve K+ katyonları yaklaştırıldı. B3YLP/ 6-311++G** temel seti ile yapılan bu hesaplamalarda komplekslerin enerjileri, dipol momentleri, bağ uzunlukları, bağ açıları, dihedral açıları ve termodinamik nicelikleri bulundu. Alkali metal katyonlarının ve C2 konumundaki farklı substitüentlerin N-glikozidik bağına (N8-C11) etkileri incelendi. Alkali metal katyonlarında Li+ `dan K+ ya doğru gidildikçe N-glikozidik bağda kısalma gözlendi. -NH2, -CH3, -C2H5 grupları N-glikozidik bağ uzunluğunu artırırken, -F, -Br grupları bu bağı kısalttı. MIA olarak tanımlanan metal iyon afinitesi ile metal iyonlarının atomik numaraları arasında doğrusal bir ilişki bulundu. Metal bağı bu nükleosidlerde şeker halkasında hayali dönme (P) açısının değerini önemli derecede değiştirdi.Son olarak üridinde tek bir su molekülü kullanılarak kompleksleşmeye çözücünün etkisi incelendi. Buna göre tek bir su molekülü bile alkali metal katyonlarının (Na+ hariç) üçlü koordine bağ kurmasını engelledi.Bu çalışma ile nükleik asitlerin fonksiyonlarına ve konformasyonel davranışlarına metal iyonlarının ve bazı substitüentlerin etkisi aydınlatıldı. In this study, some conformers of uridine and some uridine derivatives such as [2-aminouridine (NH2-U), 2-bromouridine (Br-U), 2-fluorouridine (F-U), 2-methyl uridine (Met-U) and 2-ethyuridine (Et-U)] were optimized in gas phase by B3YLP/ 6-31+ G(d,p) level of theory and all calculations have been continued by the most stable among of this conformers. The most stable uridine and uridine derivatives were optimized in gas phase by B3LYP/6-311++G (2d,2p) level of theory and their frequencies were performed. Cations (Li+,Na+ ve K+) and neutral molecules were determined the possible attacment sites and complexes were optimized in gas phase B3LYP/6-311++G (2d,2p) level of theory. Energies, dipole moments, bond-angles, bond lengths, dihedral angles, thermodynamics quantities of complexes were calculated in gas phase B3LYP/6-311++G level of theory. It was studied effects on the N-glycosidic bond of alkali metal cations and some substituents (N8-C11). All computational studies indicated that length of N8-C11 bond decreases from Li+ to K+. [-NH2, -CH3, -C2H5] groups increase length of N8-C11 bond and [-F, -Br] groups decrease length of N8-C11 bond. It is interesting to mention that correlations between metal ion affinity (MIA) and the atomic numbers (Z) were found. Metal binding significantly changes the values of the angles of pseudorotation P in the sugar unit of these nucleosides.Lastly, the influence of solvent on the coordination modes on uridine molecule was studied by only one water molecule. Accordingly, only even one water molecule hindered processing tri-coordinated bond of alkali metal cations(except Na+).It has been enlightened by this study that functions and conformational behaviors of nucleic asid have been affected by the presence of metal ions and some substituents. 90

Bu tez çalışmasında, periyodik tablonun I-A grubu elementlerinin (Li, K, Na, Rb, Cs) Y ve Zr ile oluşturabilecekleri olası çift metal içeren ortoborat bileşiklerinin ısı yardımlı katı- hal reaksiyonları ile sentezlenmesine çalışılmıştır. Elde edilen ürünler x-ışınları kırınımı, Fourier transform- IR spektroskopisi (FTIR), DTA/TGA ve diğer bazı analitik metotlarla karakterize edilmeye çalışılmıştır.Bu çalışmalar sonucunda ilk kez Li3Y2(BO3)3 ve Na2Zr(BO3)2 bileşikleri saf olarak başarıyla sentezlenmiştir. Li3Y2(BO3)3 bileşiği ortorombik kristal sistemde olup hücre parametreleri a=8.9228 Å, b=9.5840 Å, c=20.4469 Å, Z=9 ve uzay grubu Pmmm' dir. Na2Zr(BO3)2 bileşiğinin de ortorombik sistemde kristallendiği ve hücre parametrelerinin a= 6.7212 Å, b=11.6591 Å, c=16.6653 Å, Z=7 ve uzay grubunun da Pmmm olduğu belirlenmiştir. DTA/TGA analizleri her iki bileşiğinde oda sıcaklığı ve 800 oC aralıklarında termal bozunmaya karşı kararlı olduklarını göstermiştir.K2Zr(BO3)2 bileşiği ise literatürden farklı olarak başka başlangıç kimyasal maddeleri ile az bir safsızlıkla katı-hal kimyasal yöntemleri ile sentezlenebilmiştir.ANAHTAR SÖZCÜKLER: katı-hal reaksiyonları / alkali metal boratlar / çift metal boratlar / x-ışınları toz kırınımı In this study, double metal orthoborate type of compounds could be synthesized by using thermally induced solid-state chemical reactions. In the experimental studies the metals are chosen from the I-A group (Li, Na, K, Rb, Cs), Y and Zr atoms. The experimental products are characterisized by X-ray diffraction, Fourier Transform-IR spectroscopy (FTIR), DTA/TGA and some other analytical methods.In the results of the study, firstifull Li3Y2(BO3)3 and Na2Zr(BO3)2 compounds were succesfully synthesized. It is found that the compound Li3Y2(BO3)3 has orthorombic crystal system with the unit cell parameters of a=8.9228 Å, b=9.5840 Å, c=20.4469 Å, Z=9. The space group is determined as Pmmm. The another original compound Na2Zr(BO3)2 has also found that it was crystallisized in the orthorombic crystal system with the unit cell parameters of a= 6.7212 Å, b=11.6591 Å, c=16.6653 Å, Z=7. It?s space group was also found as Pmmm. The DTA/TGA analyses were showed that the synthesized original compounds are thermally stable within the temperature ranges from room temperature to 800 oC.The compounds K2Zr(BO3)2 was identified in the literature but we were synthesized this compound firstly with different initial chemical reactions by using solid-state chemical reaction techniquies with a small amount of residues.KEY WORDS: solid-state reactions / alkali metal borates / double type metal borates / x-ray powder diffraction 145

ÖZET Bu çalışmada, ekstraksiyon özellikleri sayesinde, çift taraflı kompleks oluşturabilme kabiliyetlerinden dolayı ester ve keton ortak grupları seçildi. Geçiş metallerinin kaliksarenlerle etkileşiminin incelenmesi son zamanlarda artsa da, yeteri kadar çalışılmış bir konu değildir. Bazı kaliksaren türevlerinin toksik metal katyonlarım (gümüş, cıva gibi) tutması, son yıllardaki bu artışın nedenlerinden biridir. 4-etil, 4-n-bütil, 4-asetamid anilin ve 2-aminotiazorun kaliks[4]arene bağlanmasıyla oluşan azokaliks[43arenden üretilmiş 4 asetil, 4 metil keton ve 4 benzoil türevlerinin, diazo kenetlenme reaksiyonu ile metal pikrat ile hazırlanmış, alkali ( Na+, K4), toprak alkali ( Sr24) ve geçiş metallerine (Ag+, Hg+, Hg2+, Cu2+, Ni2+, Co2+, Zn2+, Cd2+, Fe3+, Cr34, Al3+, La34) karşı göstermiş olduğu ekstraksiyon özellikleri belirlenmiştir. Seçici sıvı-sıvı ekstraksiyonunda, alkali, toprak alkali ve geçiş metali katyonunu sulu fazdan organik faza geçirirken azokaliksf4]aren türevleri [25^6,27,28- tetraasetoksi-p

ÖZET Üç-değerlikli metal halid ve bunların alkali halidlerle olan sıvı karışımlarının yapısı Al-alkali ve Ga-alkali halid karışımlarının üzerinde teorik olarak incelenmiştir. Çok değerlikli halidlerin sıvı fazdaki yapısının anlaşılması amacı doğrultusunda öncelikle sistemlerin yerel yapısı incelenmiş ve bunun sonucunda rafine potansiyel modeller elde edilmiştir. Bu rafine potansiyel modellerin kullanıldığı bir molekül dinamiği programı yardımıyla iyonik kümelerin bağ uzunlukları, titreşim frekansları ve bağlanma enerjileri hesaplanmıştır. Alüminyum klorid ve bromidlerin uygun alkali halidler veya organik katyonlar ile olan asidik sıvı karışımlarının çeşitli kompozisyonlarda (AlnX3n^ı)` (X = C1 veya Br ve n> 1 ) anyonik türlerin varlığı uzun süreden beri bilinmektedir. Bu çalışmada bu tip polimerik serilerin yapısını ve enerjilerini Al ve Ga bileşikleri ile karşılaştırarak belirledik. Bu doğrultuda öncelikle Ga2Cİ6, AlîBr6 ve GaîBrö halidlerinin mikroskopik iyonik modellerini belirlemek için, AI2Cİ6 molekülündeki iyonik etkileşmeleri inceleyen daha önceki bir çalışmayı kullandık [7]. Bu modeller, daha sonra n< 4 için AlCU ve GaCU sistemlerinin sıvı fazdaki polimerik kümelerin yapısını ve kararlılığını incelemede kullanıldı. Polimerik serilerin titreşim frekansları hesaplanarak, Al2Bre ve GaîBrö moleküler yapıları için mevcut deneysel verilerle karşılaştırıldı. Bu çalışmada AIX3 - AX ve GaX3 - AX (A: Alkali metal) karışımlarında alkali metal rolünün anlaşılması amacı doğrultusunda karışımların çeşitli kompozisyonlarına karşılık gelen nötr kümeler üzerinde kararlılık çalışmaları yapılmıştır. SUMMARY The structure of tri-valent metal halides and their liquid mixtures with alkali halides have theoretically been investigated on the samples of Al-alkali and Ga-alkali halides mixtures. We have first studied the local structure of the systems to develop an understanding of the structure of polivalent halides in liquid phase. Further to that, the refined potential models are obtained. The bond lengths of the ionic clusters, their the vibration frequencies and the binding energies are computed by using a molecular dynamics computer programme in which the refined potentials are used. The anionic species (AlnX3n^i)~ with X=C1 or Br and n>l have been recognized for a number of years to form in acidic liquid mixtures of aluminium chloride or bromide with the corresponding halides of alkali or organic cations, in relative proportions which vary with the composition of the mixture. In this work we evaluate the structure and the energetics of such polymeric series in a comparative study of Al and Ga compounds. To this end we first extend an earlier study of the ionic interaction in the AI2Cİ6 molecule to determine microscopic ionic models for Ga2Cİ6, A^Brö and GaîBr6. The models are then used (i) to evaluate the polymeric clusters for n

Lisansüstü tezlerin elektronik ortamda toplanması, düzenlenmesi ve erişime açılması konusuna ilişkin yök'ün 18.06.2018 tarihli yönergesine istinaden artık bu tarihten sonra gizlilik şartı aranmayan bütün tezler erişime açılacaktır. 4-tert-butilfenolden çıkarak üç basamakta, fenol grubu benzille korunmuş, saligenin metilen klorür bileşiği elde edilmiştir. Yan kolun diaza 12-CR-4 ve diaza 15-CR-5 halkalarına takılması ve benzil grubunun deprotekt edilmesiyle, toplam beş basamak sonra, yeni iki saligenin yan kollu diaza taç eter hazırlanmıştır. Hazırlanan ligandlar, ekivalent H3BO3 ve bir ekivalent MOH eklenmesiyle, binükleer yeni iki alkali metal borokriptat bileşiği hazırlanmıştır. Alkali metal borokriptatların yapılan, İR, 'H NMR, HETCOR ve l3C NMR teknikleriyle ve element analiz sonuçlarıyla doğrulanmıştır. X-Ray için elverişli kristal elde edilemediğinden, yapılar bu teknikle aydınlatılamamıştır. Sadece, fenolik grubu benzille korunmuş saligenin yan kollu diaza 12-CR-4 ligandının yapısı, X-Ray tekniğiyle aydınlatılmıştır. Metal borokriptat oluşumlarına, ligand ile kompleksin !H NMR spektrumundaki çarpıcı değişiklikler en önemli kanıt olmuştur. Saligenin methylene chloride, which in phenol group was protected by benzyl group, was prepared from 4-tert-butylphenol. Two new saligenin compounds that side chain contains diaza crown ethers were synthesized in five steps by attaching side chains to diaza 12-CR-4 and diaza 15-CR-5 rings and followed by deprotection of benzyl group. Two new binuclear alkaline metal borocryptates were prepared by adding equivalent amount of H3BO3 and MOH to the prepared ligands. Structure of alkaline metal borocryptates were determined by IR, !H NMR, HETCOR, C NMR and elemental analysis. Crystal structure of the alkaline borocryptates were not determined due to the fact that X-Ray suitable crystals of the compounds were not obtained. Only, the crystal structure of benzyl protected saligenin which side chain is diaza 12-CR-4 was determined by X-Ray crystallography. The most important evidence for the formation of metal borocryptates is striking difference in the 'il NMR spectrum of the complex and ligand.

ÖZET Bazı bazik metaller ( sodyum ve potasyum ), amonyum ve geçiş metallerinden manganın siklohekzan di karboksilli asit ile verdikleri naftenatlar; biyolojide, ziraatte, tıpta ve diğer alanlarda büyük öneme sahiptir. Buda anorganik sentezlerde koordinasyon bileşiklerinin incelenmesine neden olmuştur. Bu çalışmada da sodyum, potasyum ve amonyumun siklohekzan di karboksilli asit ile tek basamakta verdikleri reaksiyon ile geçiş metallerinden manganın yine bu asit ile verdiği reaksiyonlar çeşitli metodlar kullanılarak incelenmiştir. Mangan naftenatın sentezinde kullanılan metodlar: 1. İki basamaklı yer değiştirme reaksiyonu 2. Tek basamaklı reaksiyon 3. Mangan naftenat elde ederken pH'a göre paylaşma sabiti ve ekstraksiyon yüzdesi ile değişimlerinin bulunması Her üç reaksiyonda da pH 7 civarında verim birbirine yakın olmuştur. Bu metodlarla elde edilen naftenatların element analizleri, İR, NMR spektrumları ve manganın termogravimetrik analizi alınarak yapısal özellikleri incelenmiştir. Uygulama alanları araştırıldığında sodyum, potasyum ve amonyum naftenatların fizyolojik ve biyolojik aktifliklerine bakılarak tıpta ve ziraatte kullanılabileceği yine mangan naftenatın mikrogübre olarak, süperfosfat gübresinin temizlenmesinde, yağlama malzemesi ve yakıtlarda katkı malzemesi olarak kullanılabileceği ortaya çıkmıştır. SUMMARY Some alkali metals ( Sodium and Potassium ) and Ammonium and Manganese one of the transition metals are giving naphthenate compounds with Cyclohexandicarboxilic acids which are of big importance in the fields of Biology, Agriculture, Medicine and in other fields as well. İn this work one step reaction of Sodium, Potassium and Ammonium with Cyclohexandicarboxilic acids and reactions of Manganese transition metal with the same acid were studied using various methods. For the Manganese naphthenate synthesis following methods were used. 1. Two steps substitution reactions. 2. One step reaction. 3. While the Manganese naphthenate was coming out Sharing and Extraction percentage values depending on pH were found. İn all three reaction at the pH around 7 the yield was very close. The Structural characteristics of the naphthenates obtained by this methods analysed by IR, NMR and Manganese by termogravimetric analysis as well. When the application fields were searched, looking on physiological activities of Sodium, Potassium and Ammonium naphthenates they can be used in the fields of Medicine and Agriculture, while Manganese naphthenate can be used as a micro fertilizer, in the purification of superphosphate fertilizers, as a lubricate and as a fuel addivite. 76

ÖZET Yüksek Lisans Tezi MAKROSİKLİK LARİAT ETERLERİN SENTEZİ GEÇİŞ VE ALKALİ METAL KOMPLEKSLERİNİN HAZIRLANMASI VE YAPILARININ İNCELENMESİ Elif Ece Kaya Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Kimya Anabilim Dalı Danışman : Prof.Dr. Zeynel Kılıç Jüri : Prof. Dr. Zeynel Kılıç Assoc.Prof.Dr.Hamza YILMAZ Assoc.Prof.Dr.Perihan GÜRKAN Bu çalışmada, Öncelikle oligo(etilen)diglikollerin piridin ortamında tiyonilklorürle etkileştirilmesi ile oligo(etilen)dihalojenürler (1), (2) ve bunların dimetilformamit ve/veya etil alkol ortamında salisilaldehîtle etkileştirilmesi ile de yapısında iki - CHO grubu bulunduran dîaldehit bileşikleri (3), (4) elde edildi. Dialdehitlerin 1,3-diaminopropan, 1,4-diaminopropan ve l,5-diamino-3-azapentan ile tetrahidrofuran ortamında etkfleştirilmelerinden -N2O2- ve -N3O4- türünde makrosiklik dümin bileşiği (5) sentezlendL Diimin bUeşiğinin kuru metanol ortamında sodyum borhidrür ile indirgenmesi suretiyle de aza-taç-eter bUeşiği elde edüdi (7). Bu Iigandların yine kuru metanol ortamında NİCI2.6H2O ile reaksiyonlarından Ni(H) kompleksleri (8) ve (9) oluşturuldu. Ligandların ve komplekslerin yapıları; element analizi, İR, MS, multinükleer NMR ('H-NMR ve 13C-NMR ) teknikleri ve X- ışınları kristaUografi yöntemleriyle aydınlatıldı. 1999, 96 sayfa ANAHTAR KELİMELER : Makrosiklik ligandlar, Lariat eterler, Aza-taç-eter kompleksleri, Aza-taç-eterlerin kristal yapılan, Aza-taç-eterlerin ve komplekslerinin spektroskopik özellikleri ABSTRACT Master Thesis THE SYNTHESIS OF MACROCYCLIC LARIAT ETHERS AND THE PREPARATION OF THEIR COMPLEXES WITH TRANSITION AND ALKALI METALS - THE INVESTIGATION OF THEHt STRUCTURES Elif Ece Kaya Ankara University Graduate School of Natural and Applied Sciences Department of Chemistry Supervisor : Prof. Dr. Zeynel Kılıç Jury : Prof. Dr. Zeynel Kılıç Doç. Dr. Hamza Ydmaz Doç. Dr. Perihan Gûrkan In this work, oligo(ethy!ene)dihalogens (1) and (2) were prepared by the reaction of oligo(ethylene)diglycols with thionylchloride in pyridine and the dialdehydes (3), (4) which have two -CHO groups were synthesised by reacting salicylaldehyde with these dihalogens in dimethylformamide and/or ethyl alcohol. The condensation reaction of dialdehydes with 1,3-diaminopropane, 1,4-diaminobutane and l,5-diamino-3-azapentane lead to macrocyclic diimines (5) of -N2O2- and - N3O4- type. Aza-crown-ethers (7) were prepared by reduction of diimines with NaBH* in absolute methanol The mononuclear Ni(H) complexes (8) and (9) of the ligands were synthesised by the reaction of (7) with NiCl2.6H20 in absolute methanol. The structure of the ligands and their complexes were characterized by elemental analyses, IR, MS, multinuclear NMR ( *H-NMR and `C-NMR ) and X-ray crystallography techniques. 1999, 96 pages KEY WORDS : Macrocyclic ligands, Lariat ethers, Aza-crown-ether complexes, Crystal structures of aza-crown-ethers, spectroscopic properties of aza-crown- ethers and their complexes. 11 96