Search

Sultan II. Abdülhamid döneminde Yıldız Sarayı, devletin karar merkezi haline gelmiş ve Saray ön plana çıkmıştı. Bu dönemde dış dünya ile Saray arasındaki muamelatın tamamı Mabeyn Başkitabeti aracılığıyla idare edilmişti. İşte bu kadar önemli bir makam olan Mabeyn-i Hümayun Başkâtipliğine 1894 yılında Sultan II. Abdülhamid tarafından Tahsin Paşa getirildi. Bu vazifesini 1908 yılına kadar sürdüren Paşa, Meşrutiyet’in yeniden ilanından sonra tutuklandı ve Bekirağa Bölüğüne hapsedildi. 3 Eylül 1908’de Büyükada’ya nakledildi ve burada gözetim altında tutuldu. 31 Mart Vakası’nın ardından 28 Mayıs 1909’da Meclis-i Vükela kararıyla mal ve mülkü haczedildi; rütbe, nişan ve madalyaları iptal edildi, emeklilik hakkından mahrum bırakılarak Sakız Adası’na sürüldü. Adanın Yunanistan tarafından işgali tehlikesi ortaya çıkınca Paşa, 27 Mayıs 1912’de İzmir’e sevk edildi. 11 Şubat 1913’te siyasi suçlulara yönelik genel affın çıkarılmasıyla İstanbul’a dönmesine müsaade edildi. Bu tarihten 1933 yılına kadar İstanbul’da yokluk içerisinde, sürekli borç arar bir vaziyette yaşamını idame ettirdi. Elinde kalan son mülklerini de bu tarihlerde kaybetti. 1930 yılından itibaren hatıralarını Milliyet gazetesinde tefrika halinde yayımladı. Tahsin Paşa, 22 Ocak 1933’te Erenköy’de bulunan köşkünde vefat etti. Cenazesi Eyüp’teki aile kabristanına defnedildi. Bu çalışmada önemli bir devrin tanığı olan ve şu ana kadar hakkında hiçbir akademik çalışma yapılmamış olan Tahsin Paşa’nın Mabeyn başkâtibi olarak Sultan Abdülhamid’in yönetim sistemi içerisindeki yeri ve yüklendiği rol incelenecektir. Ayrıca Meşrutiyet’in ilanından sonra Sultan Abdülhamid’e sadakatini devam ettiren bir devlet adamının ölümüne kadar olan yaşantısı ortaya konulacaktır.

Tarih vekayi-i güzeştenin bir mirât-ı meclâsıdır. Orada ebnâ-yı âdemin hüsn-i idare yüzünden mazhar olduğu saadet, sû-i idare cihetinden uğradığı felaket pek ayân bir surette görülür. Bunun içindir ki hemen herkeste tarih okumak merakı günden güne tezâyüd ediyor. Ancak müstebidd idareler geçmiş zamanlara ve o zamanların ahvâl ve hadisâtına taht-ı kahırlarında bulundurdukları halkın vukuf hâsıl etmelerini arzu itmedikleri için okunmasını, okutmasını istemedikleri ulûmun birisi de tarihtir. İşte bu sebeple bizde tarih okunmuyor, okutulmuyordu. Vakta ki şems-i münîr-i hürriyet mülkün afâk-ı garbîsinden sâha-pervez-i tulû oldu, herkeste tarih okumak ve yazmak hevesi de uyandı. Gazeteler, mecmûalar muttasıl tarihimizden, onun sahâif-i müşâşâsından bahsediyor, vakit vakit kitaplar da neşr olunuyordu. Fakat itiraf zaruretinde bulunuyoruz, bu sa‘ylar hakkıyla müsmir olamadı ve yazılan makalelerden, bastırılan kitaplardan pek azı felsefe-i tarihin ruh ve manasına muvafık düştü. Sonra harplerin birbirini takip etmesi gibi gavâil în ü ân her şeyde olduğu vechle bu sahada da sükûtı istilzâm etti, maa-hazâ şâyân-ı şükrandır ki son zamanlarda yine böyle bir merak uyandı.