ÖZET Günümüzde `fikrî mülkiyet` kavramı, hem fikir ve sanat eserlerini hem de patentleri, faydalı modelleri, endüstriyel tasarımları, coğrafî işaretleri, markalan, ticaret unvanlarını, işletme adlarını ve yan iletken topoğrafyalan kapsayan bir alanı ifade etmek üzere kullanılmaktadır. Çalışma konusu itibariyle incelenen ise, patent hakkının korunması ve Rekabet Hukuku açısından sonuçlandır. Patent hakkının temelini oluşturan buluş kavramı, teknik ilerleme sağlayabilecek ve dış dünyaya yansıtılabilecek bir fikir olarak tanımlanmaktadır. Patent kavramı, `ihtira beratı` (buluş belgesi) kavramından çok daha geniş bir anlamı, hem buluş üzerindeki inhisarî kullanma yetkisini hem de bunu kanıtlayan belgeyi ifade etmektedir. Patent hakkı ise, buluş sahibinin hem patent isteme hem de patentten doğan haklanm içermektedir. Şüphesizdir ki, hakkın korunabilmesi için kapsamının ve sınırlarının tespit edilmesi gerekmektedir. Sözü edilen bu tespit, öncelikle patent başvurusunda yer alan istem veya istemlerin yorumu ve eşdeğer unsurlar dikkate alınarak gerçekleşecektir. Patent hakkının genel sınırlannı ise, sınaî ve ticarî amaç taşımayan özel maksatla gerçekleştirilen fiiller, patent konusu buluşu içeren deneme amaçlı fiiller, eczanelerde hazırlanan ilaçlara ilişkin fiiller, ilaçlann ruhsatlandınlması faaliyetine ilişkin deneme amaçlı fiiller, uluslararası antlaşmalar, kamu düzeni, genel ahlâk ve genel sağlık, mülkîlik ilkesi ve koruma süresi oluşturmaktayken; özel sınırlannı, patent hakkının tüketilmesi, ön kullanım hakkı, kanunî tekel ve zorunlu lisans oluşturmaktadır. Yukandaki açıklamalar doğrultusunda kapsamı belirlenecek olan patent hakkının korunması, patentin hükümsüzlüğü, patent hakkının gaspı ve patent hakkına tecavüz edilmesi hallerinde söz konusu olur. Buna göre, 551 sayılı KHK m. 129 hükmünde sayılan hükümsüzlük nedenlerinden birinin. ya da bir kaçımn varlığı nedeniyle, patent isteme hakkı sahibi, zarar gören kişiler ve Cumhuriyet Savcılan vasıtasıyla ilgili resmî makamlar, patentin hükümsüzlüğüne karar verilmesini talep 181edebilecekledir. Eğer söz konusu olan patentin gaspı ise, gerçek hak sahibi olduğunu iddia eden kişi, 551 sayılı KHK m. 13 hükmü uyarınca, patentin kendisine devrini talep ve dava edebilecektir. Patent hakkına tecavüz halinde ise, patent sahibi, tecavüzün durdurulması davası, tecavüzün giderilmesi davası, delillerin tespiti davası ve tecavüzün mevcut olmadığı hakkında dava açabilecektir. Ayrıca patent sahibinin, ürün ve araçlara el konulmasını ve bunlar üzerinde mülkiyet hakkının tanınmasını, ürün ve araçların şekillerinin değiştirilmesini ve imhasını, ihtiyatî tedbir uygulanmasını, hükmün ilgililere tebliği ile kamuya ilânını talep etmesi de mümkündür. Tecavüzün durdurulması, tecavüzün giderilmesi ve buna bağlı taleplerde, tecavüz devam ettiği sürece zamanaşımı işlemez. Ancak talep edilen, tazminat ya da el konulan ürünlerde mülkiyet hakkı tanınması ise, zamanaşımı, zarar görenin zararı ve faili öğrendiği tarihten itibaren bir yıl, her halde fiilin meydana geldiği tarihten itibaren on yıldır. Görülmektedir ki, 551 sayılı KHK, patent hakkının etkili bir şekilde korunmasını öngörmektedir. Dolayısıyla bu noktada söz konusu korumanın, tekelleşmeyi ve rekabetin engellenmesini yasaklayan rekabet kuralları ile çatışması kaçınılmazdır. Patent hakkının rekabet kuralları ile çatışabileceği iki halden söz edilmektedir. Bunlardan birisi, patent hakkından doğan tekel hakkının rekabeti sınırlaması ya da engellenmesiyken diğeri, patent lisansı sözleşmelerinde lisans alana kanunun getirdiğinden daha fazla sınırlama getirilmiş olması hâlidir. Tüm hallerde RKHK m.4, m.6 ve m. 7 kapsamındaki faaliyetlerle rekabetin sınırlanmış olması, RKHK m.56 hükmü uyarınca geçersizlik yaptırımına tâbidir. Ayrıca, Rekabet Kurulu henüz patent lisansı sözleşmelerine münhasır bir muafiyeti de düzenlememiştir. Ancak, mevcut 2002/2 sayılı Dikey Anlaşmalara İlişkin Grup Muafiyeti Tebliği, belirli koşullan taşıyan patent lisansı sözleşmelerine de uygulanabilecektir. Sonuç itibariyle, gerek Patent Hukuku gerekse Rekabet Hukuku, gelişmelerin teşviki ve kaynakların etkin kullanımını amaçladığından, her iki yapının da aynı ekonomik ve hukukî sistem içinde yer alması gerekmektedir. Dolayısıyla patent hakkının korunması ile rekabet ortamının korunması arasında bir denge kurulması 182zorunludur. Böyle bir dengenin kurulabilmesi de, öncelikle yasal düzenlemelerin amacı ile somut olayın özelliklerinin doğru tespit edilebilmesine bağlıdır. 183 ABSTRACT Today `intellectual property` concept, is being used in order to express an area including both intellectual and artistic works and also patents, beneficial models, industrial designs, geographic marks, brands, commercial titles, corporation names and semiconductor topographies. Inspected concept in connection with work scope is the protection of patent right and the conclusions in connection with Competition Law. Invention concept, composing the basis for patent right, is being defined as an idea, which maintains technical improvement and can be reflected to the outer world. Patent concept is expressing a wider definition compared to `letter patent` (invention certificate), both exclusive usage authority on the invention and also certificate evidencing this. Patent right is including both patent request and patent connected rights of the inventor. It is obvious that in order to protect the right its content and limits should be determined. Above mentioned determination will be realized with firstly considering the equivalent factors and interpretation of request or requests within the patent application. While general limits of the patent right are composed of special aimed realized activities without industrial and commercial aims, trial aimed activities including patent subjected invention, activities in connection with pharmaceuticals, international treaties, public order, general ethics and general health, ownership principle and protection period, its special limits are composed consumption of patent right, pre-usage right, legal monopoly and obligatory license. Protection of patent right, which content will be determined in connection with the above statements, will be applicable in cases of null of the patent, usurpation of the patent right and violation of patent right. In these cases, applicable suits and claims are showing that 551 numbered Law Applicable Decree is suggesting the effective protection of the patent right. Therefore, on this point, it is inevitable to 184dispute above mentioned protection with the competition rules, prohibiting the inhibition of competition and becoming a monopoly. There are two cases, in which patent right and competition rules are disputed. While one of these is the prohibition or limitation of the competition by monopoly right from patent right, other one is the case, in which an excessive limitation is subjected to the patent holder in the patent license agreements compared to law. In all cases, limitation of the competition with the activities, referred under 4th, 6th and 7th articles of Law on Protection of Competition, is subjected to the null sanction according to provisions of 56 article of Law on Protection of Competition. Also, Competition Board is yet not arranged an exemption, exclusive to patent license agreements. But current 2002/2 numbered Group Exemption Announcement on Vertical Agreements will also be applicable to the special status holding patent license agreements. Consequently, as both Patent Law and Competition Law are aiming the effective usage of resources and promotion of the developments, both structures should be within the same economical and legal system. Therefore, a balance should be maintained between protection of patent right and protection of competition environment. Maintaining of a such balance is firstly connected to the true determination of the aims of the legal arrangements and characteristics of the concrete event. 185 196