1. Yazıtlarda Adı Geçen Uzak Doğu Devletleri: Kore Hanedanı, Kuzey Çin Hanedanları, Moğol Toplulukları
- Author
-
Lİ, Yong-sŏng
- Subjects
Social ,Kore,Kuzey Çin,Moğol,Tunguz ,Korea,North China,Mongolian,Tungus ,Sosyal - Abstract
In Kül Tegin Inscription and Bilgä Kagan Inscription, countries or peoples that sent representatives to a kagan’s funeral of the First Turkic Kaganate are mentioned clockwise starting from the East. Among them, bükli, čöllüg el, tabgač, kïtań and tatabï are in East Asia. Bükli must be the ancient Korean kingdom of Goguryeo (고구려/高句麗, 37 B.C. ~ A.D. 668) located in the northern part of the Korean Peninsula and Manchuria. Therefore, it should be read as bökküli (< *bäkküli < *mäkküli 貊句麗) or bökköli (< *bäkköli < *mäkkoli 貊高麗). From 552 to 577, i.e. in the early 25 years of the (First) Turkic Kaganate, there were two Tabgač states: Norther Qi and Western Wei / Northern Zhou. For this reason, we should suppose that the Köktürks distinguished two Tabgač states by calling one state čẄlgl (or čẄlgIl) and the other state Tabgač. In all probability, čẄlgl (or čẄlgIl) and Tabgač are the Northern Zhou and the Northern Qi respectively. If so, čẄlgl (or čẄlgIl) can be analyzed as Čülüg el ‘realm/country of the Čü people’ (< Čü (< 周 Zhōu) + -lüg ‘suffix forming possessive noun/adjective’ + el ‘realm/country’). Although Kïtań and Tatabï were also the east neighbors of the Köktürks, they are mentioned lastly in the list of the countries or peoples that sent representatives to a kagan’s funeral of the First Turkic Kaganate. However, their names appear firstly in the list of the countries or peoples that sent representatives to Kül Tegin’s funeral. Although the name of Tatabï appears Kumo Xi and Xi in the Chinese sources, it reminds us more of Didouyu (地豆于 Dìdòuyú), a nomadic people of 5th ~ 6th centuries in the area between Taoer River and Shira Müren River to the west of Manchuria, Kül Tegin Yazıtı ile Bilge Kağan Yazıtı’nda Birinci Türk Kağanlığı’nın bir kağanının cenaze törenine tem¬silciler gönderen devlet veya topluluklar doğudan başlayarak saat yönünde anılmaktadır. Bunlardan bükli, çöllüg el, tabgaç, kıtań ve tatabı, Doğu Asya’da bulunmaktadır.Bükli, Kore Yarımadasının kuzey kısmı ile Mançurya’da bulunmuş olan eski bir Kore krallığı Goguryeo (고구려/高句麗, M.Ö. 37 ~ M.S. 668) olsa gerek. Bu yüzden bökküli (< *bäkküli < *mäkküli 貊句麗) veya bökköli (< *bäkköli < *mäkkoli 貊高麗) okunması gerekmektedir.552 ~ 577’de yani (Birinci) Türk Kağanlığı’nın ilk 25 yılında Kuzey Çin’de Kuzey Qi ve Batı Vey / Kuzey Zhou olmak üzere iki Tabgaç devleti mevcut olduğuna göre, Göktürklerin birine çẄlgl (~ çẄlgIl) ve diğerine Tabgaç diyerek bu iki Tabgaç devletini ayırt ettiğini düşünmeliyiz. Büyük bir olasılıkla, Kuzey Zhou’ya çẄlgl (~ çẄlgIl) ve Kuzey Qi’ye ise Tabgaç denk gelir. Eğer öyleyse, çẄlgl (~ çẄlgIl) adı Çülüg el ‘Çü’lülerin devleti’ (< Çü (< 周 Zhōu) + -lüg ‘addan sıfat yapan ek’ + el ‘devlet, ülke’) olarak çözümlenebilir. -lXg eki, günümüzde olduğu gibi yer adına eklenebilir.Kıtań ile Tatabı, Göktürklerin doğu komşuları olmasına rağmen Birinci Türk Kağanlığı’nın bir kağanının cenaze törenine temsilciler gönderen devlet veya topluluklar listesinde en son zikredilmektedir. Ama Kül Tegin’in cenaze törenine temsilciler gönderen devlet veya topluluklar listesinde ilk önce yer almaktadır.Tatabı adı, Çin kaynaklarında Kumo Xi ve Xi olarak geçse de daha çok 5~6. yüzyılda Mançurya’nın batısındaki Taoer Nehri ile Şira Müren Nehri arasında yaşayan bir göçebe halk olarak kaydedilen Didouyu’yu (地豆于 Dìdòuyú) hatırlatmaktadır.
- Published
- 2019