Search

Herhangi bir bilim dalında bir araştırmacının temel amacı değişkenler arasında bir ilişki olup olmadığını test etmek ve eğer herhangi bir ilişki varsa bu ilişkilerin yapısını incelemeye çalışmaktır. Ancak uygulamada genellikle sonuç değişkenlerini etkileyen faktörler arasındaki ilişkiler yeterince incelenmemektedir. Kurt Lewis tarafından bu durum `kara kutu modeli` olarak tanımlanmıştır. Buna göre bağımsız değişkenler bir kara kutu içinde bilinmeyen bir takım işlemlerden geçtikten sonra bir sonuç değişkeni üretmektedir. Bu model çıktının bağımsız değişkenlerle nedensel olarak ilişkili olduğunu söyleyebilse bile bunun nasıl ve neden ortaya çıktığı hakkında yeterli bilgi vermez. Elbette bu durum önemli bir kısıtlamadır. Aracılık analizi bağımsız (işlem) değişkenlerin bağımlı (sonuç) değişken üzerinde etkilerini nasıl gösterdiğini araştırır. Hayes'e göre aracılık analizinde bazı işlem değişkenleri bir veya daha fazla aracı değişken aracılığıyla sonuç değişkenini etkilemektedir. Dolayısıyla `X` ile gösterilen bir işlem değişkeninin `Y` ile gösterilen sonuç değişken üzerindeki etkisi iki ayrı yoldan incelenmektedir. Bunlardan birincisi X işlem değişkeninin `M` aracı değişken yoluyla Y üzerinde yapmış olduğu `dolaylı` etki (X --> M --> Y) ve X işlem değişkeninin Y sonuç değişkeni üzerindeki `doğrudan` etkisidir(X --> Y). Bu araştırma için son 6 aydır kronik ağrı kriterlerini karşılayan romatolojik hastalıkları olan klinik örneklemden elde edilen veriler kullanılmıştır. Veri setindeki değişkenler arasında, klinik teoriler de dikkate alınarak, çeşitli basit aracılık modelleri oluşturulmuştur. Modelleme sırasında değişken türleri arasındaki tüm olası kombinasyonlar düşünülerek basit aracılık modelleri oluşturulmuştur. Her bir model ayrı ayrı analiz edilmiş elde edilen sonuçlar ayrı ayrı yorumlanmıştır. Geleneksel yöntemlerin sınırlılıkları da düşünüldüğünde basit aracılık analizi ve daha karmaşık ya da ileri aracılık modelleri önümüzdeki yıllarda daha da önemli bir yer edinecek gibi durmaktadır.Anahtar Kelimeler: Aracılık analizi, doğrudan etki, dolaylı etki, istatistikselmodeller, R programı . The main aim of the researchers in any discipline is to test whether there is a relationship among in the variables. If there is any relationship, they are trying to examine the structure of this relationship. But, in practice, the relationship among factors influencing the outcome variables usually not sufficiently considered. This is defined as the `black box model` by Kurt Lewis. Accordingly, the independent variables produce an outcome variable after many unknown processes in the black box. Even this model demonstrated that output is experimentally associated with the independent variable, this model does not give enough information about how and why this relationship occurs. Of course, this is a considerable restriction.Mediation analysis examines how happen the effect of independent variable on a dependent variable. According to the Hayes, in mediation analysis, some treatment variables affect the outcome variable through one or more intermediate variables. Thus, the effect of treatment variable indicated by `X` on outcome variable indicated by `Y` can be checked in two ways. The first of these, X variable makes an `indirect` effect on the Y through the mediating variable `M` (X --> M --> Y)and the second is treatment variable X is a `direct` effect on the outcome variable Y (X --> Y). For this study, a sample was examined consisting of rheumatology patients with chronic pain for six months. Between the variables in the data set, taking into account the clinical theories, it was created a variety of simple mediation models. During modeling, considering all the possible combinations among types of variables, various simple mediation models have been developed. Each model is individually analyzed, and the obtained results were evaluated separately.When considering the limitations of traditional methods, the simple mediation analysis, and more complex or advanced mediation models seems to get more and more important place in the coming years.Keywords: Direct effect, indirect effect, mediation analysis, R software,statistical models. 70

Bu çalışmada, Türkiye'deki doktor, eczacı ve tüketiciler üzerinde doğrudan tüketiciye yönelik ilaç reklamlarında Üçüncü Kişi Etkisinin incelenmesi ve doğrudan tüketiciye yönelik ilaç reklamı düzenlemesi için görüşlerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Üçüncü kişi etkisine göre, insanlar DTC (doğrudan tüketiciye yönelik) ilaç reklamlarından diğer insanların kendilerinden daha fazla etkilendiklerini algılama eğilimindedir. İnsanların bu algıları, diğerlerinin kendisine göre daha hassas ve korunmaya muhtaç olduğu düşüncesine dayanmaktadır. Türkiye'de üçüncü kişi etkisini üzerine yapılmış çok az araştırma vardır. Dünya'da ise üçüncü kişi etkisi ve DTC ilaç reklamının birlikte çalışıldığı birçok araştırma bulunmaktadır. Diğer reklamlara benzer olarak DTC reçetesiz ilaç reklamları da hükümetin yaptığı resmi bir düzenlemeye bağlıdır. Türkiye'de DTC reklamlarının reçetesiz ilaçlar ve besin takviyeleri için yapılmasına izin verilmektedir. Bu araştırmada incelenen DTC reklamları reçetesiz ilaçlar ve besin takviyelerini kapsamaktadır. Araştırma için üçüncü kişi etkisi ve reçetesiz ilaç reklamı düzenlemesi doğrultusunda bir soru formu hazırlanmıştır. Doktor, eczacı ve tüketiciden oluşan rastgele örnekleme yüz yüze ve e-posta yoluyla anket uygulanmıştır. Her grup için 50 kişi katılmıştır. Ayrıca çalışmada Türkiye'deki ve Dünya'daki ilaç reklamı yasal düzenlemeler açısından da incelenmiştir. This thesis research, has been aimed to analyze Third Person Effect on direct-to-consumer (DTC) non-prescription drug advertising on Turkish physician, pharmacist and consumers and determine their views of DTC drug advertising regulation. According to Third Person Effect, people tend to perceive that others are more influenced than themselves by the DTC drug advertising. Their perceptions are based on the idea that the others are more vulnerable and need of protection. In Turkey, there is a few third-person effect research. But in the World there are a lot of research that studied third-person effect and DTC drug advertising together. DTC drug advertising depends on a formal regulation that presented by government like the other product advertising. DTC advertising for non-prescription drugs and dietary supplements are allowed in Turkey. DTC advertising are examined in this study include non-prescription drugs and dietary supplements. The question form is prepared according to third person effect and non-prescription drug regulation. Mail survey and face-to-face survey is conducted to random sample of physicians, pharmacists and consumer. Fifty people attended for each group. Also, the study is examined in terms of drug advertising regulation in Turkey and World. 107