Search

Həyatı, ətraf aləmi, dövrü, zamanı dramturgiyada əks etdirmə digər janrlara nisbətən daha çətin və mürəkkəbdir. XX əsrin ortalarında Azərbaycan uşaq dramaturgiyasını və teatrını öz pyesləri ilə zənginləşdirən sənətkarlardan biri Xanımana Əlibəyli olmuşdur. Uşaq dramaturgiyasının dəyərli nümunələri sırasında olan bu pyeslər yеni nəslin tərbiyəsində əhəmiyyətli rоl оynаmışdır. Xanımana Əlibəylinin yaradıcılığı humanist ideyaları təbliğ edən fikirləri ilə seçilir. Şairə elə mövzular seçib ki, dövrdən asılı olmayaraq, əsərləri hər zaman müasir səslənir, aktuallığı ilə diqqət çəkir. Onun pyeslərinin əksəriyyəti alleqorik səpkidə qələmə alınıb, fikirlərini rəmzi adlar, eyhamlar vasitəsilə çatdırır. Tədqiqaçılar 1960-90-cı illər ədəbiyyatını səciyyələndirərkən bu dövrdə daha çox tarixi yaddaşın bərpası, milli-mənəvi dəyərlərə və kökə söykənən məqamların qabarıq nəzərə çarpasından bəhs açmışlar. Xanımana Əlibəylinin də dram əsərləri zamanın tələbini ehtiva etmə gücünə malik olmuşdur. Qarabağ problemi şairəni də olduqca narahat edirdi. Xanımana Əlibəyli çox böyük məharətlə bu hadisəni xatırlatmaqla uşаqlаrın təfəkkür tərzinin, mənəvi-əхlаqi tərbiyəsinin inkişаfınа, onlarda vətənpərvərlik duyğularının fоrmаlаşmаsınа çalışmışdır. Xanımananın dram yaradıcılığında folklordan istifadə geniş şəkildə özünü göstərir. Nağıllardan bəhrələnən sənətkar daha çox romantik ruhlu pyeslər yaratmağa üstünlük vermişdir. Onun pyesləri uşaq dramaturgiyasını yeni-yeni ideyalarla, obrazlarla zənginləşdirmiş, xüsusən də nаğıl mоtivləri əsаsındа qələmə аlınmış pyеsləri öz ətrаfınа çохsaylı охucu və tаmаşаçı yığа bilmişdir., Reflecting the life, world, period and time in dramaturgy is more difficult and complex than other genres. In the middle of the 20th century, Alibeyli Hanımana is one of the artists who enriched the Azerbaijani children's theater with her plays. These plays, which are among the valuable examples of children's drama, played an important role in raising the new generation. Alibeyli Hanımana's works stand out with her ideas supporting humanism. The poet has chosen such themes that regardless of the period, her works always look modern and attract attention with their relevance. Most of her plays were written in an allegorical style, conveying her ideas with symbolic names and clues. In describing the literature of the 1960s and 1990s, researchers talked more about the restoration of historical memory and the prominence of national and spiritual values and roots. Alibeyli Hanımana's plays also had the power to meet the demands of the period. The Karabakh problem also worried the poet. Alibeyli Hanımana, by reminding this event with great skill, tried to develop children's thinking, moral and ethical upbringing and to create a sense of patriotism in them. The use of folklore in the drama of Hanımana shows itself widely. The artist preferred to create more romantic games by making use of fairy tales. Her plays enriched children's drama with new ideas and images, which attracted the attention of many readers and spectators, especially plays based on fairy tale motifs.

Tanzimat edebiyatının en önemli isimlerinden biri olan Recaizâde Mahmut Ekrem (1847-1914) yenileşme döneminin önderlerinden biridir. Servet-i Fünûn neslinin hocası olarak kabul edilen Ekrem, Tanzimat’ın ve yenileşme döneminin ilk kuşağının öncü sanatçıları Namık Kemal ve Ziya Paşa’nın ardından Tanzimat’ın ikinci kuşağı olarak adlandırılan dönemde faaliyetlerini sürdürür. Yol gösterici ve öğretici kimliğiyle üstat sıfatıyla anılan Recaizâde Mahmut Ekrem, şiir, tiyatro, hikâye, roman, deneme, sanat ve edebiyat üzerine yazılar gibi çeşitli türlerde eserler vermiştir. En çok şiir alanında eser vermekle birlikte Tanzimat döneminde ‘eğlencelerin en faydalısı olduğu’ düşüncesiyle üzerinde en çok durulan türlerden biri olan tiyatro Ekrem’in kayıtsız kalamadığı türlerden biridir. 1870 yılında yayınlanan Afife Anjelik Ekrem’i ön plana çıkaran edebi türlerden daha önce kaleme alınmıştır ve daha hacimlidir. Bu nedenle Ekrem’in edebi faaliyetlerinin başlangıcını tiyatroya dayandırmak yanlış olmayacaktır. Çalışmada yazarın tiyatroları ayrıntılı analiz edilecek, yazarın edebi kimliği bütüncül olarak değerlendirilirken tiyatro eserlerinin de dikkate alınması gerektiği üzerinde durulacaktır., Recaizâde Mahmut Ekrem (1847-1914), one of the most important names of Tanzimat literature, was one of the leaders of the period of renewal. Ekrem, who is accepted as the teacher of the Servet-i Fünun generation. Recaizâde Mahmut Ekrem has produced works in various genres such as poetry, theater, story, novel, essay, art and literature. Although he mostly worked in the field of poetry, theater is one of the genres that Ekrem could not remain indifferent to. Published in 1870, Afife Anjelik was published chronologically before all these genres, poems with a large volume, so that Ekrem’s literary activities began with the genre of theater. In the study, the author’s theaters will be analyzed in detail, and it will be emphasized that the theater works should also be taken into consideration while evaluating the writer’s literary identity as a whole.

Sabahattin Engin’in “Tedirginler” isimli oyunu psikolojik bir eserdir. “Tedirginler” aynı zamanda bir salon hikâyesidir. Eserde küçük bir ailenin dağılmasına sebep olan, bencil ve sorunlu bir kadın olan Emel’in etrafına verdiği zararlar tüm çıplaklığıyla anlatılmaktadır. Emel’in bu durumu ister istemez çevresindekilere yansımakta ve aile içindeki herkes bu dramatik havanın içinde bunalmaktadır. Bu çalışmada Sabahattin Engin’in “Tedirginler” isimli eseri üzerine bir içerik incelemesi yapılmıştır. Sabahattin Engin’in kendine özgü bir tiyatro anlayışı vardır. Her ne kadar kaynaklarda “Toplumsal sorunlara millî-ahlaki açıdan çözümler aradığı” söylense de yazarın asla böyle bir kaygı gütmediğini ve tiyatro anlayışının da bu yönde olmadığını eserlerine bakarak söyleyebiliriz. Engin, sanat anlayışı içerisinde ideolojik düşünceye yer vermemektedir. Sabahattin Engin’in sanat anlayışını çok kısa bir şekilde özetlersek onun için asıl unsurun insan olduğu gerçeğini dile getirmemiz gerekir. İdeolojik düşüncelerin etrafında şekillenen karakterlerin sanatın konusu olamayacağını dile getirir. Ona göre sanatın asıl konusu insan olmalıdır. İnsanı ele alınırken de onun her yönü işlenmelidir. Bu incelemeyle Türk tiyatro tarihinde çok az bilinen Sabahattin Engin ve onun bilinmeyen bir oyunun tanıtılması, yorumlanması amaçlanmıştır. Çalışma tarama modeliyle gerçekleşmiştir.

İnsan beyninin bir ürünü olan rüya olgusu birçok sanat dalını olduğu gibi sinema sanatını da etkilemiştir. Çoğu zaman, sinema sanatının rüyalardan etkilendiği ya da sinemanın kendisinin bir rüya fabrikası olduğu yorumları yapılmıştır. Rüya olgusunun bilimsel ve kapsamlı bir biçimde ele alınması ancak 19.yüzyılın sonunda bilim adamı Sigmund Freud ve onun psikanaliz kuramıyla mümkün olmuştur. Freud’un rüya yorumları alanında ağırlık verdiği, kişisel bilinçaltıyla ilgili görüşleri birçok kuşağı derinden etkilemiştir. O tarihten günümüze neredeyse her rüya çalışması, yorumu veya analizi, Freud’a yapılan referanslarla gerçekleştirilmiştir. Freud sonrası çalışmalarda da çok sayıda anti tez ileri sürülmüş ve Freud sıkça eleştirilmiştir. Bu çalışmada 2010 yılı Hollywood yapımı Başlangıç filmi ve filmdeki rüya olgusu ele alınacaktır. Bu bağlamda film üzerinden sinema-rüya ilişkisi sorgulanacak, eser psikanalitik çözümleme yöntemiyle irdelenecektir. Dreams, which are a product of the human brain, have had a great impact on many branches of art, including cinema. Moreover, the art of cinema has been claimed to be a dream-producing factory. The scientific and comprehensive study of dreams became possible only towards the end of the 19th century with the psychoanalytic theories of Sigmund Freud. Freud mainly concentrated on the human unconscious, and his writings had a great influence on generations that followed. From that period on, nearly all studies, analyses, and interpretations done on dreams have mentioned and referenced Freud. After Freud, there have been many antitheses to his theories and he has been widely criticized. In this study, the relationship between cinema and dream will be examined through a psychoanalytic analysis of the Holywood movie "Inception" (2010).

Modernleşme insanın zaman ve mekan tecrübelerindeki radikal değişimlerle nitelenegelmiştir. Sosyologlar arasında hem insanların zaman/mekan tasavvurarıyla ilgili hem de bu ikisinin bir-birleriyle fıîlî ilişkilerindeki değişimler konusunda neredeyse tam bir uylaşım sözkonusudur. Modernleşme süreci zaman ve mekan arasındaki karşılıklı ilişkilerdeki radikal değişimlerle tamamlanır. Bu makalede, başlangıçta sosyolojinin öncü isimlerinin modernleşme hakkındaki sosyolojik tasavvurlarını gözden geçireceğiz. Bu betimleyici özetin amacı zaman/mekan düal-izminin değer-yüklü bir düaliznı olduğuna işaret etmektir.Bu makale, bu hiyerarşik düalizmin Marx, Durkheim, Weber, Parsons gibi bütün klasik sosyologlar tarafından değişik şekillerde, dinamizm, değişim, evrim, gelişmeyle denkleştirilen zaman lehine ve tam aksine durağanlık ve durgunlukla denkleştirilen mekan aleyhine işlenmiş olduğunu göstermeyi denemektedir. Bu hiyerarşik düalizm modernliğin diğer bazı değerleriyle birlikte evrimci söylemi aracılığıyla işlenmektedir. Gerçekten de, 'zaman'a eşlik eden lügatçe modernist bir tabiata sahiptir; ve 'mekan'a karşılık gelen lügatçe ise modernizm lehine kurulu bir hiyerarşiyi tamamlamak üzere işletilmektedir.Diğer yandan, özellikle artan küreselleşmeyle birlikte, sürecin coğrafi, dolayısıyla da mekansal doğası gereği, bu verili hiyerarşinin alaşağı olacağı ve tam tersine yeniden kurulacağı görünüyor. Küreselleşme, en azından 10-20 yıldır mekansal bir lüğatçeyi zamansal bir lügatçeye karşı terfi ettirmektedir ki, bu çağ aynı zamanda postmodemizm denilen çağa da tekabül etmektedir. Kuşkusuz zaman ve makan tasavvurlarındaki tüm bu değişimler dizisinin dinsel kozmolojik ve ontoljik tasavvur ve pratiklerle de yakından ilgisi vardır. Bu ilgi ve ilişkiler karşılıklıdır ve bu makalenin ilgi odağındaki konulardandır.

Musahipzade Celâl, Türk tiyatrosunun önemli oyun yazarlarından biridir. Tarihî oyunlarından Köprülüler ve Lale Devri ile dramlarından Gülsüm ve Selma adlı oyunlarındaki dramatik yapı bu yazıda incelenecektir. Dramatik yapı, “ana Kalıp”, “kararlılık hali/ateşleyici sebep”, “gelişim”, “serim”, “çatışma”, “kriz”, “düğüm”, “doruk nokta” ve “final” (çözüm) aşamalarıyla ele alındığında oyunların seyircide merak ve heyecan duyguları uyandırmada bazı zayıf yönleri olduğu görülebilir. Ayrıca yazarın dramlarında da tarihî oyunlarında da oyun kahramanları tip özellikleri ile öne çıkarlar. Bu durum seyircilerin dramatik yapıyı yakalamasını sağlar. Ayrıca seyircinin merak ve heyecan duygularını uyandırmaya yardım eder., Musahipzade Celâl is one of the most important play writers of Turkish theater. In his historical plays Köprülüler and Lale Devri and his dramas Gülsüm and Selma dramatic structure will be examined in this paper. When this plays evaluate with the dramatic structure's phases, the "main mold", "stuation of determination/ detonator lead", "development", "conflict", "crisis", "node", "peak point" and "final" (solution), can be seen this plays has some weaknesses features. In addition, in the author's historical plays and dramas the heroes of the plays arise type properties. This sutiation does that audience capture the dramatic action. In addition it helps for arouse feelings curiosity and excitement of the audience