Search

Doğu ve Batı Türkistan'da konuşulan Eski Türkçe yazı dilinden gelişen, İlk îslamî Türk edebî dili Karahanlı Türkçesidir. XI. - XIII. yüzyılları arasındaki bu dönem de Kâşgarlı Mahmûd.taraf mdan 1073 yılında.tamamlanmış olan Divânu Lugât-it-Turk adlı büyük sözlük, Türk lehçelerinin XI. yüzyıldaki söz hazinesini tespit eden eşsiz bir eserdir. Kâşgarlı bu sözlüğü Arap imlâ sistemine göre ha zırlamıştır. Yani, Türkçe kelimelerdeki kısa ünlüleri harekelerle, uzun ünlüleri ise uzatma harfleri ile göstermiştir. Ancak, Kâşgarlı, her zaman bu kurala uymamış, çok kere Uygur imlâ sisteminin etkisinde kalarak, kısa ünlüleri de bu harflerle göstermiştir. Bu nedenle sadece Kâşgarlı'nın sözlüğündeki imlâ sistemine bakarak, Türkçe kelimelerdeki uzun ünlüleri tespit etmek mümkün değildir. Bunun için karşılaştırma yöntemine baş vurmak gerekir. Biz bu çalışmamızda Türkçe kelimelerdeki uzun ünlüleri ayrıca işaret etme yoluna gitmeyip, hepsini kısa gösterdik. Kâşgarlı, Türkçe kelimeleri Arapça kelime vezinlerine, başka bir deyişle Arapça kelimelerin fonetik yapılarına uygun olarak tasnif etmiş ve sözlüğünü buna göre 8 bölüme ayırmıştır. Bu 8 bölüm veya kitap sözlükte şu sıra ile yer alır:XV 1- Hemze kitabı, 2- Salim kitabı, 3- Muzaaf ki tabı, 4- Misal kitabı, 5- üçlüler kitabı, 6- Dörtlüler kitabı, 7- Gunne kitabı, 8- îki harekesiz harfin birleşmesi kitabı. Her kitap isim ve fiil olmak üzere ikiye ayrılmıştır. İsimler fiillerden önce yazılmıştır. Eserde doğal olarak, Arap dilinin gramer terimleri kullanılmıştır. Biz bu tezimizde, Divan'daki dil malzemesini inceleyerek bütün yapım eklerini tespite çalıştık. Bu ekleri şu dört başlık altında topladık: 1- İsimden isim yapan ekler 2- Fiilden isim yapan ekler 3- İsimden fiil yapan ekler 4- Fiilden fiil yapan ekler Divân ' da sayıları çok az da olsa birleştirme yoluyla meydana gelmiş kelimeler de vardır. Bunları da `Birleştirme yoluyla söz yapımı` başlığı altında tezimizin sonuna ilâve ettik. Karahan Tirkish is the first literary language of the early Islamic period which developed from the old Turkish of East and West Türkistan. In this period, (XI-XIII th centuries) Kasgarlx Mahmûd has completed his extraordinary dictionary in 1973, Dxvanu Lug It-it-Turk which reflects the vocabulary of Turkic dialects of XI. th century. Originally, Kasgarlx uses the Arabic punctuation system in the preparation of Divân. Thus, the short vowels of Turkish words are written as vocalized vowels, and the long vowels are displayed by letters of prolongation. However, he not always followed this rule, on the contrary, in most cases he displayed short vowels with letters of prolongation under the influence of Uigur punctuation system. For this reason, it is not possible to determine the long vowels in Turkish words by simply examining the punctuation system of Dîvân. Thus, to achieve this end, one must refer to comperative method. Throughout this study the long vowels are not displayed seperately* all vowels are given as short vowels Kasgarlx has classified Turkish words according to the phonetic structure of Arabic words and divided hisvx dictionery into eight chapters. These eight chapters or `books` appear in the dictionary in the following order: 1. The Book of Hemze 2. The Book of Salim 3. The Book of Muzaaf 4. The Book of Misal 5. The Book of Three eonsonant stems 6. The Book of Four consonant stems 7. The Book of Gunne 8. The Book of Words endinging in double consonants Each book further divided into two sections / nouns and verbs, where nouns preceeding verbs. Naturally, the dictionary uses the terms of Arabic Grammer. This study tries to determine the derivational suffixes by analysing the language material presented in Divân. These suffixes are categorized under four headings: 1. Denominal noun suffixes 2. Denominal verb sufixes 3. Deverbal noun suffixes 4. Deverbal verb suffixes There are also other words in Dîvân which are formed through the process of combination. Such words are listed under the heading, `Word formation through combination` as a seperate chapter in the study. 196