Search

Bu tezin amacı ATE ve CHL içeren yapay karışımların ve ticari farmasötik tablet numunelerinin aynı anda kantitatif analizi için yeni kemometrik sürekli dalgacık dönüşüm yöntemleri geliştirmektir. Ek olarak, tez kapsamında yeni geliştirilen sinyal işleme yöntemleriyle; türev spektrofotometrisi ile elde edilen sonuçların karşılaştırılmasıdır.Bu bağlamda, birkaç ayrı dalgacık türüne ATE ve CHL'den en iyi geri kazanım tayinini elde etmek amacıyla optimal sürekli dalgacık transfer yaklaşım testi uygulanmıştır. Bunun sonucu olarak; sürekli dalgacık türü analiz metodu ile belirlenen sinyaller olarak bulunmuştur.Kalibrasyon grafikleri coif5-SDD, mexh-SDD ve SO-bior1.1-SDD genlikleri ve konsantrasyon (ATE için 20.0 – 120.0 µg/mL ve CHL için 15.0 – 60.0 µg/mL konsantrasyon aralığında) arasındaki matematiksel ilişkiye doğrusal regresyon analizi uygulanarak elde edildi.Geliştirilen coif5-SDD, mexh-SDD, SO-bior1.1-SDD ve türev yöntemlerinin doğruluğu aşağıdaki parametreler kullanılarak gösterilmiştir. Bunlar, geri kazanım çalışması, güniçi ve günler arası çalışmasıdır. Örneğin, coif5-SDD metodu uygulamasıyla yüzde olarak geri kazanım ve bağıl standart sapma ATE için % 100.6 ile % 1.87, CHL için % 102.3 ile % 1.66 olarak elde edilmiştir; mexh-SDD metodunda ATE için geri kazanım % 100.6, standart sapması % 1.23 ve CHL için geri kazanım % 103.7 ve standart sapması % 1.21 olarak bulunmuş; SO-bior1.1-SDD metodunda ATE için geri kazanım % 100.8, standart sapması % 1.98 ve CHL için geri kazanım % 99.2 ve standart sapması % 1.36 olarak bulunmuş ve türev metodunda ATE için geri kazanım % 99.2, standart sapması % 1.62 ve CHL için geri kazanım % 97.7 ve standart sapması % 1.87 olarak bulunmuştur.Buna ilave olarak ATE – CHL karışımları için gün içi, günler arası analizleri ve türev yöntemini içeren uygulamalardan memnun edici sonuçlar alınmıştır.Geliştirilen coif5-SDD, mexh-SDD, SO-bior1.1-SDD ve Türev metotlarının tümü, ATE ve CHL'nin ticari tabletlerde eş zamanlı olarak tayinleri için başarıyla uygulanmıştır ve tüm metotlardan elde edilen sonuçlarda, iyi bir kabul edilebilirlik mevcuttur. Anahtar Kelimeler : Atenolol; İkili karışım; Kantitatif Analiz, Kemometrik sürekli dalgacık dönüşüm yöntemi; Klortalidon. In this thesis, new signal processing methods named continuous wavelets transforms were developed for the simultaneous quantitative evaluation of ATE and CHL compounds in a commercial pharmaceutical formulation. For a comparision, first derivative spectrophotometry was used for the analysis of the commercial tablets containing ATE and CHL drugs.In this study, several wavelet families at different scaling factors were tested to select suitable families giving the highes recovery results of the analysis of ATE and CHL. As a results of these tests the application of coiflets 5 continuous wavelet transform (coif5-CWT) and mexican hat continuous wavelet tarnsform (mexh-CWT) to the UV absorption spectra of the related compounds were found to be optimal ones. On the other hand, the use of biorthogonal 1.1. continuous wavelet transform (RS-bior1.1-CWT) to the ratio spectra (RS) of this spectra provieded us the optimal signal processing to reach desirable recovery results of the analyzed compounds.Calibration equations were obtained by applying the linear regression analysis to the relationship between coif5-CWT, mexh-CWT ve bior1.1-CWT amplitudes and concentration for ATE and CHLin the range of 20.0 – 120.0 µg/mL for ATE and 15.0 – 60.0 µg/mL for CHL, respectively.The validity of the proposed chemometric signal processing methods were performed by using the recovery studies, intra-day and inter-day analyses and standard addition technique. In the recovery study, percent mean recoveries with relative standard deviations obtained by applications of coif5-CWT method were found as 100.6 % with 1.87 % for ATE and 102.3 % with 1.66 % for CHL; for mexh-CWT methods were found as 100.6 % with 1.23 % for ATE and 103.7 % with 1.21 % for CHL; for bior1.1-CWT methods were found as 100.8 % with 1.98 % for ATE and 99.2 % with 1.36 % for CHL.In the case of intra-day and inter-day analysis and standard addition technique, the mentioned methods gave us the satisfactory results for the analysis of the ATE – CHL mixtures. The analysis results provided by the proposed CWT signal processing methods (coif5-CWT, mexh-CWT and RS-bior1.1-CWT) wave statistically compared with those obtained from first derivative spectrophotometry.The proposed coif5-SDD, mexh-SDD and SO-bir1.1 methods were successfully applied to the simultaneous quantitative estimination of ATE and CHL in commercial tablets and a good agreement was observed.Key Words: Atenolol; Binary mixture; Chemometric continuous wavelet transform methods; Chlortalidone; Quantitative Analysis. 111

30 ÖZET Günümüzde halen önemli bir mortalite-morbidite sebebi olan esansiyel hipertansiyon tedavisinde farklı gruplardan pek çok ilaç kullanılmaktadır. Diğer yandan bu ilaçlarla yapılan pek çok çalışma istirahat kan basıncım normalleştirmeyi hedeflemektedir. Oysa istirahat kan basıncı kadar egzersiz sırasındaki kan basıncı kontrolü de, özellikle fizik olarak aktif hastalarda, giderek önem kazanan bir konudur. Bu çalışmada amlodipin, lisinopril ve atenololün egzersiz kan basıncı üzerindeki etkinliğini, istirahat kan basınçları bu ilaçlardan biri ile kontrol altına alınmış hastalara standart bir egzersiz testi protokolü uygulayarak araştırdık. Hasta grubu 36-66 yaşları arasında 25 kadın,17 erkek toplam. 42 kişiydi; eşlik eden başka kronik, sistemik hastalığı olmayan, ilaç kullanmayan en az üç ölçümde kan basıncı değerleri 140/90 mmHg. ve daha yüksek hafif şiddette esansiyel hipertansiyon olgularından oluştu. Hastaların kan basıncı değerleri ilaç dozu titre edilerek normal düzeylere çekildikten dört hafta sonra standart Bruce, egzersiz, protokolü uygulanarak maksimal egzersizdeki kan basınçları ve kalp hızları değerlendirildi. Egzersiz hipertansiyonu- için sistolik 200 mmHg. üzerindeki değerler; diastolik değerlerde ise 10 mmHg üzerindeki artış ölçüt olarak alındı. İstirahat kan basmcı kontrolünde her üç ilaçda etkili idi (p0. 05), İstirahat kalp luzlannda, diğer iki ilaç değişiklik oluşturmazken atenolol anlanüı kalp hızı düşüşü, sağladı (p0.05). Maksimal egzersiz kalp hızlan lisinopril ve amlodipin için benzer orandayken atenolol grubunda anlamlı olarak düşük bulundu (p

ÖZET ?-blokörler antidepresan etkileri, kalp atış hızını azaltmaları ve el titremesini önlemeleri nedeni ile Uluslararası Olimpiyat Komitesi tarafından kullanımı kısıtlı ilaçlar grubuna alınmışlardır. Hedef sporlarında, sporcuların performanslarını arttırıcı etkileri nedeniyle ?-blokörlerin kullanılma olasılıkları, bu maddelerin idrardan analizlerini Önemli bir duruma getirmiştir. Bu çalışmada lipofilik karakterdeki alprenolol ve propranololun, hidrofilik karakterdeki atenololun idrardan analizleri için hassas ve seçici bir yöntem geliştirilmiştir. Analizin çeşitli aşamalarındaki pH değerleri, tüketme çözeltisi, türevlendirme yöntemi ve iç standart seçimi için optimizasyon çalışmaları yapılmıştır. Ön kimyasal temizleme işlemlerinde, idrar numunelerine iç standart eklenip pH ayarlandıktan sonra eter ile sıvı-sıvı tüketmesi yapılmıştır. Numune santrifüj edildikten sonra ayrılan organik faz kuruluğa kadar uçurulmuş ve kalıntıdaki ?- blokörlerin N-metil-N-trimetilsililtrifluoraasetamit / N-metil-bis trifluorasetamit ile silil türevleri oluşturulmuştur. {5-blokörlerin analizi gaz kromatografisi kütle spektrometrisi ile yapılmıştır. Numunelerin önce tarama konumunda kütle parçalanmaları incelenmiş ve daha sonra seçilen pozitif iyonlarla oluşturulan program ile analiz yürütülmüştür. Tekrarlanabilirliğin yüksek olmasını sağlamak amacıyla gaz kromatografisinde elektronik basınç kontrolü kullanılmış ve cihaz parametrelerinin optimizasyonu yapılmıştır. Her bir ?-blokör için tüketme verimi, alt tayin ve doğrusallık sının deneysel olarak bulunmuş ve istatistiksel olarak gösterilmiştir. Gaz kromatografisi- kütle spektrometrisi yönteminin doğrulanması amacıyla yüksek basınçlı sıvı kromatografisi ile deneyler yapılmıştır. Geliştirilen yöntemin uygulanması amacıyla atenolol alan bir kişinin idrarı analiz edilmiştir. Anahtar kelimeler: ?-blokör, GC-MS, HPLC, analiz. IV ABSTRACT ?-blockers are listed in illicit drugs of International Olympic Committee because of their antidepressant effects, decreasing the pulse of heart and prevent of tremor. Because of the probability of using ?-blockers to improve the performance of athletes in trap-shooting sports, the analysis of these substances in urine become important. In this study, sensitive and specific methods for the determination of alprenolol and propranolol that have lipophilic and atenolol that has hydrophilic character have been developed. Optimisation studies have been performed for the pH values at different stage of analysis extraction solution, derivatization method and internal standard. In the chemical clean-up procedures, after addition of internal standard to urine samples, pH values were adjusted and liquid-liquid was performed by using ether. After centrifugation the organic layer was evaporated to dryness and the residue was derivauzed by N-methyl-N-trimethylsüytrifluoroacetamide / N- methyl-bis (trifluoroacetamide). The analysis of ?-blockers were performed by using gas chromatography-mass spectrometry Fragmentation patterns were investigated first at scan mode and then the analyses were performed by using selected ion monitoring programme. To obtain high reproducibility, electronic pressure control system was used in gas chromatography together with instrumental parameters optimisations. Extraction yield, limit of detection range of linearity for each ?-blocker were found experimentally and shown by statistically. For the confirmation of gas chromatography-mass spectrometry, high pressure liquid chromatography was performed. Furthermore the method developed was applied to the analysis of urine samples taken from a subject receiving atenolol. Key Words: p-blockers, GC - MS, HPLC, analysis. 74

64 ÖZET Beta-blokörler, angina pektoris, kardiyak aritmiler ve glokom tedavisinde kullanılmalarının yanı sıra kan basıncını düzenleyici ve tremoru azaltıcı etkileri nedeniyle bazı spor dallarında su istimal edilebilirler. Diğer, taraftan, bazı beta-blokör ilaçların metabolizmaları genetik polimorfîzm gösterirler. Beta-blokör ilaçların analizleri genellikle kromatografik yöntemler kullanılarak yapılmaktadır. Yüksek basınçlı sıvı kromatografisi ilaç düzeylerinin tayininde kolaylık sağlaması ve esnekliği nedeniyle beta-blokör tayininde giderek daha fazla önem kazanmaktadır. Bu çalışmada, uBondapak Cjg (tanecik çapı 10 um) ile doldurulmuş kolon kullanılarak, beta-blokörlerin kromatografik davranışlarına organik çözücü derişimi, hareketli faza eklenen karşı-iyon tipi, hareketli fazın pH'sı ve tampon içeriği gibi faktörlerin etkileri incelenmiş, atenolol, praktolol, metoprolol, oksprenolol ve propranololûn metanol/asetonitril/fosfat tampon (15:15:70, h/h/h) içeren hareketli faz (1 ml/dak) ile sırasıyla 0.25, 5, 10, 50 ve 10 ng/ml tayin alt sınırlarında saptanabileceği bulunmuştur. Analiz sırasında fluoresans ve UV/Vis dedektörler kullanılmıştır. Ayrıca, biyolojik materyaldeki çalışmalar sonucunda, önerilen bu kromatografik sistemin metoprolol ve ana metaboliti a-hidroksimetoprololün serum ve idrarda tayini için uygulanabilirliği de gösterilmiştir. 65 SUMMARY Beta-bolckers are widely used in the treatment of cardiovascular disorders, such as hypertension, angina pectoris and arrhythmias. Some beta-blockers are also used in the treatment of migraine and glaucoma. In addition to their common usage in clinics, beta-blockers are frequently abused mostly in sports because of their tremor decreasing effect and regulation of blood pressure. On the other hand, metabolism of some beta-blockers are under polymorphic control. For most of the beta-blockers chromatographic methods have been described, including gas chromatography, high pressure liquid chromatography and thin layer chromatography. The most common method used to analyse beta-blockers is high pressure liquid chromatography, owing to its flexibility, simplicity and practicality. In the present study, the effects of some chromatographic parameters, such as organic solvent concentration, additive counter-ion type, pH and buffer type of mobile phase, on chromatographic behaviour of beta-blockers were investigated by using uBondapak C^g (10 um) column. It has been obtained that atenolol, practolol, metoprolol, oxprenolol and propranolol can be determined by using a mobile phase consisted of methanol/acetonitrile/phosphate buffer (15:15:70, v/v/v) at a lower detection limit of 0.25, 5. 10, 50 and 10 ng/ml, respectively. Fluorescence and UV/Vis detectors are used to analyse samples. It is also shown that the method described in this study can be used in determination of metoprolol and its major metabolite a- hydroxymetoprolol in urine and serum. 91