Search

JEODEZİK YÖNTEMLERLE DEFORMASYON ÖLÇMELERİ VE ANALİZİ ÖZET Büyük yapıların planlanması sırasında, yapının oturacağı zeminde yapıya zarar verebilecek olası yer kabuğu hareketlerinin saptanması, daha sonra çevrenin yapıya etkileri veya yükleme nedeniyle yapıda meydana gelebilecek geometrik şekil değişmelerinin saptanması veya yapının çevreye etkisiyle çevrede meydana gelebilecek değişimlerin saptanması ya da salt yeryüzü kabuk hareketlerinin belirlenmesi için yapılan jeodezik ölçmelere `deformayon ölçmeleri`, bu ölçülerin değerlendirilerek deformasyonların saptanması ve yorumlanmasına da `deformasyon analizi` adı verilmektedir. Bilindiği gibi yeryuvarı, içerisinde sürekli bir hareketlenmenin yaşandığı dinamik bir yapıya sahiptir. Bu hareketlerin sonucunda yeryüzünde meydana gelen yer ve şekil değiştirmelerin belirlenmesi, ve kritik değerlerin hesaplanarak olası felaketlere karşı önlemlerin alınması son derece önemlidir. Şimdiye kadar en çok kullanılan jeodezik deformasyon analizi yöntemi, iki farklı epok arasında deformasyon hızının sabit kaldığım kabul eden statik yöntemdir. Bunun en önemli nedeni, eskiden klasik aletlerle uzun süreli sürekli gözlem yapma olanağının bulunmaması idi. Fakat günümüzde, gelişen teknoloji ile birlikte jeodezicilerin hizmetine sunulan yeni ölçme donanımları artık bu zorunluluğu ortadan kaldırmış ve deformasyon ölçme ve analizinde yeni bir çağ başlatmıştır. Artık, deformasyonların büyüklüğü yanında hızı, ivmesi ve hatta ivmesinin zamana bağlı değişimi yüksek presizyonlu olarak belirlenebilmektedir. Özellikle, sistem tanımlamanın jeodeziye girmesi ile bu deformasyon hareketleri için modeller geHştirilmekte ve simulasyonlar yapılarak kritik değerler hesaplanıp bunlara karşı önlemler alınabilmektedir. Deformasyon analizi, beklenen deformasyonun türüne ve kullanılan jeodezik ağın tipine göre ardışık adımlar izlenerek yapılır. Eğer jeodezik ağ referans ve deformasyon noktalarından oluşuyorsa temel adımlar aşağıdaki gibi sıralanabilir:. Referans (sabit) noktaların incelenmesi ve hareketli olanların belirlenmesi. Deformasyon noktalarının noktasal hareketlerinin incelenmesi, bu noktaların ihmal edilmesi veya varsa yer değiştirmelerinin modellenmesi. Katı kitle hareketlerini ve cisim deformasyonlarını içeren deformasyon modelinin tasannu. Bu modelin istatistik testlerle gerçeklenmesi Fazla değişmemekle birlikte, deformasyon analizinde kullanılan yöntemler yukarıda belirtilen adımlar izlenerek yapılır. Bu çalışmada jeodezik yöntemlerle deformasyon analizinin yer bulduğu uygulama alanları, bu uygulama alanlarında kullanılan ölçme yöntemleri ve elde edilen ölçülerin değerlendirilmesinde kullanılan matematik modeller açıklanmıştır. Ayrıca bu matematik modeller karşılaştırılarak birbirlerine göre üstünlükleri, avantajları vedezavantaj lan açıklanmış ve hangi durumlarda hangi ölçme ve analiz yöntemlerinin kullanılacağı hakkında tavsiyelerde bulunulmuştur. Bu çalışmada, en eski yöntemlerden en güncel yöntemlere kadar, uygulamada kullanılan modelleme yöntemlerini bulmak mümkündür. Artık, bu ölçme ve matematik modellerden hangisinin kullanılacağı, yapılan çalışmanın amacına, deformasyona sebep olan parametrelerin bilinmesine ve eldeki ölçme donanımına bağlı olarak kullanıcı tararından belirlenecektir. DEFORMATION SURVEYS AND ANALYSIS BY GEODETIC METHODS SUMMARY The geodetic measurements performed to determine possible deformations to take place in the ground that the construction is located, to detect the effect of the construction and the possible displacements in the surroundings, and the geometric deformations on the construction as a result of loading on it and to determine just the crustal movements on the earth are called as `deformation measurements`, and the determination and the interpretation of the deformations through the evaluation of these measurements is named as `deformation analysis`. As it is known, the earth has a dynamic structure in which has a permanent activation. The determination of displacements and deformations occuring at the end of these movements, and taking precautions against possible disasters by calculating the critical values are strongly important. Up to now, the most frequently used geodetic deformation analysis method is the static method which assumes that the deformation velocity between two different epochs are constant. The most important reason of this was due to not being able to have possibility of long-term permanent observations by conventional surveying instruments in the past. But now, any more, with developing technology the new surveying instruments presented to the geodesists' usage has removed this obligation and started a new age in deformation surveys and analysis. Any more, beside the magnitude of deformations, their velocity, acceleration and even the change dependent time of the acceleration can be determined with high precision. Especially, with the entrance of system identification into geodesy, models for those deformation movements have been developed and precautions can be taken against, after calculation of critical values by simulations.. Screening of the reference points and elimination of unstable points.. Screening of the object points for single point movements, omission of the respective points or modelling of their displacements.. Design of a deformation model comprising rigid body movements and object deformations. » Verification of the model by statistical tests. With less modification, the methods used in deformation analysis are made by following steps mentioned above. In this study, application fields in which includes deformation analysis with geodetic methods, surveying techniques used in those application fields and the mathematical models used in evaluation of obtained data were described. Moreover, by comparing those mathematical models, their superiority, advantages and disadvantages have been explained and it was suggested in which cases, which surveying and analysis methods would be used.In this essay, it is possible to find modelling methods used in application from the oldest methods up to the most current techniques. Which of the surveying and mathematical model to be used, will be determined by user according to the goal of work, knowing the parameters causing deformations and available surveying instruments. Xll 84

In this study, application of Total Least Squares TLS method in deformation analysis and comparison of its results with the Least Squares LS method was aimed. In this context, GPS observations collected in a landslide area nearby BüyükçekmeceGürpinar landslide region in October 1997 and in March 1998 were processed. The deformations that took place in the region were then analysed by both LS and TLS methods and the results were interpreted., Bu çalışmada, Toplam En Küçük Kareler TEKK yönteminin deformasyon analizinde uygulanması, elde edilen sonuçların En Küçük Kareler EKK yöntemi ile deformasyon analiz sonuçları ile karşılaştırılması amaçlanmıştır. Bu nedenle BüyükçekmeceGürpınar heyelan bölgesinde Ekim 1997 ve Mart 1998’de gerçekleştirilen GPS gözlemleri değerlendirilmiş, bölgede meydana gelen deformasyonlar hem EKK hem de TEKK yöntemi ile analiz edilmiş ve elde edilen sonuçlar yorumlanmıştır.