Search

Balıkesir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı, Bu çalışma esas itibarıyla iki ana kısımdan oluşmaktadır. İlk kısımda İskendernâme türü eserlerin ana kahramanı İskender'in (Zülkarneyn) hayatından söz edilmiş, ardından onunla ilgili anlatmaların Batı'da ve Doğu'da ortaya çıkışı ve hikâyenin Doğu'daki yayılma sahası üzerinde durulmuştur. Burada ayrıca Arap ve Fars edebiyatında yazılmış eserler de konu edilmiştir. Türk edebiyatında İskender'le ilgili yazılı ve sözlü edebiyatta var olan metinlere değinildikten sonra konuyla ilgili yapılmış çalışmalar hakkında bilgi verilmiştir. Bu hâliyle ilk kısım bir anlamda İskendernâme geleneğinin oluşum sürecini ve bu türde verilen örnekleri ele almaktadır. Çalışmanın ikinci kısmı Ahmed-i Rıdvân tarafından 1500 yılında kaleme alınan ve devrin hükümdarı II. Bâyezîd'e sunulan 8304 beyitlik İskendernâme'ye ayrılmıştır. Bu kısım üç bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde eserin müellifi Ahmed-i Rıdvân'ın hayatı ve eserleri hakkında bilgi verilmiştir. Burada ayrıca Hayâtî'nin intihalinden, eseri kendisine mal etme çabasından da söz edilmiştir. İkinci bölüm İskendernâme'nin genel özelliklerinin ele alındığı, şekil, muhteva, dil ve üslup özellikleri bakımından detaylı bir olarak incelendiği bölümdür. Üçüncü bölümde ise eserin ulaşılabilen iki nüshasından hareketle hazırlanan tenkitli metni yer almaktadır. Burada Hayâtî tarafından eserin başına eklenen 200 beyitlik mukaddimeye de yer verilmiştir., This study consist of mainly two parts. In the first part, after mentioning the life of Alexander the Great (Zulkarneyn) who is the main character of Iskendername type works, the emergence of tales about him in Western and Eastern literature and the scope of the story in the Eastern world has been analysed. In this part, the works written on the subject in Arabic and Persian have also been touched upon. After examining texts exist in Turkish oral and written literature about Alexander the Great, the studies on the subject have been introduced. Therefore, the first part touches upon the progress of the emergence of Iskendername tradition and samples on this genre. The second part of the study is devoted to the Iskendername in which there are 8304 couplets and written by Ahmed-i Rıdvan in 1500 and presented to Bayezid the Second who was the Sultan of the time. This part consists of three chapters. In the first chapter the author of the work, Ahmed-i Rıdvan, his life and works have been introduced. Here, Hayati's plagiarism and his attempt to own the work as if it was his have also been analysed. The second chapter analyses general characteristics, form, content, language and style of the Iskendername. In the third chapter there is edition critique of the texts obtained from two available copies. In this chapter the foreword with 200 couplets added by Hayati to the beginning of the work have also been touched upon.

15. yüzyılın ikinci yarısıyla 16. yüzyılın ilk yarısında yaşamış olan Ahmed-i Rıdv?n, hamse sahibi bir şairdir. Şairin Heft-Peyker mesnevisini ele aldığımız bu çalışmada amacımız; eserin mevcut iki yazma nüshasının karşılaştırılarak incelenmesi, çeviriyazı metninin oluşturulması, özel adlar dizininin ve esas aldığımız Atatürk Üniversitesi Agah Sırrı Levend Yazmaları 369 / 2 numarada bulunan el yazması metnin bir nüshasının verilmesidir.Konusu itibariyle ana çizgisini aşk ve macera konularının oluşturduğu mesnevi gurubuna dahil olan Heft-Peyker, bir ana hikaye ve bu ana hikayenin içinde anlatılan yedi hikayeden oluşan bir kurguya sahiptir. Eser bu bakımdan, Binbirgece Masalları'ndaki çerçeve öykü tekniğine benzeyen bir kurgu özelliği göstermektedir. Niz?mî'den tercüme yoluyla oluşturulan bu mesnevide Ahmed-i Rıdv?n, Niz?mî'den farklı olarak esere bir kaside ve sekiz gazel eklemiştir.Çalışmamızın çeviriyazı metninde, sadece İstanbul Üniversitesi Yazma Eserler Kütüphanesi Ty. 7575 numarada bulunan nüshada yer alan başlıklara yer verildi. İki nüsha arasındaki diğer farklılıklar dipnotlarda belirtildi.Çalışmamızda, Heft-Peyker'in mevcut iki nüshasını karşılaştırarak aslına en yakın metni kurmaya çalıştık. Eserin daha geniş nüshasını da çalışmamızın sonuna ekledik.Anahtar Sözcükler : Ahmed-i Rıdv?n, Heft-Peyker, Niz?mî, mesnevi, çeviriyazı metin. Ahmed-i Rıvan, who lived in the second half of the 15th century and the first half of the 16th century, was a poet who owned Khamse. The purpose of this study is to examine the poet?s the masnavi of Heft-Peyker through the comparative study of the two copies of the poet?s manuscripts, to constitute the transcription text, to annex index of the proper names and a copy of the manuscript text, which is available at 369 / 2 within the Agah Sırrı Levent manuscripts at Ataturk University.In term of its topic Heft-Peyker, which is within the category of a fictious masnavi, whose theme is romance and adventure, has a main story with seven shorter stories. In this regard the masnavi of Heft-Peyker resembles the framestory technique of Arabian Nights tales. Ahmed-i Rıdvan unlike Nizami added a eulogy and eight lyrics to this masnavi, which was translated from Nizami.Only the titles in the transcription text of this masnavi which is available at Ty.7575 at the Library of Manuscript of Istanbul University have been included in this study. The rest of the differences between the two manuscripts have been listed at footnotes.The most possible original text has been attempted to be recreated of Heft-Peyker by comparing the available two copies of the masnavi. The more comprehensive copy of the two masnavi has also been attached to this study.Key Words : Ahmed-i Rıdvan, Heft-Peyker, Nizami, mesnevi, transcription text. 472

Sâsânî hükümdarlarından, doğuda Behrâm-ı Gûr ismiyle meşhur olan Behrâm ve ona atfedilen bu hikâyelerin olgunlaşması, mesnevî tarzında yazılan diğer klasik hikâye mevzularından ayrı ve hususî bir yol izlemiştir.Ahmed-i Rıdvân tarafından tahminen H. 917-918/M. 1511-1512 yıllarında te'lif olunan bu mesnevîde, Behrâm'ın tarihî şahsiyetinden çok avla, eğlenceyle ve önce câriyesi, sonra da yedi iklim hükümdarlarının yedi kızıyla geçirdiği günler anlatılmıştır. Aruzun Fe`ilâtün/ mefâ`ilün/ fe`ilün kalıbıyla yazılan ve toplam 4173 beyit olan mesnevînin Atatürk Üniversitesi Kütüphanesi ve İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi olmak üzere iki nüshası vardır. Metin, bu iki nüshanın karşılaştırılmasıyla oluşturulmuştur. İncelemede ayrıca Ahmed-i Rıdvân'ın hayatı, sanatı, eserleri, Behr?m-ı Gûr (Heft Peyker) mesnevîsi, mesnevîdeki şekil ve muhteva özellikleri, nüshaların tavsifi ve metnin hazırlanmasında izlenen yol da aktarılmıştır.Diğer çift kahramanlı aşk mesnevîlerinin aksine, Behrâm'ın yedi güzelle geçirdiği günleri anlatması sebebiyle farklı olan bu eser, ilim âlemine kazandırılmaya çalışılmıştır.ANAHTAR KELİMELER: Ahmed-i Rıdvân, Behrâm-ı Gûr, Heft Peyker, Dîvân Edebiyatı, Mesnevî. The perfection of these stories concerning Bahram, of the Sassanian rulers, famous with the name of Bahram-ı Gur in the East, followed a distinctive course different from the other classical story topics that have been written in the from of mathnawi.This mathnawi, which was written by Ahmad-i Ridwaan circa 917-918 (A.H.)/ 1511-1512 (A.C.), deals with the hunting parties and the entertainment activities of Bahram as well as the days he spent, first, with his concubine and, then, the seven daughters of the seven countries-rather than the historical personality of Bahram. Of the said mathnawi, totaly made up of 4173 couplets, which was written in the form of ?Fe`ilâtün/ mefâ`ilün/ fe`ilün? of Aruz (Prosody), are found two copies-one in the Library of Atatürk University and one in the Library of Istanbul University. The text has been created by comparing these two copies. This study is also inclusive of the biography of Ahmad-i Ridwaan, his art, his works; Bahram-ı Gur (Heft Peyker); the form and contents qualification on the mathnawi; the qualifications of the copies; and the manner pursued in the preparation of the mentioned text.Contrary to the other mathnawis of love with two heroes, this work, which follows a peculiar different way, because it tells about the days of Bahram spent with seven beautiful women, is intended to be introduced to the World of Science.KEYWORDS: Ahmed-i Rıdvân, Behrâm-ı Gûr, Heft Peyker, Dîvân Literature, Mathnawi. 294

Sasani hükümdarı I. Yezdgird'in oğlu olan ve Behrâm-ı G?r adıyla bilinen tarihi şahsiyetin hayatının konu edildiği eser mesnevî tarzında kaleme alınmıştır.Heft Peyker, Heft İklîm, Heft Günbed, Behrâm-ı G?r ve Behrâm-nâme gibi adlar verilen mesnevîde, Behrâm adlı şahsiyetin tarihî kişiliğinden ziyade av ve eğlence hayatı ile yaptığı evlilikler üzerinde durulması bu eseri benzeri klasik hikâyelerden bir nebze ayırmaktadır.Ahmed-i Rıdvân tarafından 917-918/1511-1512 yıllarında yazıldığı tahmin edilen bu mesnevînin Erzurum Atatürk Üniversitesi Kütüphanesinde (Levend Yazmaları 369/2, yk. 23b-65b) ve İstanbul Üniversitesi Kütüphanesinde (TY. 7575, yk. 1b-124a) olmak üzere iki nüshası vardır. Aruzun Fe`ilâtün / mefâ`ilün / fe`ilün kalıbıyla yazılan mesnevî 4173 beyitten oluşmaktadır, bu çalışma 2100 ilâ 4173'üncü beyitleri kapsamaktadır.Çalışmamızda iki nüsha karşılaştırılmalı olarak incelenmiş ve farklar dipnotlarda belirtilmiştir. Metnin transkripsiyon alfabesine aktarılmasının, şekil ve muhteva bakımından incelenmesinin ve nüsha özelliklerinin verilmesinin yanısıra mesnevînin kim tarafından yazıldığı; müellifinin hayatı, sanatı, eserleri ve aynı konuyu işleyen diğer şairler hakkında da bilgiler verilmiştir.Yapılan çalışmayla bu eserin Klasik Türk Edebiyatındaki benzeri eserler arasındaki yeri tespit edilerek ilim dünyasına kazandırılmaya çalışılmıştır.ANAHTAR KELİMELER: Behrâm-ı Gûr, Heft Günbed, Heft Peyker, Ahmed-i Rıdvân, Klasik Türk Edebiyatı, Mesnevî. This written work whose style is masnavi, is about the person who is known as Behrâm-ı Gür and the son of the Sasanian Lord `Yezdgird I`.In the masnavi that was named as Heft Peyker, Heft İklim, Heft Günbed, Behrâm-ı Gûr and Behrâm-nâme, emphasizing on the protagonist `Behrâm`s hunting life and marriages rather than his historical fame personality slightly distinguishes this written work from similar stories.This masnavi is thought to be written between the years of 917-918 / 1511-1512 by Ahmed-i Rıdvân. There are two copies of this work: one in Erzurum Atatürk University Library (Levend Yazmaları 369 / 2, yk. 23b-65b) and one in Istanbul University Library (TY. 7575, yk. 1b-124 a). The masnavi whose prosody is Fe`ilâtün / mefâ`ilün / fe`ilün consists of 4173 couplets.These two copies were analyzed contrastively differences are indicated in footnotes. The poet of the masnavi, his biography, art life, works and the other poets who treated the same subject as well as having transferred text to the modern Turkish by means of transcription alphabet and being studied as style and content.KEY WORDS: Behrâm-ı Gûr, Heft Günbed, Heft Peyker, Ahmed-i Rıdvân, Classical Turkish Literature, Masnavi. 245

ÖZET DOKTORA TEZİ AHMED RIDVAN, HÜSREV Ü ŞİRİN (İNCELEME-METİN) O. Kemâl TAVUKÇU Danışman :Yrd.Doç.Dr. Turgut KARABEY 2000 SAYFA: 566 Jüri: Yrd. Doç Dr. Turgut KARABEY XV. yüzyılın sonu ile XVI. Yüzyılın başında yaşamış Ahmed Rıdvan tarafından caleme alınan Hüsrev ü Şirin mesnevisinin konusu birtakım tarihi olaylara dayanmaktadır. Eser Hüsrev'le Şirin arasındaki maddi aşkı anlatmaktadır. Çalışmada, Eski Türk Edebiyatı ilanında tez konusu olarak sseçilen bu eserin transkripsiyonlu metni verildikten sonra bu metin ayrıca ayrıntılı bir incelemeye de tabi tutulmuştur. Çalışmada, Ahmed Rıdvan'ın hayatı, edebi kişiliği ve eserlerinin tanıtımı yamnda, hikayenin menşei ve çeşitli kültürlerdeki yansımaları üzerinde de durulmuştur. ABSTRACT Ph. D. Thesis AHMED RIDVAN, HÜSREV AND ŞİRİN (TEXTUAL ANALYSIS) Orhan Kemâl TAVUKÇU Supervisor: Assist. Prof. Turgut KARABEY 2000 PAGE: 566 Jury: Assist. Prof. Turgut KARABEY The subject of Hüsrev and Şirin, written by Ahmed Rıdvan who lived in the late XV. century and the early XVI. Century, is based on some historical events. The work tells the physical love between Hüsrev and Şirin. The transcription of the work chosen for his work in field of Ottoman Literature is presented and this text is put into a detailed analysis, as well. The work consists of Ahmed Ridvan's biography, his literary figure and introduction to his works: it is also cocerned with the origin of the storv and its reflection in various cultures tC ^«Ö?RCTİMKÜRDL® 566