Search

3B yazıcılar sektörde kullanılan ve tercih edilen bir üretim yöntemi haline gelmiştir. Eklemeli imalat yöntemlerinden olan eriyik yığma modelleme (FDM) düşük maliyet ve pratik bir yöntemdir. Bu yönteminin yaygınlığı, malzeme çeşitliliğinin artmasına sebep olmuş ve üretim parametrelerindeki verimli değerleri bulma yönünde çeşitli çalışmalara konu olmuştur. Bu çalışmada %70 ve %30 doluluk oranları ve 200 ve 2200C yazma sıcaklıkları ile numunelerin üretimleri yapılarak çekme deneyine tabi tutulmuştur. Deneyler sonucunda çekme dayanımları ile kopma uzaması değerleri incelenmiş, doluluk oranı ve yazma sıcaklığı farklılıklarının etkileri kıyaslanmıştır. Numuneler ABS, PLA ve TPU(Flex) malzemelerden üretilmiştir. Deneyler sonucunda en yüksek çekme dayanımı ABS malzeme, en iyi kopma uzaması TPU(Flex) malzemeden elde edilmiştir. %70 doluluk oranına sahip numuneler, her malzemede en iyi sonuçları vermiştir. Yazma sıcaklığının artması ile ABS ve PLA malzemeli numunelerin çekme dayanımı ve kopma uzaması değerleri artarken TPU(Flex) malzemede azalma gözlemlenmiştir.

Şuşa şəhərinin tarixinə və mədəniyyətinə dair ABŞ mətbuatında öz əksini tapan materialların indiyə qədər diqqətdən kənarda qalması, tədqiq olunmaması bizdə bu boşluğu nisbətən də doldurmaq, az da olsa bu istiqamətdə müəyyən işlər görmək istəyən tədqiqatçılar üçün cığır açmaq istəyi yaratdı. Tədqiq etmək üçün müəyyən etdiyimiz xronoloji çərçivə kifayət qədər böyük olduğundan biz daha çox ABŞ mətbuatının XIX-XX əsr materiallarına diqqət yetirdik. Əvvəlcədən qeyd edək ki, Şuşa ilə bağlı xarici mətbuat nümayəndələrinin məlumatları əsasən Sankt-Peterburqdan əldə edilən məlumatlara əsaslandığına görə əsasən çar hökumətinin, eləcə də Qərbin maraqlarına uyğun formada, xüsusilə də ermənilərin xeyrinə olurdu. Bununla belə, hətta bu cür məlumatların içərisində də Şuşa tarixinə, onun Azərbaycanın Qarabağ bölgəsinin mədəniyyəti mərkəzi, tarixi şəhəri olmasını sübut edən dəyərli materiallara təsadüf etmək olur. Qeyd edək ki, tədqiq etdiyimiz materiallar ABŞ-ın Pensilvaniya, Vermont, Virciniya, Miçiqan, Merilənd, İllinoys, Mississippi, Missuri, Nyu-York, Luiziana, Massaçusets, Montana, Tennessi, Vaşinqton, Ohayo, Kanzas, Cənubi Dakota, Şimali Karolina ştatlarında çap olunan qəzetlərin məqalələrinə əsaslanır., The fact that the materials on the history and culture of the city of Shusha, which were reflected in the US media, have so far been ignored and not studied, this made us want to fill this gap relatively and pave the way for researchers who want to work in this direction. Because the timeframe we set for our research was quite long, we focused more on material of 19th and 20th century of the American press. First of all, we note that the information of the representatives of the foreign press about Shusha was mainly based on information received from St. Petersburg and was mainly in the form of the interests of the tsarist government, as well as the West, especially in favor of the Armenians. However, even among such information, we can find valuable materials about the history of the city of Shusha, proving that this city was and is the cultural and historical center of the Karabakh region of Azerbaijan. Note that the materials we studied are based on articles from newspapers published in the US states - Pennsylvania, Vermont, Virginia, Michigan, Maryland, Illinois, Mississippi, Missouri, New York, Louisiana, Massachusetts, Montana, Tennessee, Washington, Ohio, Kansas, South Dakota, North Carolina.

The current study examines the influence of ABS, PLA, and PETG filaments and printing parameters on the surface quality and tensile strength of the samples produced using Fused Deposition Modeling (FDM) technology. For this purpose, a print experiment design has been made according to the Taguchi L27 index. While filament material, filling ratio, layer thickness, filling speed, and scanning angle are printing parameters, surface roughness and tensile strength are print quality indicators. Regression analysis has been also applied to mathematically model the surface roughness and tensile strength values obtained from experimental measurements. The outcomes of this study show that the filament material plays an important role in the surface roughness and tensile strength. Moreover, it has been determined that the surface roughness of PLA filament is 7.23% and 54.19% less on average, respectively, compared to ABS and PETG filaments, and also the tensile strength of PLA filament is 46.46% and 34.12% higher compared to other filaments, respectively., Bu çalışma, Eriyik Yığma Modelleme (FDM) teknolojisi kullanılarak üretilen numunelerin yüzey kalitesi ve çekme dayanımı üzerinde ABS, PLA ve PETG filamentlerin ve baskı parametrelerinin etkisini incelemektedir. Bu amaçla, Taguchi L27 dizinine göre baskı deney tasarımı yapılmıştır. Filament malzemesi, dolum oranı, katman kalınlığı, doldurma hızı ve tarama açısı baskı parametreleri iken, yüzey pürüzlülüğü ve çekme mukavemeti de baskı kalitesi göstergeleridir. Ayrıca, deneysel ölçümler sonucu elde edilen yüzey pürüzlülüğü ve çekme dayanımı değerlerini matematiksel olarak modellemek için regresyon analizi de uygulanmıştır. Bu çalışmanın sonuçları filament malzemesinin yüzey pürüzlülüğü ve çekme dayanımı üzerinde önemli bir rol oynadığını göstermektedir. ABS ve PETG filamentlere göre PLA filament de yüzey pürüzlülüğünün sırasıyla ortalama %7,23ve %54,19 oranında daha az olduğu ve ayrıca, diğer filamentlere göre PLA filament de çekme dayanımın sırasıyla ortalama %46,46 ve %34,12 oranında daha yüksek olduğu tespit edilmiştir.

Manufacturing with 3D printers is a very complex process due to many input parameters. This situation makes it difficult to determine optimum production parameters. In this study; hen the production of ABS materials with the fused deposition method (FDM) in 3D printers, the effects of process parameters, which are infill density (50%, 70%, and 90%), fill pattern (linear, octagonal and honeycomb), and layer thickness (0.19mm, 0.29mm and 0.39mm) were investigated on surface roughness, tensile strength, and manufacturing times by analysis of variance (ANOVA). The most effective process parameter on the output parameters was the layer thickness. While the decreasing layer thickness had a positive effect on the surface roughness and tensile strength, it had a negative effect on the manufacturing time. In the experiments carried out according to the Taguchi L27 (33) experimental design, since three different output parameters were evaluated in the optimization process, the gray relational degree was used as the evaluation criterion in the multiple performance optimizations. The optimum processing parameter was determined as linear fill pattern, 90% infill density and 0.19 mm layer thickness., 3D yazıcılar ile imalat birçok girdi parametresi olmasından dolayı oldukça karmaşık bir süreçtir. Bu durum optimum üretim parametrelerin belirlenmesini zorlaştırmaktadır. Bu çalışmada; ABS malzemelerin 3D yazıcılarda ergiyik yığma modelleme (FDM) ile üretilmesinde doluluk oranı (%50, %70 ve %90), dolgu deseni (doğrusal, sekizgen ve bal peteği) ve katman kalınlığı (0,19 mm, 0,29mm ve 0,39 mm) işlem parametrelerinin; yüzey pürüzlülüğü, çekme dayanımı ve imalat sürelerine etkileri varyans analizi (ANOVA) incelenmiştir. Çıktı parametreleri üzerinde en etkili işlem parametresi katman kalınlığıdır. Azalan katman kalınlığının yüzey pürüzlülüğü ve çekme dayanımı üzerinde olumlu etkisi olurken, imalat süresi üzerinde olumsuz etkisi olmuştur. Taguchi L27 (33) deneysel tasarımına göre geçekleştirilen deneylerde optimazyon işleminde üç farklı çıktı parametresi değerlendiği için çoklu performans optimizasyonunda değerlendirme kriteri olarak gri ilişkisel derece kullanılmıştır. Optimum işlem parametresi doğrusal dolgu deseni, %90 dolgu oranı ve 0,19 mm katman kalınlığı olarak belirlenmiştir.

Bu çalışma, Eriyik Yığma Modelleme (FDM) teknolojisi kullanılarak üretilen numunelerin yüzey kalitesi ve çekme dayanımı üzerinde ABS, PLA ve PETG filamentlerin ve baskı parametrelerinin etkisini incelemektedir. Bu amaçla, Taguchi L27 dizinine göre baskı deney tasarımı yapılmıştır. Filament malzemesi, dolum oranı, katman kalınlığı, doldurma hızı ve tarama açısı baskı parametreleri iken, yüzey pürüzlülüğü ve çekme mukavemeti de baskı kalitesi göstergeleridir. Ayrıca, deneysel ölçümler sonucu elde edilen yüzey pürüzlülüğü ve çekme dayanımı değerlerini matematiksel olarak modellemek için regresyon analizi de uygulanmıştır. Bu çalışmanın sonuçları filament malzemesinin yüzey pürüzlülüğü ve çekme dayanımı üzerinde önemli bir rol oynadığını göstermektedir. ABS ve PETG filamentlere göre PLA filament de yüzey pürüzlülüğünün sırasıyla ortalama %7,23ve %54,19 oranında daha az olduğu ve ayrıca, diğer filamentlere göre PLA filament de çekme dayanımın sırasıyla ortalama %46,46 ve %34,12 oranında daha yüksek olduğu tespit edilmiştir., The current study examines the influence of ABS, PLA, and PETG filaments and printing parameters on the surface quality and tensile strength of the samples produced using Fused Deposition Modeling (FDM) technology. For this purpose, a print experiment design has been made according to the Taguchi L27 index. While filament material, filling ratio, layer thickness, filling speed, and scanning angle are printing parameters, surface roughness and tensile strength are print quality indicators. Regression analysis has been also applied to mathematically model the surface roughness and tensile strength values obtained from experimental measurements. The outcomes of this study show that the filament material plays an important role in the surface roughness and tensile strength. Moreover, it has been determined that the surface roughness of PLA filament is 7.23% and 54.19% less on average, respectively, compared to ABS and PETG filaments, and also the tensile strength of PLA filament is 46.46% and 34.12% higher compared to other filaments, respectively.

Yerleşim yerlerinde nüfusun artmasıyla birlikte yeni yaşam alanlarının açılması gerekir. Bunun sonucunda altyapı sorunları ortaya çıkmaktadır. Altyapı sorunlarının şehirde oluşturduğu olumsuz etki ile mal ve can kaybı yaşanabilmektedir. Altyapı hatları geçmişten günümüze kadar farklı yollarla ve farklı standartlarla yapılmıştır. Bu hatlar, bütün şehir için göz önüne alındığında çok uzun ve karışık yapılar ortaya çıkmaktadır. Belediye, Telekom, Elektrik Dağıtım Şirketi, Doğalgaz Dağıtım Şirketi gibi farklı kurum ve kuruluşların altyapı çalışmaları vardır. Altyapı çalışma alanlarında can ve mal kaybının olmaması için bu kurum ve kuruluşların birbiriyle koordine olması gerekir. Bu koordine, altyapı bilgi sistemi ile sağlanabilir. Bu sistem, sorgulanan ve analiz yapılabilen altyapı bilgileriyle sonuca kısa sürede ulaşılabilmesine imkan sağlar. Ayrıca içme suyu ve atık su ile ilgili problemlerle etkili bir şekilde müdahale etmeyi ve yönetilebilir seviyeye getirmeyi sağlar. Bu tez çalışmasında, Bitlis ili Tatvan ilçesindeki atık ve içme suyu altyapısında oluşabilecek bir probleme anında en doğru karar verilebilmesi, maliyet analizlerinin yapılabilmesi, verilerin hızlı bir biçimde sunulabilmesi, konumsal sorgulamaların yapılabilmesi, bu günün ve geleceğin en doğru biçimde planlanabilmesine imkan sağlamak için altyapı bilgi sisteminin bir uygulaması yapılmıştır. Uygulamanın yapılmasında, ölçeklendirilebilir entegre bir CBS yazılımı olan ArcGIS programından faydalanılmıştır. Ayrıca atık su ve içme suyu altyapı bilgi sisteminin Tatvan ilçesine getireceği olası faydalar incelenmiş ve ileride bu tür yapılacak çalışmalar için öneriler sunulmuştur., New living spaces should be opened with the increase in population in settlements. As a result, infrastructure problems arise. Loss of property and life may occur with the negative impact of infrastructure problems in the city. Infrastructure lines have been built in different ways and with different standards from past to present. Very long and complex structures emerge when these lines are considered for the whole city. There are infrastructure works of different institutions and organizations such as Municipality, Telecom, Electricity Distribution Company, Natural Gas Distribution Company. These institutions and organizations should coordinate with each other in order to prevent loss of life and property in infrastructure work areas. This coordination can be achieved with the infrastructure information system. This system provides the opportunity to reach the result in a short time with the infrastructure information that can be queried and analysed. It also enables to intervene effectively with drinking water and sewage related problems and bring them to a manageable level. In this thesis, the infrastructure information system is used to make the most accurate decision about a problem that may occur in the waste and drinking water infrastructure an application has been made in the Tatvan district of Bitlis province, to make cost analysis, to present the data quickly, to make spatial inquiries, and to plan the present and the future in the most accurate way. ArcGIS, a scalable integrated GIS software, was used in the implementation of the application. In addition, the possible benefits of sewerage and drinking water infrastructure information system to Tatvan district were examined and suggestions for future studies were presented.

Eklemeli imalat diğer bir ifadeyle katmanlı üretim veya 3D baskı ilk kez 1980'li yıllarda ortaya çıkmış modern bir üretim tekniğidir. Günümüzde yaygın olarak kullanılan eklemeli imalat, imal edilecek parçanın katman katman üretilmesi prensibine dayanır. Eriyik yığma modelleme, stereolithografi, seçmeli lazer sinterleme, seçmeli lazer ergitme, lamine nesne imalatı ve multijet modelleme endüstride başlıca kullanılan eklemeli imalat teknikleridir. Eriyik yığma modelleme tekniği, polimer malzemenin ısıtılması sonucunda nozulun ucundan tablaya serilerek parçaların katman katman üretilmesidir ve birçok farklı endüstride kullanılan en yaygın eklemeli imalat teknolojisidir. Eriyik yığma modelleme teknolojisine sahip yazıcılar fabrikalarda, araştırma merkezlerinde, okullarda ve evlerde dahi kulllanılmaktadır. Bu teknolojinin yaygın olmasının nedeni yazıcılarının kullanım kolaylığına sahip olması, taşınabilir olması ve diğer eklemeli imalat teknolojileri ile çalışan yazıcılara göre ucuz olmasıdır. Ayrıca kullanılan polimer malzemenin ucuz ve tedariğinin kolay olması da bu teknolojinin yaygın olmasında önemli bir etkendir. Eriyik yığma modelleme tekniği ile çalışan yazıcıların avantajlarının yanında bazı dezavantajlara da sahiptir. Bu yazıcılarda parçaların uzun sürede basılabilmesi ve basılan parçanın düşük mekanik özelliklere sahip olması gibi dezavantajlar mevcuttur. Parçaları daha kısa sürede basabilmek amacıyla yazıcıda polimer malzemenin eritildiği nozul bölgesinin optimizasyonu gereklidir. Nozul bölgesinin optimizasyonu için eriyik polimerin nozul bölgesindeki davranışını anlamak şarttır. Polimerler, uygunluklarından dolayı eklemeli imalat teknolojisinde yaygın olarak kullanılan malzemelerdir. Eklemeli imalat teknolojisinde polimerin bir türü olan termoplastikler kullanılmaktadır. Eriyik yığma modelleme tekniğinde ise termoplastikler filament şeklinde kullanılmaktadır. ABS polimer, Dünya'da birçok farklı sektörde tüketilen bir termoplastik çeşididir ve eriyik yığma modelleme tekniğinde ABS filamentlerin kullanımı oldukça popülerdir. Bu tez çalışması kapsamında nozul bölgesinin sonlu elemanlar modeli kurularak analizi yapılmış ve polimer eriyiğin nozul bölgesindeki davranışını anlama amaçlanmıştır. Nozul bölgesinin sonlu elemanlar modeli ve analizi COMSOL paket programında gerçekleştirilmiştir. Polimer eriyiğin davranışının analizleri için izotermal olmayan akış modülü ile olaylar modülü kullanılmıştır. ABS polimer, analizde filament malzemesi olarak atanmıştır. Analizler zamana bağlı olarak sırasıyla 1, 2, ve 3 dakika süreler verilerek yapılmıştır. Analizler sonucunda farklı sürelerde polimer eriyiğin merkezindeki sıcaklık değişimi incelenmiştir. Nozul bölgesinde polimerin merkezindeki sıcaklık değişimi üç sürede de aynı olmuştur. Polimerin merkezindeki sıcaklık, lineer olmayan bir şekilde yükselmiştir ve nozulun ucunda sistem sıcaklığına ulaşmıştır. Üç sürede de analiz sonuçlarının aynı olmasından dolayı iki dakikalık analiz seçilerek sonuçlar ayrıntılı incelenmiştir. Filament, nozul bölgesinde izotermal olmayan akış gerçekleştirmektedir. Sıcaklık, kanal duvarından filament veya polimer eriyik merkezine doğru azalmaktadır. Kanal girişinden 10,4 mm sonra filament akmaya başlamıştır. Nozul bölgesinde filamentin şekil değiştirme hızı kanal merkezinden kanal duvarına doğru artmaktadır. Filamentin şekil değiştirme hızı, nozul ucunun duvarında yüksek değerler almıştır. Kanal merkezinde filamentin dinamik viskozite değeri, duvardaki dinamik viskozite değerine göre daha yüksek çıkmıştır. Nozulun ucunda dinamik viskozite düşük değerler almıştır. Filamentin viskoz yayılma değeri kanal duvarından filament merkezine doğru azalmıştır. Bu yüzden filament sıcaklığı kanal duvarından filament merkezine doğru azalmıştır. Ayrıca, viskoz yayılma nozulun ucunda yüksek değerlere ulaşmıştır. Filament hızı, duvardan kanal merkezine doğru artmaktadır ve filament nozulun ucunun merkezinde ani bir şekilde yüksek hız değerlerine ulaşmaktadır. Nozul bölgesinde filamentin yarattığı basıncın düşüşü ısı bariyeri ve ısıtıcı blokta az iken nozulda yüksektir. Bu tez çalışmasında elde edilen sonuçların nozul bölgesinin optimizasyonu konusunda yararlı olacağı umulmaktadır. Additive manufacturing, in other words, 3D printing, which is introduced for the first time in the 1980s, is a modern manufacturing technique. Nowadays, commonly used additive manufacturing is based on layer-by-layer producing principle of the objects. Additive manufacturing is used in many different sectors such as automotive, white appliances, health, dentistry, aerospace and defence. Fused deposition modeling, stereolithography, selective laser sintering, selective laser melting, laminated object manufacturing and multijet modelling are mostly used additive manufacturing techniques. Fused deposition modeling technique is layer-by-layer producing of parts form polymer material. In fused deposition modelling technique, polymer material is spread over the build platform from nozzle tip as a result of heating of polymer material. Fused deposition modeling, which is used in many different industries, is the most commonly used additive manufacturing technology. Printers, which have fused deposition modeling technology, are used in factories, research centers, schools and even homes because these printers have ease of utilization, are portable and cheaper than other additive manufacturing printers. Furthermore, polymer material is cheap and supply of this material is easy so this additive manufacturing technology is widespread. Fused deposition modeling printers have some disadvantages beside their advantages. In these printers, parts can be printed in a long time and printed parts have low mechanical properties. These disadvantages are still main problem for fused deposition modelling printers. Therefore, the optimization of printer's nozzle area is necessary in order to print parts in a short time. In nozzle area, understanding behavior of melt polymer is requirement for optimization of nozzle area. Stereolithography method is based on solidification of liquid resin by photopolymerization. Selective laser sintering is a powder bed fusion technique and laser fuses powder material according to CAD model of parts. Selective laser melting is similar to selective laser sintering technique and only steel and aluminium powder are used in this technique. Laminated object manufacturing is another additive manufacturing technology and sheet metal is shaped in this method. In multijet modelling technique, photopolymer material is sprayed and solidified by ultraviolet beam. Polymer filament is melted in nozzle area, also named as liquefier area. Nozzle area consist of main six parts. These parts are heater cartridge, thermistor, heat barrier, PTFE tube, heater block and nozzle. Heater cartridge has high electric power and increases system temperature in a short time. Thermistor controls system temperature and closes heater cartridge when system temperature is above intended temperature. On the other hand, thermistor opens heater cartridge when system temperature is below intendend temperature. Heat barrier minimizes thermal conduction above nozzle area and is made from stainless steel that has a low coefficient of thermal conductivity. PTFE tube is placed in heat barrier, possess a low coefficent of thermal conductivity and prevents polymer melting early. Heater block is made from aluminium material so heater block has a high coefficent of thermal conductivity. Moreover, heater cartridge and thermistor are embedded in heater block, heat barrier and nozzle are mounted in heater block. Polymers are generally organic materials. They have low density, low cohesion, high electrical resistance, high dielectric strength and are susceptible to oxidative degradation. Polymers are commonly used materials in the additive manufacturing technology due to their suitability. Thermoplastics, which are kinds of polymers, are used in additive manufacturing. Furthermore, thermoplastics are used in the forms of filaments in fused deposion modelling technique. ABS polymer, which is the most commonly consumed in many different industries in the world, is a kind of thermoplastic. In fused deposition modelling technique, use of ABS filaments are quite popular. Polymers are non-Newtonian fluids. Polymer melts have both viscous and elastic behaviour. Shear thinning behaviour are seen in many non-Newtonian fluids, in other words, they are pseudoplastic fluids. Dynamic viscosity decreases when shear rate increases in pseudoplastic fluids. Furthermore, various viscosity models were developed for non-Newtonian fluids. Cross-WLF viscosity model is one of these model. This model is used for calculation of dynamic viscosity in extrusion and plastic injection applications. Finite elements method, which is applied for solving partial differential equation, is a numerical technique. In this method, complex geometry is divided into small geometries that are called finite elements. Finite element method is commonly used in engineering problems. Nowadays, engineering problems are more complex so various finite elements programs are developed. COMSOL, which solve various pyhsical problems such as heat transfer, fluid dynamics and structural mechanics, is a finite elements program. In this study, finite element modeling and analysis of behavior of polymer melt in nozzle area of fused deposition modelling printer were carried out. The behavior of polymer melt is highly nonlinear and complicated in nozzle area. Therefore, finite elements modeling of behavior of polymer melt is quite difficult. Finite elements modelling and analysis of behavior of polymer melt were carried out in COMSOL. In COMSOL, nonisothermal laminar flow and events module were used for analyzes of behavior of polymer melt. Nonisothermal laminar flow module solves heat transfer and laminar flow together. In addition to nonisothermal laminar flow module, events module was used for modeling of thermistor function. In this thesis, first of all, the geometry of nozzle area was supplied from OO-KUMA Company. In Siemens NX, the design of geometry was revised, and later geometry was imported to COMSOL. In COMSOL, firstly, the function of shear viscocity was defined as a piecewise function. Later, materials were assigned for filament and each component of nozzle area. ABS polymer was assigned as filament material in analysis. Moreover, material of nozzle was assigned as brass, material of heat barrier was assigned as stainless steel, material of tube was assigned as PTFE and material of heater block, thermistor and heater cartridge were assigned as aluminium. The one of most important parts of finite elements analysis is to determine boundary conditions. In analysis, incorrect boundary conditions cause incorrect results so boundary conditions must be determined accurately. In COMSOL, the boundary conditions of laminar flow, heat transfer and events modules were defined for analysis of nozzle area. Initial velocity of filament, initial pressure, wall condition, inlet velocity of filament and outlet pressure boundary conditions were defined in laminar flow module. In heat transfer module, initial temperature of system, entry temperature of filament, heat flux and power of heater catridge boundary conditions were defined. Also, initial condition of heater cartridge, intended temperature range, condition of heater cartridge at low temperature and high temperature were defined in events module. After boundary conditions were defined, mesh was assigned to the geometry of nozzle area and flow channel. Free tetrahedral mesh type was assigned to the geometry of nozzle area and flow channel. Also, finer mesh was chosen as mesh density in analysis programme. Analyzes was performed as time dependent and 1, 2 and 3 minutes were given as time. In results of analyzes, temperature variation of center of polymer melt was investigated at different times. In nozzle area, temperature variation of the center of polymer melt was same at three different times. The temperature of the center of polymer melt rose nonlinearly and reached system temperature in nozzle tip. Moreover, 2-minute analysis was chosen and results of this analysis were examined in detail because results of analysis were same at three different times. Filament carried out nonisothermal flow in nozzle area. Temperature decreased from channel wall to the center of filament or polymer melt. After 10.4 mm from inlet of channel, filament started to flow. The shear rate of filament increased from the center of channel to channel wall in nozzle area and filament had high shear rate values at the wall of nozzle tip. The dynamic viscosity of filament was higher in the center of channel than the wall of channel. Furthermore, filament had low dynamic viscosity values at nozzle tip. The viscous dissipation of filament diminished from channel wall to the center of filament. Thus, the temperature of filament decreased from channel wall to the center of filament. The viscous dissipation of filament had high values at nozzle tip. The velocity of filament increased from channel wall to the center of channel and filament had high velocity values suddenly at the center of nozzle tip. The pressure, which was generated by filament, dropped slightly in heat barrier and heater block. Also, pressure drop was high in nozzle. It is expected that the results, which are obtained from this thesis study, will be useful for optimization of nozzle area. 71

Bitkilerin genel olarak en çok gereksinim duyduğu besin elementi ise dünya çapında tarım arazilerinde eksikliğine en çok rastlanan bitkiler için makro seviyede gereksinim duyulan azottur . Azot bitki bünyesinde birçok önemli organik bileşiğin yapısında bulunmaktadır. Tarımsal faaliyetler için azot vazgeçilmez bir uygulamadır. Toprağa uygulanan azotun büyük bir kısmı çevre koşullarına bağlı olarak bitkiler tarafından kullanılamadan kayıplara uğramaktadırlar. Dünya genelinde bu kayıpları azaltmaya yönelik çeşitli çalışmalar yürütülmektedir. Bu kapsamda azot yitimlerini önlemeye yönelik tedbirlerden biri olan nitrifikasyon inhibitörünün azot kayıplarına etkileri ve azot kullanımı azaltma olanakları araştırılmıştır. Artan dozlarda DMPP inhibitörlü gübresi kullanılmış (8.4 12.6) kg/da ve mısır bitkisinin büyüme ve gelişme hızına göre de azot ihtiyacını karşılama olanakları araştırılmıştır. Yürütülen çalışma sonucunda mısır bitkisinin yapraklarında N içeriğinde artış olmazken mısır ürün veriminde artış gözlemlenmiştir. Koçan yaş ve kuru ağırlığında, bitki kuru ve yaş ağırlığında artışlar meydana gelmiştir. Bitki klorofil içeriği, maksimum floresans, SPAD okumaları ve mısır tane verimi artmıştır. Görülen bu etkiler uygulanan azot dozlarındaki artışa paralellik göstermektedir. Yapılan çalışma sonucunda inhibitörlü gübrenin azotun bitki tarafından alımını arttırmadığı fakat kaybına engel olarak topraktaki sürekliliğini arttırması sonucunda bitkinin fizyolojik parametrelerinde gelişime sebep olduğu bulgusuna ulaşılmıştır. Nutrient most commonly needed by plants is nitrogen which is needed at macro level for the most common crops in agricultural land worldwide. Nitrogen is found in the structure of many important organic compounds in the plant. Nitrogen is an indispensable application for agricultural activities. Due to the environmental conditions most of the nitrogen applied to the soil is lost before plants use. Various studies are being carried out worldwide to reduce these losses. In this context, one of the measures to prevent nitrogen depletion, the effects of nitrification inhibitor on nitrogen losses and the possibilities of reducing nitrogen use have been investigated. At increasing doses, DMPP-inhibited fertilization was applied (8.4-12.6) kg / da and the possibility of meeting the nitrogen requirement according to the rate of growth and development of corn plant has been investigated. As a result of the work carried out, an increase in corn yield was observed while there was no increase in the content of N in the leaves of corn. In the wet and dry weight of the ranch, plant dry and wet weight increases. Plant chlorophyll content, maximum fluorescence, SPAD readings and corn grain yield increased. These effects are parallel to the increase in nitrogen doses applied. As a result of the study, it has been found that the inhibitory nitrogen fertilizer does not increase the uptake by the plant, but as a barrier to loss, it increases the physiological parameters of the plant as a result of increasing its continuity in the soil. 42

Talaşlı imalat üretim yöntemlerinin en önemli yapıtaşlarından biridir. Bu yöntem ile birlikte bir sürü farklı malzeme istenilen şekilde ve toleranslarda üretilebilir. Her geçen gün yapılan çalışmalarla talaşlı imalat alanında yeni malzemelerin kullanılması ve yeni metotlar geliştirilmesi sağlanmaktadır. İstenilen özelliklerin sağlanabilmesi ve seri imalata uygunluğu talaşlı imalatı her zaman bir adım öne çıkarmıştır.Mühendislik termoplastikleri, genellikle ısı direnci, kimyasal direnç, darbe, alev geciktirme veya mekanik dayanım gibi alanlarda yüksek performans gerektiren uygulamalarda kullanılan bir plastik malzeme alt kümesidir. Mühendislik termoplastikleri, ticari plastiklerle karşılaştırıldığında çok daha yüksek performans gösterebilen ve bir veya daha fazla alanda sahip olduğu özellikler ile amacına uygun kullanılan parçaların tasarlanmasına yönelik mühendislik gerektiren uygulamalara olan uygunluğu sebebiyle bu isimle anılır.Özellikle beyaz eşya sektöründe çok önemli bir paya sahip olan plastik malzemlerin bu gelişmeleri bunlara karşı olan istek ve ihtiyacı arttırmıştır. Bu tarz yeni malzemelerin tasarımlarda yer bulması için bir çok kez testten geçmesi gerekmektedir. Bu testlerin ise tamamlanması için çok sayıda prototip yapılması gerekir. Bu prototiplerin üretilmesinde genel olarak katmanlı imalat yöntemi kullanılmaktadır. Bu yöntemin dezavantajı ise orijinal malzemeden değil fakat orijinal malzemenin gerekli özelliklerini gösterebilecek benzer malzemelerden üretim yapılmasıdır. Bu durum özellikle son aşamada yapılacak olan testler için zor bir durum oluşturmaktadır.Bu tarz gerçek malzemenin kullanılması gereken durumlarda katmanlı imalatın eksikleri talaşlı imalat ile kapatılmaya çalışılmaktadır. Talaşlı imalatta gerçek malzeme kullanımı, düşük maliyet, yüzey kalitesinin daha yüksek olması, anizotropik yapının korunması, ek işlemlere olan yeteneği ve ardıl işlem gerektirmemesi bu sürecin katmanlı imalata karşı üstünlüklerindendir. Bu durum mühendislik plastiklerinin talaşlı imalatla üretilmeye çalışılmasını ortaya çıkarmıştır.Arçelik ARGE'si ile iletişime geçildiğinde en çok ihtiyacın ABS malzeme parçalarında olduğu belirtilmiştir. ABS malzemeler genellikle darbe dayanımı, kimyasal direnç ve hassas yüzey kalitesi istenen parçalarda kullanılmaktadır. Literatür araştırması yapıldığında polimer malzemelerin talaşlı imalatı ile ilgili çok fazla çalışma bulunamamıştır. Özellikle ABS malzeme özelinde yapılan bir çalışma yoktur. Bu çalışmada ise amaçlanan farklı parametreler kullanılarak en uygun işleme yönteminin belirlenmesi ve bu parametrelerin optimizasyonunun yapılmasıdır.İlk olarak yapılan öncül çalışmalarda farklı takım yolları ve kesme parametreleri incelenmiştir. Bu incelenen takım yolları tek yönlü kesim, çift yönlü kesim, çevresel kesim ve trokoidal'dir. Bu kesimler 4 mm çapında kaplamasız WC takım ile yapılmıştır. Kare boşaltma işlemleri 2 farklı kesme hızı ve 2 farklı ilerleme değerleriyle gerçekleştirilmiştir. Kesimler tamamlandıktan sonra sonuçlar yüzey pürüzlülüğü, boyutsal doğruluk ve çapak oluşumu açısından incelenmiştir. Yüzey pürüzlülüğü açısından en iyi sonucu tek yönlü takım yolu vermiştir. Fakat işleme süresinin diğer takım yollarının kesme sürelerinin iki katı olmasından dolayı yüzey kalitesi açısından tek yönlü takım yoluna yakın sonuçlar veren çift yönlü takım yolunun kullanılması daha doğrudur. Duvar kalınlıklarının boyutsal hassasiyeti incelendiğinde en iyi sonucu çevresel kesim takım yolu vermiştir. Ayrıca çevresel kesim duvarlarda herhangi bir çapak bırakmamaktadır.Öncül testler tamamlandıktan sonra 5 farklı kesme hızı ve 3 farklı ilerleme parametreleriyle tekrarlı olarak çoklu testler yapılmıştır. Bu kanal açma işlemleri sırasında kuvvet ölçümleri dinamometre yardımıyla gerçekleştirilmiştir. Bu testlerde tam dalma durumunu incelemek ve ince cidarlı parçalarda duvar yüksekliğinin etkisini görmek açısından 4 mm genişlikli kanallarda tek yönlü takım yolu kullanılmıştır. Yarım dalma durumlarını incelemek ve en iyi sonucu bulmak için 8 mm genişlikli kanallarda çift yönlü ve çevresel kesim takım yolları kullanılmıştır.Bu testlerde tamamlandıktan sonra kuvvet ölçümleri, taban yüzey ve duvar yüzeyi pürüzlülük değerleri ve boyutsal doğruluk açısından parçalar incelenmiştir. Tek yönlü takım yolundaki kuvvet ölçümlerinde ilerleme değeri arttıkça kuvvet değerleri de artış göstermektedir. Kesme hızı değerlerinin azalması ile birlikte kuvvet değerleri artış göstermiştir. Maksimum kuvvet değeri minimum kesme hızı olan 25 m/dak ve maksimum ilerleme değeri olan 0.1 mm/dev/diş değerinde elde edilmiştir. Bu takım yolunda 10 mm derinlikli ve 20 mm derinlikli kanallarda benzer sonuçlar elde edilmiştir. Çevresel kesim takım yolunda bir tam dalma ve iki yarım dalma durumu söz konusudur. Bu iki yarım dalma sırasında da aşağı frezleme işlemi yapılır. Çevresel kesim takım yolu için Fxdelta ve Fydeltanın maksimumlarının ve minimum değerlerinin hem tam dalma hemde yarım dalma durumları için aynı kesme parametrelerinde elde edildiğini görebiliriz. Kesme hızının ve ilerlemenin etkisi çevresel kesim takım yolunda da tek yönlü takım yolunda olduğu gibidir. Kesme hızının artışı kuvvetleri azaltırken, ilerlemenin artışı ise kesme kuvvetlerini arttırır. Fxdelta değerleri yarım dalma durumunda beklendiği gibi tam dalma durumuna göre neredeyse yarıya düşmüştür. Fydelta değerleri ise çok benzer çıkmıştır. Çift yönlü takım yoluda aynı şekilde bir tam iki yarım dalma durumuna sahiptir. Bu yarım dalmaların birinde yukarı frezeleme birinde aşağı frezeleme vardır. Bu takım yolunda çıkan kuvvetlerde çevresel kesim takım yolunda çıkan kuvvetlere benzerlik göstermektedir.Pürüzlülük değerleri taban ve duvar yüzeyleri olmak üzere iki kısımda incelenmiştir. Tek yönlü takım yolunda ilerleme azaldıkça yüzey pürüzlülüğü değerleri azalmaktadır. Aynı kesme hızına sahip kanallarda ilerlemenin azalmasıyla yüzey pürüzlülüğü sonuçlarında büyük bir düşüş gözlemlenmiştir. Aynı ilerleme değerlerine sahip kanallarda ise kesme hızının etkisi yüksek ilerleme değerlerinde çok düşükken, düşük ilerleme değerlerinde ise daha belirgindir. Çevresel kesim takım yolunda ilerlemenin artması yüzey pürüzlülüğünde artışa sebep olmuştur. Bu artış yüksek hızlarda daha çok göze çarpmaktadır. Çift yönlü takım yolunda da diğer takım yollarında olduğu gibi ilerlemenin artışı yüzey pürüzlülüğünü arttırmıştır. Bu sonuç çevresel kesim takım yolunda elde edilen sonuçlara benzerlik göstermektedir fakat çevresel kesim'de elde edilen minimum yüzey pürüzlülüğü değeri daha başarılıdır.Tek yönlü takım yolunda aşağı frezeleme işlemiyle kesilen duvarların yüzey pürüzlülükleri 75 m/dak, 0.05 mm/dev/diş ve 100 m/dak, 0.1 mm/dev/diş kesme parametreleri hariç daha düşüktür. Sol duvar yüzey pürüzlülük değerlerinde kesme hızının artmasıyla bir artış görülmüştür. Tek yönlü takım yoluyla kesilmiş kanalların sağ duvarlarında yüzey pürüzlülüğünü kesme hızı sadece yüksek hızlarda etkilemiştir. Çift yönlü takım yolunda sol duvara ait maksimum yüzey pürüzlülük değeri maksimum kesme hızı ve maksimum ilerleme değerinde elde edilmiştir. Sağ duvar için ilerlemenin artması ise aynı kesme hızında genellikle yüzey pürüzlülüğünde düşüşe sebep olmuştur. Çevresel kesim takım yolunda elde edilen sonuçlar benzerdir. Çift yönlü takım yolunda ise aşağı frezeleme yönünde daha dengeli bir sonuç dağılımı görürken yukarı frezelemede sonuçların dağılımı çok daha geniştir.Boyutsal doğruluk açısından incelendiğinde tek yönlü takım yolunda 10 mm derinliğe sahip kanalların 20 mm derinliğe sahip kanallara göre sapma değerleri çok daha düşüktür. İlerleme hızının artışının boyutsal sapmaları düşürdüğünü göstermektedir. Çift yönlü takım yolu ile elde edilen kanalların sapma değerleri tolerans değerleri içindedir. Çevresel kesim takım yolunda tolerans değerleri dışında 3 parametre vardır. Bu takım yolu birbirine yakın sonuçlar oluşturmuştur ve genellikle tolerans sınırına yakın sonuçlar çıkmıştır.Sonuçlar elde edildikten sonra optimizasyon işlemi genişlik sapma, sol duvar sapma, sağ duvar sapma, taban pürüzlülüğü, sol duvar pürüzlülüğü, sağ duvar pürüzlülüğü ve MRR değişkenleri üzerinden yapılmıştır. Bu değişkenler içerisinden sapmaları sıfıra indirmek, pürüzlülükleri minimize etmek ve MRR maksimize etmek temel amaçtır. İlk yapılan optimizasyonda bütün değişkenlerin ağırlıkları eşit ve 1 olarak alınmıştır ve optimum kesme parametreleri kesme hızı 125 m/dak, ilerleme 0.0258 mm/dev/diş ve takım yolu da çift yönlü olarak elde edilmiştir. Sonrasında değişkenlerin ağırlıkları değiştirilerek tekrardan optimize edildiğinde kesme hızı ve takım yolu sabit kalırken ilerleme değeri 0.0432 mm/dev/diş olarak elde edilmiştir.Bu çalışma sonucunda ABS malzemelerin işlenmesi için optimum parametreler bulunmuş olup, istenilen özelliklere göre hangi parametrelerde çalışılabileceği gösterilmiştir. Machining is one of the most important building blocks of manufacturing methods. With this method a lot of different materials can be produced in desired shapes and tolerances. With each day's work, new materials are being used and new methods are developed in the field of machining. Achieving the desired properties and always making machining production fit one step forward.In the light of new R&D studies, different materials are developed and produced and processed in the most appropriate way. Acrylonitrile butadiene styrene (ABS), polymethyl methacrylate (PMMA), polyamide (PA), polycarbonate (PC), polyoxymethylene (POM) and ultra high molecular weight polyethylene (UHMWPE) materials, which have recently come to the forefront under the name of engineering plastics, have found their usage areas in different sector and the fields.Engineering thermoplastics are a subset of plastics used in applications where high performance is often required in areas such as heat resistance, chemical resistance, impact, flame retardancy or mechanical strength. Engineering thermoplastics are referred to by virtue of their suitability for engineering applications to design components suitable for their intended use with properties that have one or more areas and which can exhibit much higher performance compared to commercial plastics.These developments of plastic materials, which have a particularly important share in the home appliance industry, have increased the desire and demand for them. Such new materials need to pass the test several times in order to be included in the designs. These tests require a large number of prototypes to be completed. In the production of these prototypes, additive manufacturing method is generally used. The disadvantage of this method is that it is not from the original material, but from similar materials that can exhibit the necessary properties of the original material. This situation is particularly difficult for the tests to be carried out in the last stage.In situations where this type of real material needs to be used, attempts are made to close the defects of layered manufacturing with machining. In machining, the use of real materials, low cost, higher surface quality, protection of anisotropic structure, ability to add operations and subsequent process are superior to additive manufacturing. This situation led to the attempt to produce engineering plastics by machining.When communicating with Arçelik R&D, it is stated that the most needed material is ABS parts. ABS materials are generally used in impact parts, chemical resistance and sensitive surface qualities. When the literature survey was conducted, there were not many studies related to the machining of polymer materials. There is no particular work done specifically for ABS materials. In this study, the most suitable processing method is determined by using different parameters and the optimization of these parameters is done.Firstly, different tool paths and cutting parameters are investigated in the premise studies. These tool paths examined are zig, zigzag, follow periphery and trochoidal. These cuts were made with 4 mm diameter uncoated WC tool. Pocket machining operations were carried out with 2 different cutting speeds and 2 different feed values. After the sections were completed, the results were examined in terms of surface roughness, dimensional accuracy and burr formation.Inspection of the surface roughness was carried out by means of optical profilometer. The surface roughnesses obtained in these studies are compared. Dimensional accuracy analysis was performed by ATOS GOM brand 3D scanner. The results from this scan were compared with the dimensions of the part, and the deviations were found. Burr formation was visually investigated.Zig and zigzag toolpaths leave uncut areas on the part. In addition, the zigzag tool path performs both up and down milling operations. At the up milling, the tool pushes the chips upward to provide the formation of burrs, while at the down milling, the tool pushes the chips to the workpiece so that it creates break off. Because of this, the zigzag tool path has left burrs on the edges of the walls. Follow periphery tool path cuts down all the walls by down milling to prevent the formation of burrs. The trochoidal tool path cuts off from the surface and causes defects on the surface of the part.Whereas the best result of surface roughness (1.6 μm) is obtained while cutting 100 m/min cutting speed and 0.1 mm/rev feed and `zig` cutting pattern, the worst surface roughness (6.46 μm) was measured at same cutting parameters pair and `follow periphery` cutting pattern. When the comparison of average surface roughness is done, `zig` tool path stands out as having lowest surface roughness; on the other hand, `follow periphery` has the highest average surface roughness.When the dimensional accuracy is compared, best wall thickness values was achieved with `follow periphery` tool path, also the worst wall thickness value was obtained with `follow periphery` tool path. This shows that selection of cutting parameters are important in terms of dimensional accuracy. Best results is obtained with 100 m/min cutting speed and 0.6 mm/rev feed values while the worst result is obtained with 200 m/min and 0.1 mm/rev.The best result is obtained by zig tool path in terms of surface roughness. However, since the machining time is twice as long as the cutting times of the other tool paths, it is more accurate to use the zigzag tool path, which gives results close to the zig tool path in terms of surface quality. When the dimensional accuracy of the wall thicknesses is examined, the best result is achieved by follow periphery. Also follow periphery does not leave any burrs on the walls.After the preliminary tests were completed, repetitive tests were repeated with 5 different cutting speeds and 3 different feed parameters. During this groove milling procedure, force measurements were made by means of a dynamometer. In these tests, the zig tool path was used to examine the full immersion condition and to see the effect of the wall height on the thin-walled parts in 4 mm wide grooves. Zigzag and follow periphery tool paths were used in 8 mm wide grooves to examine the half immersion situations and find the best result.After completion of these tests, parts were examined for force measurements, roughness values of the base surface and wall surfaces, and dimensional accuracy. The force values in the zig tool path increase as the feed value increases. As the cutting speed values decreased, the force values increased. The maximum force value was obtained at a minimum cutting speed of 25 m/min and a maximum feed value of 0.1 mm/rev/tooth. Similar results were obtained with 10 mm deep and 20 mm deep grooves in this tool path. In follow periphery tool path, there is a full immersion and two half immersion situations. During these two half immersion operations, down-milling is performed. For the follow periphery tool path, we can see that the maximum and minimum of the Fxdelta and Fydelta results are obtained at the same cutting parameters for both full immersion and half immersion situations. The cutting speed and the effect of feed are also similar to the zig tool path in the follow periphery tool path. The increase of the cutting speed decreases the forces while the increase of the feed increases the cutting forces. Fxdelta values have fallen to almost half as expected in the case of half immersion, compared to full immersion. The Fydelta values are very similar. The zigzag tool path has exactly the same half immersion situation in the same way. One of these half immersion is down milling and the other one is up milling. The forces on this tool path are similar to those on the follow periphery tool path.Roughness values were investigated in two parts, base and wall surfaces. As the feed in the zig tool path decreases, the surface roughness values decrease. A significant reduction in surface roughness results has been observed with feed reduction in grooves with the same cutting speed. In grooves with the same feed values, the effect of the cutting speed is very low at high feed values, but very high at low feed values. The increase in the feed in the follow periphery tool path led to an increase in surface roughness. This increase is more important at high speeds. As in the other toolpaths on the zigzag toolpath, the increase in feed increases the surface roughness. This result is similar to the results obtained in the follow periphery tool path, but the minimum surface roughness value obtained in the follow periphery is more successful.The surface roughness of the walls cut through the down milling process in the zig tool path is low , except 75 m/min, 0.05 mm/rev/tooth and 100 m/min, 0.1 mm/rev/tooth cutting parameters. An increase was observed in the left wall surface roughness values as the cutting speed increased. Zig has only affected by high cutting speed of the surface roughness on the right walls. The maximum surface roughness value of the left wall in the zigzag tool path was obtained at the maximum cutting speed and maximum feed value. The increase in feed for the right wall usually caused a decrease in surface roughness at the same cutting speed. The results obtained in the follow periphery tool path are similar. On the zigzag tool path, the result is more balanced distribution in the down-milling direction, while the distribution of the results in the up-milling is much wider.When examined from the perspective of dimensional accuracy, the deviations of 10 mm deep grooves in the zig tool path are much lower than those of 20 mm deep grooves. It shows that the increase of the feed rate decreases the dimensional deviations. The deviation values of the grooves obtained by the zigzag tool path are within tolerance values. There are 3 parameters in the follow periphery tool path that exceed tolerance values. This tool path has produced close results and usually results close to the tolerance limit.After the results were obtained, the optimization process was carried out using width deviation, left wall deviation, right wall deviation, floor roughness, left wall roughness, right wall roughness and MRR variables. The main goal is to reduce deviations from these variables to zero, minimize roughness, and maximize MRR. In the first optimization, the weights of all variables were taken as 1 and the optimum cutting parameters were obtained as cutting speed 125 m/min, feed 0.0258 mm/rev/tooth and tool path zigzag. Then, when the weights of the variables were changed and optimized from scratch, the feed value was obtained as 0.0432 mm/rev/tooth when the cutting speed and tool path were constant. Optimal parameters were determined when right and left wall roughness were ignored. These parameters are 125 m/min cutting speed and 0.311 mm/rev/tooth. When the optimization was performed by changing the weights from one to another on these variables, the feedrate changed to 0.0447 mm/rev/tooth.As a result of this study, optimum parameters for the machining of ABS materials have been found and it has been shown which parameters can be worked according to desired properties. 167

Kolorektal kanserler, dünyada önemli morbidite ve mortalite sebeplerinden biri olup, 3. en sık görülen kanser türüdür. Kolorektal kanserin klinik tedavisinde, 5-Florourasil, Oxaliplatin ve Cetuximab yaygın olarak kullanılmaktadır. Kemoterapi ilaçları anti-tümör etkiye sahiptir. Ancak, sağlıklı dokular üzerinde de ciddi yan etkilere sahiptir. İlaçların bu yan etkilerinden dolayı, bitkilerden ilaç elde etmeye yönelik araştırmalar artış göstermektedir. ABS; Thymus vulgaris, Glycyrrhiza glabra, Vitis vinifera, Alpinia officinarum ve Urtica dioica bitkilerinden elde edilen standardize bir doğal ekstrakt üründür. Bileşenlerinin her birinin, çeşitli deneysel modellerde antineoplastik etkiye sahip olduğu gösterilmiştir. Bu çalışmada, kolorektal adenokarsinoma hücre hattı üzerinde ABS'nin 5-FU, Oxaliplatin ve Cetuximab ile kombinasyonlarının sinerjistik etkileri araştırıldı. MTT testi ile hücrelere ait % canlılık oranları belirlendi. Uygulanan tedavi gruplarına ait IC50 değerleri hesaplandı. IC50 değerlerine göre ABS tek başına ve ilaçlar ile kombine olarak hücrelere uygulandı. Kombinasyonların etkinlikleri, Chou ve Talalay'ın kombinasyon indeksi metodunu temel alan CompuSyn programı ile yapıldı. Apoptozun indüksiyonu, Tali görüntü tabanlı sitometre ile analiz edildi. Uygulanan tedavilerin, apoptotik yolaklarda önemli rollere sahip olan p53, bax, bcl-2, sitokrom c, apaf-1 ve kaspaz-3 gen ve proteinleri üzerindeki etkileri RT-PCR yöntemi ile analiz edildi. Çalışmanın sonuçları; ABS'nin tek başına veya 5-FU, Oxaliplatin ve Cetuximab ile kombinasyonlarının hücre proliferasyonunu baskıladığı ve ABS'nin bcl-2 gen ifadesinde azalmaya ve bax, p53, sitokrom c ve kaspaz-3 gen ifadesinde artmaya neden olarak, HT-29 hücrelerinde mitokondriyal aracılıklı apoptozu indüklediğini göstermektedir. Colorectal cancer is a major cause of morbidity and mortality throughout the world and it is the third most common cancer. In the clinical treatment of colorectal cancer 5-FU, Oxaliplatin and Cetuximab are widely used. These drugs have anti-tumor effect. However, they also have severe side effects on normal tissues. Because of this severe side effects research on obtaining medicines from plants has increased. Ankaferd Blood Stopper is a standardized natural extract product prepared from Thymus vulgaris, Glycyrrhiza glabra, Vitis vinifera, Alpinia officinarum and Urtica dioica and known as hemostatic agent. Each constituent of ABS has been proven to have an antineoplastic effect in various experimental models. In this study, synergistic effects of ABS combination with 5-FU, Oxaliplatin and Cetuximab were investigated in HT-29 cell line. Cell survival rates were determined by MTT. IC50 values of the treatment groups were calculated. According to the IC50 value, ABS was applied to cells alone or in combination with drugs. Efficacy of this combination was determined by CompuSyn software based on combination index method of Chou and Talalay. Induction of apoptosis was analyzed by Tali image based cytometer. The effects of the applied treatment on p53, bax, bcl-2, cytochrom-c, apaf-1 and caspase-3 which have an important role in the apoptotic pathway were analyzed by RT-PCR. Results of the study show that ABS alone or in combination with 5-FU, Oxaliplatin and Cetuximab suppressed proliferation and induces mitochondrial-mediated apoptosis in HT-29 cells via decrease levels of bcl-2 and increase of bax, p53, cytochrom-c, apaf-1 and caspase-3. 119

Bu çalışmada, Akrilonitril Bütadien Stiren (ABS) plastiği üzerine akımsız nikel ve bakır kaplama tekniği uygulanmıştır. Akımsız kaplama işlemi plastik üzerine metal kaplamanın temel adımlarından biridir. Bu işlem plastik parçayı iletken duruma getirir ve istenilen kalınlıkta, homojen ve sert bir kaplamayı mümkün kılar. Endüstride bu banyoda kullanılan çok çeşitli katalizör ve aktivasyon çözeltileri bulunmaktadır. Ülkemizde tamamen geleneksel yöntemlerle yapılan bu kaplama işlemi için çevreye dost banyo çözeltileri ve yeni kaplama katalizörü geliştirmek bu çalışmanın amacını oluşturmaktadır. Bu çalışmada katalizör olarak oda sıcaklığındaki iki farklı iyonik sıvı, zımpara kağıt boyutunun etkileri ve kaplama süresi sabit kaplama sıcaklığı ve sabit pH değerlerinde araştırılmıştır. Deneyler, 1-etil-3-metil imidazolyum klorür (EMIC) ve 1-etil-3-metil-imidazolyum dikyanamit (DCA) olmak üzere iki çeşit iyonik sıvı kullanılarak, 120-800 kum boyut aralığındaki zımpara kağıtları ile aşındırma işlemi uygulanarak, 30-150 dakika kaplama süre aralığında gerçekleştirilmiştir. Kaplanan parçaların Fischerscope X-Ray XDL-B System, X-ray Diffraction (XRD) ve Scanning Electron Microscopy (SEM) cihazlarıyla analizleri yapılmıştır. Deneylerden elde edilen sonuçlara göre ABS plastiği üzerine nikel ve bakır kaplama tekniğinde başarılı olunmuştur., In this thesis, electroless nickel and copper plating on acrylonitrile butadiene styrene (ABS) engineering plastic were studied. Electroless plating is a fundamental step in the metal plating on the plastic. This step makes the plastic conductive and makes it possible to a homogeneous and hard plating. In the industry there are many distinct chemical materials both catalysts and activation solutions for the electroless bath. The main goal of the thesis is to develope the useful (or profitable) and environmental friendly activation solutions and catalysts for the electroless bath. In this thesis, the effects of the ionic liquids as catalyst, sanding paper size, and plating time were investigated at constant plating temperature and constant pH value. Experiments were carried out with two different types of ionic liquids, 1-ethyl-3-methyl imidazolium chloride (EMIC) and 1-ethyl 3-methylimidazolium dicyanamide (DCA), with 120-800 grit sandpaper by applying sand attrition process and 30-150 minutes of deposition time. Due to the results, both copper and nickel plating on ABS plastic was succeed. The surface morphology and amount of deposit analysis were done by Fischerscope X-Ray XDL-B System, X-ray Diffraction (XRD) and Scanning Electron Microscopy (SEM).

Dünya genelinde meme kanseri, kadınlarda görülen kanser tipleri arasında birinci sırada yer almaktadır. Tedavisinde, tek bir ilaç yerine çoklu ilaç kombinasyonlarının kullanımının daha etkili olduğu yapılan bazı çalışmalarla ortaya konulmuştur. Ankaferd Bloodstoper (ABS)'in oluşumunda yer alan bitkilerin antikanser etkisi, yapılan birçok çalışmayla gösterilmiştir. Meme kanserinin tedavisinde kullanılan ilaçlardan bazıları; karboplatin, sisplatin, doksorubisin ve dosetakseldir. Gerçekleştirdiğimiz bu çalışmanın amacı, öncelikle ABS'nin MCF-7 insan meme kanseri hücrelerinde, hücre canlılığı üzerindeki etkisini in vitro olarak değerlendirmektir. Sonrasında, ABS'nin rutin olarak klinikte kullanılan belirlediğimiz kemoteröpatik ilaçlarla kombinasyonlarının, hücre canlılığı üzerine etkinliğinin değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Çalışmalarımız, ABS'nin kültür ortamına eklenmesinin hücre canlılığını doz bağımlı bir şekilde azalttığını göstermiştir. MCF-7 hücreleriyle yaptığımız MTT testi sonuçlarından elde ettiğimiz verilere göre; kemoteröpatik ilaçların ABS ile birlikte uygulanması, kümülatif bir etki göstererek hücre canlılığını ayrı ayrı uygulamalarına göre daha çok azaltmıştır. ABS'nin bu ilaçlarla kombinasyonunun mitokondiriyal yolaktaki genler üzerine etkisi araştırılmış ve ayrı ayrı uygulamalarına göre kombinasyonların Bax, P53 ve Kaspaz-9 gen ifadelerini istatistiksel olarak arttırdığı saptanmıştır. Tali görüntü tabanlı sitometri analizinin sonucunda, ABS'nin apoptotik etkisinin, bu çalışmada kullanılan konvansiyonel ilaçlara kıyasla üstün olduğu gözlenmiş ve kemoterapötik ilaçların tek başına kullanılması yerine, ABS ile kombinasyonları gen ifadesi üzerindeki etkiyi arttırmıştır. Ancak, şu anda kliniktede kullanılan bu antikanser kemoterapötiklerinin kombinasyonu, ABS'nin apoptotik etkisini azaltmıştır. Breast cancer is the leading cancer type seen diagnosed among women in worldwide. Using combination of multiple drugs instead of single drug for treatment has been proven to be more affective by various studies. Anticancer activity of each individual herbal constituent of Ankaferd Bloodstoper (ABS) has been shown in many reports. Some of the drugs used in the treatment of breast cancer are carboplatin, cisplatin, doxorubicin and docetaxel. In this study, our primer aim was to assess the in vitro cell viability reducing effect of ABS on MCF-7 human breast cancer cells. Our second aim was yo evaluate the afficiacy of combinations of ABS with conventional chemotherapeutic drugs, which are routinely used clinically, based on in vitro cellular viability. Our studies indicated that ABS addition to culture medium results in decreased cell viability in a dose-dependent fashion. According to the our results obtained from MTT test using MCF-7 cells, co-administration of chemothrapeutic drugs with ABS showed various levels of synergistic anticancer activities when compared with individual treatments. In our studies, combination of ABS with these drugs showed an effect on the apoptotic mitochondrial pathway genes and it has been found that the combinations statistically increase Bax, P53 and Caspase-9 gene expressions of MCF-7human breast cancer cells. Our result of Tali image based cytometry analysis showed that the apoptotic effect of ABS was superior comparing the conventional drugs used in this study. Combination of these currently clinically used anticancer chemotherapeutics blunted the apoptotic effect of ABS. 150

Bu projede, yol koşulları bilgisine ihtiyaç duymadan optimal frenleme performansını sağlayan bir ABS kontrol algoritması geliştirilmiş ve bu algoritma önce benzetim çalışmalarında uygulanıp doğruluğu gösterilmiş daha sonra ise deneysel bir sistem üzerinde uygulanmıştır. Geliştirilen algoritmanın temeli, Ekstremum Arama Algoritması (EAA) olarak adlandırılan yöntemdir. Bu algoritma, bir sistemin optimal çalışma noktasının önceden bilinmediği durumlarda kullanılabilmektedir. Örneğin acil durum frenlemesinde ihtiyaç duyulduğu gibi, bilinmeyen yol koşullarında tekerlek ile yol arasındaki frenleme kuvvetlerinin azami noktasına ulaştırılması problemi EAA'nın uygulama alanına girmektedir.Projede EAA temelli bir ABS kontrol algoritması geliştirilmiştir. Akedemik olarak getirilen bir yenilik, arama algoritmasında kullanılan değişkenler uyarlamalı hale getirilerek Uyarlamalı Ekstremum Arama Algoritması tabanlı ABS kontrolcüsü geliştirilmiştir. Bu şekilde algoritmanın hızlı bir şekilde optimal çalışma noktasını bulması, bulduktan sonra ise değişkenlerin uyarlanarak optimal nokta etrafında düşük genlikli salınımlar ile frenleme performansının önemli ölçüde iyileştirilmesi hedeflenmiştir. Ayrıca bu alanda yapılan önceki çalışmalarda önerilen ABS kontrol algoritmalarının hemen hemen hepsi sadece bilgisayarda gerçekleştirilen benzetimler ile doğrulanmakta, gerçek bir sistemde gerçek zamanlı uygulanabilirlikleri soru işareti olarak kalmaktadır. Bu projede bir ABS deney düzeneği satın alınmış ve algoritmanın gerçek zamanlı testleri gerçekleştirilmiştir. Bu sayede söz konusu geliştirilen algoritmanın, gerçek sisteme uygulanabildiği gösterilmiştir. In this project, we aimed to develop an ABS control algorithm, and to implement the developed algorithm in an experimental setup. The algorithm provides optimal braking performance without any information of the road conditions. The basis for our algorithm is the Extremum Seeking Algorithm (ESA). ESA can be used in such situations in which the optimum operating point of a system is not known in advance. For example in emergency braking cases that are sudden, the problem of maximizing the braking force between the wheel and the road in an unknown road condition is an example of the application area of the ESA.In this project, an ESA-based ABS control algorithm was developed. As a novelty to the literature, by making the parameters of the search algorithm adaptive, an Adaptive Extremum Seeking Algorithm based ABS controller was proposed. In this way, the algorithm finds the optimum operating point quckly, and after finding it, by adapting the parameters, braking with low-amplitude oscillations around the optimum operating point is accomplished. In addition, an ABS experimental setup was purchased for the project and real time tests of the algorithm were conducted in this setup. 78

06.03.2018 tarihli ve 30352 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan “Yükseköğretim Kanunu İle Bazı Kanun Ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun” ile 18.06.2018 tarihli “Lisansüstü Tezlerin Elektronik Ortamda Toplanması, Düzenlenmesi ve Erişime Açılmasına İlişkin Yönerge” gereğince tam metin erişime açılmıştır. Ülkemizde devlet muhasebesi alanında kendini hissettiren reform çalışmaları gereksinimi, 1995 yılında Kamu Mali Yönetim Projesi çalışmaları ile başlamış, 2002 yılında ABS ile uyumlu tahakkuk esaslı devlet muhasebesinin seçilen 6 pilot kuruluşta denenmesi ve başarılı sonuç alınması ile 2004 yılında genel ve katma bütçeli kuruluşlarda, 2006 yılından itibaren tüm kamu kurum ve kuruluşlarında uygulanmaya başlamıştır. Bu çalışmada istihdamın korunması, geliştirilmesi ve işsizliğin önlenmesi faaliyetlerini yürüten ve Sosyal Güvenlik Kurumları içerisinde yer alan Türkiye İş Kurumunun örgüt yapısı, sunduğu hizmetler, projeler, kuruma ilişkin gelir ve giderler incelenerek, kurumun analiz edilmesi hedeflenmiş, genel olarak devlet muhasebesi ve devlet muhasebesi sistemleri ve kayıt yöntemlerinde meydana gelen değişiklikler ele alınarak, Türkiye İş Kurumu'nda ABS ile uyumlu tahakkuk esaslı devlet muhasebesinden önce uygulanan muhasebe sistemindeki hata ve eksiklikler üzerinde durularak, 2003-2004 ve 2005 yıllarına ilişkin bilanço ve gelir-gider tablosuna yer verilmiştir. Türkiye İş Kurumu'nda ABS ile uyumlu tahakkuk esaslı devlet muhasebesinin uygulanması amacıyla çıkarılan 29.04.2006 tarih ve 26153 sayılı Resmi Gazete' de yayımlanarak yürürlüğe giren Türkiye İş Kurumu Muhasebe Uygulama Yönetmeliğine ilişkin esaslar üzerinde durulmuştur. Kocaeli Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğü Muhasebe Biriminden alınan Faaliyet Sonuçları, Bütçe Giderlerinin Ekonomik Sınıflandırılması Tablosu, Bütçe Gelirlerinin Ekonomik Sınıflandırılması Tablosu, Mizan, Bilanço gibi mali tablolarına ilişkin veriler ışığında, Kurumun söz konusu yönetmelikte belirtilen esaslar doğrultusunda gerçekleştirdiği muhasebe işlemlerine, Kurumun gelir ve giderlerine, dönem sonunda yapılan işlemlere ilişkin muhasebeleştirme kayıtlarına yönelik örneklere yer verilerek, Kurumun ABS ile uyumlu tahakkuk esaslı devlet muhasebesi uygulamalarına ilişkin fotoğrafının çıkarılması amaçlanmıştır. In our country, need of reform efforts emerged in the field of governmental accounting in 1990s, so Public Financial Management Project came into effect in 1995, and in 2002 accrual-basis governmental accounting system compatible with ABC* was put into practice in 6 pilot organization and succeeded; therefore it has been implementing in general and annexed budget administrations since 2004 and in all public institutions and organizations since 2006. In our study, we examined Turkish Labor Agency, one of the Social Security Organizations, which sustains and develops employment, carries out activities that prevent unemployment, and our objective is to analyze the Agency by focusing on organizational structure, services, and projects and examine its income and expenses. In general, changes that occur in governmental accounting, governmental accounting systems and basis of accounting are discussed, and emphasized on the faults and weaknesses of the accounting system which implemented in Turkish Labor Agency before accrual-basis governmental accounting compatible with ABC took into action; in our study balance sheet and income statement of years 2003,2004 and 2005 are also included. Besides we emphasize on the terms of "Turkish Labor Agency Accounting Practices Regulation" which was promulgated with the date 29/04/2006 and number 26153 in official gazette, enacted in order to the implementation of accrual-basis governmental accounting compatible with ABC in Turkish Labor Agency. According to the data of financial statements, like Operational Results, Economic Classification of Expenditures Statement, Economic Classification of Budget Income Statement, Trial Balance and Balance Sheet which were gathered from Accounting Department of Turkish Labor Agency Provincial Directorate of Kocaeli, some examples are included aimed at income and expenditure of Agency and accounting records related to period-end transactions; and in conclusion it is intended to reveal the big picture of accrual-basis governmental accounting compatible with ABC that is implemented in the Agency.

Bu çalışmada ABS fren sisteminin testlerinin yapılabileceği bir test düzeneği gerçekleştirilmiştir. Çalışmanın amacı ABS fren sisteminin çalışma prensiplerini açıklamak ve üzerinde deneyler yapabilecek test düzeneğini gerçekleştirmektir. Test düzeneğinde tekerleri döndürmek için üç fazlı asenkron elektrik motoru kullanılmaktadır. Elektrik motorunu kontrol etmek için motor sürücü kullanılmaktadır. Tekerleklerin hızlanmasını, yavaşlamasını ölçmek için devir algılayıcısı kullanılmaktadır. Fren basıncını ihtiyaca göre sabit tutmak, yükseltmek, azaltmak için hidrolik ünite kullanılmaktadır. Devir algılayıcısından sinyalleri almak, değerlendirmek ve tekerlek fren silindirindeki güvenli frenleme için gerekli olan hidrolik basıncı hesaplamak ve hidrolik kumanda kontrol sistemine aktarmak için elektronik kontrol devresi kullanılmaktadır. Verilerin ve anlık durumun takip edilebilmesi, grafiksel olarak ABS test düzeneğinin ölçülen değerlerini gösterilmesi için bilgisayar yazılımı geliştirilmiştir. Ayrıca tekerin devrini kontrol etmek için PID kontrol yöntemi kullanılmıştır. In this study the structure of ABS break systems, its specialities and the ABS break system test environment actualization are presented. The aim of the study is to explain the working principles of the ABS break system and to perform the test mechanism which enables to carry the test via the established test mechanism. At test mechanism, electiricity motor is used to spin the wheel. Turnover (abalienation)sensor is used to measure the fastening and decelareting of the wheel. Hydrolic unit is used to increase, decrease and hold still the break pressure according to the needs. Electronic control unit is used to gathering the signals from abalienation sensor, evaluate them. This unit is also used for calculating the hydrolic pressure needed for secure breaking in wheel cylinder and transmitting it to the control system. It is profitted from the computer to follow the data and instant situation and also at figuring them in graphics . 99

Tez (Yüksek Lisans) -- İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, 2012, Thesis (M.Sc.) -- İstanbul Technical University, Institute of Science and Technology, 2012, Bu tez çalışmasında, yol taşıtı boyuna dinamiği için kural tabanlı kontrol sistemleri tasarlanmıştır. Yol taşıtı boyuna dinamiği sistemi olarak hem CarSim hem MATLAB/Simulink yazılımları kullanılmıştır. Başarılı bir taşıt dinamiği simulasyon programı olan CarSim yazılımının, varsayılan B segmenti 5 kapılı aracı kullanılmıştır. MATLAB/Simulink programında ise boyuna taşıt dinamiği pnömatik tekerlek modeli, süspansiyon sistemi ihmal edilmiş ön ve arka yük transferi olan asılı kütle modeli ve yol taşıtlarının maruz kaldıkları direnç kuvvetleri yapıları ile modellenmiştir. MATLAB/Simulink modelinde kullanılan parametrelerin değerleri CarSim yazılımındaki varsayılan B segmenti 5 kapılı aracın parametreleri olarak alınmıştır. Oluşturulacak kontrol sisteminde, eyleyici bloğa karşılık gelen fren sistemi, hem birinci dereceden bir dinamik sistem olarak, hem de Simulink/SimHydraulics kullanılarak fren sisteminin hidrolik silindir, selenoid valfler ve eyleyicileri gibi hidrolik bileşenlerinin de modellendiği bir sistem olarak oluşturulmuştur. Fren sisteminde ayrıca master silindirden birincil ve ikincil basınç hatları olarak çıkan, ön ve arka tekerlek basınç hatları ve fren oranlaması da tanımlanmıştır. Yol taşıtları boyuna dinamiği kural tabanlı kontrol sistemlerinin kontrol parametresi olan tekerlek relatif boyuna kayma değişkeninin referans değerleri, pnömatik tekerleğin üreteceği kuvvetin kayma değeri ile doğru orantılı olduğu aralıkta belirlenmiştir. Kural tabanlı kontrolcüden hidrolik fren sistemine gidecek kontrol sinyali, referans kayma değerleri kullanılarak mantıksal işlevlerle üretilmiştir. ABS kontrol sistemi, CarSim ve MATLAB/Simulink ortamlarındaki taşıt modelleri için 50 km/saat ilk hızlı olarak yol sürtünme katsayısı 1 ve 0.5 olan iki farklı eğimsiz ve düz bir yol ortamında, sürücünün ani frenleme girdisinin olduğu frenleme senaryoları için koşturuldu. Bunun yanında aynı dinamik sistemler aynı senaryolar için aç kapa kontrolcülü ve birinci dereceden eyleyici dinamiği ile modellenen fren yapısı ile tekrar koşturularak kural tabanlı kontrolcü ve hidrolik fren sistemi ile karşılaştırıldı. Sonuç kayma değerlerinin her iki senaryo için de istenen aralıkta olduğu değerlendirmesi yapıldı. Çekiş kontrol sistemi için de yine CarSim ve MATLAB/Simulink ortamlarındaki boyuna taşıt dinamikleri kullanıldı. Sistemin test edilmesi için ilk hızı olmayan taşıt, CarSim yazılımında kullanılan söz konusu aracın motorundan elde edilen tork ile sürtünme katsayısı 1 ve 0.5 olan eğimsiz ve düz bir yoldaki ani hızlanma senaryoları için koşturuldu. Sonuçlar aç kapa kontrolcü sistem çıktıları ile karşılaştırıldı ve yol taşıtının boyuna dinamiğinin iyileştirilmesinde amaçlanan kayma değerinin amaç aralıkta tutulabildiği değerlendirilmesi yapıldı., The scope of this thesis covers a rule-based control systems designed for road vehicle longitudinal dynamics. Road vehicle dynamics modeled by using CarSim software and MATLAB/Simulink tools. As a road vehicle the default B class 5 door hatchback vehicle of the CarSim software is choosen. Road vehicle longitudinal dynamics model parameter in MATLAB/Simulink same as the parameter values with CarSim one. Hydraulic brake systems also defined in two ways. The brake system defined as a first order dynamic system in fist way. So that hydraulic brake system can be explained by using only one a parameter is time constant of this system. Secondly more realistic brake cycle modeled in SimHydrolics is hydraulic system modeling tool of MATLAB/Simulink. In SimHydraulics hydraulic brake system of a vehicle can be defined with its components of single acting hydraulic cylinder, flow contol valves and their actuators and brake fluid. Back movement of single acting hydraulic system composed with a spring system which is very close to the real system’s sealing ring. Hydaulic brake cycle built for every individual tyre and every cycle composed of one single acting hydraulic cylinder. Two solenoid 2 way valve and valve actuator. First solenoid 2 ways valve placed on the pressure line and it is named pressure valve. The other valve is placed on the reservoir line which named by reservoir valve. Both valves have two states are on or off. First state lets the fluid pass. In second state valves does not let the fluid pass. Pressure of the cylinder increased when pressure valve is open, reservoir valve is close. Pressure released when pressure valve is close and reservoir valve is open. Pressure is holded when both the valves are close. On the other hand, master cylinder separates the brake pressure as a primery line and secondary line in real braking systems. This situation also defined in the brake system using gain blocks. That one out of five of the brake pressure applied to the secondary line which is rear brake pressure. Moreover, pressure and braking torque relation defined linearly. Brake torque of the front tire [Nm] is 250 times greater than pressure [MPa]. Torque pressure relation of the rear tire obtained by using the gain of 150. Vehicle dynamics of the CarSim presented by CarSim-S-Function block in MATLAB/Simulink. Its datas used by MATLAB/Simulink in the control system. For ABS control structure CarSim sends every wheels’ longitudinal and vehicle longitudinal speed and driver pressure. CarSim block input is controlled pressure values for every individual wheel. CarSim sent only driven wheels’s longitudinal and vehicle longitudinal speed for traction control system. It took pressure values for driven wheels. MATLAB/Simulink model of the road vehicle longitudinal dynamics composed of two main topics. Fist title is pneumatic tire modeling. Pneumatic tire produces longitudinal force by slip and tire vertical load. To define pneumatic tire longitudinal force for all surfaces only one set of slip and vertical force dataset is enough. Because using similarity relation tire longitudinal force can obtaine for all of road surface friction coefficient according to Pacejka H. [1]. Force definition of the pneumatic tire slip and vertical load datasets are taken from CarSim 185/65 R15 type of tire for when tire road friction coefficient 1. After the tire force definition, two wheels dynamic equation is composed for acceleration and deceleration states according to moment balance at the pneumatic wheel center. Other vehicle longitudinal dynamics modeling section is definition of sprung mass of the vehicle. This definition includes front rear axle dynamical load transfer and resistance forces and moments of the road vehicle. Vehicle sprung mass longitudinal dynamics defined by using dynamical load transfer relation of the front and rear axle. Suspension springs and dampers ignored in Simulink vehicle model. Road resistance forces consist of four main types. Acceleration resistance force, aerodynamic resistance force, tyre rolling resistance moment and resistance force of the road inclination are all. First three resistance forces modeled in this study. Road inclination resistance force did not needed. Because all the simulations occure at the flat surfaces. Aerodynamic forces modeled with aerodynamic resistance coefficient, vehicle frontal area, air density and vehicle longitudinal speed parameters. Tire rolling resistance moment modeled with static rolling resistance coefficient, velocity related rolling resistance coefficient, velocity and tire vertical load. Both ABS and traction control systems uses tire longitudinal slip values as a control variable. Longitudinal relative slip value is obtained wheel rotational speed, wheel effective rolling radius is vehicle loaded radius and vehicle longitudinal speed. Slip formula edited in control studies to obtain symmetrical values of interval for acceleration and deceleration conditions. After that longitudinal relative slip takes velue [0, -1] for deceleration state. -1 means %100 slip which is wheel lock up condition. On the other hand, relative slip takes value [0, 1] interval for acceleration state. 1 means that %100 slip which is wheel is rotating and vehicle is not moving. Rule based ABS control system run for CarSim vehicle dynamics system and MATLAB/Simulink vehicle dynamics system. Two scenarios given for deceleration situation of the road vehicle in two different road coefficient of friction. Fist, vehicle initial speed 50 kmph and driver spike braking pressure up 15 MPa in 0.1 sec at flat and straight road which friction coefficient 1. For this scenario rule based controller refecence slip values choosen as maximum 10% slip and minimum 8% slip. Because the slip values must be in the tire longitudinal force and slip increasing interval. As a result, rule based controller system worked properly and stated every tires’ slip values in the tolerance band. For CarSim and MATLAB/Simulink vehicle dynamic control systems gave similar results. Not controlled system output also given for this scenario and it is seen that slip values went to -1 and vehicle stopping distance increased. Second scenario carried out using same as the first braking scenario for rule based ABS control system. Only the difference is road friction coefficient is 0.5. Accordingly, reference slip values also changed to maximum 4.5% and minimum 5.5%. As a result, rule based controller system worked properly and placed slip values between maximum and minimum values. Also CarSim and MATLAB/Simulink vehicle dynamics systems gave similar results. In ABS scenario 2 also not controlled system’s slip values went to the -1 and stopping distance were increased. Rule based traction control system also run for CarSim vehicle dynamics system and MATLAB/Simulink vehicle dynamics system. Two scenarios given road vehicle acceleration. Friction coefficients are 1 and 0.5 for first and second scenarios repectively. Acceleration torque obtained from CarSim vehicle engine for full throttle in 0.1 second at first gear. This traction moment measured at the wheel and applied to the MATLAB/Simulink vehicle dynamics. First acceleration scenario occurred at flat and straight road which friction of coefficient is 1. By the way, rule based controller reference slip values set to maximum 9.5% and minimum 8.5%. As a result, rule based controller system worked properly and stated driven tires’ slip values in the tolerance band. For CarSim and MATLAB/Simulink vehicle dynamic control systems gave similar results. Not controlled system output also given for this scenario and it is seen that slip values limit to 1 and vehicle acceleration performance was decreased. Second acceleration scenario carried out using same as the first scenario for rule based traction control system. Only difference is road coefficient of friction which is 0.5. Accordingly, reference slip values also changed to maximum 4.5% and minimum 5.5%. As a result, rule based controller system worked properly and placed slip values between maximum and minimum values. CarSim and MATLAB/Simulink vehicle dynamics systems gave similar results. In TCS scenario 2 not controlled system’s slip values limit to the -1 and vehicle acceleration performance were decreased. As a result, vehicle dynamics simulation software CarSim which, highly recommended throught the world is used for vehicle longitudinal control study, rule based anti lock braking system and traction control system. Hydraulic modulators and brake system of the vehicle defined by their hydraulic components. Reference slip values successfully obtained for spike braking and rapid acceleration situations at the flat and straight road conditions., Yüksek Lisans, M.Sc.

ÖZET Taşıtların normal frenlemeleri esnasında kilitlenen yada kilitlenmek üzere olan ön veya arka tekerlek, aracm frenleme esnasındaki hakimiyetini güçleştirmekte hatta tam kilitlenme halinde imkansız kılmaktadır.Bu sebeple anti-blokaj sistemi AB S araçların frenleme esnasındaki doğrusal stabilizesini ve kontrol edilebilirliğini korumak amacıyla geliştirilmiştir. AB S kontrolünün dayandığı temel kriterlerden birinin optimum kayma olması sayesinde de kontrol edilen tekerlekte maksimum sürtünme sağlanmış olur, bu da fren ivmesinin artmasını ve frenleme yolunun kısalmasını sağlar. AB S kontrolünün dayandığı kriterler, frenlenen tekerlekteki kayma yada yavaşlama ivmesi değerinin ön görülen sınırlar çerçevesinde olması şeklindedir. Eğer bu eşik değerler aşılırsa kontrol edilen tekerlek üzerindeki fren basmcı azaltılarak tekerleğin tekrar hızlanması ve kayma değerinin azalması beklenir, bu sayede düşük tutunma katsayılı bölgeden çıkılmış olur. Bloke olan bir tekerleğin yarattığı olumsuz koşullar patinaj yapan bir tekerlek için de aynen geçerlidir. Üstelik tekerleğin patinaj yapması, diferansiyelin yapısı sebebiyle çekiş gücünün tamamen kullanılamaması sakıncasını da doğurur. Bu sebeple anti-patinaj sistemi ASR tahrik tekerleklerinin patinaj yapmasını önlemek maksadıyla geliştirilmiştir. ASR sistemi tahrik tekerleklerinde meydana gelen patinajı, teker hızlarını sürekli olarak birbirleriyle mukayese ederek algılar. Patinaj olayı meydana geldiğinde gerek motor gücünün düşürülmesini sağlayarak, gerekse tahrik tekerleklerine fren momenti uygulayarak patinajı önler. Anahtar kelimeler: AB S, ASR Anti-patinaj sistemi, tekerlek kilitlenmesi, doğrusal stabilize, tekerlek kayması ABSTRACT During braking front or rear wheel which is locked or nearly locked, the vehicle directional stability or steeribility spoils, and more if the wheel is completely locked it becomes impossible. For that reason Anti-lock Braking System (ABS) is developed to ensure the directional stability and steeribility during braking. The main criteria of the ABS control are both wheel slip and allowable minimum and maximum wheel decelerations. The aim of the ABS is to use the optimum wheel slip and the maximum friction coefficient between road and tire, so that the maximum braking deceleration and minimum stopping distance is achieved. Furthermore by limiting the minimum and maximum wheel decelerations, directional stability and steeribility is guarantied. When the wheel slip or deceleration exceeds the threshold values, the hydraulic pressure in the controlled wheel brake cylinder is decreased. Thus a decrease at the wheel slip and an increase at the wheel spees is assumed, which provides to get back into the stable range. Negative effects that comes with locked wheels are present also when a wheel starts to spin. In addition, the total traction force cannot be used with a spinning wheel because of the working principle of differential. For that reason anti-spin system ASR (Antriebs-Schlupfs- Regelung) is developped to prevent a wheel spin. ASR system recognizes a wheel spin and reacts with reducing the motor moment or with applying brake pressure to the brake cylinders of the powered wheels. Keywords: ABS, ASR, locked wheel, directional stability, wheel slip XI 85

ABS (ANTI-LOCK BRAKE SYSTEM) ETKİLERİNİN DENEYSEL OLARAK İNCELENMESİ (Yüksek Lisans Tezi) Muzaffer Hakan YARDIM GAZİ ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Ağustos 1997 ÖZET Taşıt frenleme performansını geliştirmeye yönelik en önemli sistemlerden birisi Antilock Braking System (ABS)'dir. Aktif emniyet sistemi olarak kabul edilen bu sistem, her türlü yol ve sürüş şartlarında taşıt kararlılığı da sağlamaktadır. Taşıllarda frenleme sırasında tekerleklerin kilitlenmesinin olumsuz etkileri bilinmektedir, özellikle kaygan yollarda yapılan panik frenleme, hem durma mesafesi kontrolünü ve hem de direksiyon kontrolünü ortadan kaldırmaktadır. Emniyetli bir frenleme amacıyla ticari taşıtların yanı sıra binek taşıtlarında da yaygın olarak ABS kullanılmaktadır. Yapılan araştırmalar, ABS kullanılan taşıtlarla ABS kullanılmayan taşıtların fren performansı ve taşıt kararlılığı yönünden farklılıklarını ortaya koymaktadır. Yapılan bu deneysel çalışmada, hidrolik basınç regülatörü gibi çalışan bir anti blokaj sisteminin etkileri araştırılmıştır. Deneyler, bu sistemin özellikle kaygan yol şartlarında panik frenlemede etkili olduğunu, ancak kuru yol şartlarında frenleme performansım düşürdüğünü göstermektedir. Bilim Kodu : 225.06.01 Anahtar Kelimeler : Frenleme, ABS, Kararlılık, Fren Performansı,Taşıt Sayfa Adedi :80 Tez Yöneticisi : Doç.Dr. Duran ALTIPARMAK AN EXPERIMENTAL STUDY ON THE EFFECTS OF ABS (ANTT-LOCK BRAKE SYSTEM) (M.Sc. Thesis) Muzaffer Hakan YARDIM GAZI UNIVERSITY INSTITUTE OF SCIENCE AND TECHNOLOGY August 1997 ABSTRACT One of the most important development to improve vehicle braking performance is Antilock Braking System (ABS).It is known that locked wheels of a vehicle during braking have undesirable effects. Especially in case of panic braking in wet and slippery roads, the vehicle would be out of control. ABS has been used for safety stopping in passenger cars as well as commercial vehicles. Researches showed that the differences between the vehicles with and witout ABS in related to the stopping distance and stability. In this experimental study, the effects of anti blockage system worked as hydraulic regulator have been investigated. The results showed thad the system would be effective for especially slippery roads with panic braking but it reduces brake performance on dry road coditions. Science code :225.06.01 Key Words :Braking, ABS, Stability, Brake performace, Vehicle Page number :80 Adviser : Doç.Dr.Duran ALTIPARMAK 92

Lastiğin kilitlenmeden frenlenmesi sisteminin günümüzde tüm ticari ve binek arabalarda uygulanması giderek artmaktadır. Günümüzde araç güvenlğine müşteri, imalatçı ve de hükümet tarafından verilen önem üzerine ABS sistemi yaklaşık olarak 300 farklı modele gerek standart gerekse opsiyonel ekipman olarak uygulanmıştır. 1900 'lü yıllarda öncelikle trenlerde kullanılan bu sistem daha sonra ikinci dünya savaşında kullanılan jetlere de uygulanmıştır.Eski tip ABS sistemleri, o zamanın mekanik ve analog elektronik teknolojileri limitlerinde sınırlı idi.Bu sebeple ABS sistemi 1970lerden önce lüks ve pahalı binek araçlarında kullanılamamıştı. 1980' li yıllarda elektronik alanındaki gelişmeler, yani chip teknolojisinin bulunması ile ABS'nin maliyeti ve uygulama alanı da genişledi. ABS fren sistemi, maksimum fren gücü anında halen var lan yan güçlerle ayarlama sağlar. yeterli yan güç olması halinde, darbeli fren kafi önlem değildir. Ayakla darbe fren aşın yavaştır ve yeterli değildir. Çünkü yol ile lastikler arasındaki sürtünme değerleri çok sık değişir. Tekerleklerdeki devir sayısı farklılıkları ABS tarafından değerlendirilir.İlaveten değişen sürtünme katsayıları da dikkate alınır. Böylelikle tekerlekler bloke olmadan ve yan güçler kaybedilmeden araç optimal olarak frenlenebilir. Devir sayısı sezicilerden, kumanda ünitesine sürekli devir sayı verileri aktarılır.Kumanda ünitesi bu verilerin ışığında tekerlek devir sayısını, tekerleğin yavaşlama ve hızlanmasını algılar.Bir tekerlek devri fren tesiri bölgesi içinde iken kumanda ünitesinden, hidrolik üniteye ayar komutları gönderilir.Hidrolik ünite de her tekerleğe gelen basma ayarlar. Bugünün tipik ABS sistemleri üç ana cihazdan oluşur : - Tekerlek devir sezicileri. - Hidrolik ünite. - ( ECU ) Electronik kontrol ünitesi. IV SUMMARY: The concept of anti-locking brake systems { ABS ) is the rapidly expanding implementation of such systems in passenger cars, light and heavy trucks. Driven today by consumer, manufacturer, and government demands for increased vehicle safety, ABS systems have been implemented in almost 300 different model vehicles as either standart or optional equipment. Originally conceived for trains of the early 1900's, and developed for use on jet aircraft after world war two, early ABS systems offered functionality and performance levels severely limited by the mechanical and analog electronic technologies of that time.Not until the late 1960s and 1970s were ABS systems adapted for use either in luxury automobiles or as costly options in other models. These first automotive ABS systems were based on delicate and expensive electronic modules that required numerous components, thus limiting the wide spread use of ABS systems in passenger cars until the late 1980s. Advances in technology, particularly in electronics, paved the way for the development of highly reliable ABS systems that are economically adaptable to a variety of vehicles, including rear-wheel, front-wheel, and four-wheel drive models. Emerging trends reflect the growing need for greater system functionality, higher performance electronics, and rapid cost reductions of ABS systems for addressing vehicle needs of the 1990s. ABS technologies and design strategies vary widely, but all ABS systems are designed to perform essentially the same functions. Regardless of road surface conditions, they automatically retain control during sudden braking conditions. By preventing wheels from locking and ensuring steering control, ABS systems substantially increase vehicle safety. Today's typical anti-lock braking system has three primary components: - Wheel speed sensors. - Brake modulators. - ( ECU ) Electronic control unit. V 123