Search

Bu araştırmada 7. ve 8. Sınıf öğrencilerin denetim odağı düzeyi, yönetici işlev davranışlarını değerlendirme ve bazı demogratif değişkenlerle ele alınması amaçlanmıştır. Araştırmaya, İstanbul ilinin Bağcılar ilçesine bağlı 2015-2016 öğretim yılında Bağcılar Borsa İstanbul Ortaokulu 7. ve 8. sınıfta okuyan 167 öğrenci, 167 öğrencinin ebeveyni ve 167 öğrencinin öğretmeni katılmıştır. Katılımcılardan 7. ve 8. sınıf öğrencilerine araştırmacı tarafından hazırlanan `Kişisel Bilgi Formu`, Öngen (2003) tarafından geçerlik ve güvenirlik çalışması yapılan `Nowicki-Strickland İç-Dış Denetim Odağı Ölçeği`. `Yönetici İşlevlere Yönelik Davranışlarını Değerlendirme Envanteri öğrencilerin ebeveynleri ve öğretmenlerine ayrı ayrı uygulanmıştır. Analizler sonucunda denetim odağı ile Yönetici işlevlere yönelik davranışlar arasında Ebeveyn ve Öğretmen Formları açısından farklı sonuçlar bulunmuştur. İç dış Denetim odağı ile Yönetici İşlevlere Yönelik Davranışları Değerlendirme Envanteri (YİYDDE) Ebeveyn formu toplam puanlar arasında negatif yönde anlamlı ilişkiler bulunmuşken; Öğretmen Formu toplam puanları arasında anlamlı bir ilişki bulunmamıştır. İç dış Denetim Odağı alt ölçekleri ile Yönetici İşlevlere Yönelik Davranışları Değerlendirme Envanteri 'nin Ebeveyn ve Öğretmen alt ölçekleri arasında ilişkiler saptanmıştır. Araştırma kapsamında cinsiyete göre sadece batıl inançlar için denetim odağı alt ölçeği ile farklılık bulunmuşken gelir düzeyi ve kardeş sırası değişkenleri ile denetim odağı alt ölçekleri arasında anlamlı bir farklılık tespit edilmemiştir. Anahtar Kelimeler: Denetim Odağı, yönetici işlevler. It was aimed to analysing 7-8th grade elementary student with locus of control level, grading of executive functions behavior and some demographic variables in this research. The sample was composed of 7th and 8th grade students who lives in Bagcilar district of Istanbul. Also, the participants consisted of 167 students, parents of 167 students and teachers of 167 students in the 2015-2016 school year. Demographic information form prepared by researcher was applied 7th and 8th grade students. Also, `Nowicki-Strickland Locus of Control Scale` the validity and reliability of which was control out by Ongen(2003). `Behavior Rating Inventory of Executive Function` , the validity in study was maintained by Erdogan Bakar and ark. (2011) scale was researched and as to psychometric properties in Turkish culture were made by Karakaş and Dogutepe (2011). As a result of the analysis, there were different results between locus of control with executive function behavior collected by parent forms with teacher forms. There was a negative significant correlation between Locus of Control, Behavior Rating Inventory of Executive Function (Brief) and Parent's Form. In addition to this, there was not a significant correlation with total score of Teacher's Form. There was a correlation between Locus of Control Scale and Teacher and Parent Scale of Behavior Rating Inventory of Executive Function. According to the gender, whereas differences were found with subscale of locus of control for only superstitious beliefs, a significant difference was not detected with level of income and sibling order variables between subscales of locus of control.Key Words: Locus of control, Executive Function. 71

Karşıolgusal düşünme, yönetici zihinsel işlev, zihin kuramı ve duygu anlama becerileri erken çocuklukta gelişen önemli bilişsel ve duygusal becerilerdir. Bu becerilerin doğasını ve ilişkisini incelemek erken çocukluk dönemindeki gelişimi anlayabilmek ve gerekli müdahaleleri oluşturabilmek için önemli görünmektedir. Çalışmanın örneklemini, anaokuluna devam eden, yaşları 3, 4 ve 5 olan 82 çocuk oluşturmaktadır. Katılımcılardan Kıyas Görevi, Yer Değişimi Görevi, Nedensel Zincir Görevi, El Oyunu, Gece-Gündüz Oyunu, Beklenmedik İçerik Görevi ve Duyguları Kavrama Testi aracılığıyla bilgi toplanmıştır. Ayrıca kontrol değişkeni olan dil becerilerinin ölçümünde TEDİL (Türkçe Erken Dil Gelişimi Testi) kullanılmıştır. Yapılan hiyerarşik regresyon analizinde, karşıolgusal düşünebilme görevlerinden yer değişimi görevinin yönetici zihinsel işlev becerileri tarafından anlamlı bir şekilde yordandığı görülmüştür. Ayrıca, karşıolgusal düşünme görevlerindeki performanslar birbiri ile ilişkili bulunamamıştır. Bulgular literature doğrultusunda tartışılmıştır. Karşıolgusal düşünme becerisi ile ilgili kültürlerarası çalışmaların yapılması önemli görülmüştür. Karşıolgusal düşünme becerisini geliştirebilmek için yapılacak müdahalelerde, yönetici zihinsel işlev becerilerinin rolü göz önünde bulundurulmalıdır., Counterfactual thinking, executive functions, theory of mind and emotion understanding are important cognitive and emotional skills that develop in early childhood. Examining the nature and relationship of these skills seems important to understand early childhood development and to create the necessary interventions. The sample of the study consisted of 82 children 3,4 and 5 aged who ongoing kindergarten. Participants were gathered information through the Syllogism Task, Location Change Task, Causal Chain Task, Hand Game, Day-Night Game, Unexpected Content Task and Emotion Comprehension Test. In addition, TEDIL (Turkish Early Language Development Test) was used in the measurement of language skills as a control variable. The hierarchical regression analyses showed that counterfactual thinking performance was significantly predicted by participants's executive functions performance. However, although the ability to understand emotions is related to the task of counterfactual thinking, it does not appear to be a significant predictor. The findings are discussed in the light of the literature.

Uyuşturucu ve uyarıcı madde kullanımında ve yeni sentetik maddelerin kullanıma girmesinde gözlenen yükseliş sosyoekonomik bir mesele olmakla birlikte, kullanıcıların çeşitli sağlık sorunları yaşamalarına yol açmaktadır. Çalışmamızda esrar ve sentetik esrar kullanımının yol açtığı nörobilişsel işlev kayıpları belirli bilişsel alanlar (dikkat ve çalışma belleği, yönetici işlevler, görsel-mekânsal algılama, öğrenme ve bellek, planlama ve problem çözme, sözcük adlandırma) incelenmiş, sağlıklı kontrollerle karşılaştırılarak betimlenmeye çalışılmıştır. Araştırmamızda, Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı Madde Bağımlılığı Tedavi Merkezi Polikliniği'ne 2015 Mart - 2017 Şubat ayları arasında başvuruda bulunan geçmişte en az bir yıl esrar kullanmış 52 katılımcı ile geçmişte en az bir yıl sentetik esrar kullanmış 51 katılımcı araştırmanın madde kullanım geçmişi olan katılımcı grubunu oluştururken, herhangi bir madde kullanım geçmişi olmayan 57 Ege Üniversitesi çalışanı/öğrencisi kontrol grubu katılımcılarını oluşturmuştur. Araştırmanın örneklemi 160 katılımcıdan meydana gelmektedir. Zihinsel engele sahip olmak, bağımlılık dışında psikiyatrik eş tanı ile tedavi sürecinin olması, nörolojik bir rahatsızlığa sahip olmak, geçmişte kafa travması öyküsüne sahip olmak gibi özellikler araştırmanın dışlama kriterlerini oluşturmuştur. Örneklem grubunun tamamı erkek katılımcılardan oluşmakta, yaş aralığı 18-35 olarak belirlenmekle birlikte, 36-54 yaş aralığında 16 katılımcı yaşla birlikte nöropsikolojik işlevlerdeki değişimi görebilmek amacıyla çalışmaya dahil edilmiştir. Test uygulama oturumlarında, testlerin ve oturumların sırasının belirlenmesinde dengeleme tekniği kullanılmıştır. Dikkat alanı için Stroop Testi, yönetici işlevler ve çalışma belleği alanları için Raven Standart Progresif Matrisler Testi ile Wisconsin Kart Eşleme Testi, görsel-mekânsal algılama alanı için Çizgi Yönü Belirleme Testi ve İşaretleme Testi, öğrenme ve bellek alanları için Sayı Dizisi Öğrenme Testi ve Öktem-Sözel Bellek Süreçleri Testi, planlama ve problem çözme alanları için Londra Kulesi Testi, sözcük adlandırma alanı için Boston Adlandırma Testi kullanılmıştır. Uyum düzeylerinin değerlendirilmesi için Hacettepe Kişilik Envanteri, psikopatolojik semptom düzeylerinin incelenebilmesi için de Belirti Tarama Testi uygulanmıştır. Araştırmamızda, odaklanmış dikkat, görsel-mekânsal algılama, görsel tarama, yönelim, sürdürülebilir dikkat, genel yetenek, anlık bellek, öğrenme, uzun süreli bellek, sözcük adlandırma becerilerinde en düşük performansı sentetik esrar kullanım geçmişi olan katılımcılar gösterirken, tepki hızı, perseverasyon, kavramsallaştırma, soyut düşünme, set değiştirme, tanıma becerilerinde en düşük performans esrar kullanım geçmişi olan katılımcılara aittir. Planlama ve problem çözme becerileri, katılımcıların madde kullanım geçmişleri açısından farklılaşmamıştır. Esrar kullanım süresi, sözcük adlandırma, perseverasyon, tanıma ve hatırlama becerilerini etkilerken, sentetik esrar kullanım süresi öğrenme ve bellek becerilerini etkilemiştir. Haftalık kullanılan madde miktarı arttıkça, sürdürülebilir dikkat becerisinde bozulma gözlenmiştir. Katılımcıların eğitim, gelir, anne ve babalarının eğitim düzeyleri arttıkça, test performanslarında artış gözlenmiştir. Çalışmamızın bulgularına göre uyum düzeyi en düşük ve psikopatolojik semptom düzeyi en yüksek grup sentetik esrar kullanım geçmişi olan katılımcılardır. Bilişsel fonksiyon kayıplarının madde kullanımının kaçınılmaz sonuçlarından biri olduğu düşünüldüğünde, bağımlıların sosyal, akademik, mesleki, iletişim, tedaviye uyum sorunları yaşaması hem bilinen hem de beklenen bir gerçektir. Bağımlılık tedavilerinin, bilişsel fonksiyon kayıplarını gözönünde bulundurarak geliştirilmesi, tedavinin etkililiğini arttıracaktır. Bu nedenle madde kullanımının yol açtığı nörobilişsel işlev kayıplarının daha kapsamlı araştırılabilmesi için kontrollü, nörogörüntüleme tekniklerinin kullanıldığı, geniş örneklemlerle yapılan çalışmalara gereksinim vardır. Bilişsel fonksiyon kayıpları bireysel olarak farklılık gösterdiğinden, seçilen psikoterapi yöntemlerinin ve psikososyal rehabilitasyonun kişiye özel düzenlenmesi yararı arttıracaktır. Özetle bu çalışma, bağımlılık alanında sürdürülen tıbbi ve psikososyal iyileştirme çalışmalarınına bilişsel rehabilitasyon programlarının eklenmesinin başarıyı arttıracağını düşündürmektedir., Although the observed rise about the use of drugs and stimulants and go into use the new synthetic substances is a socioeconomic matter, it causes to live variety of health problems for users. In our study, the losses of neurocognitive function caused by using cannabis and synthetic cannabis were studied on specific cognitive areas (attention and working memory, executive functions, visuospatial perception, learning and memory, planning and problem solving, word naming) and were described in comparision with healthy controller (control group). In our study, while 52 participants who applied to Ege University Faculty of Medicine Department of Mental Health and Mental Disorders Drug Addiction Treatment Center Clinic between March 2015 – February 2017 and used cannabis at least one year in the past and 51 participants who used synthetic cannabis at least one year in the past were participant groups with a history of substance use; 57 staff/student of Ege University with no history of any substance use were participants of control group. The research sample consisted of 160 participants. The features such as having mental retardation, comorbidity with a psychiatric disorder and treatment process other than addiction, a neurological disorder, head injury story in the past etc. were exclusion criteria of this research. The all sample group was consisted of men aged 18-35, and also 16 participants aged 36-54 were involved in the study in order to observe neuropsychological functions that changed with age. Counterbalancing technique was used to determine tests and session order in the testing session. Stroop Test for attention area, Raven Standart Progressive Matrices Test for executive functions area, Line Orientation Test and Cancellation Test for visuospatial perception area, Serial Digit Learning Test and Öktem Verbal Memory Progresses Scale for learning and memory area, The Tower of London Test for planning and problem solving skill, Boston Naming Test for word naming area were used. And also, Hacettepe Personality İnventory to determine the adaptation level of the subjects and Symptom Check List to examine the level of psychopathological symptoms were practiced. In our study, while the lowest perfomance on the ability of focused attention, visuospatial cognition, visual scanning, orientation, sustained attention, general ability, short-term memory, learning, long-term memory, word naming was shown by the participants with a history of synthetic cannabis use, the participants with a history of cannabis use had the lowest performance on the ability of response rate, perseveration, conceptualizing, abstract thinking, changing sets, recognition. A significant difference was not found between participants with a history of substance use and not on the ability of planning and problem solving. While duration of cannabis use affected word naming, perseveration, recognition and recall skills, duration of synthetic cannabis use affected learning and memory skills. If the quantity of substance used per week increased, an impairment was observed on the ability of sustained attention. It was observed that as the level of education and income of participants and the level of education of their parents increased, their test performance also increased. According to our study results, the group of the lowest level of adaptation and the highest level of psychopathological symptom were the participants with a history of synthetic cannabis use. Considering that one of the foregone conclusions of substance use is losses of cognitive function, it's a both known and expected fact that addicted people have social, academic, vocational, communicational problems and difficulties about adjusting the treatment. If addiction treatments are developed considering the losses of cognitive function, the effectiveness of the treatment will increase. Further studies on large samples and the use of controlled neuroimaging techniques are needed to search the losses of neurocognitive function caused by using substance more comprehensively. As the cognitive function loss differs on individual basis, it's neccessary to select the psychotherapy method and arrange the psychosocial rehabilitation personally. In conclusion, this study suggest that the addition of cognitive rehabilitation programs to mediccal and psychosocial improvement studies carried out in the field of addiction will increase of the success.

Bu çalışmanın amacı, yönetici işlevleri davranışsal açıdan değerlendirebilmek için geliştirilmiş nöropsikolojik bir davranış değerlendirme envanteri olan Yönetici İşlevlere Yönelik Davranış Değerlendirme Envanterinin (YİYDDE) ebeveyn ve öğretmen formlarının, sağlıklı ve klinik Türk örneklemlerindeki güvenilirlik ve geçerlilik çalışmalarını yapmaktır.Çalışmada yaşları 5 ile 18 arasında değişen 312'si sağlıklı (213 kız, 99 erkek), yaşları 6 ile 18 arasında değişen 50'si klinik tanı almış (15 kız, 35 erkek) olmak üzere toplam 362 kişinin verileri incelenmiştir. Veriler, ev ortamında çocukla en yakın ilişki içerisinde olan bir ebeveynden ve okulda ya da özel bir merkezde çocuğa danışmanlık yapan bir uzmandan olmak üzere iki kaynaktan elde edilmiştir. YİYDDE formlarının yanı sıra, bu çalışmada çocuklar ve gençler için geliştirilmiş olan çeşitli davranış değerlendirme ölçekleri de kullanılmıştır.YİYDDE formlarının içsel tutarlılık çalışmasından edilen bulgular, ebeveyn ve öğretmen formlarında yer alan maddelerin sağlıklı ve klinik örneklemlerde tutarlı ölçümler yaptıklarını göstermiştir. Değerlendiriciler arası güvenilirlik çalışması ise, formların sağlıklı ve klinik örneklemlerdeki uygulamalarda birbirleriyle olan tutarlılıklarının ortalama düzeyde olduğunu göstermiştir.Yapı geçerliliği açısından, YİYDDE formlarının gerek sağlıklı örneklemde gerekse klinik örneklemlerde madde geçerliliklerinin yeterli düzeyde olduğu ve formlarda bulunan ölçek maddelerinin hedefledikleri psikolojik yapıları ölçmeye yönelik oldukları tespit edilmiştir.Ayrıca, klinik örneklemi oluşturan tanı gruplarının ebeveyn ve öğretmen formlarından aldıkları puanların belirli yönetici işlev bileşenleri bakımından, gerek sağlıklı örneklem ile gerekse birbirleri ile farklılaştıkları görülmüştür.Temel bileşenler analizi kullanılarak yapılan faktör analizi bulguları ise, YİYDDE formlarının orijinal formlarla paralel olarak iki faktörlü bir yapıya sahip olduklarını, ancak faktöryel dağılımlarının orijinal formlardan farklı olduğunu göstermiştir.Elde edilen bu bulgular, YİYDDE formlarının, bazı sınırlılıkları olmasına karşın sağlıklı ve klinik Türk örneklemlerde kullanılabilecek, kapsamlı, güvenilir ve geçerli değerlendirme araçları olduğuna işaret etmektedir. The aim of this study is to conduct reliability and validity studies of parent and teacher forms of Behavior Rating Inventory of Executive Function (BRIEF), which was developed as a neuropsychological rating scale for executive functions, in a Turkish normative and combined clinical sample.Data were obtained from the parents and counselors of 312 healthy individuals (213 girls, 99 boys) between the age of 5 to 18 and 50 clinically referred individuals between the age of 6 to 18 (15 girls, 35 boys). Beside BRIEF forms, several rating scales developed for children and adolescents were also used in the study.Findings from internal consistency study showed that both parent and teacher forms of BRIEF make consistent assessments in normative and clinical samples. Moderate levels of consistency was found between parent and teacher forms in normative and clinical samples.Item validity of BRIEF forms was found to be on acceptable level in both samples. Construct validity study showed that items in both forms are appertaining to common neuropsychological constructs. It was also found that diagnostic groups in clinical sample differs both from normative sample and among themselves according to specific components of executive functions.Findings from the principal component analysis conducted as part of factor analysis study showed that BRIEF forms have two dimensions.Overall, these findings show that despite of some limitations BRIEF forms can be used with acceptable level of validity and reliability for Turkish healthy and clinically referred children and adolescents. 122

Bu araştırmada, yönetici tipte karmaşık dikkat işlevlerine yönelik olarak geliştirilmiş olan Stroop Testi (Stroop Color Word Test), Children?s Color Trails Test (Renkli İz Sürme Testi), Verbal Fluency Test (Sözel Akıcılık Testi) ve Symbol Digit Modalities Test (Sembol Sayı Modalitesi Testi) adlı testlerin 8, 9 ve 10 yaş grubundaki Türk çocukları örnekleminde güvenilirlik ve geçerlilik çalışması yapılmıştır. Araştırmaya İstanbul?da bulunan özel bir ilkokulda 3., 4. ve 5. sınıf düzeylerinde okuyan, yaşları 8 ile 11 arasında değişen 160 öğrenci katılmıştır. Ayrıca güvenilirlik çalışmasında Çapa Tıp Fakültesi Nöroloji bölümünde, klinik tanı almış, denk yaş düzeylerinde olan 20 katılımcı (14 kız ve 6 erkek) ile birlikte toplam 180 katılımcının verileri incelenmiştir. Araştırmaya katılan öğrencilere araştırmacı tarafından seçici ve odaklanmış dikkati ölçmek üzere Stroop Testi, görsel algı ve iz sürmeyi ölçmek üzere Children?s Color Trails Test, sözel akıcılığı ölçmek üzere Verbal Fluency Test, görsel tarama, görsel iz sürme ve sürekli görsel dikkati ölçmek için Symbol Digit Modalities Test uygulanmıştır. Test tekrar test (retest) uygulamak için yine örneklem grubundan rastgele (random) olarak seçilmiş olan 15 katılımcıya bu testlerin yanı sıra ayrıca, İz Sürme Testi, WİSC R Şifre Testi ve Stroop T-Bag Testi uygulanmıştır. Araştırma veri analizleri betimsel istatistik analizler, güvenilirlik ve geçerlilik analizleri çerçevesinde gerçekleştirilmiştir. Sonuç olarak elde edilen bulgular Stroop Testi, Children?s Color Trails Test, Verbal Fluency Test ve Symbol Digit Modalities Test adlı testlerin 8, 9 ve 10 yaş grubundaki klinik ve sağlıklı Türk çocukları örnekleminde yararlanılabilecek güvenilir ve geçerli nöropsikolojik değerlendirme araçları olduğunu desteklemektedir. The aim of the current study is to conduct reliability and validity of Stroop Color Word, Children?s Color Trails, Verbal Fluency and Symbol Digit Modalities Tests which have been used for complex attention part of executive functions. The sample consists of 160 students ranging from 8, 9 and 10 years of age and 3th to 5th graders receiving education in a private school of Istanbul. Reliability and validity sample consists of 20 participants who have been diagnosed clinically in the neurology department of Capa Medicine Faculty.The participants were delivered the Stroop test to assess selective and focused attention, the Children?s Color Trails Test for visual perception and trail, the Semantic and Fonemic fluency tests for verbal fluency and the Symbol Digit Modalities test for visual tracking, visual trail and permanent visual attention. For test-retest validity and reliability study, 15 randomly selected participants from the sample took the Trail, WISC R code and the Stroop T-Bag Tests additionally.The data of the study has been analyzed with descriptive statistics, validity and reliability tests. It has been found that Stroop, Children?s Color Trails , Verbal Fluency and Symbol Digit Modalities tests are reliable and valid assessment instruments for healthy and clinically diagnosed Turkish children ranging from 8 to 11 years of age. 84

Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), oluşumunda ve gelişiminde biyolojik, genetik ve çevresel etkenlerin rol oynadığı nörogelişimsel bir bozukluktur. DEHB temel belirtileri; bireylerin yaş ve gelişimine uygun olmayan dikkat sorunu, aşırı hareketlilik ve dürtüsellik başlıkları altında toplanmaktadır. Alanyazın dikkat, çalışma belleği, planlama, organize olma, soyut düşünebilme, ketleme, görevleri arası geçiş yapabilme vb. becerilerin DEHB olan bireylerde DEHB olmayanlara göre yeterince gelişmemiş olduğunu göstermektedir. Bu üst düzey zihinsel beceriler yönetici işlevler olarak adlandırılmaktadır. Aynı zamanda yönetici işlevler ile zekanın ortak yönleri de inceleme konusu olmaktadır. Yapılan çalışmada 6-11 yaşları arasında DEHB olan (N=49) ve olmayan (N=50) erkek çocuklara uygulanan Wechsler Çocuklar için Zeka Ölçeği IV ve Bender Gestalt Görsel Algı Motor Testi, Wisconsin Kart Eşleme Testi, Şekilden Şekile İlerleme Testi, Renk Biçim Testleriyle yönetici işlev bozuklukları değerlendirilmiştir.Elde edilen bulgular doğrultusunda, DEHB olan erkek çocukların uygulanan tüm testlerden DEHB olmayanlara göre daha düşük performans gösterdikleri belirlenmiştir. Uygulanan tüm testler yönetici işlev öğeleri baz alınarak karşılıklı değerlendirilmiştir. Son olarak, çalışmanın sınırlılıkları ve gelecek çalışmalar için öneriler sunulmuştur. ADHD is one of the neurodevelopmental disorder which consists of and develops as a consequence of biology, genetics and enviroment. ADHDs basic semptoms are attention disorders, hyperactivity and impulsivity which are unsuitable for his/her age. Literature indicate that ADHD comprises deficits in attention, working memory, planing, organization, response inhibition and shifting etc. These cognitive functions are named executive functions. Relations among intelligence and executive functions are researced as well.For this purpose, boys who are between 6-11 ages, with (N=49) and without ADHD (N= 50) are reached. e. In this study, Wechsler Intelligence Scale For Children IV. Edition, Wisconsin Card Sorting Test, Bender Gestalt Visual Motor Test, Color Form Test and Progressive Figüre Test are applied for examining some of executive functions.The results showed that, in each test; the boys with ADHD had worse performans than the boys without ADHD. All tests are examined reciprocatively based on executive functions. The results are discussed with the limitations of the study. Suggestions for the future studies are given. 106

Bu çalışmanın amacı özel öğrenme güçlüğü tanısı almış ve almamış öğrencilerin yönetici işlevleri, dikkat becerileri ve problem çözme becerilerinin karşılaştırılmasıdır. Çalışmada 9-13 yaş grubu özel öğrenme güçlüğü tanılı ve ÖÖG tanısı almamış öğrencilerin yönetici işlevleri, dikkat becerileri ve problem çözme becerileri cinsiyet, sınıf düzeyi, anne baba eğitim düzeyi gibi değişkenlere göre de incelenmiş olup, yönetici işlev, dikkat ve problem çözme becerileri arasındaki ilişkilere de bakılmıştır.Araştırmada ÖÖG tanısı almış ve almamış öğrenciler için iki farklı örnekleme seçim yöntemi kullanılmıştır. ÖÖG tanılı öğrenciler, kolay ulaşılabilir durum örneklemesi kullanılarak belirlenen Sancaktepe Rehberlik Araştırma Merkezi'nde ve devlet hastanelerinde tanılanmış 75 öğrenciden oluşmaktadır. ÖÖG tanısı almamış 125 öğrenci ise random oransız küme örnekleme yöntemiyle belirlenmiş okullar arasından, basit tesadüfi örnekleme yöntemiyle seçilmiştir. Araştırmada veri toplama aracı olarak öğrencilerin demografik bilgilerini edinmek için Aile Görüşme Formu, yönetici işlevlerini değerlendirmek için Wisconsin Kart Eşleme Testi, dikkat becerilerini ölçmek için Görsel İşitsel Sayı Dizileri B Formu, problem çözme becerilerini değerlendirmek için Çocuklar İçin Problem Çözme Enventeri kullanılmıştır. Verilerin analizinde SPSS 23.00 programı kullanılmıştır Ölçme araçlarıyla elde edilen verilerin analizinde iki bağımsız grubu karşılaştırmak için Bağımsız Grup t Testi ve Mann Whitney-U; 3 ve daha fazla bağımsız grup sıra ortalamalarını karşılaştırmak için Kruskal Wallis-H testi, iki sürekli değişken arasındaki ilişkiyi belirlemek için de Pearson Çarpım Moment Korelasyon analizi kullanılmıştır.Çalışmanın bulgularında özel öğrenme güçlüğü tanısı almış ve almamış öğrencilerin yönetici işlev, dikkat becerileri ve problem çözme becerileri tanı değişkenine göre karşılaştırıldığında ÖÖG tanısı almamış grup lehine anlamlı bir farklılık gösterdiği belirlenmiştir. Özel öğrenme güçlüğü tanısı almış öğrencilerin yönetici işlev, dikkat ve problem çözme becerilerinin cinsiyet gruplarına göre anlamlı bir farklılık göstermediği belirlenmiştir. Tanı almamış öğrencilerin de yönetici işlev, dikkat ve problem çözme becerilerinin cinsiyet gruplarına göre anlamlı bir farklılık göstermemiştir. Ancak ÖÖG tanısı almış ve almamış erkek öğrencilerin yönetici işlev, dikkat becerileri ve problem çözme becerileri ÖÖG tanısı almamış grup lehine anlamlı bir farklılık göstermektedir. ÖÖG tanısı almış ve almamış kız öğrencilerin de dikkat becerileri ve problem çözme becrileri tanı almamış grup lehine anlamlı bir farklılık gösterirken, yönetici işlevleri anlamlı bir farklılık göstermemiştir. Özel öğrenme güçlüğü tanılı öğrencilerin yönetici işlev, dikkat ve problem çözme becerileri sınıf düzeyine göre anlamlı bir farklılık göstermezken, anne baba eğitim düzeyine göre anlamlı bir farklılık göstermektedir. Özel öğrenme güçlüğü tanısı almamış öğrencilerin problem çözme becerileri sınıf düzeyine göre anlamlı bir farklılık gösterirken, yönetici işlev ve dikkat becerileri sınıf düzeyine göre anlamlı bir farklılık göstermemiştir. Ayrıca tanı almamış öğrencilerin yönetici işlev ve problem çözme becerileri anne baba eğitim düzeyine göre anlamlı bir farklılık göstermiş olup, dikkat becerileri anlamlı bir farklılık göstermemiştir. Bununla birlikte özel öğrenme güçlüğü tanılı öğrencilerin yönetici işlevleri ile problem çözme becerileri, yönetici işlevleri ile dikkat becerileri ve problem çözme becerileri ile dikkat becerileri arasında pozitif yönde anlamlı bir ilişki bulunmuştur. ÖÖg tanısı almamış öğrencilerin de yönetici işlevleri ile problem çözme becerileri ve problem çözme becerileri ile dikkat becerileri arasında pozitif yönde anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Öğrencilerin problem çözme becerileri arttıkça yönetici işlevleri ve dikkat becerileri de artmaktadır. Elde edilen bulgular diğer çalışmalar ve ilgili literatür ışığında tartışılarak çeşitli öneriler getirilmiştir.Anahtar Kelimeler: Özel Öğrenme Güçlüğü, Yönetici İşlevler, Dikkat Becerileri ve Problem Çözme Becerileri The aim of this study is to compare the executive functions, attention skills and problem solving skills of students with and without special learning difficulties. In the study, the executive functions, attention skills and problem solving skills of students between 9-13 years of age who have special learning difficulties and who have not been diagnosed with special learning difficulties were also examined according to variables such as gender, grade level, and parenting education level, and relationships between executive function, attention and problem solving skills was also looked at.In the research, two different sampling selection methods were used for the students who were diagnosed with and without special learning difficulties. The students diagnosed with ÖÖG consist of 75 students who were identified at the Sancaktepe Guidance Research Center and public hospitals, which were determined using an easily accessible case sampling. 125 students who were not diagnosed with special learning difficulties were selected among the schools determined by random disproportionate sampling method, by simple random sampling method. In the research, Family Interview Form was used to collect demographic information of students, Wisconsin Card Mapping Test to evaluate executive functions, Audio Visual Number Sequences B Form to measure attention skills, Problem Solving Inventory for Children to evaluate problem solving skills. SPSS 23.00 program was used to analyze the data. In order to compare the two independent groups in the analysis of the data obtained by measuring tools, Independent Group t Test and Mann Whitney-U; Kruskal Wallis-H test was used to compare 3 and more independent group rank averages, and Pearson Product Moment Correlation analysis was used to determine the relationship between two continuous variables.In the findings of the study, it was determined that the students who were diagnosed with and without special learning difficulties showed a significant difference in favor of the group who were not diagnosed with special learning difficulties when the executive function, attention skills and problem solving skills were compared according to the diagnostic variable. It was determined that the students with special learning difficulties did not show a significant difference between the executive function, attention and problem solving skills according to gender groups. The administrative function, attention and problem solving skills of the undiagnosed students did not differ significantly according to gender groups. However, the executive function, attention skills, and problem-solving skills of male students diagnosed and not diagnosed with special learning difficulties differ significantly in favor of the group not diagnosed with special learning difficulties. Attention skills and problem-solving skills of female students who were diagnosed with and without special learning difficulties showed a significant difference in favor of the undiagnosed group, while executive functions did not differ significantly. While the executive function, attention and problem solving skills of the students with special learning difficulties do not differ significantly from the grade level, the parents show a significant difference according to the education level. While the problem-solving skills of the students who were not diagnosed with special learning difficulties differed significantly from the grade level, the executive function and attention skills did not differ significantly from the grade level. In addition, the management function and problem solving skills of the undiagnosed students showed a significant difference according to the level of education of parents and their attention skills did not differ significantly. In addition, a positive correlation was found between executive functions and problem solving skills, executive functions, attention skills and problem solving skills and attention skills of students with special learning disabilities. A positive correlation was found between executive functions and problem solving skills, problem solving skills and attention skills of students who were diagnosed with PC. As students' problem solving skills increase, their executive functions and attention skills also increase. The findings were discussed in the light of other studies and related literature, and various suggestions were made.Keywords: Special Learning Difficulty, Executive Functions, Attention Skills and Problem Solving Skills 140

YÖK Tez No: 613414 Bu araştırmada 9 ve 12 yaş grubu öğrencilerin yürütücü işlev becerileri ile şiddet eğilimleri arasındaki ilişkinin incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırmanın örneklemi 2018-2019 Eğitim-Öğretim yılında İstanbul'un Sancaktepe ilçesinde 3., 4., 5. ve 6. sınıfa devam etmekte olan 105 kız ve 89 erkek toplam 194 öğrenci oluşturmaktadır. Veri toplama araçları olarak araştırmacı tarafından hazırlanan Demografik Bilgi Formu, Wisconsin Kart Eşleme Testi ve Stroop Testi TBAG Formu ve Göka, Bayat ve Türkçapar (1995) tarafından geliştirilen Şiddet Eğilim Ölçeği kullanılmıştır. Katılımcılardan elde edilen veriler SPSS 23 (Sosyal Bilimler için İstatistik Programı) ile analize tutulmuştur. Araştırma ile elde edilen verilerle ilgili istatistikî çözümlemeler yapılmıştır. Çözümleme ve yorumlamalarda ortalama (x), standart sapma (ss), frekans, yüzde dağılımları, bağımsız grup t-testi, tek yönlü varyans analizi, post hoc tamhane's t2 , Pearson çarpım moment korelasyon katsayısı ve regresyon analizi gibi istatistiksel teknikler kullanılmıştır. Araştırmanın bulguları değerlendirildiğinde, 9 ile 12 yaş arası öğrencilerin, yürütücü işlev bileşenlerinden olan bozucu etkiye direnç becerisinin yaş değişkenine göre farklılık gösterdiği bulunmuştur. 9 yaş grubu öğrencilerin bozucu etkiye direnç becerilerinin 10 yaş, 11 yaş ve 12 yaş grubu öğrencilerinkine; 10 yaş grubu öğrencilerinin bozucu etkiye direnç becerilerinin 12 yaş grubu öğrencilerine; 11 yaş grubu öğrencilerin bozucu etkiye direnç becerilerinin 12 yaş grubu öğrencilerine göre daha yetersiz olduğu bulunmuştur. Yürütücü işlev becerilerinden olan bozucu etkiye karşı direnç becerisinin yaş ilerledikçe geliştiği bulunmuştur. 9 ile 12 yaş arası öğrencilerin, yürütücü işlev becerilerinin cinsiyet değişkenine göre farklılaşmadığı bulunmuştur. Öğrencilerin şiddet eğilim düzeylerinin yaş ve cinsiyet değişkenlerine göre farklılaşamadığı bulunmuştur. Çalışmada öğrencilerin, pereverasyon yönelimi, kavram oluşturma, kurulumu sürdürme ve soyut irdeleme becerisi gibi yürütücü işlev becerileri ile şiddet eğilimleri arasındaki ilişkinin anlamlı olduğu tespit edilmiştir. Öğrencilerin kavram oluşturma, kurulumu sürdürme ve soyut irdeleme becerileri ile şiddet eğilimleri arasında negatif yönde anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Yani öğrencilerin kavram oluşturma, kurulumu sürdürme ve soyut irdeleme becerileri azaldıkça şiddet eğilimleri artmaktadır. Öğrencilerin perseveratif yönelimleri ile şiddet eğilimleri arasında pozitif yönde anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Yani öğrencilerin perseveratif yönelimleri artıkça şiddet eğilimleri artmaktadır. Bu bulgunun ardından yapılan regresyon analizi sonuçlarına göre öğrencilerin WCST Testi puanlarının şiddet eğilim puanlarındaki varyansın yaklaşık %30 'unu açıkladığı, anlamlı bir yordayıcı olduğu görüLmüştür. This study aims to determine the relationship between executive functions and violence tendency of students aged 9 and 12. The research sample consists of 194 3th,4th,5th and 6th grade school children, 105 girls- 89 boys, studying at Sancaktepe district of İstanbul, Turkey on 2018-2019 academic year. Data collection tools consist of Demographic Information Form, Wisconsin Cart Sorting Test, Stroop Test TBAG Form and Violence Tendency Scale developed by Göka, Bayat ve Türkçapar (1995). Collected data is analysed using SPSS 23.0. Mean (x), standard variation, frequency, percentage distribution, independent group t-test, one way anova , post hoc tamhane's t2, Pearson multiplier moment correlation coefficent and regression analysis test are used as statistical techniques. When the findings of the study were evaluated, it was found that 9 and 12 age group students resistance to interfering effect which from the executive function components differed according to the age variable. It was found that the 9 year old students resistance to interfering effect were more inefficient than their 10 , 11 and 12 year age group; 10 year old students resistance to interfering effect were more inefficient than their 12 year age group; 11 year old students resistance to interfering effect were more inefficient than their 12-year age group. It has been found that the ability to resist interfering effect from executive function components develops as age progresses. It was found that the executive function skills of 9 and 12 age group did not differ according to gender. It was found that the students' violence tendency levels did not differ according to age and gender. It was found that the relationship between executive function skills and violent tendencies, such as perseveration orientation, concept formation, continuation of installation and abstract thinking skills of 9 and 12 age group students, was significant. There was a significant negative correlation between conceptualization, installation continuity and abstract exploration skills and violence tendencies. Violence tendency decreases as students' ability to build concepts, maintain and abstract, and vice versa (or vice versa). A significant positive correlation was found between perseverative orientations of students and violence tendencies. In other words, as the perseverative orientations of the students increased, the tendencies of violence increased. According to the results of the regression analysis performed after this finding, the students' WCST Test scores explained that about %30 of the variance in the intensity tendency scores was a significant predictor.

Bu doktora tez çalışmasının temel amacı, Zihin Kuramı'nı (ZK) bilişsel psikoloji kuram ve yaklaşımları çerçevesinde deneysel yöntembilim açısından farklı boyutlarıyla (bilişsel ve duygusal) irdeleyen, sosyal etkileşim niteliği olan ve canlı-renkli animasyonlardan oluşan özgün bir ZK bataryası geliştirmek ve Hacettepe-Bilgisayar Temelli ZK (Hacettepe-BTZK) Bataryası olarak adlandırılan bataryadaki görevlerin geçerlik ve güvenirlik çalışmalarını yapmaktır. İkincil amaç ise, ZK'nin yönetici işlevlerden ayrı bir bilişsel beceri olup olmadığını göstermeye yönelik özgün bilgisayar temelli canlı-renkli animasyonlardan oluşan yönetici işlev görevleri geliştirmek ve geliştirilen bütün görevlerin iki farklı yaş grubu için kültürümüze özgü normlarını belirlemektir. Bataryanın geçerlik ve güvenirlik çalışmaları 18-36 (20.56±3.19) yaş aralığında toplam 214 gönüllü sağlıklı yetişkinle, yaşa göre norm belirleme ve hipotez testlerine yönelik çalışmalar 18-64 yaş aralığında toplam 112 gönüllü sağlıklı yetişkinle yürütülmüştür.ZK bataryasının yapı geçerliği DFA ile değerlendirilmiş ve elde edilen uyum indeksleri modelin çok iyi bir uyuma sahip olduğunu ortaya koymuştur [χ2 (19, N = 214) = 26.14, p>0.05, χ2/sd = 1.38, RMSEA = 0.042, SRMR = 0.05, GFI = 0.97, AGFI = 0.95, CFI = 0.98, TLI (NNFI) = 0.97]. Ölçüt geçerliği ölçümü için kullanılan Dokuz Eylül Zihin Teorisi Ölçeği (DEZTÖ) ile geliştirilen Hacettepe-BTZK Bataryası'ndan alınan puanlar arasında pozitif yönde ve anlamlı (r=0.32, p 0.05, χ2/sd = 1.38, RMSEA = 0.042, SRMR = 0.05, GFI = 0.97, AGFI = 0.95, CFI = 0.98, TLI (NNFI) = 0.97]. There was a positive and significant relationship (r = 0.32, p < .05) between the scores obtained from the developed Hacettepe-CBToM Battery and Dokuz Eylül Theory of Mind Index (DEToMI), which was used for criterion validity. Inter-rater reliability and internal consistency coefficients were r = 0.94 and r = 0.72, respectively. In addition, norm data for cognitive and emotional ToM tasks and alternative executive function tasks were determined separately. As a result of the analyzes conducted to test the hypotheses, the scores obtained from cognitive ToM and the irony tasks found to be higher compared to affective ToM scores and second order false-belief (p < 0.05).According to the results, the developed Hacettepe-CBToM Battery is a powerful psychometric assessment tool with high ecological validity and suitable for our culture and it has also been shown that the ToM differs from the executive functions by experimentally. In addition to this, it is considered that the developed alternative executive function tasks can be used within the scope of ToM and other scientific researches. 237

Okul öncesi dönemde, çocukların sembolik oyun oynama becerileri, duygu düzenleme becerileri ve yönetici zihinsel işlev becerileri hızlı bir gelişim göstermektedir. Alan yazınında bilişsel ve duygusal becerilerin sembolik oyun ile güçlü ilişkiler içinde olduğu ifade edilmiştir. Yönetici zihinsel işlevler ve duygu düzenleme becerilerinde bu yaş döneminin en önemli kazanımlarından sembolik oyunun rolünü anlamak bu araştırmanın en temel amacıdır. Bu amaçla çocukların sembolik oyun, duygu düzenleme ve yönetici zihinsel işlev becerileri; Ankara’da ikamet etmekte olan, okul öncesi eğitime devam eden 3, 4 ve 5 yaşlarındaki 65 çocukla çalışılmıştır. Sembolik oyun performansi yarı yapılandırılmış gözlem ile ölçülmüş ve video kayda alınmıştır. Oyun sırasındaki beden veya hayali nesne kullanma sıklığı (pandomim testi), bir nesneyi başka bir nesne yerine kullanma, olmayan bir nesneye atıfta bulunma, nesneye özellik atfetme, senaryo oluşturma davranışlarına göre kodlanmış ve oyun oynama süreleri de ölçülmüştür. Duygu düzenleme becerileri için çocuğun kurduğu oyunun bozulmakla tehdit edilmesi halinde vereceği tepkileri gözlemeye yarayan Aç Timsah oyunu kullanılmıştır. Yönetici zihinsel işlevler Gece- Gündüz ve Fısıldama görevleri kullanılarak ölçülmüştür. Çocukların dil (Türkçe Erken Dil Gelişimi Testi) ve zihin kuramı becerileri (Görünüş-Gerçeklik görevi) de kontrol edilmiştir. Sembolik oyun ölçümlerinden pandomim testinde beden kullanma sıklığı yaşa göre azalırken hayali nesne kullanma sıklığı yaşla birlikte artmaktadır. En karmaşık sembolik oyun alt becerisi olarak kabul edilen senaryo yazma becerisi de yaşla birlikte artış göstermektedir. Yönetici zihinsel işlev görevlerinin de pandomim testi sırasında hayali nesne kullanma sıklığı, oyun oynama süresi ile pozitif yönlü ilişkide olduğu görülmektedir. Oyun oynama süresinin aynı zamanda çocukların dil ve zihin kuramı becerileri ile de ilişkili olduğu bulunmuştur. Yalnızca Gece-Gündüz görevinin ise oyun sırasında çocukların oluşturdukları senaryolarla ilişkili olduğu bulunmuştur. Bu korelasyon ilişkileri temel alınarak hiyerarşik regresyon analizi uygulandığında yönetici zihinsel işlevler üzerinde dil becerilerinin oynadığı rolün sembolik oyunun önüne geçtiği görülmektedir. Bunun sebebinin sembolik oyun performansının dil becerileri ile ilişkisinin olabileceği tartışılmıştır., Pretend play skills, executive functions and emotion regulation skills develops rapidly during preschool years. In the literature, it is stated that cognitive and emotional skills have strong positive correlations with pretend play. The main objective of this research is to understand the role of pretend play, one of the most important gains of this age group, in executive functions and emotion regulation skills. For this purpose, children's pretend play, emotion regulation and executive function skills were studied with 65 children aged 3, 4 and 5 who were living in Ankara and continuing preschool education. Pretend play performance was measured by semistructured observation and video was recorded. The frequency of using the body or imaginary object during play (pantomime test), substitute an object instead of another object, referring to an absent object, attribute a property to an object, script-writing behaviors were coded and the duration of the pretend play was measured. Hungry Crocodile game was used for emotion regulation skills in order to observe the reactions of the child if the game was threatened with disruption. Executive functions were measured by the Night-Day and Whispering tasks. Also, children's language (Turkish Early Language Development Test) and theory of mind skills (Appearance-Reality task) were controlled. In the pantomime test which is one of the pretend play measures, the frequency of body use decreases with age, and the frequency of using imaginary objects increases with age. The script writing skill, which is accepted as the most complex pretend play sub-skill, also increases with age. It was seen that executive function tasks were positively correlated with the frequency of using imaginary objects during the pantomime test and playing time. Play time was also found to be related to children's language and theory of mind skills. Only the Night-Day task was found to be related to the scripts created by children during play. When hierarchical regression analysis is applied on the basis of these correlation relationships, it is seen that the role of language skills on executive functions overcomes symbolic play. The reason for this was discussed that many dimensions of the pretend play performance may be related to language skills.

Bu araştırmada 9 ve 12 yaş grubu öğrencilerin yürütücü işlev becerileri ile şiddet eğilimleri arasındaki ilişkinin incelenmesi amaçlanmıştır.Araştırmanın örneklemi 2018-2019 Eğitim-Öğretim yılında İstanbul'un Sancaktepe ilçesinde 3., 4., 5. ve 6. sınıfa devam etmekte olan 105 kız ve 89 erkek toplam 194 öğrenci oluşturmaktadır. Veri toplama araçları olarak araştırmacı tarafından hazırlanan Demografik Bilgi Formu, Wisconsin Kart Eşleme Testi ve Stroop Testi TBAG Formu ve Göka, Bayat ve Türkçapar (1995) tarafından geliştirilen Şiddet Eğilim Ölçeği kullanılmıştır.Katılımcılardan elde edilen veriler SPSS 23 (Sosyal Bilimler için İstatistik Programı) ile analize tutulmuştur. Araştırma ile elde edilen verilerle ilgili istatistikî çözümlemeler yapılmıştır. Çözümleme ve yorumlamalarda ortalama (x), standart sapma (ss), frekans, yüzde dağılımları, bağımsız grup t-testi, tek yönlü varyans analizi, post hoc tamhane's t2 , Pearson çarpım moment korelasyon katsayısı ve regresyon analizi gibi istatistiksel teknikler kullanılmıştır.Araştırmanın bulguları değerlendirildiğinde, 9 ile 12 yaş arası öğrencilerin, yürütücü işlev bileşenlerinden olan bozucu etkiye direnç becerisinin yaş değişkenine göre farklılık gösterdiği bulunmuştur. 9 yaş grubu öğrencilerin bozucu etkiye direnç becerilerinin 10 yaş, 11 yaş ve 12 yaş grubu öğrencilerinkine; 10 yaş grubu öğrencilerinin bozucu etkiye direnç becerilerinin 12 yaş grubu öğrencilerine; 11 yaş grubu öğrencilerin bozucu etkiye direnç becerilerinin 12 yaş grubu öğrencilerine göre daha yetersiz olduğu bulunmuştur. Yürütücü işlev becerilerinden olan bozucu etkiye karşı direnç becerisinin yaş ilerledikçe geliştiği bulunmuştur.9 ile 12 yaş arası öğrencilerin, yürütücü işlev becerilerinin cinsiyet değişkenine göre farklılaşmadığı bulunmuştur. Öğrencilerin şiddet eğilim düzeylerinin yaş ve cinsiyet değişkenlerine göre farklılaşamadığı bulunmuştur.Çalışmada öğrencilerin, pereverasyon yönelimi, kavram oluşturma, kurulumu sürdürme ve soyut irdeleme becerisi gibi yürütücü işlev becerileri ile şiddet eğilimleri arasındaki ilişkinin anlamlı olduğu tespit edilmiştir. Öğrencilerin kavram oluşturma, kurulumu sürdürme ve soyut irdeleme becerileri ile şiddet eğilimleri arasında negatif yönde anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Yani öğrencilerin kavram oluşturma, kurulumu sürdürme ve soyut irdeleme becerileri azaldıkça şiddet eğilimleri artmaktadır. Öğrencilerin perseveratif yönelimleri ile şiddet eğilimleri arasında pozitif yönde anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Yani öğrencilerin perseveratif yönelimleri artıkça şiddet eğilimleri artmaktadır. Bu bulgunun ardından yapılan regresyon analizi sonuçlarına göre öğrencilerin WCST Testi puanlarının şiddet eğilim puanlarındaki varyansın yaklaşık %30 'unu açıkladığı, anlamlı bir yordayıcı olduğu görüLmüştür. This study aims to determine the relationship between executive functions and violence tendency of students aged 9 and 12. The research sample consists of 194 3th,4th,5th and 6th grade school children, 105 girls- 89 boys, studying at Sancaktepe district of İstanbul, Turkey on 2018-2019 academic year. Data collection tools consist of Demographic Information Form, Wisconsin Cart Sorting Test, Stroop Test TBAG Form and Violence Tendency Scale developed by Göka, Bayat ve Türkçapar (1995).Collected data is analysed using SPSS 23.0. Mean (x), standard variation, frequency, percentage distribution, independent group t-test, one way anova , post hoc tamhane's t2, Pearson multiplier moment correlation coefficent and regression analysis test are used as statistical techniques.When the findings of the study were evaluated, it was found that 9 and 12 age group students resistance to interfering effect which from the executive function components differed according to the age variable. It was found that the 9 year old students resistance to interfering effect were more inefficient than their 10 , 11 and 12 year age group; 10 year old students resistance to interfering effect were more inefficient than their 12 year age group; 11 year old students resistance to interfering effect were more inefficient than their 12-year age group. It has been found that the ability to resist interfering effect from executive function components develops as age progresses.It was found that the executive function skills of 9 and 12 age group did not differ according to gender. It was found that the students' violence tendency levels did not differ according to age and gender.It was found that the relationship between executive function skills and violent tendencies, such as perseveration orientation, concept formation, continuation of installation and abstract thinking skills of 9 and 12 age group students, was significant. There was a significant negative correlation between conceptualization, installation continuity and abstract exploration skills and violence tendencies. Violence tendency decreases as students' ability to build concepts, maintain and abstract, and vice versa (or vice versa). A significant positive correlation was found between perseverative orientations of students and violence tendencies. In other words, as the perseverative orientations of the students increased, the tendencies of violence increased. According to the results of the regression analysis performed after this finding, the students' WCST Test scores explained that about %30 of the variance in the intensity tendency scores was a significant predictor. 97

DEHB dikkatsizlik, hiperaktivite ve dürtüsellikle karakterize olan nörogelişimsel bir bozukluktur. DEHB li çocuklar sıklıkla yönetici işlevlerdeki eksikliklerden kaynaklanan akademik başarıda, bilişsel işlevlerde, sosyal ve kişisel alanlarda zorluklar yaşarlar. Yönetici işlevler geniş bir yelpazeyi temsil eder. Problem çözme, soyut irdeleme, çalışma belleği, perseverasyon, geleceğe yönelik bir amacı kurup sürdürebilme becerisi gibi alanları kapsar. DEHB de başka bir eş-tanı görülme riski oldukça yüksektir. Özgül öğrenme güçlüğü, depresyon, anksiyete, madde istismarı sıklıkla eşlik eden bozukluklardır. Bu çalışmada yönetici işlevler, benlik saygısı ve depresyonun DEHB ve kontrol grubu arasındaki farklılıkları ve DEHB grubu içindeki ilişkisi incelenmiştir. DEHB tanısı almış grubun almamış gruba göre yönetici işlevleri, benlik saygısı daha zayıf ve depresyon düzeylerinin daha yüksek olacağı ve DEHB grubunun yönetici işlevler, depresyon düzeyi ve benlik saygısı arasında bir ilişki bulunacağı tahmin edilmiştir. Hipotezleri test etmek için WKET, Coopersmith Benlik Saygısı Envanteri, Çocuklar için Depresyon Ölçeği kullanılmıştır. Bulgular DEHB grubunun daha zayıf yönetici işlev performansına ve düşük benlik saygısına daha yüksek depresyon düzeyine sahip olduklarını göstermiştir. Ek olarak gruplar içi yönetici işlevler, depresyon ve benlik saygısı arasındaki korelasyona baktığımızda sadece benlik saygısı ve depresyon arasında bir korelasyon bulunmuştur. ADHD is a neurodevelopmental disorder with inattentiveness, hyperactivity and impulsivity. Children with ADHD often experience cognitive, academic, social and personal difficulties because of executive function deficits. Executive functions which are widely affected in ADHD are; problem solving, abstract reasoning, working memory, the capacity to achieve future goals etc. The prevalence of ADHD is about %5.9 worldwide. Comorbidity is also often seen. The most common comorbid diagnoses are learning disabilities, depression, anxiety, substance use disorders. In this study, the relationship between executive functions, self esteem and depression levels has been investigated. It has been hypothesized that these items should show differences between ADHD and non ADHD groups. For obtaining the measures, Coopersmith self esteem scale, childhood depression scale and WCST have been used. Results showed that the group with ADHD showed poor performance on WCST and poor self esteem and high depression levels than non ADHD group. Additionally there was a significant correlation between self esteem and depression between the groups. These results showed that children with ADHD have executive function deficits and poor self esteem and risk for depression. 79

Specific learning disorder is a neuro-developmental disorder that affects significant number of school-age children and disrupts academic achievement and mental development. Its including three subtypes and disabilities in executive functions in addition to common symptoms induces quite heterogenous clinical appearances. In this review, the subtypes of specific learning disorder, the features of these subtypes, and accompanying executive function disabilities with etiology and pathogenesis, risk factors, diagnosis evaluation, clinical process, differential diagnoses, comorbidities and treatment are assessed with current literature.

Şimdiye kadar yapılan çalışmalar, tek dilli kişilere kıyasla iki dilli kişilerin yönetici işlev görevlerinde daha başarılı bir performans sergilediğini göstermiştir. Farklı çalışmalar, iki dilli kişilerde sadece bir dilin kullanılması gereken durumlarda bile, her iki dilin sürekli olarak eş zamanlı etkinleştiğini göstermiştir. Bu durum, tek dillilerden farklı olarak iki dilli kişilerde otomatik olarak ortaya çıkan hedef olmayan dilin kontrol edilmesi için bir takım kontrol süreçlerinin kullanılması gerektiğine işaret etmektedir. Hedef olmayan dilin kontrolünün, esasında genel yönetici kontrol işlevleri aracılığıyla gerçekleştiği, dil kontrolüne ilişkin tecrübe ve pratiğin de iki dilli kişilerde genel yönetici kontrol işlevlerinin daha başarılı kullanımına yol açtığı ileri sürülmüştür.Bu çalışmada, dil kontrolü ve yönetici kontrolün alanyazında ileri sürüldüğü gibi aynı kontrol mekanizmalarıyla gerçekleşip gerçekleşmediğini incelemek amacıyla, hem dil kontrolü (Dil geçişi maliyeti) hem bozucu etki kontrolüne (Stroop etkisi) ilişkin eş zamanlı ölçüm alınan, özgün bir Birleştirilmiş Stroop ve Dil Değiştirme görevi oluşturulmuş ve bu görev farklı dil değiştirme bağlamlarında uygulanmıştır. Görevde iki dilden uyumlu ve uyumsuz uyarıcılar sunulmuş, katılımcılardan uyarıcılar hangi dilde sunulduysa mürekkep rengini o dilde adlandırmaları (zorunlu bağlam) ve mürekkep rengini tercih ettikleri dilde adlandırmaları (serbest bağlam) istenmiştir.Tasarlanan Birleştirilmiş Stroop ve Dil Değiştirme görevinin ilk olarak geçerliği incelenmiş ve sonuçlar görevin geçerli bir ölçüm aracı olarak kullanılabileceğini göstermiştir. Ardından, görevden elde edilen dil geçişi maliyeti ve Stroop etkisi puanları incelenmiş ve sonuçlar dil kontrolü talebi düşük olan dil değiştirme bağlamına (serbest bağlam) kıyasla yüksek olan bağlamda (zorunlu bağlam), dil geçişi maliyetinin yanı sıra Stroop etkisi performansının da daha başarısız olduğunu göstermiştir. Dahası, dil geçişi maliyeti performansının, uyumlu uyarıcılara kıyasla uyumsuz uyarıcılarda daha başarısız ve benzer şekilde Stroop etkisi performansının da dil tekrarlarına kıyasla dil geçişlerinde daha başarısız olduğu görülmüştür.Bozucu etki ve dil kontrolünün aynı kontrol mekanizmalarıyla gerçekleştiği, her iki işlevi gerektiren bir görevde aynı bilişsel kaynak paylaşıldığı için her iki işleve ilişkin performansın düştüğü sonucuna varılmıştır. Sonuçlar, Ketleyici Kontrol Modeli (Green, 1998), Uyuma Dayalı Kontrol Hipotezi (Green ve Abutalebi, 2013) ve Çelişki İzleme Kuramı (Botvinick ve ark., 1999) çerçevesinde açıklanmıştır. Previous studies have demonstrated that bilinguals perform better in executive function tasks compared to monolinguals. Other studies have demonstrated that even in contexts that require using only one language, both languages of a bilingual are simultaneously active. This suggests that bilinguals should apply some sort of control to the non-target language. Since the control of the non-target language is mainly through the general executive control functions, the experience and practice of language control lead to a better performance in executive functions.In order to examine whether the language and executive control share the same control mechanisms, we designed a Combined Stroop and Language Switching task where the measures for language control (language switching cost) and interference control (Stroop effect) were obtained simultaneously and we manipulated the language switching context.At first, we investigated the validity of the Combined Stroop and Language Switching task. The results demonstrated that this task can be used as a valid measuring tool. Afterwards, we investigated the measures for language switching cost and Stroop effect obtained from the task. The results demonstrated that both language switching cost and Stroop effect performance were lower in the context with high language control demands, compared to context with low language control demands. Moreover, the language switching cost performance was lower in incompatible compared to compatible trials, and similarly, the Stroop effect performance was lower in language switch compared to language repetition trials.Considering that similar results were obtained for both measures, we concluded that the performance related to language and interference control share the same control mechanisms. The results of this study are discussed within the framework of Inhibitory Control Model (Green, 1998), The Adaptive Control Hypothesis (Green & Abutalebi, 2013) and Conflict Monitoring Theory (Botvinick, 1999). 155

Yürüttüğümüz bu çalışma ile arındırma tedavisini tamamlamış, DSM-V'e göre opiyat kullanım bozukluğu (OPKB) ve kumar oynama bozukluğu (KOB) tanısı alan hastaların yönetici işlevleri yönünden sağlıklı kontrollerle karşılaştırılıp değerlendirilmesi ve bağımlılıkların nöropsikolojisinin daha net anlaşılabilmesi ve bağımlılık tedavi planlarının geliştirilebilmesine katkıda bulunulması amaçlanmaktadır. Araştırmamız Erenköy Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastanesi Amatem Kliniği'nde çalışmaya alınma ve dışlanma kriterlerini karşılayan opiyat kullanım bozukluğu tanısı alan 50 erkek hasta, kumar oynama bozukluğu tanısı alan 50 erkek hasta ve sağlıklı kontrol grubu olarak da alınan 50 erkek olmak üzere toplamda 150 katılımcı ile yürütüldü. Katılımcılara demografik bilgi formu, Beck depresyon ve anksiyete ölçeği, kısa semptom envanteri, klinik ve demografik özelliklerini değerlendirmek için verildi, yönetici fonksiyonları değerlendirmek için de Stroop testi Çapa formu, Wisconsin kart eşleme testi, İz sürme testi A ve B formu, ileri ve geri sayı menzili testi, sözel akıcılık testi ve bilgisayardan Londra kulesi testi ile Iowa kumar testi uygulandı. Sosyodemografik veriler yüzde, frekans, ortalama, standart sapma, medyan, minimum, ve maksimum değerleri olarak verildi, ikili veriler Pearson Ki-kare testi ile incelendi. Elde edilen bulgular normal dağılmadığından grup karşılaştırmaları Kruskall Wallis testi ve post hoc bonferonni karşılaştırmalı Mann Whitney U testi ile kullanılarak değerlendirildi. Demografik ve klinik değişkenlerle yönetici işlevlerin ilişkisi yaş ve eğitim kontrol edilerek, kısmi Spearman korelasyon analizi ile incelendi. Opiyat, kumar ve sağlıklı kontrol grupları arasında, opiyat kullanım bozukluğu tanısı almada yaş, eğitim ve yönetici işlev testlerinin etkisi, lojistik regresyon analizinin Enter yöntemi ile incelendi. Çalışma neticesinde elde edilen bulgulara göre uzun süreli opiyat kullanımının yarattığı nörotoksik etkilere bağlı olabilecek şekilde, opiyat kullanım bozukluğu grubunun Stroop testi, Wisconsin kart eşleme testi, ileri ve geri sayı menzili testi, sözel akıcılık testi, iz sürme testi A ve B bölümü, Londra kulesi testi ile Iowa kumar testlerine ait bazı bölümlerden elde ettikleri puanların, kumar oynama bozukluğu ve sağlıklı kontrol grubuna göre daha düşük seviyede olduğu ve kumar oynama bozukluğu grubunun da bu testlerden elde ettikleri puanların sağlıklı kontrol grubuna göre daha düşük seviyede olduğu saptandı. Kumar oynama süresinin yalnızca İz sürme testi A bölümü puanı ile arasında negatif yönde zayıf düzeyde anlamlı bir korelasyonun ilişkisinin bulunduğu saptandı. En son günlük opiyat kullanım miktarı ile WKET 7 puanı arasında negatif yönde zayıf düzeyde anlamlı bir korelasyon saptandı. Opiyat kullanım süresi ile İz sürme testi A bölümü düzeltme sayısı arasında negatif yönde zayıf düzeyde anlamlı bir korelasyon ve toplam opiyat kullanım süresi ile İST A bölümü düzeltme sayısı arasında da negatif yönde zayıf düzeyde anlamlı bir korelasyon saptandı. Madde kullanmaya başlama yaşı ile İST A bölümü hata sayısı ve opiyat kullanmaya başlama yaşı ile İST B/A puanı arasında pozitif yönde zayıf düzeyde bir korelasyon görülürken; madde kullanmaya başlama yaşı ile İSM ve İGSMT puanları arasında da negatif yönde zayıf düzeyde bir korelasyon saptandı. OPKB-KOB grupları arası anlamlı bulunan lojistik regresyon modellerinde OPKB tanısı almayı en fazla yordayan risk faktörlerinin; WKET 1, İSM, Stroop D enterferansa direnç süresi ve SAT toplam harf perseverasyonu puanının olduğu; OPKB-SK grupları arası anlamlı bulunan modellerde, OPKB tanısı almayı en fazla yordayan risk faktörlerinin; Stroop C, Stroop C spontan düzeltme sayısı ve İST B-A süre farkının olduğu saptandı. OPKB-KOB gruplarından ortak etkilenen nörokognitif özellikler ve ilgili beyin alanları ile yalnızca OPKB'nda etkilenen nörokognitif özellikler ve ilgili beyin alanları saptandı ve bunlara yönelik tedavi modaliteleri uygulanabilmesi için önerilerde bulunuldu. Ayrıca araştırmanın sınırlılıkları ile ileride yapılacak çalışmalar için de ayrıca önerilerde bulunuldu. Elde edilen bu bulgular bağlamında, kişiye özel bilişsel işlevlerin geliştirilmesine yönelik bağımlılık tedavilerine bilişsel rehabilitasyon programlarının eklenmesinin, bağımlılıklarla ilgili sorunların çözümüne katkıda bulunacağı düşünülmektedir. With this study, it is aimed to compare and evaluate patients diagnosed with opiate use disorder (OUD) gambling disorder (GD) according to DSM-V, who have completed detoxification treatment, with healthy controls in terms of executive functions, and to contributing to the development of addiction treatment plans. Our research was conducted with a total of 150 participants, including 50 male patients diagnosed with opiate use disorder meeting the criteria for inclusion and exclusion in the Amatem Clinic of Erenköy Mental and Neurological Diseases Hospital, 50 male patients diagnosed with gambling disorder, and 50 male patients who were also taken as a healthy control. Participants were given demographic information form, Beck depression and anxiety scale, short symptom inventory, to evaluate clinical and demographic features, Stroop test to evaluate executive functions, Çapa form, Wisconsin card sorting test, Trail making test A and B form, digit span forward and backward test, verbal fluency test and London tower test from computer and Iowa gambling test. Sociodemographic data were given as percentage, frequency, mean, standard deviation, median, minimum, and maximum values. Binary data were analyzed by Pearson Chi-square test. Since the findings were not normally distributed, group comparisons were evaluated using the Kruskall Wallis test and post hoc bonferonni with the comparative Mann Whitney U test. The relationship between demographic and clinical variables and executive functions were checked by age and education, and analyzed by partial Spearman correlation analysis. The effect of age, education and executive function tests in opiate, gambling, and healthy control groups in diagnosing opiate use disorder was analyzed with the Enter method of Logistic Regression analysis. According to the findings obtained as a result of the study, it may be due to the neurotoxic effects of long term opiate use, the Stroop test of the opiate use disorder group, Wisconsin card sorting test, digit span forward and backward test, verbal fluency test, trail making test A and B section, London tower test It was determined that the scores obtained from some parts of Iowa gambling tests were lower than the gambling disorder and healthy control group, and the scores obtained from the gambling disorder group were lower than the healthy control group. It was found that there was a weakly correlation between gambling time and trail making test A section score only. A weakly correlation was found between the last daily opiate use amount and the WCST 7 score. There was a negative weakly significant correlation between opiate use time and the number of corrections of trail making test A, and a weakly negatively significant correlation between total opiate use time and the number of corrections of trail making test A section. While there was a weakly positive correlation between the age of starting substance use and the number of errors of trail making test A and the age of starting opiate and the scores of trail making test B/A; There was a weakly negative correlation between the age of starting drug use and digit span forward and sum of digit span forward and backward scores. In the logistic regression models that are found to be significant between the OUD-GD groups, the risk factors that predict the diagnosis of OUD the most are; WKET 1, İSM, Stroop D interference resistance time and SAT total letter perseveration score; In models that are found to be significant between the OUD-HC groups ie, the risk factors that predict the diagnosis of OUD most; Stroop C, Stroop C spontaneous correction number and trail making test B-A time were determined. Neurocognitive features and related brain areas, which were affected by OUD-GD, and neurocognitive properties and related brain areas that were affected only in OPKB, were identified and recommendations were made to apply treatment modalities for them. In addition, suggestions were made for the limitations of the research and future studies. In the context of these findings, it is thought that adding cognitive rehabilitation programs to addiction treatments for the development of personal cognitive functions can contribute to the solution of problems related to addictions. 208

DEPRESYON VE ANKSĠYETE BELĠRTĠLERĠ OLAN PSĠKĠYATRĠ HASTALARINDA ÜSTBĠLĠġSEL ĠNANÇLARIN STRES VE BAġA ÇIKMA ÇERÇEVESĠNDE ĠNCELENMESĠ Gözde SAYIN KARAKAŞ Doktora Tezi, Psikoloji Anabilim Dalı Tez Danışmanı: Prof. Dr. Çiğdem Günseli DEREBOY 2020, XXIII + 170 sayfa Bu çalışmada, üstbilişsel inançlar, anksiyete ve depresyon belirtileri arasındaki ilişkiler hem kesitsel hem de ileriye yönelik olarak klinik bir örneklemde incelenmiştir. Çalışmanın kesitsel tarafında, üstbilişsel inançların anksiyete ve depresyon belirtileri üzerindeki yordayıcılığının olumsuz yaşam olayları ve stresle başa çıkma yaklaşımlarının etkileri göz önünde bulundurularak değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Ayrıca, çalışmanın ileriye yönelik tarafında, üstbilişsel inançların anksiyete ve depresyon belirtilerini yordayıp yordamadığının sınanması amaçlanmıştır. Son olarak, anksiyete ve depresyon belirtileri ile üstbilişsel inançlar arasındaki karşılıklı ilişkilerin mercek altına alınması amaçlanmıştır. Bu amaçlar doğrultusunda, Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Psikiyatri Polikliniği‘ne başvuru yapmış anksiyete ve depresyon belirtileri olan kişiler araştırmaya dahil edilmiştir. Çalışmanın ilk ölçümüne 183 kişi katılırken, üç ay sonrasında alınan takip ölçümünde 71 kişiye ulaşılmıştır. Katılımcılara, Demografik Bilgi Formu, Üstbilişler-30 Ölçeği, Ruminasyonla İlgili Olumlu İnanışlar Ölçeği, Ruminasyonla İlgili Olumsuz İnanışlar Ölçeği, Yaşam Olayları Listesi ve Stresle Başa Çıkma Tarzları Ölçeği uygulanmıştır. Sonuçlar, öncelikle üstbilişsel inançların kontrol edilemezlik ve tehlikeyle ilgili olumsuz inançlar ve bilişsel güvensizlik alt boyutlarının anksiyete belirtilerini kesitsel olarak yordadığını göstermiştir. Anksiyete belirtilerinin yordanmasında olumsuz yaşam olaylarının ve stresle başa çıkma yaklaşımlarının etkisi bulunmamıştır. Depresyon belirtilerinin kesitsel olarak yordanmasında ise, ruminasyonun kişiler arası ve sosyal sonuçlarıyla ilgili olumsuz inanışların etkili olduğu görülmüştür. Ayrıca, olumsuz yaşam olaylarının ve başa çıkma yaklaşımlarının da depresyon belirtilerinin yordanmasında rol oynadığı dikkat çekmiştir. Aracılık analizi sonuçlarına göre, ruminasyonun kişiler arası ve sosyal sonuçlarıyla depresif belirtiler arasındaki ilişkiye stresle başa çıkma yaklaşımlarının aracılık ettiği bulunmuştur. Çalışmanın ileriye yönelik olarak elde edilen bulguları gözden geçirildiğinde, temel ölçüm düzeyleri kontrol edildiğinde hem viii anksiyete hem de depresyon belirtileri üzerinde sadece üstbilişsel inançların bilişsel güvensizlik alt boyutunun bağımsız yordayıcılığının olduğu tespit edilmiştir. Son olarak, araştırmadan elde edilen bulgular alanyazın temel alınarak tartışılmış, çalışmanın sınırlılıklarından ve sağladığı klinik doğurgulardan bahsedilmiş ve gelecek çalışmalar için öneriler verilmiştir. ĠÇĠNDEKĠLER ÖZET........................................................................................................................................vii ABSTRACT.............................................................................................................................ix ÖNSÖZ.................................................................................................................................. xi ŞEKİLLER DİZİNİ............................................................................................................... xvii TABLOLAR DİZİNİ ............................................................................................................ xix EKLER DİZİNİ..................................................................................................................... xxi KISALTMALAR DİZİNİ..................................................................................................... xxiii GĠRĠġ.......................................................................................................................................1 1.BÖLÜM................................................................................................................................7 1.BİLİŞSEL KURAMLAR......................................................................................................7 1.1 Albert Ellis ve Akılcı-Duygusal Yaklaşım....................................................................10 1.2 Aaron Beck ve Bilişsel Kuram ......................................................................................11 1.3.Üstbiliş...........................................................................................................................12 1.3.1. Üstbiliş Kavramının Tarihçesi ..............................................................................12 1.3.2. Üstbiliş ve Biliş İşleyişi ........................................................................................13 1.3.3. Üstbiliş Türleri......................................................................................................15 1.3.4. Psikopatolojinin Açıklanmasında Üstbilişsel Kuram ...........................................17 1.3.5. Kendini Düzenleyen Yönetici İşlev Modeli (Self-Regulatory Executive Function Model).............................................................................................................................17 1.3.5.1.Bilişsel dikkat odaklanması sendromu-BDOS (Cognitive-attentional syndrome)...................................................................................................................18 1.3.6. Üstbilişsel (Metakognitif) Terapi .........................................................................24 1.3.7. Bilişsel-Üstbilişsel Kuram Farkları ve ABC Modelinin AMC Olarak Yeniden Oluşturulması .................................................................................................................26 1.3.8. Üstbilişsel Yaklaşıma Göre Yaygın Anksiyete Bozukluğu ..................................30 1.3.8.1 Üstbiliş ve anksiyete alanyazını.....................................................................33 xiv 1.3.8.2. Klinik olmayan örneklemde yürütülen çalışmalar.......................................33 1.3.8.3. Klinik örneklemde yürütülen çalışmalar.......................................................40 1.3.9. Üstbilişsel Yaklaşıma Göre Depresyon ................................................................43 1.3.9.1. Üstbiliş ve depresyon alanyazını...................................................................47 1.3.9.2. Klinik olmayan örneklemde yürütülen çalışmalar........................................48 1.3.9.3.Klinik örneklemde yürütülen çalışmalar........................................................51 1.3.10. Üstbilişsel Yaklaşıma Göre Stres ve Başa Çıkma ..............................................55 2. BÖLÜM...............................................................................................................................61 2. YÖNTEM.............................................................................................................................61 2.1.Katılımcılar....................................................................................................................61 2.2. Veri Toplama Araçları.................................................................................................65 2.2.1. Demografik Bilgi Formu ......................................................................................65 2.2.2. Üstbilişler-30 Ölçeği (ÜBÖ-30) ...........................................................................66 2.2.3. Ruminasyonla İlgili Olumlu İnanışlar Ölçeği (RUMİ-OLUMLU) ......................67 2.2.4. Ruminasyonla İlgili Olumsuz İnanışlar Ölçeği (RUMİ-OLUMSUZ)..................68 2.2.5. Yaşam Olayları Ölçeği..........................................................................................68 2.2.6. Stresle Başa Çıkma Yolları Ölçeği .......................................................................69 2.2.7. Beck Depresyon Ölçeği ........................................................................................71 2.2.8. Beck Anksiyete Ölçeği .........................................................................................71 2.3. İşlem .............................................................................................................................72 2.3.1. Araştırmaya Dahil Edilme Kriterleri ....................................................................72 2.3.2. Araştırmadan Dışlanma Kriterleri ........................................................................73 3. BÖLÜM...............................................................................................................................74 3.BULGULAR.........................................................................................................................74 3.1. İstatistiksel Analizler....................................................................................................74 xv 3.2. Değişkenlerin Betimsel İstatistikleri ve Değişkenler Arasındaki Korelasyon Katsayıları...........................................................................................................................75 3.2.1. Korelasyon Analizleri ....................................................................................................77 3.3. Regresyon Analizleri: Anksiyete ve Depresyon Belirtilerinin Kesitsel Olarak Yordanması..........................................................................................................................79 3.3.1. Anksiyete Belirtilerinin Üstbilişsel İnançlar, Olumsuz Yaşam Olayları ve Stresle Başa Çıkma Tarzları Tarafından Kesitsel Olarak Yordanması.......................................79 3.3.2. Depresyon Belirtilerinin Üstbilişsel İnançlar, Ruminasyonla İlgili Olumlu ve Olumsuz İnanışlar, Stresle Başa Çıkma Tarzları ve Olumsuz Yaşam Olayları Tarafından Yordanması.....................................................................................................................81 3.3.3. Ruminasyonun Kişiler Arası ve Sosyal Sonuçları ile Depresyon Arasındaki İlişkide Başa Çıkma Tarzlarının Aracı Rolü...................................................................85 3.4. Anksiyete ve Depresyon Belirtileri ile Üstbilişsel İnançlar Arasındaki İlişkileri İleriye Yönelik (Prospektif) Olarak İnceleyen Analizler ...............................................................86 3.4.1. Anksiyete Belirtilerinin Üstbilişsel İnançlar Tarafından İleriye Yönelik Olarak Yordanması ....................................................................................................................89 3.4.2. Depresyon Belirtilerinin Üstbilişsel İnançlar ve Ruminasyonla İlgili İnanışlar Tarafından İleriye Yönelik Olarak Yordanması ............................................................90 3.4.3. Kontrol Değişkenleri Olmaksızın Yürütülen İleriye Yönelik Regresyon Analizleri ........................................................................................................................92 3.4.4. Karşılıklı İlişkileri Test Etmek için Model Denemesi ..........................................93 3.4.5. Ters (Reverse) Regresyon Analizleri: Üstbilişsel İnançların Anksiyete ve Depresyon Belirtileri Tarafından İleriye Yönelik Olarak Yordanması ..........................95 4. TARTIġMA VE SONUÇ...................................................................................................97 4.1. Üstbilişsel İnançlar, Anksiyete ve Depresyon Belirtileri Arasındaki İlişkilerin Değerlendirilmesi ................................................................................................................97 4.2. Üstbilişsel İnançların Anksiyete Belirtileri Üzerindeki Yordayıcılığının Değerlendirilmesi ............................................................................................................. 107 xvi 4.3. Üstbilişsel İnançların ve Ruminasyonla İlgili İnanışların Depresyon Belirtileri Üzerindeki Yordayıcılığının Değerlendirilmesi ............................................................... 114 4.4. Ruminasyonun Kişiler Arası ve Sosyal Sonuçları ile Depresif Belirtiler Arasındaki İlişkide Başa Çıkma Yaklaşımlarının Aracı Rolünün Değerlendirilmesi ........................ 124 4.5. Üstbilişsel İnançların Depresyon ve Anksiyete Belirtilerini İleriye Yönelik Olarak Yordamasına İlişkin Bulguların Değerlendirilmesi.......................................................... 127 4.6.Üstbilişsel İnançlar ve Anksiyete/Depresyon Belirtileri Arasındaki İlişkilerin Karşılıklı Olarak İncelenmesine İlişkin Bulguların Değerlendirilmesi ........................................... 133 4.7. Araştırmanın Sonuçları.............................................................................................. 138 4.8. Araştırmanın Sınırlılıkları.......................................................................................... 139 4.9. Klinik Doğurgular...................................................................................................... 140 4.10.Gelecek Çalışmalar İçin Öneriler ............................................................................. 141 KAYNAKLAR..................................................................................................................... 142 EKLER................................................................................................................................. 156 ÖZGEÇMĠġ......................................................................................................................... 170

Bu tez çalışmasında Relapsing Remitting Multipl Skleroz (RRMS) hastalarının kısa süreli bellek, çalışma belleği ve yönetici işlevlerinin değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Araştırmanın örneklemi Ankara Ufuk Üniversitesi Tıp Fakültesi Nöroloji Kliniği’nde takip edilen veya Türkiye Multipl Skleroz Derneği Ankara Şubesi’ne üye 25 RRMS hastası (RRMS grubu) ile 25 sağlıklı katılımcının (kontrol grubu) oluşturduğu iki gruptan oluşmaktadır. Gruplar yaş, cinsiyet, eğitim düzeyi ve el tercihi bakımından eşleştirilmiştir. Araştırmada her iki gruptaki katılımcıların genel sağlık durumu, fizyolojik ve sosyodemografik özellikleri hakkında bilgi edinmek amacıyla Bilgi Toplama Formu, depresyon düzeylerini belirlemek için Beck Depresyon Envanteri, kaygı düzeylerini belirlemek için Durumluk/Sürekli Kaygı Envanteri kullanılmıştır. Bilişsel işlevler ise Görsel-İşitsel Sayı Dizisi Testi B Formu, Wisconsin Kart Eşleme Testi, Geriye Doğru Sayı Dizisi Görevi, Stroop Testi T-BAG Formu, Wechsler Bellek Ölçeği Geliştirilmiş Formu Görsel Bellek Uzamı Alt Testi ve İz Sürme Testi kullanılarak değerlendirilmiştir. Bulgular incelendiğinde RRMS hastaları ile kontrol grubu arasında sözel bilgiye dayalı kısa süreli bellek kapasitesi, fonolojik döngü kapasitesi, perseverasyon yapma eğilimi, bozucu etkiye karşı koyma ve set değiştirme becerileri açısından farklılık görülmemiştir. Ancak RRMS hastalarının Görsel-mekânsal bilgiye dayalı kısa süreli bellek kapasitesi, görsel-mekânsal kopyalama kapasitesi ve kavramsallaştırma/irdeleme becerilerinin kontrol grubundaki katılımcılardan anlamlı düzeyde daha düşük olduğu bulunmuştur. Ayrıca RRMS hastalarının yaşı, duygu durumu (depresyon ve kaygı), hastalık süresi, atak sayısı ve en son geçirdiği atağın üzerinden geçen sürenin kısa süreli bellek, çalışma belleği ve yönetici işlev performansları ile negatif yönde ilişkili olduğu görülmüştür. Sonuç olarak araştırmadan elde edilen bulgular RRMS hastalarının kısa süreli bellek, çalışma belleği ve yönetici işlevlerinin bozulduğunu göstermektedir. Ayrıca RRMS hastalarının yaşadığı bu bilişsel bozulmalar, hastaların yaşı, duygu durumu, hastalık süresi, atak sayısı ve en son geçirdikleri atak üzerinden geçen zaman ile de ilişkilidir. The purpose of this thesis study was to assess short term memory, working memory and executive functions of Relapsing Remitting Multiple Sclerosis (RRMS) patients. The sample consisted of 25 RRMS patients from Ankara Ufuk Univesity Department of Neurology, Turkish MS Association Branch of Ankara and 25 healthy participants. The groups were matched in terms of age, gender, level of education and hand dominance. Information Sheet were used for sociodemographic characteristics, such as health and physiological status, Beck Depression Inventory were used for depression level, State-Trait Anxiety Inventory were used for anxiety level, Visual Aural Digit Span Test B Form, Wisconsin Card Sorting Test, Backward Digit Span Task, Stroop Test T-BAG Form, Wechsler Memory Scale: Revised Form Visual Memory Subtest, and Trail Making Test were used for cognitive functions. Results showed that there was no significant difference between RRMS patients and healthy controls in terms of verbal short-term memory capacity, phological loop capacity, perseveration, inhibition and set shifting skills. However, RRMS patients performed significantly worse than healthy controls in visuo-spatial short term memory capacity, visuo-spatial skecth pad capacity and conceptualization skills. In addition, age, mood (depression and anxiety), the duration of disease, the number of relapses, and the duration from the last relapse were found to be negatively correlated with short-term and working memory, executive function performance of RRMS patients. The results of this current study indicated that RRMS patients’ short-term and working memory, executive functions were impaired. Also, these cognitive impairments were associated with RRMS patients’ age, mood, the duration of disease, the number of relapses, and the duration from the last relapse. Türkiye Multipl Skleroz Derneği Ankara Şubesi

Amaç: Şizofreni hastalarının yakınlarıyla yapılan risk grubu çalışmalarında majör psikiyatrik bozuklukların ailesel bir şekilde kümelenmesi ve çeşitli nörokognitif bozulmalar bildirilmesine rağmen, bu bulguların arasındaki ilişki tam olarak anlaşılamamıştır. Bu açıdan bu çalışmada şizofreni hastalarının birinci derece yakınlarında psikopatolojik kırılganlığın incelenmesi amaçlanmıştır. Bu çerçevede yürütücü işlevler, üstbiliş ve duygu düzenleme süreçlerinin psikopatolojik semptomlarla ilişkisi incelenmiştir.Gereç ve Yöntem: Çalışmada şizofreni hastalarının birinci derece yakınlarından oluşan çalışma grubu (n=30) ve sağlıklı katılımcılardan oluşan kontrol grubu (n=30) olmak üzere, karşılaştırma gruplu araştırma deseni kullanılmıştır. Psikopatolojik semptomların değerlendirilmesi için, Coolidge Eksen II Envanteri Plus; nörokognitif süreçlerin değerlendirilmesi için, Wisconsin Kart Eşleme Testi, Stroop testi, Sözel Akıcılık Testi, İkili Benzerlikler Testi ve Sayı Menzili Testi araçlarından oluşan nöropsikolojik test bataryası; duygu düzenlemenin değerlendirilmesi için, Duygu Düzenleme Ölçeği ve Duygu Düzenleme Güçlüğü Ölçeği; üstbilişin değerlendirilmesi için, Üstbiliş Ölçeği-30 ve ruminasyonun değerlendirilmesi için, Ruminatif Düşünme Biçimi Ölçeği uygulanmıştır.Bulgular: Çalışma grubu, kontrol grubundan Geri Sayı Menzili ve Wisconsin Kart Eşleme Testinin çeşitli alt boyutları açsından istatistiksel olarak daha başarısız performans sergilemiş olup daha çok ruminatif düşünme biçimi göstermiştir. Çalışma grubunda Yürütücü işlevlerdeki bozulmalar, işlevsiz üstbilişsel inançlar, duygu düzenleme güçlüğü ve ruminatif düşünme biçimleri hem Eksen I hem de Eksen II kapsamında tanımlanmış çeşitli psikopatolojik semptomlarla ilişkili bulunmuştur. Ayrıca, işlevsiz üstbilişsel inançlar, duygu düzenleme güçlüğü ve ruminatif düşünme biçimlerinin, yürütücü işlev bozulmaları ve psikopatolojik semptomların arasında aracı etkiye sahip olduğu bulunmuştur.Sonuç: Şizofreni hasta yakınlarında hastalığın genetiğine atfedilen nörokognitif bozulmalar, duygu düzenleme, üstbiliş ve ruminasyon gibi kognitif süreçlerle ilişkili olarak psikopatolojik kırılganlık faktörü olarak işlev görmektedir. Dolayısıyla risk grubundaki bireyler için, bu kırılganlık faktörleri gözetilerek koruyucu ruh sağlığı kapsamında terapötik müdahaleler geliştirilebilir.Anahtar kelimeler: Duygu Düzenleme, Endofenotip, Psikopatolojik Kırılganlık, Şizofreni, Yürütücü İşlevler, Üstbiliş Aim: Familial coaggregation of major mental disorders and neurocognitive dysfunctions have been reported in first degree relative of schizophrenia patients but relationship between these has not been identified yet. The aim of this study was to investigate the psychopathological vulnerability among first-degree relatives of schizophrenia patients. In this context, the relationship between psychopathological symptoms with executive functions, metacognitive beliefs and emotion regulation were examined.Materials and Methods: The study was designed as cross sectional with a case group consisting of first-degree relatives of schizophrenia patients (n=30) and a control group consisting of healthy participants (n=30). Wisconsin Card Sorting Test (WCST), Stroop Test, Digit Span Test, Verbal Fluency Test, WAIS-R Similarities Test, for executive functions; the Emotion Regulation Questionnaire (ERQ) and the Difficulties in Emotion Regulation Scale (DERS) for emotion regulation processes; Meta-Cognitions Questionnaire (MCQ-30) for metacognitive beliefs and Ruminative Thought Style Questionnaire (RTSQ) for rumination were used.Results: According to the results, the case group were showed statistically more unsuccessful performance in terms of various subdimensions of the WCST and Digit Span Back and more ruminative thought style than control group. It was found that the psychopathological symptoms defined in both Axis I and Axis II have statistically significant relationship with executive functions impairment, dysfunctional metacognitive beliefs, difficulties in emotion regulation and rumination for case group. In addition to these result, dysfunctional metacognitive beliefs, difficulties in emotion regulation and ruminative thought style were found to have mediating effects between executive dysfunction and Schizophrenia, Depression and Anxiety symptoms.Conclusion: Executive function impairments attributed to the genetics of the disease in relatives of schizophrenia patients, function as psychopathological vulnerability factor in relation to emotion regulation difficulties, metacognitive beliefs and ruminative thought style. Therefore, therapeutic interventions can be developed within the context of preventive mental health by considering these vulnerability factors for individuals at risk.Keywords: Emotion Regulation, Endophenotype, Executive Functions, Metacognition, Psychopathological Vulnerability, Schizophrenia 160

Amaç: Çalışmamızda madde kullanımına bağlı psikoz (MP) tanılı hastalarda ve şizofreni (ŞİZ) tanılı hastalarda özellikle yürütücü işlev bozukluklarının farklı alanlarda bozulduğu hipotezini test etmeyi amaçladık. Şizofrenide birincil sorunun frontal kortekste yürütücü işlev bozukluğu iken, madde psikozunda ortaya çıkan bilişsel sorunların korteks altı bölgelerdeki bozuk işleyişe ikincil olarak geliştiğini öngörmekteyiz.Materyal Metod: Bu çalışmada psikiyatri kliniğinde DSM-5 kriterlerine göre MP tanısı nedeniyle yatarak tedavi gören 30 erkek hasta ile DSM-5 kriterlerine göre ŞİZ tanısı nedeniyle yatarak tedavi gören 30 erkek hastanın dosyaları geriye dönük olarak incelenmiştir. Hastalar yaş ve eğitim durumları eşleştirilerek seçilmiş, MP hastalarına ve ŞİZ hastalarına rutin uygulanan yürütücü işlev testlerinin (Stroop testi, WMS-R (Wechsler Memory Scale Revised), Sayı Menzili ölçeği, WMS 3 (Wechsler Memory Scale) Mental Kontrol ölçeği) sonuçları karşılaştırılmıştır. Bulgular: ŞİZ grubu ve MP grubunun Stroop testlerinden elde edilen sonuçların birbirleriyle ilişkisine bakıldığında, Stroop2 değerleri ŞİZ grubunda MP'ye oranla yüksek bulundu. Stroop Spontan Düzeltme ve Stroop Yanlış alt testleri ise MP grubunda ŞİZ grubuna oranla daha yüksek bulundu. Diğer testlerde her iki hasta grubu arasında anlamlı fark saptanmamıştır. Sonuç: Çalışmamızın verileri ŞİZ grubunun algı hedefini değiştirme işlevindeki bozulmaların MP grubuna göre daha yüksek olduğuna ve dikkat edilen uyaranlarla edilmeyenlerin paralel işleme sürecinde MP grubunda ŞİZ grubuna göre daha yüksek düzeyde bozulma olduğuna işaret etmektedir. Aim: In this study, we aimed to test the hypothesis that different areas of the executive functions deteriorate in patients with schizophrenia (SCH), and substance-induced psychosis (SIP) psychosis due to substance abuse particularly. In schizophrenia we suggest that executive function disorder is primarily caused by the frontal cortex, whereas high cognitive problems in substance-induced psychosis develop secondary to the disorder in the subcortical regions.Material and Method: In this study, the files of 30 male inpatients diagnosis with SIP and 30 male inpatients diagnosed with SCH according to DSM-5 criteria were retrospectively reviewed. The patients were selected by matching their age and educational status, and the routinely performed neuropsychological tests especially related with executive functions. Stroop tests, WMS-R (Wechsler Memory Scale Revised), Digit Span Test, WMS 3 (Wechsler Memory Scale), Mental Control tests were applied to patients with substance-induced psychosis and schizophrenia patients. The results were compared. Result: Stroop 2 values were found to be higher in SCH group than SIP group. Stroop Spontaneous Correction and Stroop Error numbers were higher in SIP group than SCH group. There was no significant difference between the two groups in the other tests.Conclusion: This result indicates that a higher level of deterioration in the SCH group compared to the SIP group in the process of changing the perception target. In the parallel processing of attention-directed stimuli and non-attention stimuli, a higher level of deterioration was observed in the SIP group compared to the SCH group. 61

Bu çalışmada Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) tanısı alan çocuk ve ergenlere, bilgisayar tabanlı test bataryası (CNSVS) uygulanarak DSM-IV kriterlerine göre sınıflandırılan DEHB alt tiplerinin kendi aralarındaki yürütücü işlev farklılıkları araştırılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu, İzmir ilinde bir çocuk-ergen psikiyatri kliniğine ilk kez başvuran ve çocuk-ergen alanında uzman bir psikiyatrist tarafından yapılan görüşme sonucunda ilk kez DEHB tanısı alan, 8-15 yaşları arasındaki 100 çocuk ve ergen oluşturmuştur. Tüm görüşmelerde: Sosyodemografik Veri Formu, Yıkıcı Davranış Bozukluklarını Tarama ve Değerlendirme Ölçeği ve psikiyatrik eş tanıları belirlemek amacıyla Okul Çağı Çocukları için Duygulanım Bozuklukları ve Şizofreni Görüşme Çizelgesi kullanılmıştır. DEHB etiyolojisini belirlemeye yönelik yapılan çalışmalar, yürütücü işlev bozukluklarının, etiyolojide önemli bir rolü olduğunu göstermiştir. Uygulanan test bataryasının alt test puanlarına göre, DEHB alt tipleri kendi aralarında değerlendirildiğinde, dikkat eksikliği alt grubunun bileşik alt gruba göre daha iyi performans gösterdiği görülmüştür. Ebeveynlere uygulanan ölçek sonuçlarının da test sonuçlarını destekler nitelikte olduğu görülmüştür. In this study, children and adolescents diagnosed with Attention Deficit Hyperactivity Disorder (ADHD) were evaluated by using computer based test battery (CNSVS) and executive function differences among ADHD subtypes classified according to DSM-IV criteria. The study group consisted of 100 children and adolescents aged between 8-15 years who were diagnosed with ADHD fort he first time as a result of the interview conducted by a child and adolescent psychiatrists for the first time. In all interviews: Sociodemographic Data Form, Screening and Evalution of Disruptive Behavior Disorders Scale Kiddie Schedule for Affective Disorder and Schizophrenia is used. Study of ADHD etiology has shown that executive dysfunctions have an important role in etiology. According to the subtest scores of the test battery that is applied, when the subtypes of ADHD were evaluated among themselves, it was seen that subgroup of attention deficit performed better than the subgroup of combined. The results of the scale applied to the parents also support the test results. 95

Özel Öğrenme Bozukluğu tanılı çocukların dikkat, bellek ve yürütücü işlevlerini değerlendirme konusunda alan yazında çok fazla çalışmaya rastlanmamıştır. Bu çalışma ile Özel Öğrenme Bozukluğu tanılı çocuklar ile, sağlıklı çocuklardan oluşan Karşılaştırma grubu arasında dikkat, bellek ve yürütücü işlevler açısından karşılaştırma yapılmış ve literatüre bu alanda katkıda bulunmak amaçlanmıştır.Araştırmaya kırk beş (45) ÖÖB tanılı, otuz üç (33) sağlıklı gelişim gösteren çocuk alınmıştır. ÖÖB tanılı çocuklara Bursa İl Milli Eğitim Müdürlüğü Etik Kurul izni ile ulaşılmıştır.Çalışmaya katılan çocukların ailelerinden Katılımcı Bilgi Formu ve MOYA Anne-Baba Formu, öğretmenlerinden ise MOYA Öğretmen formunu doldurmaları istenmiştir. Tanı grubu ve karşılaştırma grubunda yer alan çocuklara ise MOYA Çocuk Formu, ÖB Bataryası, Californiya Sözel Öğrenme Testi – Çocuk Versiyonu (CSÖT- Ç), Stroop Testi TBAG Formu ve Wisconsin Testi (WCST) uygulanmıştır.Uygulama sonuçları değerlendirilmiş, iki grup arasında uygulanan testlerin çoğu alt puanında anlamlı düzeyde farklılık olduğu saptanmıştır. Stroop Testinin özellikle okuma hızını değerlendiren alt testinde iki grup arasında belirgin bir farklılaşma olduğu görülmüş, dikkat değerlendirmesi açısından anlamlı düzeyde farklılaşmaya rastlanmamıştır. Californiya Sözel Öğrenme Testi kısa süreli bellek değerlendirmesine ilişkin alt puanlarda iki grup arasında farklılaşma tespit edilmiş, ÖB tanılı gruptaki çocukların kısa süreli bellek işlevlerinde daha düşük puan aldıkları saptanmıştır. Yürütücü işlevleri değerlendirmek amacıyla çalışmada kullanılan Wisconsin testi altpuanları karşılaştırıldığında, karşılaştırma grubunda yer alan çocukların daha iyi performans gösterdikleri görülmüştür. There are few study about attention, memory and executive functions on children with learning disorder in literature. The aim of this study is to make comparison about attention, memory process and executive functions between group with LD and comparison group and making contribution to literature.The sample of the study consists of forty five (45) LD children and thirty three (33) healthy children. To reach children with LD, ethical committee permission was obtained from Bursa Provincial Directorate for National Education.In the study, MOYA Parents Version and Participant Information Form used for parents of all children and Moya Teacher Version used for all children's teacher. Moya Children Version, Learning Disorder Battery, California Verbal Learning Test- Children Version, Stroop Test TBAG Form and Wisconsin Test used for all groups in the study.The results of the analysis assessed and determined significant differences between subscores of the tests. In Stroop test, there is proof of significant difference between groups on subtests which assesses reading speed, but for subtest which assesses attention there is no difference between two groups. In California Verbal Learning Test's subscores which especially assesses short term memory, the children with LD had lower scores from comparison group. In Wisconsin test which assessed executive function of children in this study, the scores shown that the comparison group had better performance than children with LD. 146

Bu tez çalışması, DEHB'si olan ergenlerin, yönetici işlev becerilerini güçlendirmeyi ve yaşam kalitesini artırmayı hedefleyen bir BDT programı hazırlama projesinin ilk adımı olarak planlanmıştır. Bir ön araştırma niteliğinde olan bu tez, üç çalışmadan oluşmaktadır. Birinci çalışmada, Brown Dikkat Eksikliği Bozukluğu Ölçeği-Ergen Formu'nun (Brown DEBÖ-E) ve Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğunda Algılanan Yaşam Kalitesi Ölçeği-Ergen Formu'nun (DEHBAYKÖ-E) geçerlik ve güvenirlikleri incelenmiştir. Yaşları 14-18 yaş arasında değişen DEHB tanısı almış (n=54) ergenlerle, normal (n=200) ergenlerden oluşan bir örneklem üzerinde, Brown DEBÖ-E'nin Cronbach alfa katsayısı .92, test tekrar test korelasyonu .94,, yapı geçerlik analizlerinde tek faktörlü olduğu saptanmıştır. Aynı örneklemde DEHBAYKÖ- E'nin Cronbach alfa katsayısı .89, test tekrar test korelasyonu .93, yapı geçerlik analizlerinde tek faktörlü olduğu bulunmuştur. İkinci çalışmada, alan yazındaki benzer programlar incelenerek "Yönetmen Benim-Ergen" BDT grup programı hazırlanmıştır. Üçüncü çalışmada ise hazırlanan BDT programı yaşları 15-17 arasında değişen DEHB tanısı almış 12 ergenden oluşan bir grupta uygulanarak, programın DEHB semptomları, yönetici işlevler, yaşam kalitesi ve umutsuzluk düzeyi üzerindeki etkisi incelenmiştir. Grup BDT programı sonrasında, katılımcıların Brown DEBÖ-E toplam puan ile organizasyon ve öncelik belirleme, odaklanma ve dikkati sürdürme alt ölçek puan ortalamalarının program öncesine kıyasla anlamlı bir biçimde daha düşük olduğu bulunmuştur DEHBAYKÖ-E puan ortalamaları ise bilişsel davranışçı grup terapisinden sonar anlamlı bir biçimde artmıştır. Öte yandan, Beck Umutsuzluk Ölçeği (BUÖ) ile değerlendirilen umutsuzluk düzeylerinde anlamlı bir düşüş ve hem ergenler hem de ebeveynler tarafından bildirilen DEHB semptomlarında anlamlı bir azalma saptanmıştır., This thesis study is planned as the first step of developing CBT program aimed at strengthening executive function skills and improving quality of life for adolescents with ADHD consists of three studies. In the first study, the validity and reliability of the Brown Attention Deficit Disorder Scale for Adolescents (BADDS-Adolescents) and Perceived Quality of Life Scale in Attention Deficit Hyperactivity Disorder for Adolescents (PQoLS-ADHD-Adolescents) were examined. On the sample consisted of adolescents with ADHD (n=54) and normal (n=200) aged between 14-18 years, BADDS-Adolescents' the Cronbach's alpha coefficient and test-retest correlation were found .92 and .94 respectively. It was also found that BADDS-Adolescents comprised of one factor. On the same sample, PQoLS-ADHD-Adolescents' Cronbach's alpha coefficient and test-retest correlation were found .89 and .93 respectively and it was found that PQoLS-ADHD-Adolescents comprised of one factor. In the second study, similar programs in the literature were examined and "Yönetmen Benim-Adolescent" CBT group program was prepared. In the third study, the CBT program was applied to a group of 12 adolescents with ADHD, aged 15-17 years, and the effectiveness of program on ADHD symptoms, executive functions, quality of life and hopelessness were examined. After the CBT group program, participants' mean scores of BADDSAdolescents, BADDS-Adolescents organizing and activating to work and sustaining attention and concentration subscales were found to be significantly lower. The mean scores of PQoLS-ADHD-Adolescents were significantly increased after group program. In addition, a significant decrease in hopelessness levels assessed by Beck Hopelessness Scale (BHS) and a significant decrease in ADHD symptoms reported by both adolescents and parents was found.

Araştırmanın amacı, temporal lob epilepsisi tanısı almış yetişkin bireylerde dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu ve yürütücü işlevlerinin ilişkini incelemek olup sağ - sol temporal lob epilepsisi arasında dikkat eksikliği ve yürütücü işlevlerde oluşabilecek farklılığını incelemektir.Araştırmanın örneklemi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Nöroloji Polikliniğine başvuran Temporal Lob Epilepsi Tanısı Almış 30 katılımcı hastadan oluşmaktadır. Araştırma verileri; Araştırmacı tarafından oluşturulan ''Kişisel Bilgi Formu'', ''Sürekli Performans Testi (SPT)'', ''Erişkin Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu Kendi Bildirim Ölçeği (ASRS)'', ''Wisconsin Kart Sıralama Testi ( WKET)'', ''Iowa Kumar Testi'', ''Corsi Block Testi'' kullanılarak elde edilmiştir. Çalışmada veriler SPSS For Windows 15.00 programı kullanılarak analiz edilmiştir. Ölçekler arasındaki ilişki düzeylerini belirlemek için Spearman Korelâsyon analizi ve hipotez testlerin uygulamasında non-parametrik test teknikleri uygulanmıştır.Araştırma bulguları; Kart eşleme testi sonucunda hesaplanan perseveratif hata skoru ile sürekli performans testi, uzam testi, ıowa kumar testi ve dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu kendi bildirim ölçeği arasında anlamlı bir ilişki olmadığı görülmüştür. Çalışmamız sonucunda temporal lob epilepsi tanısı alan hastaların, sağ temporal lob ve sol temporal lob epilepsi şeklinde ayrıldığında ölçüm yapılan testlerin sonuçları açısından birbirinden anlamlı seviyede farklı olmadığı görülmüştür. Bir diğer bulgu ise; ilk nöbet yaşı erken dönemlere denk gelen hastaların, nöbet yaşı daha geç başlangıçlı hastalara kıyasla ıowa performanslarının daha düşük olduğu belirlenmiştir. The purpose of the study is to examine the relationship between attention deficit hyperactivity disorder and executive function in adult patients with temporal lobe epilepsy and to investigate the difference can be occured in attention deficit and executive functions between right and left temporal lobe epilepsy. The sampling of the research has consisted of 30 patients who consulted to Cerrahpaşa Medical Faculty Neurology Polyclinic with Temporal Lobe Epilepsy. Research datas have collected by using `Personal Information Form`, `Continuous Performance Test (CPT)`, `Adult ADHD Self-Report Scale (ASRS)`, `Wisconsin Card Sorting Test (WCST)`, `Iowa Gambling Test` and `Corsi Block Test`. The datas were analyzed by using the program SPSS For Windows 15.00. Spearman Correlation Analysis has implemented to determine the relationship levels between scales and non-parametric test techniques have been used on hypothesis tests application.Research findings; it is seen that there is no significant relation between the perseverative error score calculated as a result of card matching test and continuous performance test, Spatial test, ıowa gambling test, and own notification scale of attention deficit hyperactivity disorder. It was observed that patients who had a diagnosis of temporal lobe epilepsy did not differ significantly in terms of the results of the measurements performed when they separated as right temporal lobe and left temporal lobe epilepsy. Another finding is; patients with early onset seizures were found to have lower ıowa performances than patients with seizures later onset seizures. 96

Bu çalışmada 3-5 yaş çocuklarının sıcak ve soğuk yürütücü işlev performanslarıyla çocukların yaşı, alıcı ve ifade edici dil düzeyleri ve annelerin bilişsel yönlendirme, duygu düzenleme ve görevi yerine getirme sorumluluğunu paylaşma olarak tanımlanan iskele kurma etkinlikleri arasındaki ilişkinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Araştırma ilişkisel tarama modelinde olup, veriler kesitsel olarak toplanmıştır. Çalışma, Ankara'da orta sosyoekonomik düzeyden ailelerin çocuklarının devam ettiği kamu kurumlarına bağlı iki okulöncesi eğitim kurumunda gerçekleştirilmiştir Araştırma 3, 4 ve 5 yaş olmak üzere üç yaş grubu üzerinde yürütülmüştür. Çocuklara yönelik bireysel uygulamalar 70 çocuk, annelerin iskele kurma davranışlarının gözlendiği problem çözme seansı ise 20 anne-çocuk ile gerçekleştirilmiştir. Yürütücü işlevleri değerlendirmek için Gece/Gündüz Görevi, Esnek Madde Seçimi Görevi, Çocuklar İçin Kazanma-Kaybetme Görevi, dil düzeyini belirlemek içinse Türkçe İfade Edici ve Alıcı Dil Testi uygulanmış; annelerin iskele kurma davranışlarını gözlemlemek amacıyla anne-çocuk ikilisine aynılarını yapmak üzere iki ayrı tangram şekli resmi verilmiştir. Normal dağılan verilerde gruplararası karşılaştırmalar için tek yönlü ANOVA, normal olmayan dağılım gösteren veriler için Kruskal-Wallis ve Mann-Whitney U testi uygulanmıştır. İlişkisel analiz için ise normal dağılım gösteren verilerde Pearson Korelasyon Katsayısı, normal olmayan dağılım gösteren verilerde Spearman Sıra Korelasyon Katsayısı uygulanmıştır. Bu araştırmadan elde edilen bulgular, Esnek Madde Seçimi Görevinde performansın yaşa bağlı olarak geliştiği ve alıcı dil ile anlamlı ilişkisi olduğunu göstermiştir. Annelerin iskele kurma davranışlarının bilişsel destek ve sorumluluk aktarımı alt boyutları ile Esnek Madde Seçimi Görevi ve dil puanları arasında hem olumlu hem de olumsuz yönde anlamlı ilişkiler belirlenmiştir. Yapılan gözlemler verilen desteğin zamanlaması ve uygunluğunun önemine işaret etmektedir.Anahtar sözcükler: Okul öncesi, yürütücü işlev, iskele kurma The aim of the study was to examine hot and cold executive performances of 3-5 year old children in relation with age, receptive and expressive language skills, and their mothers' scaffolding behaviours which were defined as cognitive support, emotion regulation and sharing task responsibilities. It was a correlational study and the data were gathered cross-sectionally. The study was conducted in two public preschools in Ankara where children from middle socioeconomic status families were attending. Three age groups, 3, 4 and 5 year-olds, were included in the study. Seventy children were individually tested while 20 mother-child dyads were observed in a problem-solving session for mothers' scaffolding behaviours. In order to assess executive functions, Day/Night Task, Flexible Item Selection Task, and Children's Gambling Task and for language skills, Turkish Expressive and Receptive Language Test were administered to children individually. To observe mothers' scaffolding behaviours, two pictures of tangram shapes were given to mother-child dyads in problem-solving sessions. Intergroup comparisons for normally distributed data were analyzed with one way ANOVA while for non-normally distributed data, Kruskal-Wallis and Mann-Whitney U tests were conducted. As to the tests of correlation, Pearson Correlation Coefficient and Spearman Rank Order Correlation were adopted for normally and non-normally distributed data, respectively. The results revealed that the performance in Flexible Item Selection Task increased with age and it had significant relationship with receptive language skill. Mother's different scaffolding behaviours were found to be in significant relations with Flexible Item Selection Task, and language skills in both positive and negative directions. The observations indicated that timing and convenience of the support were of critical importance.Key words: Preschool, executive function, scaffolding 128

Bu çalışmanın birinci amacı, şiddet içerikli oyun bağımlılığının, yönetici işlevler, tepki inhibisyonu ve duygusal bellek üzerindeki etkisinin, saldırganlık, empati, kişilik, depresyon, kaygı ve yaşam memnuniyeti ile ilişkisini incelemektir. Çalışmanın ikinci amacı oyun bağımlısı olan kişilerin gösterdikleri belirtiler, oyun oynama arzusu ve oyun oynama dürtüsü gibi değişenler temelinde oyun bağımlılığını teşhis etmede gerekli olan esasların belirlenmesine katkı sağlamaktır. Çalışma 20 kız, 34 erkek üniversite öğrencisi ile yürütülmüştür. Katılımcılar, haftalık oyun oynama süresi, DSM baz alınarak oluşturulmuş patolojik kumar bağımlılığı belirtileri ve oyun bağımlılığı ölçeğinden aldıkları puanlara göre bağımlı, risk grubu ve kontrol grubu olmak üzere üç gruba ayrılmışlardır. Katılımcıların ilgili psikolojik süreçleri, Weiss Arzu Etme Ölçeği, Oyun Oynama Dürtüsü Ölçeği, Beck Depresyon Ölçeği (BDÖ), Buss Perry Agresyon Ölçeği (BPAÖ), Durumluk-Sürekli Anksiyete Ölçeği (DSAÖ), Eysenck Kişilik Anketi Kısa Formu(EKA-GGK), Kişilerarası Tepkisellik Ölçeği (KTÖ) ve Dünya Sağlık Örgütü Yaşam Kalitesi Ölçeği Kısa Formu uygulanarak ölçülmüştür. Ayrıca, bilişsel süreçleri ölçmek için yönetici işlevler, tepki inhibisyonu ve duygusal bellek görevleri kullanılmıştır. Sonuçlar, şiddet içerikli oyun oynamanın yürütücü işlevler ve tepki inhibisyonunu olumsuz etkileyebildiğini göstermiştir. Fakat duygusal uyaranlara verilen yanıtlardaki yanlılık açısından gruplar arasında bir fark gözlenmemiştir. Ayrıca, risk ve bağımlı gruplardaki kişilerin oyun oynama arzusu ve dürtüsünün, saldırganlık ve psikotisizm seviyelerinin daha yüksek olduğu görülmüştür. Öte yandan, depresyon, kaygı, empati ve yaşam memnuniyeti açısından gruplar arasında bir fark elde edilmemiştir. Bu bulgular ilgili literatür altında tartışılmıştır. Ayrıca, gelecekteki çalışmalara ve klinik uygulamalara yönelik önerilerde bulunulmuştur.Anahtar kelimeler: Şiddet içerikli oyun bağımlılığı, Yönetici işlevler, Tepkiinhibisyonu, Duygusal bellek, Saldırganlık, Empati, Kişilik, Depresyon, Kaygı,Yaşam memnuniyeti The first goal of the studywas to investigate theeffect of violent game addiction on executive functions, response inhibition and emotional memory and its relationships aggression, empathy, personality, depression, anxiety, life satisfaction. The second goal was to contribute literature to be constituted diagnostic criteria for gaming addiction by evaluating game urging and craving and symptoms of people who can be addicted. This study was conducted with 54 university students (20 female, 34 male). Participants were separated into three groups (namely addicted, risk group, and controls) based on the amount of time they spend for violent game playing and DSM based pathological game addiction symptoms adapted from DSM based pathological gambling symptoms and their scores on game addiction. A questionnaire package includingWeiss Craving Scale, Game Urging Scale, Beck Depression Inventory (BDI-I), Buss-Perry Aggression Scale (BPAQ), State-Trait Anxiety Inventory (STAI), The short-form Revised Eysenck Personality Questionnaire (EPQR-A), Interpersonal Reactivity Index (IRI) and World Health Organization Quality of Life Scale-BREF (WHOQOL-BREF)was administered to measure psychological factors. Beside, a series of cognitive tasks which were executive functions, response inhibition and emotional memory were conducted to examine cognitive functions. The results revealed that excessive amount of time violent game playing might negatively affect executive function and response inhibition performance. However,there were not any differences between groups in terms of response bias for emotional stimuli. Results also indicated that participants in risk and addicted groups had higher levels of craving, urging,aggression and psychoticism score. On the contrary, there were not any differences between groups in terms of level of depression, anxiety, empathy and life satisfaction.These findings were discussed under the light of relevant literature and future directions for research and clinical practice were recommended.Key words:Violent game addiction, Executive functions, Response inhibition,Emotional memory, Aggression, Empathy, Personality, Depression, Anxiety, Lifesatisfaction 151

Bu araştırmanın temel amacı, üniversite öğrencilerinin bilişsel esneklikdüzeylerinin; özyeterlilik ve stresle başa çıkma stratejileri tarafından anlamlıdüzeyde yordanıp yordanmadığının incelenmesidir. Bilişsel esneklik düzeyinin,cinsiyete göre farklılık gösterip göstermediğinin incelenmesi ise araştırmanındiğer alt amacıdır. Araştırma, 2014-2015 eğitim öğretim yılında AnkaraÜniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi ile Hukuk Fakültesi'nde öğrenim görmekteolan toplam 549 öğrencinin katılımı ile gerçekleştirilmiştir. Araştırmada veriler,Kişisel Bilgi Formu, Bilişsel Esneklik Envanteri, Genel Özyeterlilik Ölçeği veStresle Başa Çıkma Tarzları Ölçeği ile elde edilmiştir. Çalışma grubunu oluşturanüniversite öğrencilerinin Bilişsel Esneklik Envanteri'nden almış oldukları toplampuanlarının, cinsiyet açısından anlamlı bir fark gösterip göstermediği T-Testi ileincelenmiştir. Genel Özyeterlilik ve Stresle Başa Çıkma Çıkma TarzlarıÖlçeği'nden alınan puanların bilişsel esneklik toplam puanlarını yordama gücü iseçoklu regresyon ile analiz edilmiştir. Araştırma sonucunda; üniversiteöğrencilerinin bilişsel esneklik düzeylerinin cinsiyete göre anlamlı bir farklılıkgöstermediği bulunmuştur. Bilişsel esnekliğin yordanan değişken olarak elealındığı çoklu regresyon analizi sonucunda; genel özyeterlilik ile stresle başaçıkma tarzlarının alt boyutu olan kendine güvenli yaklaşım, sosyal destek arama,boyun eğici yaklaşım ve çaresiz yaklaşımın birlikte bilişsel esnekliği anlamlıdüzeyde yordadıkları bulunmuştur.Anahtar Sözcükler: Bilişsel esneklik, kurulumu değiştirme, yönetici işlevler,özyeterlilik, stresle başa çıkma. The main purpose of this study was to investigate the predictive role ofself efficacy and coping strategies on university students' cognitive flexibilitylevels. Besides that, another aim was to examine whether there were significantdifferences in the level of the university students' cognitive flexibility in terms ofgender. The study was carried out with 549 students who are studying at AnkaraUniversity in the Faculty of Educational Sciences and the Faculty of Law inacademic year 2014-2015. The data used in this study was adopted fromDemographic Information Form, Cognitive Flexibility Inventory, General Self-Efficacy Scale, and Coping Styles Scale. T-Test was used to examine whetherthere were differences on Cognitive Flexibility Inventory total scores in terms ofgender. The Multiple Regression Analysis was utilized to analyze that whetherself efficacy and coping strategies significantly predict the level of cognitiveflexibility. Multiple Regression Analysis results revealed that the participants` selfefficacy level and coping strategies` sub-dimensions of self confidence,submissive, helpless style and seeking of social support significantly predictparticipants' cognitive flexibility.Key words: Cognitive flexibility, set shifting, executive function, self efficacy,coping strategies. 109

Bu araştırma, 9 ve 12 yaş grubu öğrencilerinin yönetici işlev becerileri ile sosyal becerileri arasındaki ilişkileri belirlemeyi amaçlamaktadır. Bu genel çerçeve içerisinde aşağıdaki soruların cevapları verilmeye çalışılmıştır:•9 ve 12 yaş grubu öğrencilerinin yönetici işlev becerileri ne düzeydedir? 9 ve 12 yaş grubu öğrencilerinin yönetici işlev becerileri cinsiyete ve sınıfa göre farklılaşmakta mıdır? •9 ve 12 yaş grubu öğrencilerinin sosyal becerileri ne düzeydedir? 9 ve 12 yaş grubu öğrencilerinin sosyal becerileri cinsiyete ve sınıfa göre farklılaşmakta mıdır?•9 ve 12 yaş grubu öğrencilerinin yönetici işlev becerileri ile sosyal becerileri arasında ilişki var mıdır? 9 ve 12 yaş grubu öğrencilerinin yönetici işlev becerileri ile sosyal becerileri arasındaki ilişki cinsiyete ve sınıfa göre farklılaşmakta mıdır?Araştırmanın çalışma grubu İstanbul İli Kadıköy ilçesinde bulunan bir ilköğretim okulunda eğitim gören 131 öğrencidir.Tarama yönteminin kullanıldığı araştırmada veri toplama araçları olarak, Wisconsın Kart Eşleme Testi ve Stroop Testi TBAG Formu, Okul Sosyal Davranış Ölçekleri kullanılmıştır.Araştırmaya katılan öğrencilerden elde edilen veriler SPSS 17.0 (Sosyal Bilimler için İstatistik Programı) ve PZT Computator Programı ile analize tabi tutulmuştur. Çözümleme ve yorumlamalarda ortalama (x), standart sapma (ss), bağımsız grup t-testi, frekans, yüzde dağılımları, Pearson çarpım moment korelasyon katsayısı, Fisher's Z testi gibi istatistiksel teknikler kullanılmıştır.Bu araştırmadan elde edilen istatistiksel değerlendirmeler sonucunda 9 ve 12 yaş grubu öğrencilerin yönetici işlev becerilerinin cinsiyete ve sınıf düzeyine göre farklılaştığı tespit edilmiştir. Yönetici işlevlerden perseverasyon ve bozucu etkiye direnç düzeylerinin cinsiyete göre farklılaştığı, bu farklılığın kızların lehine gerçekleştiği belirlenmiştir.Araştırmadan elde edilen bulgular değerlendirildiğinde 9 ve 12 yaş grubu öğrencilerin sosyal beceri düzeylerinin cinsiyet ve sınıf düzeyi değişkenlerine göre farklılaştığı tespit edilmiştir. Sonuçlar cinsiyet değişkeni açısından değerlendirildiğinde; kız ve erkek çocukların, sosyal yeterlilik düzeylerinin, olumsuz sosyal davranış gösterme ve olumlu sosyal davranışlar gösterme düzeylerinin anlamlı bir şekilde farklı olduğu ve bu farkın kız çocukları lehine olduğu bulunmuştur. Öğrenim görülen sınıf düzeyine göre farklılık incelendiğinde; 4. sınıf öğrencilerinin daha fazla olumlu sosyal davranış gösterdikleri, olumsuz sosyal davranış gösterme düzeyinin ise sınıf değişkenine göre farklılaşmadığı belirlenmiştir. Araştırmanın üçüncü sorusunda; 9 ve 12 yaş grubu öğrencilerinin yönetici işlev becerileri ile sosyal becerileri arasında ilişki olup olmadığı ve bu ilişkinin cinsiyete ve sınıf düzeyine göre farklılaşıp farklılaşmadığı sorusuna cevap aranmıştır. Çocukların perseverasyon düzeyleri ile bozucu etkiye direnç puanları ile OSDÖ toplam puanları arasında negatif yönde anlamlı bir ilişki olduğu belirlenmiştir. Çocukların perseverasyon ile bozucu etkiye direnç düzeyleri artıkça olumlu sosyal davranışlarının azaldığı söylenebilir. Kavramsallaştırma/ irdeleme düzeyleri ile OSDÖ toplam puanları arasında pozitif yönde bir ilişki olduğu bulunmuştur. Çocukların kavramsallaştırma/ irdeleme düzeyleri artıkça olumlu yönde sosyal davranış düzeyleri de artmaktadır. Bozucu etkiye direnç puanları ile olumsuz sosyal davranış puanları arasında ise pozitif yönde bir ilişki olduğu bulunmuştur. Bozucu etkiye direnç puanları artıkça olumsuz sosyal davranış puanları da artmaktadır. Çocukların yönetici işlev becerileri ile sosyal becerileri arasındaki ilişkinin cinsiyetlerine göre farklılaştığını ancak sınıf düzeyine göre farklılaşmadığı belirlenmiştir. Kız çocuklarının kavramsallaştırma/ irdeleme ile olumsuz sosyal davranışlar arasında negatif yönde bir ilişki varken, erkek çocuklarında bu pozitif yönde bir ilişki olarak ortaya çıkmaktadır.Anahtar Kelimeler: Yönetici işlevler, sosyal beceri, nöropsikolojik testler This study aims to determine the relationship between executive functions and social skills of students aged 9 and 12. In this general framework, the study tries to answer the following questions:•What is the level of executive function among students between ages 9 and 12? Do those skills differentiate according to gender and grade?•What is the level of social skills among students between ages 9 and 12? Do those skills differentiate according to gender and grade?•Is there a relationship between the executive functions and social skills of 9 and 12-year-old students and does this relationship vary based on the levels of gender and grade?The population of the present study intended to explore the relationship between executive functions and social skills includes 9 and 12-year-old students attending schools in the İstanbul Province. The sample of the study includes 131 students attending to a primary school in the Kadıköy district of the İstanbul Province.In the present research study in which a survey method was applied, the Wisconsin Card Sorting Test, Stroop Test-TBAG Form, School Social Behavioral Scale and Personal Information Form were used as data collection instruments.Collected data is analysed using SPSS 17.0 and PZT software. Mean (x), standard variation, independent group t-test, frequency, percentage distribution, Pearson multiplier moment correlation coefficent, Fisher's Z test are used as statistical techniques.According to statistical analysis, it was found that among the executive functions of 9 and 12-year-old students, their levels of perseveration and resistance to interfering effect vary depending on their gender and grade. Among executive functions, their levels of perseveration and resistance to interfering effect vary depending on gender in favor of girls.It was found that 9 and 12-year-old students levels of social competence, anti social behaviors and general social skills show variations depending on their gender variable. Girls and boys' levels of social competence, exhibiting anti social behaviors, exhibiting positive social behaviors are significantly different, and this difference is in favor of girls. Also, it was found that 9 and 12-year-old students levels of social competence and general social skill vary depending on the grade these students are in, and this difference is in favor of fourth graders. In the fourth and seventh graders' levels of exhibiting anti social behaviors, no significant difference is found.On the third question of the study, a negative significant relationship was found between children's levels of perseveration and their total scores in the SSBS. As children's levels of perseveration increased, their positive social behaviors decreased. A positive significant relationship was found between the conceptualization/inquiry levels of the children and their total SSBS scores. As their conceptualization/inquiry levels increased, their levels of positive social behaviors similarly increased. It was also found that there is a negative significant relationship between children's scores of resistance to interfering effect and social competence scores. As their scores of resistance to interfering effect increased, their social competence levels decreased. On the other hand, a positive significant relationship was found between children's resistance to interfering effect scores and their anti social behavior scores. As the resistance to interfering effect scores of the children increased, their anti social behavior scores also increased. The gender variable caused a significant difference only in the relationship between conceptualization/inquiry and anti social behavior, while negative relationship was found between the scores of girls in the conceptualization/inquiry dimension and their anti social behavior, this relationship was found to be positive for boys.Key Words: Executive functions, social skills, neuropsychological tests 112

Literatürde eroin bağımlılığının çeşitli bilişsel fonksiyonlarda bozulmaya yol açtığını ortaya koyan çeşitli çalışmalar mevcuttur. Eroin bağımlılarda tespit edilen dikkat, hafıza, organizasyon, dil, ya da yürütücü işlev sorunlarının altında yatan neden bilgi işleme süreçlerindeki yavaşlama olabilir. Buradan yola çıkarak bu çalışmada, eroin bağımlılığının yukarıdan aşağıya ve aşağıdan yukarıya bilgi işleme süreçleri üzerindeki etkisinin, sunulan görsel uyarıcıların izlenme açıları değişimlenerek, incelenmesi amaçlanmıştır.Çalışmaya bağımlılık kliniğinde yatarak tedavi gören 47 hasta ile yaş, cinsiyet ve eğitim düzeyi açısından eşleştirilmiş madde kullanım öyküsüne sahip olmayan 36 sağlıklı 18-35 yaş arası katılımcı alınmıştır. Deney sırasında, katılımcılara çalışmanın amaçları doğrultusunda hazırlanan bir nesne tanıma paradigması sunulmuştur. Buna göre katılımcılardan duydukları nesne ismi ile ekranda beliren nesne görüntüsünün birbiriyle uyumlu olup olmadığını ?doğru? ya da ?yanlış? tuşlarını kullanarak belirtmeleri istenmiştir. Kanonik ve kanonik olmayan ve uyumlu/uyumsuz uyarıcıların sunum sıraları Latin karesi tekniği kullanılarak dengelenmiştir. Araştırma sonucunda elde edilen verilerin değerlendirmesinde ve çözümlenmesinde frekans analizi, gruplar arası karşılaştırmalarda t-testi, ki-kare ve Mann Whitney U-testi, grup içi karşılaştırmalarında Wilcoxon işaretli sıralar testi uygulanmıştır.Çalışma sonucunda elde edilen bulgular, eroin bağımlılarının yukarıdan aşağıya ve aşağıdan yukarıya işleme süreçlerinde tepki süresi bakımdan kontrol grubundan anlamlı ölçüde farklılaştığını göstermiştir. Bununla birlikte hata oranı açısından deney grubu ile kontrol grubu arasında bir farklılaşma gözlenmemiştir. Sonuç olarak bu çalışma, çeşitli araştırmalarla da ortaya konan eroin bağımlılarındaki bilişsel ve nöropsikolojik bozulmaların altında yatan bir nedenin de yukarıdan aşağıya ve aşağıdan yukarıya işleme süreçlerindeki yavaşlama olabileceğini akla getirmekte ve literatüre bu yönde katkı sağlamaktadır.Anahtar Kelimeler: Eroin bağımlılığı, bilgi işleme, yukarıdan aşağıya işleme, aşağıdan yukarıya işleme, kanonik ve kanonik olmayan bakış açısı In literature, there are several studies demonstrating that heroin dependence causes deterioration on cognitive functions. The reason underlying attention, memory, organization, langue or executive function problems determined in heroin dependence may be slowness of information processing. From this point, in this study, it has been purposed to examine effect of heroin dependence bottom-up and top-down processing by varying monitoring aspects of visual stimulant presented. In this study, 36 healthy participants are between the age of 18-35 that are matched with 47 in-patients of clinic of addiction in terms of age, sexuality and education level were included. During the experiment, an object recognition paradigm prepared in the direction of purposes of the study, was offered to participants. According to this, participants were asked to indicate whether the name of what they heard and the object on the screen are in accord with or not by using the buttons of `True` or `False`. In evaluation and analysis of data obtained from study result; frequency analysis, t-test in intergroup comparisons, ki-square and Mann Whitney U-test, Wilcoxon marked lines test in in-group comparisons, were applied.Findings obtained at the end of the study, indicated that heroin dependents become different significantly in terms of response times in bottom-up and top-down processing. However, a differentiation was not observed between experiment group and control group, in terms of error rate.Consequently, this study suggests that a reason underlying cognitive and neuropsychological deteriorations of heroin addictions determining by several studies may be slowness bottom-up and top-down processing and also makes a contribution to literature in this direction.Key Words: Heroin addiction, information processing, top-down processing, bottom-up processing, canonical and non-canonical vantage 73

Bu araştırmada farklı kronotiplerdeki genç ve yaşlı katılımcıların sabah ve akşam uygulama zamanlarındaki yönetici işlev ve bellek performanslarının karşılaştırılması amaçlanmıştır.Çalışma, 101 genç ve 93 yaşlı olmak üzere toplam 194 katılımcı üzerinde gerçekleştirilmiştir. Katılımcıların kronotipleri Sabahçıl-Akşamcıl Anketi ile değerlendirilmiştir. Genç katılımcılar, sabahçıl, akşamcıl ve ara tiplerden, yaşlı katılımcılar ise sabahçıl ve aratiplerden oluşmuştur.Çalışmada, yönetici işlev testleri olarak, üç planlama testi (Londra Kulesi Testi-4, İki Boyutlu Londra Kulesi Testi, Çatışma Kulesi Testi), Wisconsin Kart Eşleme Testi, Iowa Kumar Testi kullanılmıştır. Sözel bellek testi olarak Sözel Bellek Süreçleri Testi ve örtük bellek testi olarak kelime tamamlama görevi kullanılmıştır.Katılımcılar, sabah 08:00-10:00 ve akşam 16:00-18:00 olmak üzere iki defa test edilmişlerdir. Testlerin sabah veya akşam uygulama zamanı ve testlerin veriliş sırası karşıt dengelenmiştir.Sonuç olarak, kronotip ve uygulama zamanının genç ve yaşlı yetişkinlerin yönetici işlev ve bellek performanslarını farklı şekilde etkilediği görülmüştür. Ayrıca, yaşlı sabahçılların performanslarının, uygulama zamanından daha çok etkilendiği sonucuna varılmıştır. In this study, it is aimed to compare executive and memory task performances of younger and older adults tested in two different times of day (morning vs evening).The study was conducted on 101 younger and 93 older participants, a total of 194 participants. Participants? chronotypes were assessed by Moningness-Eveningness Questionnaire. While younger participants consisted of morning, evening and neutral types, older participants were morning and neutral types.The participants were administered three planning tests (Tower of London Test-4, Two Dimensional Tower of London Test, Tower of Conflict), the Wisconsin Card Sorting Test, Iowa Gambling Test to assess their executive function capacity. The participants were also administrated the Turkish Version of Rey Auditory Verbal Learning Test-Part A and a word stem completion.The participants were tested between the hours of 08:00-10:00 am and 16:00-18:00 pm. Morning or evening administration times and order of the tests were counterbalanced.The results showed that chronotype and time of testing affected cognitive performances of younger and older participants differently. Besides this, cognitive performances of older morning types were more sensitive to time of testing. 176

Çalışmanın amacı, sağlıklı çocuklardaki dikkat gelişimini ve yaşın dikkat süreçleri üzerindeki etkisini yeni bir anlayış altında incelenmek, dikkat, ketleme ve yönetici işlevler arasındaki ilişkileri ortaya koymaktır. Çalışmanın örneklemini 2007-2008 eğitim-öğretim yıllarında Ankara Beytepe İlköğretim Okuluna devam eden, 44 (22 kız, 22 erkek) sağlıklı öğrenci oluşturmuştur.Çalışmada, çeşitli yönleri ile Yönetici İşlevleri ölçümleyen (WCST, Stroop, Yönetici İşlevleri Derecelendirme Ölçeği, Senkronize Parmak Tepkisi Görevi), ketlemeyi içeren görevler (Yap Yapma Görevi, Bileşik Uyaran Görevi, Ters Tepki Görevi, Durdurma Görevi, Atlanan Uyarıcı Görevi), dikkatin diğer yönlerini ölçen görevler (Sürekli Performans Testi, Seçici Dikkat Görevi) birlikte kullanılmıştır.Belirtilen amaçları incelemek üzere araştırmada farklı istatistiksel teknikler kullanılmıştır. Yaşın puanlar üzerinde etkisini incelemek için Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA), dikkat ve ketlemenin yönetici işlevler ile ilişkisini ortaya koymak için faktör analizi uygulanmıştır.Dikkat performansı açısından 109-132 ay ile 78-84 ay ve 85-96 ay arasında tepki sayılarında, ketleme performansı açısından da 109-132 ay ile 78-84 ay ve 85-96 ay arasında ancak tepki zamanında anlamlı fark elde edilmiştir.Yönetici İşlevleri Derecelendirme Ölçeği ile dikkat testleri ve ketleme testlerinin tabi tutulduğu faktör analizleri sonucunda Yönetici İşlevleri Derecelendirme Ölçeğinin dikkat ve ketleme test/görevlerinin hiçbiri ile aynı faktöre yüklenmediği, ayrıca ketleme test/görevlerinin ketleme ve tepki hızı boyutunda, dikkat test/görevlerinin ise dikkatin tepki zamanı, dikkatin tepkisel özellikleri boyutunda ölçüm yaptığı tespit edilmiştir.6-12 yaş çocuklarının dikkat ve ketleme görevlerindeki performans örüntülerinin incelendiği bu çalışmanın sonucunda, 109. ay ile birlikte çocukların dikkat ve ketleme performansları açısından ergenlere yakın bir düzeye eriştikleri belirlenmiştir. The aim of this study is to research the development of attention and inhibition, relationship between attention, inhibition and executive functions in healthy children by new approach. The sample consisted of 44 healthy children (22 females, 22 males) attending Beytepe Elementary School in Ankara during 2007-2008 academic year.For this purpose of this, some test/tasks are used for measuring executive fonction (Wisconsin Card Sorting Test: WCST, Stroop Test, Behaviour Rating Inventory of Executive Function: BRIEF, Synchronised Finger Tapping Task), inhibition (Go No Go Task, Summation Task, Reversal Task, Stop Task, Omitted Stimulus Task), other dimension of attention (Continuos Performance Test, Selective Attention Task).To investigate the specified objectives, One-Way Analysis of variance (ANOVA) was used to test the effect of age on the test/task scores. The analyses were performed for each of these task scores using One-Way Analysis of variance (ANOVA). Factor Analyses was used to test the relationship between attention, inhibition and executive functions.Significant differences are found 109-132 monthly children with 78-84 months and 85-96 months children about attention response score and inhibition response latency performance. Results of Factor Analyses of BRIEF, attention and inhibition test/task showed that BRIEF isn?t the same factor like attention and inhibition test/task. Moreover, factor analyses showed that attention test/task measure response and response time dimension, inhibition test/task measure response time dimension.As a result of this study, inhibition is developing in 109th month and attention is developing in 121th month. In these months, children's attention and inhibition performance access to a level close to the adolescent has been identified. 123

Bu çalışmada, 6-10 yaş arasındaki çocuklarda, Dikkat Eksikliği HiperaktiviteBozukluğu'na (DEHB) duyarlı ve özgül olan nöropsikolojik özelliklerin belirlenmesi venöropsikolojik testler yoluyla ölçülen bilgi işleme süreçlerinin araştırılmasıamaçlanmıştır. Böylece, nöropsikolojik test puanlarının DEHB tanısı koyma ölçütüolma durumu test edilmiştir.Çalışmanın örneklemi 1-5. sınıfa giden 6-10 sınıf/yaş grubundaki 153 (DEHB-DEalttipinde 33, DEHB-HD alttipinde 24, DEHB-B 23, Kontrol 73) erkek çocuktanoluşmuştur.Çalışmada Klinik ve Sağlıklı Çocuk Örneklemler İçin Bilgi Toplama Formu, WechslerÇocuklar İçin Zeka Ölçeği-Geliştirilmiş Formu, Raven Standart Progresif MatrislerTesti, Stroop Testi TBAG Formu, Wisconsin Kart Eşleme Testi, Görsel İşitsel SayıDizileri B Formu, Sayı Dizileri Öğrenme Testi, Çizgi Yönünü Belirleme Testi,İşaretleme Testi Türk Formu, Mangina Testi, Bilginin Doğruluk Derecesi Testi, BilmeHissi Testi, Ölçüt Testi, Okul Çağı Çocukları İçin Duygulanım Bozuklukları veŞizofreni Görüşme Çizelgesi, Conners Anne/Baba ve Öğretmen Derecelendirme Ölçeği,Çocuklar İçin Kovacs Depresyon Envanteri ve Spielberger Durumluk - Sürekli KaygıÖlçeği uygulanmıştır.İstatistiksel analizlerde grubun nöropsikolojik test puanları üzerindeki etkisi, yaşınistatistiksel olarak kontrol edildiği MANCOVA ile incelenmiştir. Anlamlı çıkan temeletkiler için gruplararası farkın kaynağını belirlemek amacıyla post hoc analizleryapılmıştır. Nöropsikolojik test puanlarının faktör yapısını belirlemek amacıyla TemelBileşenler Analizi (TBA) kullanılmıştır.Yapılan analizler grup etkisinin anlamlı olduğunu ortaya koymuş, farklar, hesaplanan94 puandan 41'i için elde edilmiştir. Post hoc analizler anlamlı farkların kontrol grubuile tanı grupları arasında olduğunu göstermiş, kontrol grubunun sergilediği performanstanı gruplarınınkinden her seferinde daha yüksek olmuştur. Ayrıca, 9 puanın DEHBalttiplerini ve kontrol grubunu birbirinden ayırdettiği, 43'ünün ise gruplar arasındaanlamlı bir fark yaratmadığı belirlenmiştir. TBA sonucunda, kontrol grubu için eldeedilen faktör örüntülerinin tanı gruplarında bozulduğu görülmüştür.Elde edilen bulgular nöropsikolojik testlerin DEHB'ye özgül bozulmaları yansıtmadabir ölçüt olarak kullanılabileceğini ortaya koymuştur. Bulgular DEHB'de görülenbilişsel bozulmaların fronto-pariyetal bölgeler ve onların subkortikal projeksiyonlarınıkapsayan yaygın ve karmaşık bir nöroanotomik ağın işlevlerindeki bozukluğa bağlıolabileceğini düşündürmüştür.Anahtar sözcükler: DEHB, nöropsikolojik testler, dikkat eksikliği, dürtüsellik,hiperaktivite, yönetici işlevler, üst-biliş The aims of this study were to find the neuropsychological features that are bothsensitive and specific to Attention Deficit Hyperactivity Disorder (ADHD) in childrenof 6-10 yeas of age and to investigate the information processing operations that thesetests measure. In this way, the potential use of the neuropsychological test scores fordiagnosing ADHD was tested.The study sample consisted of 153 (ADHD-Inattention subtype: 33, ADHDHyperactivity/Impulsivity subtype: 24, ADHD-Combined subtype: 23, Control: 73)boys who were 6-10 years of age and were attending the 1st-5th grades of the elementaryschool.The neuropsychological tests and tasks consisted of the Wechsler Intelligence Scale forChildren-Revised, Raven Standard Progressive Matrices Test, Stroop Test, WisconsinCard Sorting Test, Visual Aural Digit Span Test, Serial Digit Learning Test, Judgmentof Line Orientation Test, Verbal and Nonverbal Cancellation Tests, Mangina Test andMeta-Cognition Tasks (the Felt Degree of Correctness of Knowledge, Feeling ofKnowing, Criterion Test). The clinical scales consisted of Schedule For AffectiveDisorders and Schizophrenia for School Age Children- Present and Lifetime Version,Conners? Teacher Rating Scale, Conners? Parent Rating Scale, Kovacs ChildrensDepression Inventory, Spielberger State Trait Anxiety Inventory for Children.Information on participants was obtained using standard forms that were seperatelydeveloped for children with ADHD and for healthy children.The effect of group (3 subtypes of ADHD and control group) on neuropsychologicaltest scores was tested using multivariate analysis of variance where age was used as thecovariate (MANCOVA). The origins of the significant effects were tested using posthoc analyses of the Bonferroni type to guard against inflated Type 1 error. Principalcomponents analysis (PCA) was used for identifying the factor structure of theneuropsychological test scores.MANCOVA revealed a significant effect of group variable on 41 of the 94neuropsychological test scores. In all cases, the scores of the control group weresignificantly better than that of the clinical groups. There was a significant differencebetween the clinical groups on 9 scores. The scores of the control group revealed anorganized factor structure. In the diagnostic groups, however, this structure becamedisorganized.The findings showed that that the neuropsychological tests that the present study usedcan provide measures on the specific defects that occur in children with ADHD. Thewidespread affect on cognitive functions suggested that these defects are the result ofdysfunction of a widespread and complex neuroanatomical network that encompassesthe frontoparietal cortex and their subcortical projections.Keywords: ADHD, neuropsychological test, attention deficit, impulsivity,hyperactivity, executive function, meta-memory 264

Çocuklarda Yaş İle Üst-Bellek Türleri Arasındaki İlişki, Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2006. Çalışmanın amacı, çocuklarda yaş ile üst-bellek türleri, yönetici işlevler, zihinsel yetenek ve bilişsel gelişim düzeyi ölçümleri arasındaki ilişki örüntüsünü ortaya koymak, ayrıca, test puanlarından yaşın yordanabilirliğini incelemektir. Çalışmanın örneklemini 2004-2005 eğitim-öğretim yıllarında Ankara'nın Mamak ve Çankaya ilçelerindeki Milli Eğitim Bakanlığı'na bağlı ilköğretim okullarına devam eden, 80 (39 kız, 41 erkek) sağlıklı çocuk oluşturmuştur. Çalışmada kullanılan testler şunlar olmuştur: Üst-bellek türlerini ölçmek için, Kelime Listesi (KL), Bilginin Doğruluk Derecesi (BDD), Bilme Hissi Testi (BHT), Ölçüt Testi (ÖT) kullanılmıştır. Yönetici işlevleri ölçmek için, Wisconsin Kart Eşleme Testi (WCST) ve Stroop Testi TBAG Formu kullanılmıştır. Zihinsel yeteneği ölçmek için, Raven Standart Progresif Matrisler Testi (RSPM), bilişsel gelişim düzeyini ölçmek için, Mantıklı Düşünme Testi (MDT) kullanılmıştır. Belirtilen amaçlan incelemek üzere araştırmada farklı istatistiksel teknikler kullanılmıştır. Yaş ile uygulanan testlerden hesaplanan puanlar arasındaki ilişkileri belirlemeye yönelik olarak korelasyon analizi, faktör analizi, basit doğrusal ve aşamalı çoklu regresyon analizi uygulanmıştır. Yaş ve cinsiyetin test puanlan üzerindeki etkisini ortaya koymak amacıyla faktörlü desenlere uygun ANOVA ve MANOVA uygulanmıştır. Yaş ile test puanları arasındaki korelasyon analizi sonuçlan, yaş ile BH dışındaki puanlar arasında anlamlı ilişkiler olduğunu göstermiştir. Test puanlarının arasındaki ilişkilere bakıldığında, yönetici işlev testleri ile üst-bellek türleri ve MDT arasında genelde düşük düzeyde ilişkiler olduğu, yönetici işlev testleri ile RSPM arasında düşük ve orta düzeyde ilişkiler olduğu görülmüştür. Üst-bellek türleri ile MDT arasında düşük,m RSPM arasında düşük ve orta düzeyde ilişkiler bulunmuştur. Testler arasında en yüksek ilişkinin RSPM ile MDT arasında olduğu görülmüştür. Basit doğrusal ve aşamalı çoklu regresyon analizi sonuçlan, test puanlarından yaşın yordanabildiğini göstermiştir. Test puanlarından yaşı en yüksek yordayanın RSPM süre olduğu görülmüştür. ANOVA ve MANOVA sonuçlan, yaşın cinsiyete göre daha etkili bir değişken olduğunu göstermiştir. Yaş ve cinsiyetin bazı puanlar üzerinde ortak etki gösterdiği görülmüştür. On bir yaşla birlikte, üst-bellek türleri, yönetici işlevler, genel yetenek ve bilişsel gelişim düzeyinde ilerleme görülmüştür. Elde edilen sonuçlar literatür doğrultusunda tartışılmıştır.Anahtar Sözcükler Üst-bellek, yönetici işlevler, bilişsel gelişim, genel yetenek, yaş, cinsiyet. The aim of this study was to examine the pattern of relations between age and measurements of types of meta-memory, executive functions, mental ability, cognitive development level. Another aim was to study the predictability of age form the utilized test scores. The sample consisted of 80 healthy children (39 females and 41 males) attending elementary schools of the Ministry of Education in the Mamak and Çankaya counties of Ankara during the 2004-2005 academic year. The tests used in the study were as follows: meta-memory measures taken using Word List (WL), Evaluation on the Degree of Correctness of Knowledge (ECK), Feeling of Knowing (FOK), Criterion Test (CT). Executive functions were assessed using Wisconsin Card Sorting Test (WCST) and TBAG form of Stroop Test. Mental ability was assessed using Raven's Standard Progressive Matrices (RSPM). Level of cognitive development was assessed using the Logical Reasoning Test (LRT). To investigate the specified objectives, Product Moment Correlation Analysis, Principal Component Analysis (PCA), Simple Logistic Regression, Stepwise Multiple Regression Analyses were employed. Analysis of variance (ANOVA) and multivariate ANOVA (MANOVA) were also used to test the effect age and gender on the test scores. Correlation analysis of age and test scores revealed the existence of significant relations between test scores and age except FOK. The correlation analysis between scores showed that, there were low correlations between scores on executive functions and meta-memory tests. Similarly there were low correlations between scores on executive functions tests and LRT. There were low to medium correlations between executive function scores and RSPM scores. There were low correlations between meta-memory scores and LRT scores. There were low to medium correlations between meta-memoryscores and RSPM scores. The highest correlations were obtained between RSPM and LRT scores. The results of simple logistic regression and stepwise multiple regression analyses showed that age could be predicted on the basis of test scores and the highest prediction rate was obtained for the duration score of RSPM. The results of ANOVA and MANOVA showed that age was a more influential variable than gender. There was age and gender interaction effect on some of the scores. Scores on meta-memory, executive functions, mental ability and cognitive development level increased up to eleven years of age. The results of the study were discussed with the context of the related literature.Key Words Meta-cognition, executive functions, cognitive development, general ability, age, gender. 169

ÖZET Raven Standart Progresif Matrisler (RSPM), genel yeteneğin yanında görsel mekansal algı, muhakame, zihinsel esneklik, soyut düşüme ve analitik düşünme gibi özellikleri ölçmektedir. Bir zeka testi olan WISC-R ise büyük ölçüde akademik başarıyı yansıtmaktadır. Bu çalışmada her ikisi de genel yetenek testi olarak bilinen RSPM ile WISC-R'ın Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) olan deneklerin değerlendirilmesinde kullanımı araştırılmıştır. Ayrıca araştırmada DEHB 'in derecelendirilmesinde kullanılan Conners Aile Derecelendirme Ölçeği (CADÖ) ve Conners Öğretmen Derecelendirme Ölçeği (CÖDÖ) ile görsel algıyı değerlendiren Bender Geştalt Görsel Algı (BGGA) testleri de ele alınmıştır. Bu araştırmanın üç temel amacı bulunmaktadır. Bu amaçlardan ilki RSPM, WISC-R, BGGA, CADÖ ve CÖDÖ'nün aralarında oluşturduğu ikili ilişkileri incelemektir. Araştırmanın ikinci amacı, testlerden elde edilen puanların oluşturduğu faktör yapışım incelemektir. Araştırmanın üçüncü amacı ise çalışmada kullanılan testlerin DEHB 'in derecesini yordama katsayısının belirlenmesidir. Çalışmada, 6-11 yaş aralığında, orta sosyoekonomik düzeyde, ilk defa DEHB tanısı almış, 45 erkek denekten yararlanılmıştır. Veri toplama işlemleri Çukurova Üniversitesi ile Ankara Üniversitesinin Çocuk Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dallarına başvuran denekler üzerinde yürütülmüştür. Bu araştırmada daha önce ilaç tedavisi uygulanmamış deneklerden yaralanılmıştır. Testler arasındaki ilişkileri incelemek için Pearson Momentler Çarpımı Korelasyon tekniği uygulanmıştır. Buna göre RSPM ile WISC-R alt testleri arasındaki ilişkiyi ele alan değerlendirmede RSPM alt testleri ile (A,B,C,D) WISC- R'ın tüm alt testleri arasında anlamlı ilişki bulunmuştur. CÖDÖ ile RSPM arasında ise bir ilişki saptanmamıştır. CÖDÖ ile WISC-R'ın alt testlerinden Benzerlikler ve Sözcük Dağarcığı arasında ilişki bulunmuştur. CADÖ ile RSPM alt testleri (B,C) arasında anlamlı ilişki olmuştur. CADÖ ile WISC-R'ın alt testleri (Genel Bilgi, Yargılama, Benzerlikler, Sözcük Dağarcığı, Resim Düzenleme, Küplerle Desen, Şifre) arasında anlamlı ilişki bulunmuştur. Ayrıca çalışmada BGGA testinin WISC- R'ın tüm alt testleri ve RSPM'in alt testleri (A,B,D) ile arasında ilişki saptanmıştır.Ill Testler arasındaki ortak faktör yapısını incelemede, elde edilen verilere Temel Bileşenler Analizi uygulanmış ve Varimaks Rotasyonu sonrasında özdeğeri 1.00'den büyük olan 3 faktör elde edilmiştir. Yapılan faktör analizi bulgularına göre WISC-R'ın tüm alt test puanlarının ve BGGA Testi puanlarının yüklendiği birinci faktör `genel yetenek` faktörü olarak adlandırılmıştır. RSPM'in tüm alt testlerinin pozitif yönde yüklendiği ikinci faktör `yönetici işlevler`; CADÖ ve CÖDÖ puanının negatif yönde yüklendiği üçüncü faktör ise `DEHB derecelendirme faktörü` olarak betimlenmiştir. WISC-R, RSPM ve BGGA testlerinden hangisinin DEHB'in şiddetini daha yüksek bir katsayıyla yordadığının belirlenmesi için verilere aşamalı çoklu regresyon (stepwise multiple regression) analizi uygulanmıştır. Bu analizde yordayıcı değişken test puanlan, yordanan değişken de CÖDÖ ve CADÖ puanlan olmuştur. Her bir yordayan değişken için iki analiz yapılmıştır. Bu doğrultuda WISC-R puanlan ve BGGA puanı ilk analizde tek başına ikinci analizde de RSPM puanları ile birlikte yer almıştır. İlk olarak CÖDÖ'nün yordanması için WISC-R alt test puanlan ve BGGA Testi puanının incelendiği regresyon modelinde, tek yordayıcı değişken Benzerlikler alt testi olarak bulunmuştur. İkinci aşama olan RSPM, WISC-R ve BGGA puanlarının birlikte ele alındığı durumda ise CÖDÖ için üç yordayıcı değişken ortaya çıkmıştır. Bu değişkenler sırasıyla Benzerlikler, RSPM/D ve RSPM/B puanları olmuştur. WISC-R ve BGGA'nın birlikte ele alındığı ilk analizde CÖDÖ'nün yordanma derecesi.20 iken RSPM'nin de katıldığı modelde CÖDÖ'nün yordanma derecesi.40'a çıkmıştır. CADÖ'nün yordanması için WISC-R alt test puanlan ve BGGA puanının yordayıcı değişken olarak ele alındığı regresyon modelinde tek değişken olarak Resim Düzenleme yer almıştır. WISC-R ve BGGA ile birlikte RSPM'in de ele alındığı modelde ise CADÖ'yü yordayan tek değişken yine Resim Düzenleme olmuştur. Bu çalışma DEHB 'i yordamada, dolayısıyla DEHB tanısı koymada RSPM'in önemli katkısı olduğunu göstermektedir. Bu doğrultuda DEHB'in tanısal değerlendirilmesinde kullanılan testler arasına RSPM' inde eklenmesinin uygun olacağı düşünülmektedir. IV SUMMARY Raven Standard Progressive Matrices (RSPM) assess visuo-patial perception, reasoning, intellectual flexibility, abstract thinking and analytical thinking, thus intelligence. Wechsler Intelligence Scale for Children (WISC-R) is an intelligence test that is highly loaded with academic achievement. In the present study, RSPM and WISC-R, two tests of intelligence, were used to evaluate Attention Deficit and Hyperactivity Disorder (ADHD). Other tests in this study were Bender Geştalt Visual Perception Test (BGVPT) which measure visual perception; Conners Parent Rating Scale (CPRS) and Conners Teacher Rating Scale (CTRS) which are used in rating ADHD. The present study had three basic goals. The first was to analyze the correlations between RSPM, WISC-R, BGVPT, CPRS and CTRS. The second was to examine the factor structure of the utilized tests. The final goal was to determine the predictability of CPRS and CTRS, thus ADHD, from the utilized neuropsychological test. This study was conducted on 45 subjects who were in the age range of 6-1 1 years and belonged to middle socioeconomic level. The study was conducted on subjects who didn't take pharmacotherapy. Subjects were recruited from Child Psychiatry Departments of Çukurova University and Ankara University. Pearson Correlation Analysis was used to examine correlations between the various test scores. Significant correlations were obtained between subtests of RSPM and WISC-R. None of the correlations between CTRS and RSPM scores were found to be significant. Significant correlations were obtained between CTRS score and subtests of WISC-R (General information, Comprehension, Similarities, Vocabulary, Picture Arrangement, Block Design and Coding). BGVPT score was significantly related to all subtests of WISC-R and some of the subtests (A,B,D) of RSPM. Principal Component Analysis with varimax rotation was used to examine factor structure of the tests. The Principal Component Analysis yielded three factorswith eigen values greater than 1. The first factor included WISC-R and BGVPT and was thus labelled as `general ability`. The second factor included RSPM subtetst and was labelled as `executive function`. The third factor included CTRS and CPRS scores and was labelled as `level of ADHD`. Stepwise multiple regression analyses were applied to detemine predictability of DEHB level from RSPM, WISC-R and BGVPT. In the analyses, CPRS and CTRS were predicted variables. In one analysis predictive variables were WISC-R and BGVPT and in the second WISC-R and BGVPT and RSPM. The stepwise multiple regression that analysed the predictability of CTRS from WISC-R and BGVPT showed the Similarities score as the only predictive variable. When RSPM scores were added to the model, three predictive variables emerged. These were found to be Similarities, RSPM/D and RSPM/B scores. By the addition of RSPM to the model, the prediction level increased form.20 to.40. The stepwise multiple regression that analysed the predictability of CPRS from WISC-R and BGVPT showed the Picture Arrangement subtest as the only predictive variable. When RSPM subtest were added to the model, the only predictive variable was again Picture Arrangement. The present study showed that RSPM crucially contributes to predicting and thus daignosing ADHD. Thus, it would be useful to add RSPM to the tests that are used in the diagnostic assessment of ADHD. 68