Search

Bu çalışmada, Aksaray Üniversitesinin enerji verimliliğini üst düzeyde kullanabilmek amacı ile üniversitenin enerji ihtiyacına göre kojenerasyon sistemi ekonomik analizi yapılmıştır. Dünyada artan nüfus, teknolojik ilerlemeler ve insanların modern şartlarda yaşama isteği doğal olarak artmaktadır. Bu sebeple son yıllarda hızla artan petrol, doğal gaz ve kömür gibi enerji kaynaklarındaki tüketim miktarı şimdi ve gelecekte enerji krizlerine sebep olacaktır. Aynı zamanda Dünya Kovid-19 salgını yaralarını sarmaya çalışırken, ortaya farklı enerji arayışları çıkartacaktır. Bu gelişme ile dünyadaki enerji krizi 2022 ve sonrasındaki yıllarda enerji arayışı kriz haline gelecektir. Bu nedenle yeni kaynak arayışı devam ederken mevcut kaynakları ekonomik, verimli, geri kazanımları maksimum seviyede ve enerji tüketimini tasarruflu şekilde kullanılmalıdır. Bu arayışlara en uygun süreçlerden biri kojenerasyon sistemleridir. Kojenerasyon veya Birleşik Isı ve Güç (CHP) sistemi aynı anda hem elektrik hem de kullanılabilir ısı üreten yüksek verimli bir sistemdir. Kojenerasyon sistemi yüksek enerji verimliliği, enerji tasarrufu sağlar ve sera gazı salınımını azaltır. Kojenerasyon sistemlerinin ana özelliği genel olarak, tek bir enerji kaynağı tüketimi süreci aracılığıyla elektrik ve faydalı ısı üretir. Kojenerasyon sistemi ile elektrik, tüketim noktasında üretilir. Bu durum arzın ulaşım ve dağıtım ile ilgili arızalara ve kayıplara maruz kalmaması anlamına gelmektedir. Aynı zamanda, dağıtım ve bakım maliyetleri ortadan kalkmaktadır. Kojenerasyon sistemlerinin kullanımının enerji tüketiminin azalmasına ve daha temiz yakıtların kullanımına imkan vermesi sonucunda çevreye daha az zarar verilmesi, kojenerasyon sistemlerinin yapılabilirliği açısından avantajlı sayılabilecek özelliklerdendir. Sayılan özellikler, literatürden alınan bilgiler, yapılan hesaplamalar ve araştırmaların ışığında yapılan bu test çalışmasının sonucunda da kojenerasyon uygulamasının avantajlı bir sistem olduğu kanıtlanmıştır. Sistemin analiz sonuçlarına göre üniversitenin yıllık amortisman sonucu 1.916.847,57 TL/Yıl yatırım için ilk maliyet yaklaşık 2,85 yıl gibi kısa bir zaman diliminde amorti edebilme durumu hesaplanmıştır., In this study, in order to use the energy efficiency of Aksaray University at a high level, the economic analysis of the cogeneration system was made according to the energy needs of the university. Increasing population in the world, technological advances and people's desire to live in modern conditions naturally increase. For this reason, the amount of consumption in energy resources such as oil, natural gas and coal, which has increased rapidly in recent years, will cause energy crises now and in the future. At the same time, while the world is trying to heal the wounds of the Covid-19 epidemic, different energy searches will emerge. With this development, the energy crisis in the world will become a crisis in 2022 and the following years. For this reason, while the search for new resources continues, existing resources should be used economically, efficiently, with maximum recovery and energy consumption saving. One of the most suitable processes for these pursuits is cogeneration systems. A Cogeneration or Combined Heat and Power (CHP) system is a highly efficient system that simultaneously produces both electricity and usable heat. The cogeneration system provides high energy efficiency, energy savings and reduces greenhouse gas emissions. The main feature of cogeneration systems is generally generating electricity and useful heat through a single process of energy source consumption. With the cogeneration system, electricity is produced at the point of consumption. This means that the supply is not subject to failures and losses associated with transportation and distribution. At the same time, distribution and maintenance costs are eliminated. Less damage to the environment as a result of the use of cogeneration systems to reduce energy consumption and to use cleaner fuels is one of the features that can be considered advantageous in terms of the feasibility of cogeneration systems. As a result of this test study, which was carried out in the light of the listed features, information obtained from the literature, calculations and researches, cogeneration application has proven to be an advantageous system. According to the analysis results of the system, it has been calculated that the university can amortize its investment cost in a short period of approximately 2.85 years as a result of annual depreciation.

Kıbrıs, coğrafi olarak Asya, Avrupa ve Afrika’nın kesiştiği deniz alanında bir ada olup üç kıtaya yakınlığı ve ilişkileri bakımından benzersiz jeopolitik özellikleri bulunmaktadır. İngiliz sömürge yönetiminin sona ermesiyle tarihi ve siyasi haklar yanında jeopolitik gerçeklerin de dikkate alınmasıyla kurulan Kıbrıs Cumhuriyeti’ndeki barış ve istikrar, Yunanistan’ın Enosis planına kurban edilmiştir. 21. Yüzyıl başında ada civarında bulunan doğalgaz kaynaklarının, adanın asli sahiplerinden olan Türk toplumu ve KKTC hiç dikkate alınmadan işlenmesi ve pazarlanması konusunda bölge gerçeklerine aykırı EastMed projesi çökmüştür. Geçen sürede bütün tarafların haklarına riayet eden çözüm yolları araştırılması devam etmektedir. Çünkü Türkiye olmadan üretilecek gazın Avrupa’ya ulaştırılması sorunludur. Bugüne kadarki çözümsüzlüğün temelinde bulunan Yunanistan’ın çağdışı, emperyalist ve irredentist iddiaları yerine ülke ve bölge gerçekleri ile uluslararası hukukun gerektirdiği zeminde uzlaşı zorunluluk haline gelmiştir. 2022 itibariyle Rum kesiminin en önemli destekçisi ABD de EastMed projesinden çekilmiştir. Avrupa’nın çok daha fazla doğalgaza ihtiyacının bulunduğu bu dönemde Kıbrıs çevresindeki gazın, Kıbrıs’ta adil çözüm ile Türkiye üzerinden ulaştırılması aciliyet kazanmıştır. Bildiride Kıbrıs ve bölge gerçeklerine aykırı baskı ve dayatmalar ile Enosis hayalleri yerine uluslararası hukuk kapsamında, barış, güvenlik ve refah ile sonuçlanacak çözüm yolları tahlil edilmektedir Cyprus is an island in the sea area where Asia, Europe and Africa intersect geographically, and it has unique geopolitical features in terms of its proximity and relations to three continents. With the end of British colonial rule, peace and stability in the Republic of Cyprus, which was established by taking into account geopolitical realities as well as historical and political rights, was sacrificed to the Enosis plan of Greece. The EastMed project, which is contrary to the realities of the region, collapsed in the processing and marketing of natural gas resources discovered around the island at the beginning of the 21st century, without taking into account the Turkish community and the TRNC, which are the original owners of the island. In the past, solutions that respect the rights of all parties are being investigated. Because without Turkey, it is problematic to transport the existing gas to Europe. Instead of Greece’s outdated, imperialist and irredentist claims, which have been at the root of the deadlock until today, it has become a necessity to reconcile with the realities of the country and region and on the ground required by international law. As of 2022, the most important supporter of the Greek Cypriot side, the USA, has withdrawn from the EastMed project. In this period when Europe is in need of much more natural gas, it became urgent to transport the gas around Cyprus to Europe via Turkey with a just solution in Cyprus. In the paper, instead of pressures and impositions contrary to the realities of Cyprus and the region, and the dreams of Enosis, solutions that will result in peace, security and prosperity within the scope of international law are analyzed.

Todays’ where energy is extremely important, every type of energy that countries can produce using their existing facilities is of great importance especially for countries that are dependent on abroad in term of energy sources. In this respect, another method, which is as important as using renewable energy sources, is to make use of idle energy. The energy that can be generated in natural gas pressure reduction stations can be given as an example of this situation. Existing natural gas pressure reducing and measuring stations reduce the pressure of natural gas by using an expansion valve. In this study, the power generation potential that can be produced by using an expansion turbine instead of an expansion valve for the pressure reduction process of natural gas was investigated. For this, power generation potential was investigated by using one-year data taken from an A-Type pressure reduction and measurement station (RMS-A) in our country. The pressure and temperature values of the natural gas at the station entrance and the inlet flow rate to the station were used as the basic input parameters of the study. The amount of power that can be obtained was calculated by simulating these parameters in a computer software. As a result, it was evaluated that a significant level of power generation can be produced while reducing the pressure of natural gas at pressure reduction and measuring stations., Enerjinin son derece önemli olduğu günümüzde ülkelerin mevcut olanaklarını kullanarak üretebilecekleri enerjinin her türü özellikle enerji kaynağında dışa bağımlı olan ülkeler açısından büyük önem taşımaktadır. Bu açıdan yenilenebilir enerji kaynaklarını kullanmak kadar önemli olan bir diğer yöntem de atıl durumdaki enerjiden yararlanmaktır. Doğal gaz basınç düşürme istasyonlarında üretilebilecek enerji bu duruma örnek olarak verilebilir. Mevcut doğal gaz basınç düşürme ve ölçüm istasyonları, doğal gazın basıncını genleşme vanası kullanarak düşürmektedir. Bu çalışmada doğal gazın basınç düşürme işlemi için genleşme vanası yerine genleşme türbini kullanarak üretilebilecek güç üretim potansiyeli incelenmemiştir. Bunun için bir A tipi doğal gaz basınç düşürme ve ölçüm istasyonu (A-Type Gas Pressure Regulation & Metering Station – RMS-A) adı verilen tipi bir basınç düşürme ve ölçüm istasyonundan alınan bir yıllık veriler kullanılarak güç üretim potansiyeli incelenmemiştir. Doğal gazın istasyon girişindeki basınç ve sıcaklık değerleri ile istasyona giriş debisi çalışmanın temel girdi parametreleri olarak kullanılmıştır. Bu parametreler bir bilgisayar yazılımında simüle edilerek elde edilebilecek güç miktarı hesaplanmıştır.. Sonuç olarak basınç düşürme ve ölçüm istasyonlarında doğal gazın basıncı düşürülürken aynı zamanda önemli seviyede güç üretimi sağlanabileceği değerlendirilmiştir.

Bu tez çalışması BAP tarafından BTÜBAP-2022-YL-18 nolu proje ile desteklenmiştir. Dr. Öğr. Üyesi Hasan OKTAY bu tez çalışmasının ikinci danışmanıdır., Dünyada her yıl, petrol-doğalgaz ve jeotermal sondajları yapılarak milyonlarca metre küp enerji kaynağı elde edilmektedir. Çıkartılan bu kaynaklar, bir dizi işlemden geçirilip enerjinin farklı formlarına dönüştürülmektedir. Petrol-doğalgaz ve jeotermal kaynaklarının sondajları, üretimleri ve işlenmeleri ekonomik bakımdan yüksek olmasından dolayı sektörde faaliyet gösteren şirketlerle beraber enerji tüketen her sektör için maliyetin düşürülme hedefi son derece önem arz etmektedir. Petrol yatakları akışkan özelliğine göre Newton ve nano-Newton olarak adlandırılır. Üretimleri ve sebep oldukları maliyetleri birbirinden farklıdır. Özellikle nano-Newton (ağır) petrollerin içerisinde, petrol rezervinin kimyasal özelliğine göre farklı oranlarda “parafin, asfalt ve katran” bulunur ve yüzeye doğru hareketleri sırasında ısı kayıplarından kaynaklı fiziksel değişimleri meydana gelir ve katılaştıkları durumda tıkanmalar görülür. Buna önlem olarak kuyu çimentolamada kullanılan çimentoların ısıl yalıtım özelliklerinin arttırılarak bu sorunların önüne geçilmesi hedeflenmektedir. Bu tez kapsamında mevcut petrol-doğalgaz ve jeotermal sahalarında en yaygın olarak kullanılan G sınıfı çimento içerisine hacimce %5’ten %30’a kadar artan oranlarda perlit gibi ülkemizin kaynak bakımından büyük rezervlere sahip olduğu malzemelerin eklenmesiyle yeterli dayanım ve yüksek ısı yalıtımı özelliğine sahip çimentoların üretilmesi hedeflenmiştir. Elde edilen ürünlerin mekanik ve ısıl özellikleri mevcut G tipi çimento ile karşılaştırılmıştır. Üretilen yeni tip çimentoların özelliklerinin API standartlarına uygun olması ve kuyu formasyonlarına uygulanabilirliğinin sağlanması amacıyla farklı oranlarda katkı maddeleri de ilave edilmiştir. Yapılan çalışmalarda ayrıca üretilen numunelerin içeriği, oranı, termofiziksel ve mekanik özelliklerinin arasındaki ilişkiler incelenmiş olup ilişkiler denklem ve grafiklerle verilmiştir. Deneysel çalışmalar sonucunda hacimce % 30 perlit katkılı çimentonun ısıl iletkenlik katsayısının mevcut G tipi çimentoya göre % 62.37 daha az olduğu tespit edilmiştir. Üretilen yeni çimento tiplerinin üretim aşamasındaki kuyularda kullanılmasıyla, mümkün mertebe destek amaçlı kullanılan ilave ekipman-operasyon giderleri ile harcanan zamanın azaltılması, iş kayıplarının engellenmesi ve üretimin aksamasının önüne geçilerek maliyetlerinin azaltılması hedeflenmektedir., Millions of cubic meters of energy resources are obtained by drilling oil-natural gas and geothermal drillings in the world every year. These extracted resources are processed through a series of processes and converted into different forms of energy. Since the drilling, production and processing of oil-natural gas and geothermal resources are economically high, the goal of reducing costs is extremely important for companies operating in the sector as well as for every sector that consumes energy. Oil deposits are called Newtons and nano-Newtons according to their fluidity. Their production and the costs they cause are different from each other. Particularly, nano-Newtonian (heavy) oils contain "paraffin, asphalt and tar" in different proportions depending on the chemical properties of the oil reserve, and physical changes occur due to heat losses during their movement towards the surface and clogging occurs when solidified. As a precaution, it is aimed to prevent these problems by increasing the thermal insulation properties of cements used in well cementing. Within the scope of this thesis, cements with sufficient strength and high thermal insulation properties are obtained by adding materials such as perlite, which is the most widely used in the existing petroleum-natural gas and geothermal fields, at rates ranging from 5% to 30% by volume, for which our country has large reserves in terms of resources. intended to be produced. The mechanical and thermal properties of the obtained products were compared with the existing G type cement. Additives were added in different proportions in order to ensure that the properties of the new type of cement produced comply with API standards and that they can be applied to well formations. In addition, the relations between the content, ratio, thermophysical and mechanical properties of the produced samples were examined and the relations were given with equations and graphs. As a result of the experimental studies, it has been determined that the thermal conductivity coefficient of the % 30 perlite added cement by volume is % 62.37 less than the existing G type cement. By using the new cement types produced in the wells in the production phase, it is aimed to reduce the time spent with additional equipment-operation expenses used for support purposes as much as possible, to prevent job losses and to reduce costs by preventing production disruption.

İnsanlık tarihi boyunca her zaman enerjiye ihtiyaç duyulmuştur. Sanayi devrimi ve sonrasında hem endüstrinin gelişimi hem de nüfusun artışı enerji talebiniönemli oranda arttırmıştır. Her geçen yıl artan enerji talebi, günümüzde ağırlıklı olarak fosil kaynaklardan ve yenilenebilir enerji kaynaklarından karşılanmaktadır. Petrol ve kömür ile birlikte fosil kaynaklar arasında olan doğal gaza olan talep, ülkeler tarafından gerçekleştirilen şebeke yatırımları sonucu ulaşılan tüketici sayısındaki yükselme ile önemli bir artış göstermiştir. Bu sebeple doğal gaz, yurtdışından doğal gaz ithal eden ülkeler için ekonomik, siyasi ve sosyolojik açıdan kritik bir önem taşımaktadır.Türkiye’de son zamanlarda gerçekleştirilen doğal gaz arama faaliyetleri sonucunda önemli oranda doğal gaz rezervleri tespit edilmekle birlikte halihazırda doğal gazın yaklaşık %99’u yurtdışından ithal edilmektedir. Bu nedenle doğal gaz sektörünün dengeli bir yapıda ilerleyebilmesi, ekonomik istikrar ve enerji arzı güvenliği hususlarında doğal gaz tüketim tahmini önemli bir rol oynamaktadır. Bu çalışmada, çok katmanlı algılayıcı (MLP), uzun-kısa süreli bellek (LSTM) ve iki yönlü uzun-kısa süreli bellek (BİLSTM) yapay sinir ağı yöntemleri kullanılarak Denizli iline ait günlük doğal gaz tüketim tahmini gerçekleştirilmiş, sonuçlar çoklu regresyon ve rassal orman yöntemler ile elde edilen tahmin sonuçlarıyla karşılaştırılmıştır. Çalışmada doğal gaz tüketimi üzerinde etkisi olduğu öngörülen bağımsız birim sayısı, doğal gaz satış fiyatı, günlük ortalama sıcaklık, günlük maksimum, minimum sıcaklık farkı, günlük ortalama nispi nem, günlük ortalama rüzgâr hızı, günlük toplam yağış, günlük güneşlenme süresi ve günlük bulutluluk verileri kullanılmıştır. Tüketim verileri Enerya Denizli Gaz Dağıtım A.Ş.’den temin edilmiştir. Veriler 2009 ile 2020 yılları arasındaki Denizli ili günlük Sm³ cinsinden serbest olmayan abone ve Kademe 1 tipindeki serbest tüketicilere ait tüketimleri içermektedir. İlgili veri setinin 10 yıllık kısmı eğitim son bir yıllık kısmı test verisi olarak kullanılmıştır. Veriler analizi R Studio uygulamasında, tahmin işlemleri Jupyter Lab uygulamasında gerçekleştirilmiştir. Elde edilen sonuçlarda en iyi sonucu veren modelin tahmin değerleri test verisi ile karşılaştırılmıştır. Ek olarak çoklu regresyon ve rassal orman yöntemleri ile gerçekleştirilen tahmin işlemlerinden elde edilen sonuçlar yapay sinir ağı modellerinden elde edilen tahmin sonuçlarıyla karşılaştırılmıştır. Energy has always been needed throughout human history. During and after the industrial revolution, both the development of the industry and the increase in the population increased the energy demand significantly. Increasing energy demand with each passing year is mostly met by fossil sources and renewable energy sources. The demand for natural gas, which is among fossil resources along with oil and coal, has increased significantly with the increase in the number of consumers reached as a result of network investments made by countries. For this reason, natural gas has a critical economic, political and sociological importance for countries importing natural gas from abroad. Although a significant amount of natural gas reserves have been identified as a result of the natural gas exploration activities carried out recently in Turkey, approximately 99% of the natural gas is currently imported from abroad. For this reason, natural gas consumption estimation plays an important role in the balanced development of the natural gas sector, economic stability and energy supply security. In this study, the daily natural gas consumption estimation of Denizli province was realized by using multilayer perceptron (MLP), long-short-term memory (LSTM) and bidirectional long-short-term memory (BİLSTM) artificial neural network methods. The results were compared with the estimation results obtained by multiple regression and random forest methods. In the study, the number of independent units, natural gas sales price, daily average temperature, daily maximum, minimum temperature difference, daily average relative humidity, daily average wind speed, daily total precipitation, daily sunshine duration and daily cloudiness were used. These parameters are predicted to affect natural gas consumption. Consumption data was obtained from Enerya Denizli Gaz Dağıtım A.Ş. The data includes daily consumption in Sm³ of non-free consumers and Level 1 eligible consumers in Denizli province between 2009 and 2020. The 10-year part of the relevant data set was used as the training data and the last one-year part was used as the test data. Data analysis was performed in R Studio and estimation was performed in Jupyter Lab. The prediction values of the model that gave the best result in the obtained results were compared with the test data. In addition, the results obtained from the estimation processes performed with multiple regression and random forest methods were compared with the estimation results obtained from artificial neural network models.

Most of the state budget of Turkmenistan, the world’s fourth richest in natural gas, is provided by energy resources. In this context, the security and sustainability of the country’s natural gas exports are important. Turkmenistan, which exports natural gas to Russia, Iran and China, tries to develop projects in the context of interdependence in different directions, such as TAPI (Turkmenistan–Afghanistan–Pakistan–India) natural gas pipeline and TCP (Trans-Caspian Pipeline), apart from these countries. The aim of the study is to examine Turkmenistan’s natural gas cooperation on the basis of countries and projects and to reveal the details of these cooperation. The study was conducted within the framework of neoliberal theory and it was concluded that Turkmenistan tried to diversify its energy policy within the framework of mutual cooperation., Dünyanın doğalgaz bakımından dördüncü en zengin ülkesi olan Türkmenistan’ın devlet bütçesinin büyük bir kısmı enerji kaynaklarından karşılanmaktadır. Bu bağlamda ülkenin doğalgaz ihracatının güvenliği ve sürdürülebilirliği önem arz etmektedir. Rusya, İran ve Çin’e doğalgaz ihraç eden Türkmenistan, bu ülkeler dışında TAPI ve TCP gibi farklı yönlerde karşılıklı bağımlılık bağlamında projeler geliştirmeye çalışmaktadır. Çalışmanın amacı, Türkmenistan doğalgaz iş birliğini ülkeler ve projeler bazında incelemek ve bu iş birliklerinin detayları ile püf noktalarını ortaya koymaktır. Çalışma neoliberal teori çerçevesinde incelenirken, Türkmenistan’ın karşılıklı iş birliği çerçevesinde enerji politikasını çeşitlendirmeye çalıştığı tespit edilmiştir.

Uluslararası alanda devletlerin en çok önem atfettiği kalemlerden bir tanesi enerji alanı olmaktadır. Gelişmiş ve gelişmekte olan devletlerin enerjiye duydukları ihtiyacın gün be gün artış göstermesi uluslararası ilişkilerde enerji sektörünün önemini artırdığı gibi enerjiye sahip olma ve ulaşabilme durumunun ehemmiyetini de gözler önüne sermektedir. 2000’li yıllardan itibaren Doğu Akdeniz’de keşfedilen zengin hidrokarbon yatakları bölgenin petrol ve doğal gaz rezervleri açısından büyük bir potansiyele sahip olduğunun önemli bir göstergesi olmuştur. Doğu Akdeniz’in enerjisine sahip olma noktasında bu durum bölge içi aktörler arasında çeşitli fırsat ve krizler yaratmıştır. Türkiye, Doğu Akdeniz’e en uzun kıyı şeridine sahip bir bölge içi aktör olarak bu kapsamda uluslararası hukuktan doğan haklarını korumaya yönelik bir politika izlemektedir. Türkiye’nin Doğu Akdeniz politikası çift yönlü gelişmektedir: ilki bölgede kendi hak ve menfaatlerini korumaya dayalı bir biçimde şekillenirken, ikincisi Doğu Akdeniz’in en önemli jeopolitik konumuna sahip olan Kıbrıs Adası üzerinde şekillenerek KKTC’nin hak ve çıkarlarını korumaya dönük bir politikadır. Türkiye’nin Doğu Akdeniz politikası uluslararası hukukun öngördüğü ilke ve prensiplere dayanırken, bölge içi aktörlerle kurduğu yakın temaslar ve taraf olamadığı işbirlikleri ise çeşitli fırsat ve krizlerin Türkiye çerçevesinde şekillenmesine yol açmaktadır. Bu çalışmanın amacı; Doğu Akdeniz’de bölge içi aktörlerce tesis edilen enerji diplomasisinde Türkiye’nin devre dışı bırakılmasına karşın Türkiye’nin Doğu Akdeniz’deki mücadelesini şekillendiren unsurları 2000- 2021 yılları boyunca değerlendirmektir One of the items that states attach the most importance to in the international arena is the energy field. The fact that the need for energy of developed and developing states is increasing day by day increases the importance of the energy sector in international relations, as well as the importance of the availability and availability of energy. Since the 2000s, the rich hydrocarbon deposits discovered in the Eastern Mediterranean have been an important indicator that the region has great potential in terms of oil and natural gas reserves. At the point of dec the energy of the Eastern Mediterranean, this situation has created various opportunities and crises among intra-regional actors. As an intra-regional actor with the longest coastline to the Eastern Mediterranean, Türkiye is pursuing a policy aimed at protecting its rights arising from international law in this context. The Eastern Mediterranean policy of Türkiye is developing in two directions: the first is formed on the basis of protecting its own rights and interests in the region, while the second is a policy aimed at protecting the rights and interests of the TRNC by taking shape on the island of Cyprus, which has the most important geopolitical position in the Eastern Mediterranean. While Türkiye's Eastern Mediterranean Policy is based on the principles stipulated by international law, the close contacts it has established with the actors in the region and the collaborations it cannot be a party to lead to the formation of various opportunities and crises shaped like Türkiye. The aim of this study is to evaluate the elements that shaped Türkiye's struggle in the Eastern Mediterranean during to 2000- 2021 years, despite the fact that Türkiye was disabled in energy diplomacy established by intra- ragional actors in the Eastern Mediterranean

Doğal gaz yer kabuğunun içindeki fosil kaynaklı petrol türevi bir çeşit yanıcı gaz karışımıdır. Günümüzde önemli bir enerji kaynağı olarak sıklıkla evlerde ve endüstride kullanılmaktadır. Doğal gaz kullanımı belli kanun ve yönetmelikler çerçevesince düzenlenmiştir. Doğal gaz iletimi, dağıtımı işiyle ilgili işletmeler ve çalışanlara yönelik hizmet yerlerinde oluşabilecek riskler için önlemler alınmıştır. Bu tez araştırmasındaki amaç, doğal gaz hizmetlerinin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili risk analizinin gerçekleştirilmesidir. Bu amaca ulaşmak için Çorum Gaz A.Ş.'ne iletilen 2019-2022 yıllarındaki ihbarların risk analizi yapılmış ve ihbar çeşitleri ve ihbar önem dereceleri arsındaki ilişki test edilmiştir. Risk analizinde Fine-Kinney risk analiz metodu kullanılmıştır. İhbar çeşitleri ve ihbar önem derecesi ilişkisi için SPSS istatistik programı ile basit uyum analizi yapılmıştır. Elde edilen bulgulara göre risk derecesi ortaya çıkarılmış ve gerekli düzenleyici/önleyici tavsiyelerde bulunulmuştur. Risk analizi sonucunda elde edilen risk skorlarına göre çok yüksek, yüksek ve önemli riskler çıktığı görülmüştür. Düzenleyici/önleyici tavsiyeler sonucunda 2019 yılında ortalama risk skorunda %64,4'lük bir azalma, 2020 yılında ortalama risk skorunda %64,9'luk bir azalma, 2021 yılında ortalama risk skorunda %71,2'lik bir azalma olduğu tespit edilmiştir. İhbar çeşitleri ve ihbar önem dereceleri arasındaki ilişki doğal gaz kullanım yoğunluğuna göre sonbahar-kış ve ilkbahar yaz dönemleri şeklinde incelenmiş, ihbar çeşitleri ve ihbar önem dereceleri arasındaki ilişkinin mevsime göre değişiklik göstermediği tespit edilmiştir. Natural gas is a kind of flammable gas mixture derived from fossil fuels in the earth's crust. Today, it is frequently used in homes and industry as an important energy source. The use of natural gas is regulated by certain laws and regulations. Precautions have been taken for the risks that may arise in the service places for the businesses and employees related to the natural gas transmission and distribution business. The aim of this thesis research is to carry out risk analysis related to occupational health and safety of natural gas services. In order to achieve this aim, the risk analysis of the notifications in the years 2019-2022 submitted to Çorum Gaz A.Ş. has been made and the relationship between the types of notifications and the severity levels of the notifications has been tested. Fine-Kinney risk analysis method was used in risk analysis. Simple compatibility analysis was performed with SPSS statistical program for the relationship between notification types and notification severity level. According to the findings, the degree of risk was revealed and necessary regulatory/preventive recommendations were made. According to the risk scores obtained as a result of the risk analysis, it has been observed that there are very high, high and important risks. As a result of the regulatory/preventive recommendations, it was determined that there was a 64.4% decrease in the average risk score in 2019, a 64.9% decrease in the average risk score in 2020, and a 71.2% decrease in the average risk score in 2021. The relationship between the types of notices and the severity of the notices was examined in the form of autumn-winter and spring-summer periods according to the intensity of natural gas use, and it was determined that the relationship between the types of notice and the severity of the notice did not change according to the season. İÇİNDEKİLER Sayfa ÖZET -- iv ABSTRACT -- v TEŞEKKÜR -- viii İÇİNDEKİLER -- ix TABLOLAR DİZİNİ -- xii ŞEKİLLER DİZİNİ -- xiv RESİMLER DİZİNİ -- xv SİMGELER VE KISALTMALAR -- xvi GİRİŞ -- 1 1. BÖLÜM İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ 1.1. İş Sağlığı ve Güvenliği Kavramı -- 3 1.2. İş Sağlığı ve Güvenliğinin Tarihi -- 4 1.3. İş Kazası Kavramı -- 6 1.4. Meslek Hastalıkları Kavramı -- 7 1.5. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemleri -- 8 1.6. Tanımlar -- 8 1.6.1. Kaza -- 8 1.6.2. Tetkik -- 8 1.6.3. Sürekli İyileştirme -- 8 1.6.4. Tehlike -- 8 1.6.5. Olay -- 9 1.6.6. Risk -- 9 1.6.7. Risk Değerlendirmesi -- 9 x Sayfa 1.6.8.Katlanılabilir Risk -- 9 1.7. İş Kazaları Analizi -- 9 2.BÖLÜM DOĞAL GAZ 2.1. Doğal Gazın Tanımı Kimyasal Yapısı ve Özellikleri -- 11 2.2. Doğal Gazın Tarihi ve Keşfi -- 12 2.3. Dünyada Birincil Enerji Arzı -- 13 2.4. Doğal Gazın Yakılması -- 15 2.5. Doğal Gazın Tehlikeleri -- 16 2.6. Doğal Gazın Türkiye’de Kullanımı -- 17 2.7. Doğal Gaz Dağıtım Şebekesi -- 19 2.7.1. Düşük Basınçlı Doğal Gaz Dağıtım Şebekesi -- 20 2.7.2. Orta Basınçlı Doğal Gaz Dağıtım Şebekesi -- 20 2.7.3. Yüksek Basınçlı Doğal Gaz Dağıtım Şebekesi -- 21 2.8. Doğal Gaz Tesisatları -- 21 2.8.1. Doğal Gaz Dış Tesisat -- 21 2.8.2. Doğal Gaz İç Tesisat -- 22 2.9. Doğal Gaz Tesisatının Ekipmanları -- 25 2.9.1. Vanalar -- 25 2.9.2. Çelik Borular -- 26 2.9.3. Polietilen Borular -- 26 2.9.4. Regülatörler -- 27 2.9.5 Servis Kutusu -- 27 3.BÖLÜM RİSK YÖNETİMİ DEĞERLENDİRMESİ 3.1. Risk Değerlendirmesi -- 28 xi Sayfa 3.2. Risklerin Belirlenmesi ve Analizi -- 30 3.3. Risk kontrol adımları -- 30 3.4. Risk Değerlendirmesinin Yenilenmesi -- 31 4.BÖLÜM MATERYAL VE YÖNTEM 4.1. Çalışma Alanı ve Yöntem -- 32 4.2. Risk Değerlendirme Metotları -- 32 4.2.1. Kalitatif Yöntemler (Nitel Yöntemler) -- 33 4.2.2. Kantitatif Yöntemler (Nicel Yöntemler) -- 33 4.2.3. Fine-Kinney Yöntemi -- 34 4.2.4 Uyum Analizi -- 37 4.2.5 Risk Değerlendirmesinin Yapıldığı İşletme ve İl Hakkında Genel Bilgi -- 37 4.2.6 Risk Analizi -- 38 5. BÖLÜM BULGULAR 5.1 Risk Analizinin Bulguları -- 54 5.2 Risk Analizinin Değerlendirilmesi -- 59 5.3 İhbar Çeşitlerinin Önem Deresi ile İlişkisi -- 71 SONUÇ VE ÖNERİLER -- 74 KAYNAKÇA -- 79 EKLER -- 83

Dünyada ve ülkemizde gerek iş kazalarında gerekse istihdamda başı çeken lokomotif sektörden olan maden, sanayi, petrol, doğal gaz gibi sektörlerde kullanılan malzeme veya kimyasallar nedeni ile patlayıcı ortam oluşmaktadır. Yanıcı madde ve oksijenin patlama oranlarında bir araya gelmesiyle beraber ısı ile buluşması sonucunda, yanıcı maddenin yanmasıyla bir şok dalgası oluşturan kimyasal tepkime olarak tanımlanan patlama ile yangında kimyasal tepkime aynıdır, fakat patlama olayında tepkimenin yanıcı madde kütlesindeki ilerlemesi yangına göre daha fazla olduğundan bir şok dalgası oluşmaktadır. Patlamanın gerçekleşebilmesi için ortamdaki yakıt miktarının, belli bir oran aralığında olmasını gerekir. Bu oran aralığının alt limitine "Alt Patlama Limiti", üst limitine ise "Üst Patlama Limiti" olarak adlandırılmaktadır. Bu değerler, kimyasalın karakteristik özelliklerinden gelir (Mevlevioğlu, Kadırgan, Çiftçioğlu, 2019). (Brauer, Varma, 1981). (Kaya, Kılıç, Öztürk, 2021). (Tommasini, 2013) Bu çalışmanın kaynağını oluşturan doğal gaz, özellikle başta sanayi ve enerji sektörü olmak üzere birçok sektörde kullanılan kimyasalların hammaddesidir. Doğal gaz enerji tüketiminde dünyanın ihtiyacını karşılamada yüksek bir paya sahiptir. Doğal gaz, fosil yakıtlar içinde 2040 yılında oranının yükselmesi beklenen tek yakıttır (Gazbir, 2020). (Kaya, Kılıç, Öztürk, 2021). Bu çalışmada Doğal Gaz Basınç Düşürme ve Ölçüm(RMS) istasyonlarında ortaya çıkan patlayıcı ortamların bulunduğu bölgeler hesaplanarak patlama riskinin iş sağlığı ve güvenliği yönünden incelenmesi sonucu iyileştirmeye açık alanların analiz edilerek patlamadan korunma önlemlerinin alınması için yapılması gerekenler ele alınmıştır. Çalışmada, patlayıcı ortam hesaplamaları yapılırken TS EN 60079-10-1,2015 ve CEI 31-35 İtalyan standartları birlikte kullanılmıştır. Patlayıcı ortam riskinin oluşma ihtimalinin olduğu birçok sektörde konunun değerlendirildiği tezler hazırlanmıştır. Fakat RMS istasyonlarında patlayıcı ortam riskinin iş güvenliği acısından değerlendirilmesi herhangi bir teze konu olmamıştır (Geng, Murè, Demichela, Baldissone, 2020). Bu bakımdan bu çalışma RMS istasyonlarında patlayıcı ortam riskinin analiz edilerek iş sağlığı ve güvenliği yönünden incelenmesi acısından alanında ilk çalışma olması bakımından elde edilen analiz, bulgular ve öneriler bundan sonraki çalışmalara katkı sağlaması yönünden yararlı olacağı umulmaktadır. In the world and in our country, explosive atmosphere is formed due to the materials or chemicals used in sectors such as mining, industry, oil, natural gas, which is the leading sector in both work accidents and employment. The chemical reaction in explosion and fire, which is defined as the chemical reaction that creates a shock wave with the combustion of the flammable substance as a result of the mixture of oxygen and flammable material in a certain ratio, meets with heat, but in the event of an explosion, a shock wave occurs because the progress of the reaction in the mass of the flammable substance is higher than in the fire. In order for the explosion to occur, the amount of fuel in the environment must be in a certain ratio range. The lower limit of this ratio range is called the "Lower Explosion Limit" and the upper limit is called the "Upper Explosion Limit". These values come from the characteristic features of the chemical (Mevlevioğlu, Kadırgan, Çiftçioğlu, 2019). (Brauer, Varma, 1981). (Kaya, Kılıç, Öztürk, 2021). (Tommasini, 2013) Natural gas, which is the source of this study, is the main raw material of various chemical products. It meets a significant portion of the world's energy consumption. Natural gas is the only fuel whose ratio is predicted to increase in the fuel mix among fossil fuels by 2040 (Gazbir, 2020). (Kaya, Kılıç, Öztürk, 2021) In this study, the areas where explosive atmospheres occur in Natural Gas Pressure Reducing and Measurement (RMS) stations are calculated, and the necessary improvements are discussed in order to examine the explosion risk in terms of occupational health and safety and to take explosion protection measures. TS EN 60079-10-1,2015, CEI 31-35 Italian standards were used together while calculating explosive atmosphere. Theses have been prepared in which the subject is evaluated in many sectors where the risk of explosive atmosphere is likely to occur. However, the evaluation of the explosive atmosphere risk in terms of occupational safety at RMS stations has not been the subject of any thesis. (Geng, Murè, Demichela, Baldissone, 2020) In this respect, it is hoped that the analysis, findings and recommendations obtained in this study will be useful in terms of contributing to future studies, as this is the first study in its field in terms of examining the risk of explosive atmosphere in RMS stations in terms of occupational health and safety.

16. ULUSLARARASI BİLGİ, EKONOMİ VE YÖNETİM KONGRESİ BİLDİRİLERİ -- ISBN 978-625-7820-42-4 -- Editör: İbrahim Güran Yumuşak -- Yayıncı: MİM Danışmanlık, Eğitim ve Yayıncılık -- Hazırlayan: Özgür Kökalan Hüseyin İçen Murat Işıker -- Yayın Yılı: 13 Kasım, 2022 -- Basım Yeri: İstanbul-Türkiye -- Erişim Adresi: www.beykon.org E posta: kongre@beykon.org 16th INTERNATIONAL CONFERENCE ON KNOWLEDGE, ECONOMY & MANAGEMENT PROCEEDINGS -- ISBN 978-625-7820-42-4 -- Edited by Ibrahim Guran Yumusak -- Published by MİM Danışmanlık, Eğitim ve Yayıncılık -- Prepared by Özgür Kökalan Hüseyin İçen Murat Işıker -- Publishing Year: 13 November 2022 -- Web adress: www.beykon.org E mail: kongre@beykon.org. Günümüzde insanlığın ve bilgi toplumunun her alanında enerjiye ihtiyaç duyulmaktadır. Güden güne artmakta olan enerji talebini karşılayacak kaynakların kıtlığı ve özellikle fosil yakıtların ürettiği enerjinin üretimi ve tüketimi başta olmak üzere doğaya geri dönüşü olmayan zarar veren konvansiyonel yöntemler, alternatif enerji kaynakları bulma ve geliştirme çabalarına da yansımıştır. Enerji tüketimi günümüzde insanların ortak gereksinimidir ve bu gereksinim devamlı olarak artış göstermektedir. Günümüz siyasi ikliminde; enerji kaynağına sahip olmak adına devletler arasında bir çekişmenin yaşanıyor olması gözle görülür bir gerçektir. Zira bir ülkenin sahip olduğu enerji kaynağı o ülkenin ekonomik mahiyetteki gücünü de ifade etmektedir. Bununla birlikte enerji kaynakları herhangi bir ülkenin müreffeh duruma gelebilmesi için büyük bir önem arz etmektedir. Enerji kaynaklar bir ülkenin kendi vatandaşları yahut başka ülkeler tarafından talep alabilmektedir. Bu arz vaziyetinin uygun biçimde yerine getirilebilmesi adına enerji kaynaklarının dağıtımı, kullanımı ve dahi değerinin mantık bağlamında ele alınabilmesi için enerji kaynakları daha geniş bir mahiyette ve kurumsal bir mekanizma içerisinde talepleri yerine getirmek adına bir yapıya kavuşturulmuştur. Nihayetinde enerji kaynakları piyasalaşmış bir yapı edinmiştir. Enerji piyasaları bir bağıntı halinde bulunan yapılardan teşekkül etmesi hasebiyle arz ve talep farklılaşmalarının hızlıca tesirinde kalmaktadır. Ülkemizde de mevcut olan enerji piyasaları araştırmamızın zeminini oluşturmaktadır. Araştırma içerisinde Türkiye’de mevcut bulunan elektrik ve doğalgaz piyasalarının yapısal bağlamda ve de kurumsal bağlamda incelenmesi hedeflenmiş, mevcut verilerden yola çıkılarak bir analiz gerçekleştirilmiştir. Today, energy is needed in all areas of humanity and the information community. The shortage of resources to meet the energy demand that is increasing from guise to day and the production and consumption of energy produced by fossil fuels is reflected in the efforts to find and develop conventional methods, alternative energy sources, which do not return to nature. Energy consumption is the common requirement of people today, and this requirement is constantly increasing. In today's political climate, it is evident that there is a conflict between states in order to have energy sources. Because the energy source of a country also represents the economic power of that country. However, energy sources are of great importance for any country to become prosperous. Energy sources can be claimed by a country's own citizens or other countries. In order to ensure that this supply situation can be met appropriately, energy sources are structured to meet demands within a broader and institutional mechanism so that the distribution, use and even value of energy resources can be handled logically. Eventually, energy sources have acquired a market structure. The energy markets are quickly overpowering the difference in supply and demand by the fact that they are thanks to structures that are in a state of commitment. The energy markets available in our country are the basis of our research. In the study, an analysis was carried out on the basis of existing data, aimed at examining the electricity and gas markets available in Turkey in the structural context and in the institutional context.

In this study, the effects of different biodiesel pilot fuel injection pressures on performance characteristics of a natural gas engine were investigated using ‘Kinetics & SRM Engine Suite’ software which is based on stochastic reactor model (SRM). This advanced software uses chemical kinetic mechanisms of fuels to simulate combustion process of the engine. ‘Methyl decanoate/methyl-9-decenoate/n-heptane’ reduced chemical kinetic mechanism including 71 species and 217 reactions were defined as a biodiesel surrogate fuel chemical kinetic mechanism to represent biodiesel fuel in this study. Theoretical model set by the way of software tools was validated by experimental data. Then, simulation was run in three different stochastic particle numbers (50, 100, and 150) to investigate engine performance characteristics of a biodiesel pilot-fueled natural gas engine. It is observed that as pilot fuel injection pressure increases, engine torque and brake power enhance, but brake specific fuel consumption decreases. Furthermore, various stochastic particle numbers used in the simulation did not dramatically affect data of engine performance characteristics simulated.

Considering the increase in energy use and energy costs today, efficient use of energy has gained great importance in places where energy is consumed. Unconsciously consumed energy harms energy resources and ecologically nature. Therefore, there is a need to manage the energy consumed. It is seen that users consume more energy than they need, often without realizing it. The purpose of energy management is to use energy more efficiently instead of reducing energy consumption. Thanks to an effective energy management, it will be provided to extend the life of energy resources, to use energy efficiently and to reduce energy costs. This study is adapted to the boiler system that generates heat energy by using natural gas fuel energy. Using the microcontroller integrated into the boiler system, it is aimed to save the natural gas energy consumed more efficiently by making the radiator and room temperatures manual or automatic., Günümüzde enerji kullanımının ve enerji maliyetlerinin arttığı göz önünde bulundurularak, enerjinin tüketildiği yerlerde enerjinin verimli kullanımı büyük önem kazanmıştır. Bilinçsizce tüketilen enerji, enerji kaynaklarına ve ekolojik açıdan doğaya zarar vermektedir. Bundan dolayı tüketilmekte olan enerjinin yönetilmesine ihtiyaç duyulmaktadır. Kullanıcıların, çoğu zaman farkında olmadan ihtiyacından daha fazla enerji tükettikleri görülmektedir. Enerji yönetiminin amacı, enerji tüketimini azaltmak yerine, enerjiyi daha verimli biçimde kullanabilmektir. Etkin bir enerji yönetimi sayesinde, enerji kaynaklarının kullanım ömrünün uzatılması, enerjinin verimli kullanılması ve enerji maliyetlerinin düşürülmesi sağlanmış olacaktır. Bu çalışma, doğal gaz yakıt enerjisi kullanarak ısı enerjisi üreten kombi sistemine uyarlanmıştır. Kombi sistemine entegre edilen mikrodenetleyici kullanılarak radyatör ve oda sıcaklıkları manuel veya otomatik hale getirilerek tüketilen doğalgaz enerjisinin daha verimli tüketilmesi böylelikle tasarruf edilmesi amaçlanmıştır.

In this study, the alteration of air quality in the Erzurum urban atmosphere starting from the winter period of 1978-1979, when air pollution began to appear in Erzurum for the first time, until the 2018- 2019 period was statistically analyzed by choosing as the criteria parameters sulfur dioxide (SO2) and particulate matter of less than 10 microns in diameter (PM10) and taking into account meteorological parameters such as the relative humidity, average temperature, precipitation, wind direction and speed. Seemingly Unrelated Regression (SUR) models have been used for this purpose. Since the most important factor that will affect the change of air quality in the Erzurum urban atmosphere is natural gas, which was started to be used for urban heating in 2005, the relationship between the results obtained from these models and the use of natural gas was determined. In order to determine the effects of 2005 and other years, if any, tests were firstly applied for determining the structural break dates. The results obtained showed that there was a highly significant structural break with a correlation of aproximately 75% in the PM10 model of 2006, the year after the natural gas became widespread in the city, while it was 2009 for the SO2 model with with a correlation of 72%., Bu çalışmada Erzurum kent atmosferindeki hava kalitesinin değişimi; Erzurum’da hava kirliliğinin ilk kez görülmeye başlandığı 1978-1979 kış döneminden başlayarak 2018-2019 dönemine kadar kükürt dioksit (SO2) ve çapı 10 mikrondan küçük partikül madde (PM10) parametreleri kriter olarak alınmış; kent atmosferindeki nispi nem, ortalama sıcaklık, yağış, rüzgâr yönü ve hızı gibi meteorolojik parametreler de göz önünde bulundurularak istatistiksel olarak incelenmiştir. Bu amaçla görünürde ilişkisiz regresyon modellerinden (SUR) yararlanılmıştır. Erzurum kent atmosferinde hava kalitesinin değişimini etkileyecek en önemli faktör 2005 yılında kentsel ısınma amacıyla kullanılmaya başlanan doğal gaz olduğu için bu modellerden elde edilen sonuçların doğal gaz kullanımı ile ilişkisi belirlenmiştir. 2005 yılının ve varsa diğer yılların etkilerinin bir başka ifade ile yapısal kırılma tarihlerinin belirlenmesi amacıyla testler uygulanmıştır. Elde edilen sonuçlar doğal gazın kentte yaygınlaşmaya başlamasından sonraki yıl olan 2006 yılının PM10 modelinde yaklaşık %75 korelasyon ve 2009 yılının ise SO2 modelinde %72 korelasyon ile yüksek düzeyde anlamlı önemli bir yapısal kırılma olduğunu göstermiştir.

Doğalgaz tesisatlarının kurulum süreçlerinde meydana gelebilecek hataların oldukça maliyetli ve tehlikeli sonuçları olabilmektedir. Bu noktada, doğalgaz tesisatının kurulum projelerinde risk yönetimi ve sistem güvenilirliği büyük önem arz etmektedir. Bu çalışma doğalgaz tesisatının tasarım ve kurulum süreçlerindeki riskleri analiz edip mevcut sisteme iyileştirme önerileri sunmayı amaçlamaktadır. Çalışmada, kurulumu yapılacak bir doğalgaz tesisatında karşılaşılabilinecek risklerin ve elde edilen verilerin etkilerinin tespit edilmesi amacıyla Hata Türleri ve Etkileri Analizi (FMEA) yöntemi kullanılmıştır. FMEA'da gerekli risk eylemlerinin önceliklendirilmesi tahmini bazda subjektif olarak yapılır. Bu çalışmada riskleri daha hassas derecelendirme ve sıralama yapılabilmesi için bulanık FMEA kullanılmıştır. Bulanık-FMEA ile risklerin önceliklendirilmesinden sonra pareto analizi yardımı ile iyileştirme önerileri sunulacak olan riskler belirlenmiştir. Bu çalışma sonuçlarının hem doğalgaz kurulum hem de diğer yüksek risk içeren süreçlerinde sistem emniyeti sağlayan, profesyonellere yardımcı olması beklendiği gibi çalışmanın bu alanda çalışan araştırmacılara da faydalı olması beklenmektedir. In addition to errors that may occur in the installation of natural gas installations, they can have dangerous consequences. Risk management and reliability are important in installation projects of natural gas installations. This study aims to analyze the risks in the design and installation processes of the natural gas installation and present the current system improvement suggestions. In the study, the error of the risks that may be encountered in a natural gas installation to be installed and the error of the risks that may be encountered Error Types and Effects Analysis (FMEA) method was used. In FMEA, the prioritization of required risk actions is done subjectively on an estimated basis. For more precise grading and sorting of this risk, fuzzy FMEA is used. Around the risks for which improvement suggestions will be presented with the help of pareto analysis after prioritizing risks with Fuzzy-FMEA. The results of this study have provided system security in both natural gas installation and other high-risk processes, and it is expected to be beneficial to researchers working in this field, as it is expected to assist professionals.

İnsanoğlunun gıda ve barınma gibi temel ihtiyaçlarından sonra enerji ihtiyacının ilk sıralarda yer aldığı söylenebilir. Bu ihtiyacın karşılanmasında hem ekonomik hem de çevre dostu enerji kaynaklarının üretimi ve tüketimi önem arz etmektedir. Bu çalışma, Rize il merkezinde ikamet eden hane halklarının doğalgaz kullanımını etkileyen sosyoekonomik faktörlerin belirlenmesi amacıyla yapılmıştır. Uygulamada kullanılacak verilerin temini için gerekli olan anketlerin toplanması Covid-19 pandemisi nedeniyle online olarak gerçekleştirilmiştir. Anketlerden elde edilen elde edilen veriler ile logit model tahmin edilmiştir. Tahmin sonuçlarına göre; eşin çalışması, ailede yedi yaşından küçük çocuğun olması, ailedeki birey sayısı, aylık ortalama gelir, meslek, konut mülkiyeti, ısı yalıtımı ve aylık ortalama elektrik faturasının doğal gaz kullanımı etkilediği tespit edilmiştir. Ayrıca ikamet edilen evin/mahallenin doğal gaz alt yapısının olmaması, sistemin ilk abonelik/kurulum maliyetlerinin yüksekliği, doğal gazın pahalı olduğunun düşünülmesi ve ısınamama endişesi doğal gazı tercih etmeme nedenleri olarak tespit edilmiştir : It can be said that after the basic needs of human beings such as food and shelter, the energy need ranks first. The production and consumption of both economical and environmentally friendly energy resources are important in meeting this need. This study was carried out to determine the socioeconomic factors affecting the natural gas use of households residing in the city center of Rize. Due to the Covid-19 pandemic, the surveys required to obtain data to be used in the application were collected online. The logit model has been estimated with the data obtained from the surveys. According to the estimation results; It has been determined that the work of the spouse, the presence of children under the age of seven in the family, the number of members in the family, the average monthly income, occupation, housing ownership, thermal insulation and the average monthly electricity bill affect the use of natural gas. In addition, the lack of natural gas infrastructure of the residence / neighborhood, the high initial subscription/ installation costs of the system, the thought that natural gas is expensive, and the anxiety of not being able to heat were identified as the reasons for not choosing natural gas

Tez (Doktora) -- İstanbul Ticaret Üniversitesi -- Kaynakça var. ÖZET Enerji piyasaları altyapı ve teknolojik gelişimler, pazar gelişimleri ve politikalara bağlı olarak sürekli bir dönüşüm ve gelişim içindedir. Doğal gaz, fiziksel teslim kısıtlarının altında bu durumdan en çok etkilenen emtia durumundadır. Doğal gaz tedariğinin ilk başladığı yıllarda ve uzun yıllar boyunca, devlete ait tekellerin elinde ve her bölgede birbirinden bağımsız belirlenen petrol ve ürünlerine bağlı bir fiyat yapısı görülmüştür. Bu durum tüketicileri ikame kaynağa ikna etmek amacıyla ortaya çıkmıştır, ayrıca fiyat ve alım garantili uzun vadeli kontratları sayesinde yapılan büyük yatırımların finansman bulmasına hizmet etmiştir. Deregülasyon, üretim artışı, sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) üretim ve dağıtım imkanlarının artması sonucu piyasalarda serbestleşme artmış ve bunun doğal sonucu olarak likit pazarlar oluşmuştur. Boru hatlarının yaygınlaşması ve çift yönlü akışa imkan veren boru hattı bağlantıları bu dönüşüme bir destek sunmuştur. Ancak tüm bunların yanı sıra yapısal, jeopolitik ve enerji politikası etkileri ile teknik kısıtlar nedeniyle hala kıtalar arası bölgesel fiyat yapısı farklılıkları mevcuttur. Bu çalışma Avrupa’daki ve dolayısıyla Türkiye’nin de etki alanında kaldığı bir coğrafyada doğal gaz fiyat oluşumunu etkileyen unsurları analiz etmektedir. Temelde arz ve talebe bağlı olarak değişen bağımsız bir doğal gaz fiyatının varlığı araştırılmıştır. Günümüze kadar doğal gaz fiyatı son zamanlarda azalsa da petrol ve türevlerinin fiyatına bağımlı olarak belirlenmiştir. Yapılan çalışmada doğal gaz fiyatının petrol fiyatından ayrışmasının varlığı incelenmiş, hangi piyasa şartlarında hangi oranda ayrıştığı ve gelecekte bu ayrışmanın yönünün ne olacağının tespit edilmesi hedeflenmiştir. Bu amaçla ülke ortalama fiyatları ve doğal gaz ticaret merkezi (gas hub) fiyatlarının analiz edildiği beş ayrı model kurulmuştur. Fiziksel farklılıkları en iyi temsil edeceği düşünülen dört ayrı ticaret merkezindeki spot fiyatın ham petrol ile ilişkisi ile Avrupa’daki en büyük tüketici ve çevre ülkelerle altyapı açısından teknik olarak en bütünleşmiş ülke olan Almanya’nın ortalama aylık doğal gaz ithalat fiyatının petrol fiyatı ile ilişkisi analiz edilmiştir. Petrol fiyatı olarak Brent ham petrolü fiyatı kullanılmıştır. v Serilerin eşbütünleşikliği Sınır Testi ile incelenmiş, kısa ve uzun dönem analizleri ARDL metoduyla yapılmıştır. 2010-2020 arası için ve bu dönemin alt dönemi olarak yakın dönem kısımları için yapılan araştırmada elde edilen sonuçlar, petrol fiyatının doğal gaz fiyatına etkisinin özellikle ülke ithalat fiyatında literatürdeki araştırmalar kadar olmasa da sürdüğünü göstermiştir. Likit pazarlarda ise ayrışma söz konusudur ya da çok düşük oranda bir petrol fiyatı etkisine rastlanmıştır. Doğal gaz ticaret merkezleri ve işlemlerinin artması bağımsız gaz fiyat yapısının gerçekleşeceği kanısını artırmaktadır. Anahtar Kelimeler: Doğal Gaz Fiyatı, Avrupa Gaz Piyasası, Petrol Fiyatına Bağlılık, ARDL tahmini Jel Kodları: C22, L95, Q35, Q41 vi ABSTRACT Energy markets are in a continuous transformation and development depending on infrastructure and technological developments, market developments and policies. Natural gas is the commodity most affected by this situation, due to physical delivery constraints. During the first years of natural gas supply and for many years, a price structure was observed in the hands of state-owned monopolies and dependent on oil and oil products’ prices. This situation arose in order to persuade consumers to substitute resources, and also served to finance large investments made through long-term contracts with price and purchase guarantees. As a result of deregulation, increase in production, and increase in liquefied natural gas (LNG) production and distribution opportunities, liberalization in the markets has increased and liquid markets have been formed as a natural result. The widespread use of pipelines and pipeline connections that allow bidirectional flow have provided support for this transformation. However, in addition to all these, there are still regional price structure differences between the continents due to structural, geopolitical and energy policy effects and technical constraints. This study analyzes the factors affecting the formation natural gas prices also stayed in a geography where Turkey's domain and therefore in Europe. Basically, the existence of an independent natural gas price that changes depending on supply and demand has been investigated. Until today, although the price of natural gas has decreased recently, it has been determined as dependent on the price of oil and its derivatives. In this study, the existence of the decoupling of the natural gas price from the oil price has been examined, and it is aimed to determine at what market conditions the prices are decoupled or to what extent there is a cointegration relationship. For this purpose, five different models have been established in which country average prices and natural gas hub prices are analyzed. The relationship between the spot price and crude oil in four gas trade hubs, which are thought to represent the physical differences best, and the relationship between the average monthly natural gas import vii price and the oil price of Germany, the largest consumer in Europe and the most technically integrated country in terms of infrastructure with neighboring countries, are analyzed. Brent oil price was used as the oil price. The cointegration of the series was examined with the Bounds Test, and the short and long term analyzes were made by the ARDL method. The results obtained from the research for 2010-2020 and for the recent parts of this period as a sub-period show that the effect of oil price on natural gas prices continues, although not as much as the studies in the literature, especially on the country's import price. In liquid markets, the prices are decoupled or there is a cointegration relationship with a very low oil price effect. The increase in the liquidity in natural gas hubs rises the opinion that an independent gas price structure will be realized. Keywords: Natural Gas Price, European Gas Market, Oil Price Linkage, ARDL estimation Jel Codes: C22, L95, Q35, Q41 viii ÖNSÖZ Tez çalışmam sırasında kıymetli bilgi, birikim ve tecrübeleri ile bana yol gösterici ve destek olan değerli danışman hocam Prof. Dr. Ali Osman GÜRBÜZ’e, doktora programım sürecinde desteklerini esirgemeyen Prof. Dr. Elçin AYKAÇ ALP ve Prof. Dr. Serkan ÇANKAYA’ya, program başlangıcında verdiği öğrenme motivasyonu nedeniyle Prof. Dr. Ali Bülent PAMUKÇU’ya şükran ve saygılarımı sunarım. Çalışmalarım boyunca maddi manevi desteğiyle beni hiçbir zaman yalnız bırakmayan sevgili eşime, kendilerinin hakkı olan vakti bana geri veren fedakâr kızlarım Elif ve Esra’ya, anneme, babama ve tüm aileme de sonsuz teşekkür ederim. ix İÇİNDEKİLER ÖZET . iv ABSTRACT . vi ÖNSÖZ . viii İÇİNDEKİLER . ix TABLOLAR LİSTESİ . xiii ŞEKİLLER LİSTESİ . xv EKLER . xvi KISALTMALAR LİSTESİ . xvii GİRİŞ . 1 1. DOĞAL GAZ PAZAR VE FİYAT GELİŞİMİ . 6 1. 1. Fiyat ve Pazar Yapısının Tarihsel Gelişimi . 6 1. 1. 1. Doğal Gaz Kullanımı Tarihsel Gelişimi . 6 1. 1. 2. Dünya Doğal Gaz Fiyat Yapılarındaki Gelişim . 7 1. 2. Bölgesel ve Kıtalararası Fiyat ve Pazar Gelişimi . 12 1. 2. 1. Avrupa Doğal Gaz Piyasaları . 12 1. 2. 1. 1. Avrupa Piyasalarında Fiyat Gelişimi . 15 1. 2. 2. Kuzey Amerika Doğal Gaz Piyasası ve Fiyat Gelişimi. 16 1. 2. 2. 1. Amerika Birleşik Devletleri (ABD) . 17 1. 2. 2. 2. Kanada . 18 1. 2. 3. Asya Doğal Gaz Piyasaları ve Fiyat Gelişimi . 19 1. 3. Doğal Gaz Ticaret Merkezleri, Borsalar ve Spot Fiyatlar . 21 1. 3. 1. Doğal Gaz Ticaret Merkezi (Hub) Nedir? . 21 1. 3. 1. 1. Dengeleme Mekanizması . 22 1. 3. 2. Avrupa Doğal Gaz Ticaret Merkezleri . 23 i. NBP: . 25 ii. TTF: . 25 iii. NCG ve Gaspool: . 26 iv. ZEE: . 26 v. PEG: . 26 vi. VTP: . 27 vii. PSV: . 27 1. 3. 2. 1. Avrupa Doğal Gaz Ticaret Merkezleri’nde El Değiştirme Oranları (Churn Rate) . 28 1. 3. 3. Doğal Gaz Ticaret Merkezi Fiyat Oluşumu . 29 1. 3. 4. Doğal Gaz Ticaret Merkezi Performasına Etki Eden Faktörler . 31 1. 3. 5. Borsalarda Doğal Gaz İşlemleri . 32 1. 4. Türkiye Doğal Gaz Piyasası ve Fiyat Yapısı . 34 2. LİTERATÜR TARAMASI . 38 3. EKONOMETRİK ANALİZ . 48 3. 1. Veri Seti . 52 3. 1. 1. Çalışmada Açıklanan (Bağımlı) Değişkenler . 54 3. 1. 2. Çalışmada Kullanılan Açıklayıcı Değişkenler . 54 3. 2. Model . 56 3. 3. Yöntem . 59 3. 4. Serilerin Durağanlığının Test Edilmesi . 60 xi 3. 4. 1. Genişletilmiş Dickey Fuller (ADF) Birim Kök Sınaması . 62 3. 4. 2. Phillips-Perron (PP) Birim Kök Sınaması . 63 3. 5. ARDL Yöntemi ile Regresyon Analizi . 64 3. 5. 1. ARDL Uzun Dönem İlişkisi ve Sınır Testi . 64 3. 5. 1. 1. ARDL Uzun Dönem İlişkisi . 64 3. 5. 1. 2. Sınır Testi ile Eşbütünleşme Analizi . 65 3. 5. 2. ARDL Hata Düzeltme Modeli ve Kısa Dönem Sonuçları . 67 3. 6. Kurulan Ekonometrik Modeller ve Analizleri . 68 3. 6. 1. Model 1 – Almanya Ortalama İthalat Fiyatı ile Brent Ham Petrol Fiyatının Analizi……………………………………………………………………………. 68 3. 6. 1. 1. Model 1b- IMP_DE ve HDD_DE değişkenleri çıkarılmış durum . 71 3. 6. 1. 2. Model 1b- Veri seti daraltılıp son yıllara (2015-2020 arasına) ayrı bakıldığında durum . 74 3. 6. 1. 3. Model 1’den Elde Edilen Sonuçlar . 76 3. 6. 2. Model 2 – Almanya Gaz Ticaret Merkezi Gaspool ile Brent Ham Petrol Fiyatının Analizi . 78 3. 6. 2. 1. Model 2’den Elde Edilen Sonuçlar . 80 3. 6. 3. Model 3 – İngiltere Gaz Ticaret Merkezi NBP ile Brent Ham Petrol Fiyatının Analizi……………………………………………………………………………. 81 3. 6. 3. 1. Model 3b- HH değişkeni çıkarılmış durum . 84 3. 6. 3. 2. Model 3’den Elde Edilen Sonuçlar . 87 3. 6. 4. Model 4 – Avusturya Gaz Ticaret Merkezi VTP ile Brent Ham Petrol Fiyatının Analizi . 87 3. 6. 4. 1. Model 4b - Brent değişkeni çıkarılmış durum . 89 3. 6. 4. 2. Model 4’den Elde Edilen Sonuçlar . 91 3. 6. 5. Model 5 – Hollanda Gaz Ticaret Merkezi TTF ile Brent Ham Petrol Fiyatının Analizi……………………………………………………………………………. 92 xii 3. 6. 5. 1. Model 5b- Brent değişkeni çıkarılmış durum . 94 3. 6. 5. 2. Model 5’den Elde Edilen Sonuçlar . 96 SONUÇ . 97 EKLER . 100 KAYNAKÇA . 110

Günümüzde önemi giderek artan ve stratejik bir enerji türü olan doğal gaz başta konutlarda olmak üzere iş yerleri, endüstriler ve resmî kurumlarda kullanılmaktadır. Kömür ve petrol gibi enerji kaynaklarına göre daha ucuz ve çevre dostu olan doğal gaz enerji kaynağının kullanımı gerek dünyada gerekse Türkiye`de giderek artmaktadır. Bu çalışmanın temel amacı; 2012 yılından itibaren Batman ilinde kullanılmaya başlanan doğal gaz enerjisi tercihini etkileyen faktörleri belirlemektir. Bu amaç doğrultusunda 107.302 hanehalkı anakütlesi üzerinden 412 hanehalkına anket uygulanmış ve anketten elde edilen veriler ile istatistiki analizler gerçekleştirilmiştir. Yapılan analizler sonucunda mahalle, yaş, eğitim düzeyi, meslek ve çalışma durumu gibi bazı değişkenler bazında anlamlı farklılık bulunurken cinsiyet, konutların yapılış tarihi ve konutların sahiplilik durumu gibi değişkenler bazında anlamlı farklılık bulunamamıştır, Natural gas, which is an increasingly important and strategic energy type, is used in businesses, industries and government institutions, especially in residential buildings. Coal and natural gas energy sources require the use of a cheaper and more environmentally friendly energy sources such as oil according to the world is increasing both in Turkey. The main purpose of this study is; To determine the factors affecting the natural gas energy preferences that have been used in Batman province since 2012. For this purpose, a questionnaire was applied to 412 households over 107,302 households, and statistical analyzes were carried out with the data obtained from the survey. As a result of the analysis, there was a significant difference on the basis of some variables such as neighborhood, age, education level, occupation and working status, while no significant difference was found on the basis of variables such as gender, date of construction of the houses and ownership status of the houses.

Jeotermal enerji ve doğalgaz günümüzde iyi bilinen iki enerji çeşididir. Jeotermal enerji yerin sahip olduğu ısıdan elde edilirken doğalgaz yer kabuğunun altında bulunan gözeneklerden, kayaçlardan ve çatlaklardan elde edilir. Bununla birlikte jeotermal enerji yenilenebilir veya sürdürülebilir bir enerji kaynağı iken doğalgaz yenilenemez bir enerji çeşididir. Bu açıdan düşünüldüğünde jeotermal enerjinin önemi ön plana çıkmaktadır. Jeotermal merkezi ısıtma sistemleriyle binaların ısı ihtiyacının karşılanması jeotermal enerjiden istifade etmede önemli paya sahip yollardan biridir. Dolayısıyla bu sistemlerin yapısının iyi bilinmesi ve verimli bir şekilde kullanılması gerekmektedir. Halihazırda ele alınan jeotermal ısıtma sisteminin kendisinin yerini alabilecek doğalgazlı ısıtma sistemiyle karşılaştırmalı bir şekilde teknik ve mali yönleri üzerinde durularak termoekonomik analizi yapılmıştır. Bu çalışmada ilk önce mekan ısıtmasında kullanılan bir jeotermal ısıtma sisteminin ve buna eşdeğer doğalgazlı ısıtma sisteminin teknik ve mali açıdan karşılaştırılması yapılarak bu sistemlerin ortak ve farklı yönleri belirlenmiştir. Ardından doğalgazlı sistem kurulması durumuna göre jeotermal sistemin bunu ne kadar zamanda amorti ederek kara geçeceği değerlendirilmiştir. Buna ek olarak jeotermal sistemin termoekonomik analizi yapılmıştır. Çalışma sonuçları jeotermal sistemin doğalgazlı sisteme göre ilk yatırım ve işletme maliyetlerinin yaklaşık olarak sırasıyla 7 ve 2,5 kat daha az olduğunu göstermiştir. Ayrıca sistemde ekserji yıkım ve birim ekserji maliyetinin en yüksek olduğu ekipman sırasıyla 118,912 $/h ve 205,421 $/GJ ile kazan grubu olarak tespit edilmiştir. Today, geothermal energy and natural gas two well-known energy sorts. While geothermal energy is recovered from earth’s heat, natural gas is derived from pores, rocks and cracks within the earth crust. In addition to this, whereas geothermal energy is a renewable or sustainable energy source, natural gas is non-renewable. When viewed from this aspect, the importance of geothermal energy comes to the forefront. Meeting heat demand of buildings via geothermal central heating systems is one of ways which have a large part in utilization of geothermal energy. Therefore, it is important to know the configurations of such systems and operate them efficiently. Emphising technical and financial aspects of the investigated geothermal heating system in comparison with an alternative natural gas heating system, thermoeconomic analysis of it has been conducted. Inthispaper, first by comparing a geothermal heating system used in district heating with an equivalent natural gas heating system technically and financially, common and different sides of those systems have been determined. Then, it has been detected that how long it takes geothermal system to pay back in reference to installing the natural gas system. In addition to this, the thermoeconomic analysis of the geothermal system has been carried out. Results show that initial investment and operating costs of geothermal system are about 7 and 2,5 times less than natural gas system respectively. Also, natural gas central heating boiler group has been determined as the equipment in which the costs of exergy destruction and unit exergy are highest by respectively 118,912 $/h and 205,421 $/GJ.

Amaç: Türkiye’de doğal gaz tüketimi son yıllarda artış eğilimindedir. Bu çalışmanın amacı Türkiye’de ekonomik büyüme ve doğal gaz tüketimi arasındaki ilişkiyi 1986 ve 2018 arasındaki yıllık verileri kullanılarak incelemektir. Yöntem: İlk önce değişkenlerin durağan olup olmadıklarını belirlemek için ADF (Augmented Dickey - Fuller) ve PP (Philips Perron) birim kök testleri yapılmıştır. Ekonomik büyüme ve doğal gaz tüketimi arasındaki uzun dönemli ilişki ARDL (Autoregressive Distributed Lag Bound Test) sınır testi ile incelenmiştir. Sonunda doğal gaz tüketimi ve ekonomik büyüme arasındaki nedensellik ilişkisi VECM Granger Nedensellik Analizi ile test edilmiştir. Bulgular: Sonuçlara göre değişkenler arasında uzun dönemli ilişki bulunmuştur. Doğal gaz tüketimi ile ekonomik büyüme arasında uzun dönemli VECM (Vector Error Correction Model) Granger nedensellik ilişkisi çift yönlü olarak bulunamamıştır. Sonuç: Türkiye doğal gaz tüketiminde dışa bağımlıdır. Bu durum büyümeyi de etkileyebilmektedir. Ancak çalışmada uzun dönemli ilişki olmasına rağmen çift yönlü olarak VECM Granger nedensellik ilişkisi tespit edilememiştir., Purpose: Natural gas consumption in Turkey has a tendency to increase in recent years. Purpose of this study is to examine the relationship between natural gas consumption and economic growth in Turkey using annual data between 1986 and 2018. Methodology: Firstly ADF and PP unit root tests were conducted to determine whether the variables are stable. The long-run relotionship between natural gas and economic growth has been tested by ARDL bound testing. Finally, casual relationship between economic growth and natural gas consumption was tested with the VECM Granger Causality Test. Findings: According to the results, the long-run relotionship between the variables has been found. Long-run VECM Granger causal relationship between economic growth and natural gas consumption hasn’t been found as bidirectional. Conclusion: In natural gas consumption Turkey is foreign-dependent. This situation can also affect growth. However, although there was a long-run relationship in the study, VECM Granger causality relationship as bidirectional hasn’t been detected.

Enerji, insanoğlunun yaşamını konforlu bir şekilde sürdürebilmesi için gerekli olan ürün ve hizmetlerin sağlanabilmesinde gerekli olan güç kaynağı ve vazgeçilemeyecek bir girdisidir. Yaşamımızda günlük rutin olarak kullandığımız içilebilecek su, elektrikli aletler, ulaşım, eğitim vb. hizmetlerin sağlanabilmesinde olmazsa olmazlarından biridir enerji. Günlük yaşamsal faaliyetlerimiz devam ederken, bir şekilde enerjiye ulaşamadığımızı ve günlük etkin olarak kullandığımız hizmetlerden birinin kısa bir süreliğine kesintiye uğradığını düşünelim. Kesintinin günlük hayatın bir parçası olan hizmetlere (işe gitmek için hazırlanırken kullandığımız elektriğin olmaması, otomobil/raylı sistemin çalışmaması, sağlık hizmetlerinin-ameliyat- yapılamaması, günlerce buzdolabında gönül rahatlığıyla beklettiğimiz besinlerin bozulması) yapacağı etkinin ötesinde endüstri bacalarının sönmesiyle ülke ekonomisine vereceği maddi zararın etkisini ve halkta oluşacak manevi etkiyi düşündüğümüzde enerjinin elde edilememesi hayati bir tehdit unsuru oluşturmaktadır.Dolayısıyla ülkeler için bu kadar hayati öneme sahip ENERJİYE, kesintisiz ve güvenilir bir şekilde ulaşmak önemli hale gelmiştir. Bu bakış açısıyla enerji sağlama gayretinde olan ülkeler, Doğu Akdeniz'de enerji kaynaklarının var olduğuna dair kuvvetli keşiflerin ortaya çıkmasına müteakip hedeflerini bu bölgeye çevirmişlerdir. Özellikle AB, enerji güvenliğini sağlayabilme adına bölgeden gelebilecek maksimum enerji kaynağına sahip olabilmek için bölgede aktif olarak siyasi hamlelerde bulunmaktadır.Ve böylelikle Doğu Akdeniz'e kıyıdaş olan ülkeler jeopolitik açısından varlığının önemini fark etmişler, bölgelerinde olan enerji kaynaklarının kullanımında söz sahibi olabilmek adına ikili anlaşmalar yaparak, kıta sahanlığı ve münhasır ekonomik bölgelerini belirleme/sınırlandırma yoluna gitmişlerdir.Özellikle Yunanistan'ın GKRY (Güney Kıbrıs Rum Yönetimi) ile yapmış olduğu bölge sınırlama ve arama/tarama faaliyetlerine yönelik anlaşmalar, Türkiye'nin tepkisini çekmiştir. Yunanistan yapmış olduğu anlaşmalarla Türkiye'yi, Doğu Akdeniz'de enerji kaynaklarına ulaşabilme noktasında engellemeye çalışmaktadır. Yunanistan tarafından yapılan Doğu Akdeniz'de Türkiye'yi çevreleme faaliyetlerine karşılık, Doğu Akdeniz'de daha etkin olabilmek adına Türkiye KKTC (Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti) ile işbirliğine girerek bu bölgede hidrokarbon araştırmaları yapabilmek için ikili anlaşmalar gerçekleştirmiştir.Enerji kaynaklarına yakınlığı nedeniyle stratejik öneme sahip Türkiye, kendi enerji güvenliği sağlamanın yanı sıra enerji transfer merkezi olmak adına bölgedeki ve çevre ülkelerdeki gelişmelere göre adımlar atmakta ve bir dizi anlaşmalar yapmaktadır. Energy is an indispensable power source and an indispensable input for providing the products and services necessary for the human being to live comfortably. Water, electrical equipment, transportation, education etc. that can be used daily in our lives; energy is one of the sine qua non in providing services.Let us assume that while our daily vital activities continue, we are unable to access the energy in any way and one of the services we use daily is interrupted for a short time. Beyond the impact of interruptions on services, which are a part of daily life, (the lack of electricity we use to prepare for work, the failure of the automobile / rail system, the inability to perform health services-surgery, the deterioration of the nutrients we keep in the fridge for days with peace of mind) the failure to obtain energy is a vital threat when we consider the impact of material damage to the national economy and the spiritual impact on the public with the extinction of industrial chimneys.Therefore, it has become important for countries to reach this vital energy in an uninterrupted and reliable way. From this point of view, countries aiming to provide energy have turned their goals to this region following the emergence of strong discoveries about the existence of energy resources in the Eastern Mediterranean. In particular, the EU is actively engaged in political moves in order to have the maximum energy source from the region in order to ensure energy security.And thus, the countries on the Eastern Mediterranean shore have realized the importance of their existence in terms of geopolitics and have made bilateral agreements in order to have a say in the use of energy resources in their regions and have decided to define / limit the continental shelf and exclusive economic regions.In particular, the GCA Greece (Cyprus) and made clear that the regional limits and search / agreements for browsing activities, it has drawn Turkey's response. Greece and Turkey with the agreement it has made, is trying to block the access point to the energy resources in the eastern Mediterranean. It made by Greece in the eastern Mediterranean in response to Turkey for containment activities, in order to be more effective in the eastern Mediterranean Turkey TRNC (Turkish Cypriot) and has made bilateral agreements to make hydrocarbon exploration in this region by entering into cooperation.Energy supply is of strategic importance because of its proximity to Turkey, to take steps in accordance with developments in the security of their energy supply as well as energy transfer to the central region and the neighboring countries and operate on behalf of a number of agreements. 90

Çarlık Rusyası ve Sovyetler Birliği dönemlerinden farklı olarak modern Rus dış politikasında yeni eğilimler gözlemlenmektedir. Putin döneminde Rus bayrağının Avrupa ve Asya çevresinde daha fazla görünür olmasını sağlamak, Kızıl Ordu askerlerinden ziyade Rus enerji şirketlerinin yöneticilerine bırakılmıştır. Geçmişte ideolojik saiklerle şekillenen Rus dış politikası pragmatik bir çizgiye kaymış durumdadır. Rus dış politikasında enerjinin bir kaldıraç olarak kullanılabilmesinin yolunu açan gelişmeler, dev enerji şirketlerinin devletleştirilmesiyle başlamıştır. Yeltsin döneminde özelleştirilen Gazprom ve Rosneft gibi enerji devlerinin oligarklardan alınıp, bu şirketlerin devletleştirilmesi yönünde adımlar atılmıştır. Enerjinin, dış politika yapım süreçlerinde araç olarak kullanıldığı yeni Rus dış politika konseptinin en önemli aktörlerinden biri Gazprom’dur. Putin iktidarı ile birlikte Gazprom tamamen Kremlin’in politik bir aktörü olarak hareket etmeye başlamıştır. Putin döneminde Rusya’nın gücünü her alanda tahkim etme çabası ve aktif dış politikasının yansımaları Balkanları da etkilemiştir. Hem geçiş güzergâhı olarak bir transfer noktası olması, hem de enerjiyi tüketen bir pazar olarak potansiyeli; Balkanları, Rusya açısından oldukça değerli hale getirmektedir. Rusya’nın Balkanlar için geliştirdiği stratejinin odağındaki ülkelerden biri Sırbistan’dır. Sırbistan, Doğu Avrupa ve Batı Avrupa arasında bir kavşak noktası olarak, Balkanlarda stratejik bir bağlantı noktasıdır. Bu tez çalışmasında, Putin döneminde Rusya’nın yeni dış politika eğilimleri çerçevesinde Sırbistan’la ilişkileri değerlendirilmiştir. Rusya’nın Sırbistan’la kurduğu ilişkilerde (ekonomik ve enerji konulu) ana aktör olarak ortaya çıkan Gazprom şirketinin, Rus dış politikasının yapım süreçlerinde nasıl bir rol oynadığı incelenmiştir. Araştırma konusu, Uluslararası Ekonomi Politik (UEP) Teorileri çerçevesinde analiz edilmiştir. Unlike the periods of Czarist Russia and the Soviet Union, new trends are observed in modern Russian foreign policy. During the Putin era, the Russian flag was left to the managers of Russian energy companies rather than Red Army soldiers to make it more visible around Europe and Asia. Russian foreign policy, which has been shaped by ideological motives in the past, has shifted to a pragmatic line. The developments that paved the way for the use of energy as a lever in Russian foreign policy started with the nationalization of huge energy companies. During the Yeltsin period Gazprom and Rosneft were privatized and steps were taken to take these energy giant companies from the hand of oligarchs and nationalize them. Gazprom is one of the most important actors of the new Russian foreign policy concept, where energy is used as a tool for these foreign policy making processes. With Putin's government in power, Gazprom began to act entirely as a political actor of the Kremlin. During the Putin era, Russia's efforts to strengthen its power in all areas and the reflections of its active foreign policy also affected the Balkans. Both being a transfer point as a crossing route and its potential as an energy consuming market makes the Balkans quite valuable for Russia. One of the focused countries in Russia's strategy for the Balkans is Serbia. As a crossroad between Eastern and Western Europe, Serbia is a strategic connection point in the Balkans. In this thesis study Russia's relations with Serbia was evaluated within the framework of the new foreign policy trends during Putin's era. The role of the Gazprom company in the process of Russian foreign policy making was analyzed, which developed as the main actor in Russia's relations with Serbia (on economic and energy issues). The research topic was studied within the frames of International Economic Political (IEP) Theories.

Bu tez çalışmasında, Kazakistan'ın siyasi, iktisadi ve sosyo-ekonomik tarihinin, bağımsızlık öncesi ile karşılaştırmalı olarak, doğal kaynak laneti tezi çerçevesinde incelenmesi amaçlanmıştır. Tezin temel iddiası, geniş maden, petrol ve doğalgaz kaynaklarına sahip Kazakistan'ın, bağımsızlığının ilk 25 yılında doğal kaynakların dış satımından elde ettiği rantı imalat sanayiine yönlendiremediği, bunun temel sebebinin ise doğal kaynak laneti olarak adlandırılan olgu olduğudur. Tez çalışmasında, Kazakistan'a ilişkin veriler, doğal kaynak laneti tezinin teorik altyapısı ve Kazakistan dahil farklı ülkeler için yapılan çalışmaların sonuçları ışığında, tarihsel bir bakışla incelenmiştir. Sonuç olarak, Kazakistan, bağımsız devlet olarak ilk 25 yılının sonunda, ekonomisi doğal kaynaklara ve kısmen bu kaynakları kullanan metal işleme, petrokimya gibi endüstrilere dayalı bir ülke olarak tanımlanabilir. Doğal kaynak laneti tezi kapsamında öngörülen çoğu mekanizmanın Kazakistan için önemli ölçüde geçerli olduğu söylenebilir. Hollanda hastalığı, ekonomik büyümenin düşmesi, ekonominin çeşitlendirilememesi, ihracatın doğal kaynaklara bağımlılığı, enerji ve sermaye yoğun üretim yapısının güçlenmesi, kurumsal ve yönetsel kalitenin düşüklüğü, insan sermayesine yeterince yatırım yapılamaması Kazakistan için geçerli tespitler olmuştur. The purpose of this dissertation is to the study political, economic and socio-economic history of Kazakhstan in comparison to pre-independence period within the framework of the `natural resource-curse` thesis. The main argument of the study is that Kazakhstan, although endowed with vast mineral, oil and natural gas reserves, was unable to channel the rents obtained from natural resource exports to manufacturing industries during the first 25 years of its independence due to the phenomenon referred to as `natural resource curse.` In this study, data pertaining to Kazakhstan was analyzed in a historical perspective in the light of the theoritical basis of the resource curse thesis and the results of studies previously conducted for different countries, including Kazakhstan. As a result, Kazakhstan could be described as a country whose economy is based on natural resources and in part on downstream industries, which process these resources such as metal processing, petrochemicals. It could be argued that most mechanisms put forward by the natural resource curse thesis were to a large extent valid for Kazakhstan. Dutch disease, falling economic growth, inability to diversify the economy, dependence of exports to natural resources, consolidation of energy and capital intensive production structure, low level of institutional quality and governance, insufficient investment in human capital were prevailing determinations for Kazakhstan. 208

Günümüzde ham petrol ve doğalgaz fiyatlarındaki oynaklık, finansal piyasalarda ve enerji sektöründe her gün daha da artan merakla takip edilen en önemli gelişmelerden olmayı sürdürmektedir. Petrol ve doğalgaz fiyatlarında yaşanabilecek bir artış, tüketilen enerjinin %40'ını petrolden karşılayan, tükettiği petrolün %90'ını ve doğalgazın %98'ini ithal eden Türkiye ve benzer ekonomik istatistiklere sahip ülkeler için hayati öneme sahiptir. Bu çalışmanın amacı da ekonomiler açısından büyük öneme sahip ham petrol varil fiyatı ve doğalgaz fiyatı günlük getiri serilerine ait oynaklığın modellenerek, bu oynaklıkların yapısının, büyüklüğünün ve sürekliliğinin incelenerek risk ve belirsizliğin tahmin edilebilmesidir. Çalışma petrol ve doğal gaz fiyatlarının oynaklığını araştıran birçok araştırmanın yanısıra yapısal kırılmaların varlığı altında oynaklık sürekliliğinin tesadüfi olup olmadığı yani şokların model üzerindeki etkilerinin araştırılması bakımından önem taşımaktadır. Genelleştirilmiş Otoregregresif Koşullu Değişen Varyans (GARCH), Üstel Genelleştirilmiş Otoregregresif Koşullu Değişen Varyans (EGARCH) ve Genelleştirilmiş Asimetrik Üslü ARCH (APGARCH) modelleri kullanılarak ham petrol serisi ve doğal gaz serisi için Ocak 2006 - Aralık 2018 dönemi dikkate alınarak fiyatlardaki oynaklık tahmin edilmiştir. Söz konusu oynaklık modellerinde karşılaştırma yapılarak performansları değerlendirilmiş ve etkili olan etkenler incelenmiştir. Bu inceleme sırasında oynaklık sürekliliği üzerinde yapısal kırılmaların etkilerini belirleyebilmek için ICSS (Iterative Cumulative Sums of Squares) algoritması ile varyanstaki kırılmalar belirlenmiş ve tespit edilen kırılma noktaları kukla (dummy) değişkenler olarak EGARCH modeline dâhil edilmiş ardından kırılmaların dikkate alan yeni bir EGARCH modeli kurulmuştur. Söz konusu kırılmaların eşliğinde oynaklıkların modellenmesinde ve tahminlenmesinde hangi modellerin daha başarılı ve tutarlı sonuçlar verdiği tahmin edilmeye çalışılmıştır.Analiz sonuçlarına göre, varyanstaki yapısal kırılmaların modellere eklenmesiyle oynaklık dinamiklerinin daha doğru ve tutarlı hesaplandığı ve oynaklık kalıcılığının azaldığı belirlenmiştir. Elde edilen analiz sonucu ise yatırımcılara riske karşı sergileyecekleri yaklaşım konusunda yön verebilecek önemli bir sonuçtur. Today, the volatility in crude oil and natural gas prices continues to be one of the most important developments in the financial markets and energy sector, which are followed with increasing curiosity. A possible increases in oil and natural gas prices is vital for developing countries such as Turkey which meets 40% of the energy consumed from oil while importing 90% of oil and 98% natural gas that it consumes. The purpose of this study is to model the volatility of daily return series of crude oil barrel price and natural gas price, which is of great importance for economies, and to estimate the risk and uncertainty by examining the structure, size and continuity of these volatilities. The study is important in terms of investigating the volatility continuity under the presence of structural breaks as well as many studies investigating the volatility of oil and natural gas prices, ie the effects of shocks on the model. Volatility in crude oil series and natural gas series for January 2006 - December 2018 period is estimated by using Generalized Autoregregressive Conditional Variant Variance (GARCH), Exponential Generalized Autoregregressive Variable Variance (EGARCH) and Generalized Asymmetric Exponential ARCH (APGARCH).In order to determine the effects of structural breaks on the persistency of volatility during this study, structural breaks in the variance were determined with the ICSS (Iterative Cumulative Sums of Squares) algorithm and a new EGARCH model was created which was added to the EGARCH model as dummy variables and then breaks were taken into consideration. In the context of these breakdowns, it has been tried to predict which models have more successful and consistent results in modeling and estimating volatility. According to the results of the analysis, it was determined that the volatility dynamics were calculated more accurately and consistently and the retention of volatility decreased with the addition of structural breaks in the variance. The result of the analysis obtained is an important result that can give direction to investors about the approach to risk. 123

Dünyanın ikinci büyük enerji tüketicisi olan Avrupa Birliği, tüketicilerine ucuz, kaliteli ve kesintisiz enerji hizmeti sunmayı hedeflemektedir. AB Enerji Politikasının hedefleri: Rekabet kapasitesini arttırmak, güvenli enerji tedarikini sağlamak, çevreyi korumak, toplam tüketimde kömürün payını azaltmak, doğal gazın payını arttırmak, güvenli nükleer enerjini üretiminin gerçekleştirilmesi ve yenilenebilir enerjinin teşvikidir. Bunların yanı sıra dünyanın güç merkezlerinden biri olabilmesi için AB ekonomisinin güvenli, temiz, ucuz ve kesintisiz enerjiyle temin olunması önemlidir. Birliğin bu hedeflere ulaşabilmesi için sınırlı enerji kaynaklarının rasyonel kullanımı, tasarruf önlemlerinin alınması, yenilenebilir enerji kaynaklarının verimli kullanımı ve Birlik düzeyinde etkili kontrol sağlanabilmesi için tek enerji pazarının oluşturulması gibi girişimler olmuştur. Bundan başka, gelecekte olabilecek krizlerde kesintilerle baş edebilmek için enerji kaynaklarının çeşitlendirilmesinin faydalı olacağı anlaşılmaktaydı. Bu bakımdan Birliğe kesintisiz enerji akımını sağlamak için Hazar Havzası enerji kaynakları ortaya çıkmaktadır. Birliğin enerji ihtiyaçlarının karşılanması için dışarıdan özellikle de Rusya'da tedarik edilen enerjinin güvenilir olmadığı defalarca kanıtlanmıştır. Orta Doğu'da istikrarın kırılgan olmasından dolayı alternatif enerji kaynakları ve transit yolları bakımından Hazar Havzası öne çıkmaktadır. Bu tez, AB enerji güvenliğinin sağlanmasında Azerbaycan enerji kaynaklarının önemini analiz etmeyi amaçlamaktadır. Aynı zamanda AB Komşuluk Politikası, Rekabet Politikası, Ortak Dış ve Güvenlik Politikasıyla karşılaştırma yapılarak AB ortak enerji politikası incelenmiştir. Anahtar sözcükler: AB, Enerji Politikası, Azerbaycan, Petrol, Doğal Gaz, TAP, TANAP. Being second biggest energy consumer of the world European Union aims to get cheaper, more qualified and uninterrupted energy service to its consumers. Targets of the Energy Policy of the European Union are to strengthen competition capacity, provide secure energy supply, protect environment, reduce share of coal, increase share of natural gas in total energy consumption, realization secure nuclear energy and encourage renewable energy. To be another power center the European Union should supply secure, uninterrupted, clean and cheaper energy, which its economy need, and all of its energy sources must be diversified. There are several popular attempts to achieve these goals such as rational use of limited energy sources, application of saving measures, effective use of renewable energy sources and establishing single energy market for effective control across the union. Moreover, in case of any possible energy crises in the future, diversification of energy sources could be very help-full. For an uninterrupted energy supply from the Caspian basin, in this occasion, some new pipelines ought to be constructed.To provide necessary energy from outside particularly from Russia is not safe enough, as it proved itself several times. As stability in the Middle East region is very fragile, the Caspian region gains priority for providing alternative energy resources and transportation routes. This thesis aims to analyze importance of energy resources of Azerbaijan for the security of energy supply to the European Union. Also, common energy policy of the EU was examined by using comparison among Neighbourhood Policy, Competition Policy, and Common Foreign and Security Policy of the EU. Keywords: European Union, Energy Policy, Azerbaijan, Oil, Natural Gas, TAP, TANAP. 232

Yapmış olduğumuz çalışmada Azerbaycandaki enerji ihracatı ve ekonomik büyüme arasındaki ilişkileri araştırılmıştır. Bu amaçla GSYH ile elektrik ihracatı, petrol ihracatı ve doğal gaz ihracatı değerleri kullanılarak pearson korelasyon katsayı testi, ADF birimin kök testi, philips peron birim kök testi, DF-GLS birim kök testleri, JJ eş-bütünleşme testi, Granger nedensellik analizi ve CUSUM testi uygulamaları yapılmıştır. Değerler Azerbaycan Devlet Statiska sitesinden alınmıştır. Alınan değerlere göre test sonuçlarında GSYH ile petrol ihracatı ve doğal gaz ihracatı değişkenleri arasında nedensellik ilişkisi bulunmuştur. Ancak GSYH ve elektrik ihracatı arasında olan nedensellik ilişkisi bulunamamıştır. Teoride GSYH ile elektrik ihracatı arasında bulunan nedensellik ilişkisi olsa da bu çalışmada istatiksel olarak nedensellik ilişkisi bulunamamıştır. Pearson korelasyon analiz sonuçlarında GSYH ile elektrik ihracatı arasında negatif bir ilişki gözlemlenirken, petrol ihracatı ve doğal gaz ihracatı arasında pozitif bir ilişki gözlemlenmiştir.Ampirik çalışmanın sonuçları ışığında Azerbaycan ekonomisi için enerji ihracatının teşvik edilmesi önerilmektedir. Sadece enerji ihracatının sağlanmasından ziyade aynı zamanda bu enerji ihracatını sürekli kılacak enerji tedarikinin güvenliği de önemlidir. Anahtar Kelimeler: Azerbaycan, Enerji, Enerji Politikları, Petrol, Doğalgaz daha sonra doldurulacaktır. 103