Search

İctimai bilimlerin bir parçası olan tarih, geçmişteki tekil olay ve olguları mütalaa etmesi hasebiyle, idiyografik bir bilimdir. Bu bakımından tarihçi için, geçmişteki tekil olayların bilgisi çok mühimdir ve tarihçi bu olaylara ilişkin bilgileri, kendisine ulaşan belgeler veyahut kalıntılar yoluyla edinir. Bu açıdan, tarihçi ile geçmişteki olaylarla alakalı belgelerin saklandığı arşiv arasında muhkem bir bağ vardır. Filhakika, altı asırlık koca zaman diliminde geniş bir coğrafi sahada hüküm süren Osmanlı Devleti, sahip olduğu kudreti birçok alanda bıraktığı eserler ve tekvin ettiği belgelerle de kanıtlamış ve daima tarih bilimi araştırmalarının şümulünde yer almıştır. Bu arşiv belgelerine misal hukukî alanda mahkeme kayıtlarından teşekkül şer'iyye sicillerinden biri olan R-13 No'lu Rusçuk Şer'iyye Sicili'nin, çeviri yazısı ve tahlili mütalaasına gayret edilmiştir.Bu çalışma Osmanlı Devleti hâkimiyeti altında olduğu 1815-1817 tarih aralığı, Rusçuk şehrinin yer aldığı Balkan coğrafyasının yönetsel, sosyal, ekonomik ve siyasi yapısı hakkında ve sicil yazımındaki üslup değişiklikleri hususunda fikir edinilmesine yardımcı olacaktır. Osmanlı Devleti hâkimiyetinde özerk yönetime sahip Eflak ile doğal sınır olan Tuna nehri kıyısında yer alan Rusçuk, sevkü'l-ceyş özelliğiyle dikkati çekmektedir. R-13 No'lu Rusçuk Şer'iyye Sicili'de yer alan kayıtlar tam manasıyla dönüşüm ve değişim sürecine geçmeden önceki Osmanlı Devleti'nin özellikle askerî, ekonomik ve sosyal yaşamına ait ipuçlarını içermektedir. Bilhassa XVIII. yüzyılda ayanlar döneminin yaşandığı Osmanlı Devleti'nde, devlete ait Balkan topraklarındaki önemli bir nokta olmaya namzet olan Rusçuk şehrinin ki eyaletten vilayete geçiş sürecinin akabinde Tuna vilayetinin merkezi olacaktır, ilk akla gelen ayanı Alemdar Mustafa Paşa ve selefi Tirsinikli İsmail Ağa hakkında malumat içermekle birlikte 1839 Tanzimat fermanı evvelinde XIX. yüzyılının ilk yarısında Osmanlı Devleti'nin taşra teşkilâtına küçük bir misal teşkil etmektedir.R–13 No'lu Rusçuk Şer'iyye Sicili, Bulgaristan'ın Milli Kütüphanesi olan ve Sofya'da bulunan Cyril ve Methodius Kütüphanesi Şark Koleksiyonu‟nda mevcut olup mikrofilmleri İSAM kütüphanesinden elde edilmiştir. Defter 44 varak olup defterde çeşitli konularda 112 adet kayıt yer almaktadır. Bu kayıtlar doğrultusunda, Osmanlı ilmi sınıfının en mühim üyelerinden Kadı'nın taşra teşkilâtındaki yerini, Osmanlı hukuk yapısındaki âdil yönetim anlayışını ve mozaik bir yapıya sahip Balkan coğrafyasında olağanüstü hallerde bile çok milletli, çok dilli ve çok dinli toplum yapısında Osmanlı Devleti'nin uhulet ve suhuleti sağlama yeteneğini ortaya koyan orijinal bir kaynak ve tarihçilerin yararlanabileceği bir vesika olan R-13 No'lu Şer'iyye Sicili tahlil edilmektedir. History, which is part of the social sciences, is an idiographic science because it examines the individual events and phenomena in the past. For the historian, the knowledge of the past events is very important. The historian acquires the information about these events through the documents or the remains. In this respect, there is a strong connection between the historian and the archive of documents related to past events. The Ottoman Empire, which ruled over a large geographical area over a period of six centuries, has proved its power with works and documents left in many fields and has always been included in the scope of historical science researches. In this study, it was tried to examine the translation and analysis of Ruse Court Record No. R-13, which is one of the court records in the legal field.The scope of our study gives information about the social, economic and political structure of the city of Rusçuk which was remain under the rule of Ottoman Empire between 1815-1816-1817. It will also help to gain insight into the changes in the style of sijil writing. In the rule of the Ottoman Empire, Ruse attracts attention with its military shipment. The judgment of the Ruse Court Record No. R-13 contain the clues of the Ottoman Empire before the transition to the process of transformation and change. Especially, these documents, in the period of the Ayans, contains information about Alemdar Mustafa Pasha and Tirsinikli İsmail Aga the first ruler of the city of Rusçuk, which is an important point of the Ottoman Empire in the Balkans. With the review of the Ruse Court Record No. R-13, a small example will be presented to the provincial organization of the Ottoman Empire in the first half of the 19th century before the 1839 Tanzimat Edict.The Ruse Court Record No. R-13 is available in the Oriental Collection of the Library of Cyril and Methodius in Sofia, the National Library of Bulgaria, and its microfilm was obtained from the ISAM library. The book has 44 pages and the book contains 112 terms on various subjects. In accordance with these provisions, the place of Kadi in the provincial organization is revealed. The Ruse Court Record No. R-13 is an original document which demonstrates the principle of fair management in the Ottoman legal structure and the mosaic structure of the Ottoman Empire in the Balkans. 103

Bu çalışma, Osmanlı Devleti'nin mahkeme kayıtlarını kapsayan şer'iye sicillerinden Rusçuk'a ait R–36 numaralı defterin transkribe edilmesi ve değerlendirilmesi amacıyla yapılmıştır. Bu sayede çok değerli bir materyal istifadeye sunulmuş olacaktır.R–36 numaralı Rusçuk Şer'iye Sicili, Bulgaristan'ın Milli Kütüphanesi olan ve Sofya'da bulunan Cyril ve Methodius Kütüphanesi Şark Koleksiyonu'nda mevcut olup mikrofilmleri Tarih Bölümü öğretim üyelerince üniversitemize kazandırılmıştır.Defterin bugünkü alfabe ile yazımı sırasında basit transkripsiyon kuralları uygulanmıştır. Transkripsiyonu yapılan metindeki hükümler, tarihsel bakış açısı ile değerlendirilmiştir. Konuyu tamamlamak bakımından Osmanlı hukuk sistemi ile ilgili birtakım kavramlar tanıtılmış ve Rusçuk Kazası'nın tarihi hakkında kısaca bilgi verilmiştir.Çeşitli konularda 276 adet hükmün yer aldığı defter, dönemin siyasi, sosyoekonomik, askeri ve kültürel yönleri hakkında fikir vermektedir. Bu bilgiler ışığında Osmanlı Devleti'nin merkez dışındaki uygulamaları ve Tuna kıyısındaki şehrin Osmanlı tarihindeki önemi de ortaya çıkmaktadır. Ayrıca çalışan metin orjinaldir ve araştırmacıların yararlanabileceği bir tarihi vesikadır.Yapılan bu çalışma Osmanlı Tarihi araştırmalarına ve araştırmacılarına katkı sağlanması amacıyla incelenmiştir.Anahtar kelimeler: Rusçuk, sicil, mahkeme This study aims to transcribe and evaluate the notebook no R – 36 which contains sheriah judical records of Rusçuk City of Ottoman Empire. Transcription and evaluation of this material may presen a valuable source for further resarches. No: R – 36 Rusçuk Sheriah Court Record is available at Oriental Collection of Sofia Cyril and Methodist Library in Bulgaria. Microfilms of the material was brought in by the members of History Department to our university. Simple transcription rules were used during the rewriting of the material with current Turkish alphabeth. Verdicts in the text were evaluated by a historical view point.Some concepts considering Otoman Legal System were explained and a short history of Rusçuk City was included to make the subject more clear.The notebook which contains 276 verdicts gives some idea about politics, sosyo – economics, military and cultural aspects of the era. Through these information, social implementations of The Ottoman Empire, apart from the center may be comprehended better and the importance of the city located by river Danube can be seen.Furthermore, text worked is original and protected its importance in terms of historical material for usage of researcher.This study in Ottoman history and research examined in order to contribute to researchers.Key words: Rusçuk, record, court. 494

Bu çalışma, Osmanlı Devleti'nin mahkeme kayıtlarını kapsayan şer'iye sicillerinden Rusçuk'un H.1192-1193/ M.1778/79 yıllarına ait R–8 numaralı defterinin transkribe edilmesi ve dönemin sosyo-ekonomik hayatının incelenmesi amacıyla yapılmıştır. Bu sayede çok değerli bilgiler istifadeye sunulmuş olacaktır.R–8 numaralı Rusçuk Şer'iye Sicili, Bulgaristan'ın Milli Kütüphanesi olan ve Sofya'da bulunan Cyril ve Methodius Kütüphanesi Şark Koleksiyonu'nda mevcut olup mikrofilmleri Tarih Bölümü öğretim üyelerince üniversitemize kazandırılmıştır. Defterin bugünkü alfabe ile yazımı sırasında basit transkripsiyon kuralları uygulanmıştır. Transkripsiyonu yapılan metindeki hükümler, tarihsel bakış açısı ile değerlendirilmiş ve o dönemin sosyo-ekomik hayatı hakkında bilgi verilmiştir. Konuyu tamamlamak bakımından Osmanlı hukuk sistemi ile ilgili birtakım kavramlar tanıtılmış ve Rusçuk Kazası'nın tarihi hakkında kısaca bilgi verilmiştir.Çeşitli konularda 423 adet hükmün yer aldığı defter, dönemin siyasi, sosyo-ekonomik, askeri ve kültürel yönleri hakkında fikir vermektedir. Bu bilgiler ışığında Osmanlı Devleti'nin merkez dışındaki uygulamaları ve Tuna kıyısındaki şehrin Osmanlı tarihindeki önemi de ortaya çıkmaktadır. This study aims to transcribe and evaluate the judicial book of no R – 8, which contains sheriah judical records of the town of Rusçuk of the Ottoman Empire. The transcription and evaluation of this material may present a valuable source of inormation for further resarches.No R – 8 Rusçuk Sheriah Court Record is available at Oriental Collection of Sofia Cyril and Methodist Library in Bulgaria. The microfilms of the material were brought in by the members of the History Department of the Eskişehir Osmangazi University to the same university. On the basis of current Turkish alphabeth, simple (standard) transcription rules were used during the transcription of the material. Verdicts in the text were evaluated by a historical view point and the reader is provided with ample information about the socio-economic life of the relevant Era. Some concepts considering the Otoman Legal System, to make complementary contributions to the topic, were explained and a short history of the town of Rusçuk was introduced to make the subject more clear.The register book, which contains 423 verdicts, gives some idea about the politics, the socio-economic life, and the military and cultural aspects of the Era. Through these information, the provincial practices of The Ottoman Empire may be better comprehended and the importance of the city located by the river Danube can be better seen. 529

Bu tezde, Osmanlı Devleti?nin mahkeme kayıtları anlamına gelen şer?iyye sicillerinden biri olan R-3 Nolu Rusçuk Şer?iyye Sicilinin transkripsiyonu ve tahlili ortaya konulmaya çalışılmıştır. Sicil çalışması, XVII. yüzyılda Osmanlı Devleti?ne bağlı bir bölge olan Rusçuğa ait olup R-3 nolu defterin çeviriyazıya aktarılması ve değerlendirilmesi amacıyla yapılmıştır. Bu çalışma ile değerli bir materyalin araştırmacıların kullanımına sunulması hedeflenmiştir. Defterin Latin alfabesi ile yazımı sırasında basit transkripsiyon kuralları uygulanmıştır. Transkripsiyonu yapılan metindeki hükümler, tarihsel bir bakış açısı ile değerlendirilmiştir. Ana metne geçmeden önce Osmanlı hukuk sistemi ile Rusçuk ve çevresinin tarihi hakkında kısaca bilgi verilmiştir. R-3 numaralı Rusçuk Şer?iyye Sicili, Bulgaristan?ın Milli Kütüphânesi?nde mevcut olan ve Sofya?daki Cyril ve Methodius Kütüphânesi Şark Koleksiyonu?nda bulunmaktadır. Bu sicil ve Rusçuk ile ilgili diğer siciller Tarih bölümü öğretim üyelerince üniversitemize kazandırılmıştır. Çeşitli konularda 213 adet hükmün yer aldığı defter, dönemin siyasi, kültürel, ekonomik ve askeri yönleri hakkında bilgi vermektedir. Hükümlerden edinilen bu bilgiler doğrultusunda Osmanlı Devleti?nin taşradaki uygulamaları ve Rusçuk?un Osmanlı tarihindeki önemi gözler önüne serilmektedir. Ayrıca çalışılan metin orijinaldir ve araştırmacıların yararlanabileceği bir tarihi vesikadır. Transcription and evaluation of Ruse court register numberde 3 is studied which is an example of sheriah judicial records means court registers of Ottoman State. This material has done for transcript and evaluate of court register of Ruse numbered R-3 where was subjected to Ottoman State in XVII. century. It is wanted to offer this material for use of researches.Basic transcription rules have implemented in time of wiriting this record with Laitn alphabet. Decisions in the record that made the transcription have evaluated in a historical view. Genereal konwledge about Ottoman judicial system and history of place named Ruse had been given shortly before passing to the main text. Numbered R-3 Ruse Court Register is available at Oriental Collection of Sofia Cyril and Methodist Library in Bulgaria. This record and more records about Ruse region was brought in by members of History Department to our university. This record that preconditioned 213 number on variety subjects informs us about political, cultural, economic and military aspects of its period. Practices of Ottoman State at province and importance of Ruse at Ottoman history is unfolded in direction of informations get from decisions. Moreover, text worked is original and protected its importance in terms of historical material for usage of reseaches. 237

ÖZETR-20 NUMARALI RUSÇUK KADI SİCİLİ TRANSKRİPSİYON ve TAHLİLİ(H.1244-1247 / M. 1828-1831)ERDEM ÖZKAN, EserYüksek Lisans-2006Yakınçağ Tarihi Bilim DalıDanışman: Yard. Doç. Dr. Mehmet TOPALBu çalışma, Osmanlı Devleti'nin mahkeme kayıtlarını kapsayan şer`iyesicillerinden Rusçuk'a ait R-20 numaralı defterin transkribe edilmesi vedeğerlendirilmesi amacıyla yapılmıştır. Bu sayede çok değerli bir materyal istifadeyesunulmuş olacaktır.R-20 numaralı Rusçuk Şer`iye Sicili, Bulgaristan'ın Milli Kütüphanesi olanve Sofya'da bulunan Cyril ve Methodius Kütüphanesi Şark Koleksiyonu'nda mevcutolup mikrofilmleri Tarih Bölümü öğretim üyelerince üniversitemize kazandırılmıştır.Defterin bugünkü alfabe ile yazımı sırasında basit transkripsiyon kurallarıuygulanmıştır. Transkripsiyonu yapılan metindeki hükümler, tarihsel bakış açısı iledeğerlendirilmiştir. Konuyu tamamlamak bakımından Osmanlı hukuk sistemi ileilgili birtakım kavramlar tanıtılmış ve Rusçuk Kazası'nın tarihi hakkında kısaca bilgiverilmiştir.Çeşitli konularda 246 adet hükmün yer aldığı defter, dönemin siyasi, sosyo-ekonomik, askeri ve kültürel yönleri hakkında fikir vermektedir. Bu bilgiler ışığındaOsmanlı Devleti'nin merkez dışındaki uygulamaları ve Tuna kıyısındaki şehrinOsmanlı tarihindeki önemi de ortaya çıkmaktadır. ABSTRACTTRANSCRIPTION AND ANALYSIS OF RUSÇUK JUDGE JUDICALRECORD NO: R-20(Muslim Calendar 1244-1247 / Gregorian Calendar 1828-1831)ERDEM ÖZKAN, EserMaster-2006Contemporary HistoryTutor: Assistant Professor Mehmet TOPALThis study aims to transcribe and evaluate the notebook no R-20 whichcontains sheriah judical records of Rusçuk City of Ottoman Empire. Transcriptionand evaluation of this material may presen a valuable source for further resarches.No R-20 Rusçuk Sheriah Court Record is available at Oriental Collection ofSofia Cyril and Methodist Library in Bulgaria. Microfilms of the material wasbrought in by the members of History Department to our university. Simpletranscription rules were used during the rewriting of the material with currentTurkish alphabeth. Verdicts in the text were evaluated by a historical view point.Some concepts considering Otoman Legal System were explained and a short historyof Rusçuk City was included to make the subject more clear.The notebook which contains 246 verdicts gives some idea about politics,sosyo-economics, military and cultural aspects of the era. Through theseinformation, social implementations of The Ottoman Empire, apart from the centermay be comprehended better and the importance of the city located by river Danubecan be seen. 398