Search

Yaşam boyu öğrenme, bireyin yaşamı boyunca bilgi ve becerilerin nasıl geliştireceğini öğrenmesidir. Yaşam boyu öğrenmedeki en önemli kurumlardan birisi halk kütüphaneleridir. Halk kütüphaneleri yaş, ırk, dil, din, sosyal sınıf ayrımı yapmaksızın toplumun her kesimine ücretsiz kapılarını açmaktadır. Halk kütüphaneleri sayesinde toplumun her kesininden bireyler, ücretsiz bir şekilde yaşam boyu öğrenme sürecine dahil olmaktadır.Halk kütüphaneleri verdikleri hizmetler ile bireylerin bilgi okuryazar olmalarını; toplumun bilgi toplumuna dönüşmesini sağlamayı amaçlar. Bireyin bilgi okuryazar, toplumun bilgi toplumu olması için bireyin bilgi ve becerilerini geliştirme yeteneğine sahip olması gerekir. Yani bireyin yaşam boyu öğrenme sürecine dahil olması gerekir. Halk Kütüphaneleri verdiği hizmetler, düzenledikleri etkinlikler ve kurslarla bireyleri kütüphaneye çekmeyi hedeflerken, kütüphane kullanıcılarını da yaşam boyu öğrenme sürecine dahil eder.Bu çalışmanın amacı, kullanıcıyı halk kütüphanelerine çekebilmek için halk kütüphanelerinde düzenlenebilecek yaşam boyu öğrenme etkinliklerine örnekler sunmaktır. Bu çalışmada Suudi Arabistan'ın Cidde şehrinde bulunan KAUST Halk Kütüphanesi örnek alınarak halk kütüphanelerinin yaşam boyu öğrenme sürecinde sosyalleşme mekânı olarak kullanılması konusunu anlatmaktadır. Bu bağlamda KAUST Halk Kütüphanesinde düzenlenen etkinliklere katılarak gözlem yoluyla incelenmiştir. Tez çalışması için KAUST'da yaşayan 300 kişiye `KAUST Halk Kütüphanesi'nin Sosyalleşme Mekânı Olarak Kullanılması` konulu bir anket yapılmıştır. Bu anket ile kütüphaneyi en çok kullananların demografik yapıları tespit edilmiş, çalışan, öğrenci veivev hanımı olanlardan en çok kimlerin ne amaçla halk kütüphanesini kullandıkları belirlenmiştir. Elde edilen sonuçlara göre `Sosyalleşme mekânı olarak kütüphanelerin kullanımı, yaşam boyu öğrenme sürecinde özellikle ailelere büyük fayda sağlamaktadır` biçiminde oluşturulan hipotezimiz doğrulanmıştır. Kütüphanede düzenlenen yaşam boyu öğrenme etkinliklerinde en çok ev hanımları istifade etmektedir. Ev hanımları çocuklarının okuma alışkanlığı kazanması ve sosyalleşmesi için KAUST Halk Kütüphanesi'ne getirmektedir. Lifelong learning is an individual's learning of how to improve his/her knowledge and skills throughout his/her life. One of the most important institutions for lifelong learning is public libraries. Public libraries open their doors to everyone, regardless of their age, race, language, religion and social class. Owing to public libraries, every individual from each social group can be involved in the life learning process with no cost.Through the different services they provide, public libraries aim for individuals to be literate and for the society to be informed. For an individual to be literate and a society to be informed, the individuals must have the ability to improve their knowledge and skills. In other words, the individual must be actively involved in his/her lifelong learning process. The public libraries, in aiming to attract the individuals to the library through different services, activities, and courses they provide, involves the library users in their lifelong learning process.The aim of this study is to provide examples for the lifelong learning activities that can be organized in public libraries to attract library users. In this study, the use of libraries as a space for socializing in the process of lifelong learning is explained by using the KAUST Public Library located in Jeddah, Saudi Arabia as an example. To this end, the activities organized by the KAUST Public Library has been investigated through observation by attending the events. For the thesis project, a survey titled `The Use of the KAUST Public Library as a Space for Socializing` has been conducted with 300 people. With this survey, the demographic of the library's most frequent users, and who out of the working class, students, and house-wives uses the public library the most and for whatviaim has been determined. According to the obtained results, our hypothesis that `the use of libraries as a space for socializing has a great positive effect in the process of lifelong learning, especially for families` has been verified. Homemakers benefit the most from the lifelong learning activities organized by the library. They take their children to the KAUST public libraries for them to socialize and to acquire the habit of reading. 191

Günümüz gereksinimlerine uygun olarak kütüphaneler, sadece kitap koleksiyonlarının yer aldığı mekânlar olarak anılmanın ötesine geçmeye başlamıştır. Birer yaşam merkezi haline gelen kütüphane ve bilgi merkezlerinde, kullanıcıların kütüphaneden yararlandıkları süre ve hizmetin çeşitliliğinin artması, üniversitelerin öğrenci mevcutlarının artması gibi sebepler kütüphanelerin kullanımını arttırmıştır. Üniversite yönetimleri, kalite düzeyinin bir üst seviyeye çıkarılması misyonu doğrultusunda kullanıcılarından gelen talepleri göz önünde bulundurarak yeni hizmet kalemleri oluşturmakta ya da var olan hizmetin üzerinde değişiklikler yapmaktadır. Buna bir örnek olarak: Öğrencileri, akademik ve idari çalışanları tarafından İstanbul Teknik Üniversitesi Mustafa İnan Kütüphanesi'nin mesai saatleri (17:30'dan sonra) dışında da kullanılabilmesi talebi oluşmuştur. Özellikle öğrencilerin sınav dönemlerinde yoğun bir şekilde ders çalışma alanı olarak kütüphaneyi kullanmak istemesi ile kütüphanelerin mesai saatleri dışında da kullanımı bir gereklilik haline gelmiştir. 14 Şubat 2011 tarihinden itibaren resmî tatiller ve özel durumlar haricinde 7/24 kütüphane hizmeti vermeye başlayan ilk üniversite kütüphanesi, İstanbul Teknik Üniversitesi Mustafa İnan Kütüphanesi'dir. Bu anlamda öncü bir adım ve girişim olan 7/24 açık üniversite kütüphanesi hizmeti, farkındalık yaratmış ve hızla diğer üniversiteler için örnek bir model olmuştur. Bu çalışmanın amacı, Türkiye'de üniversite kütüphanelerinin 7/24 hizmet vermesinin, kullanıcı memnuniyeti açısından önemini saptamak ve bu hizmette ilk olma özelliği taşıyan ''İstanbul Teknik Üniversitesi Mustafa İnan Kütüphanesi'' örneğini incelemektir. Bu amaç doğrultusunda çalışmanın araştırma yöntemleri; literatür tarama ve anket tekniğinden oluşmaktadır. Çalışmanın hipotezi ise, ''İTÜ Mustafa İnan Kütüphanesi'nin 7/24 hizmet vermesi, kullanıcıların kütüphane kullanımını ve memnuniyetini arttırır'' şeklinde belirlenmiştir.Çalışma hipotezinin doğruluğunu test etmek amacıyla birinci bölümde, üniversite kütüphanelerinin genel tarihçesinden yola çıkılarak üniversite kütüphanelerinin amaçları, görevleri ve işlevleri incelenmiştir. Üniversite kütüphanelerinde kütüphane hizmetleri 'teknik hizmetler', 'kullanıcı hizmetleri' ve 'teknoloji tabanlı hizmetler' başlıklar altında incelenmiştir. İkinci bölümde; 'Türkiye'de üniversite kütüphanelerinin gece hizmeti vermesinin kullanıcı memnuniyeti açısından incelenmesi' ana başlığı altında 'kütüphane hizmetlerinin kullanıcı ihtiyaçları doğrultusunda geliştirilmesi', '7/24 hizmet kavramı', '7/24 kütüphane hizmetinin gereksinimleri nelerdir?' başlıkları irdelenmiştir. İTÜ Mustafa İnan Kütüphanesi'nin tarihsel gelişimi hakkında bilgiler verilmiştir ve kütüphane; 'personel', 'güvenlik', 'bina', 'ulaşım', 'koleksiyon', 'kullanıcı' ve 'bütçe' başlıklarında incelenmiştir. İkinci bölümün sonunda: 'Türkiye'de üniversite kütüphanelerinde 7/24 kütüphane hizmetleri: Bir değerlendirme' başlığı altında bir durum değerlendirmesi yapılmıştır. Üçüncü ve son bölümde ise İTÜ Mustafa İnan Kütüphanesi kullanıcılarına uygulanan anket aracılığı ile '7/24 kütüphane hizmetinin kütüphane kullanıcıları açısından önemi' araştırılmış, bu hizmetten yararlanan kullanıcıların memnuniyeti tespit edilmeye çalışılmıştır.Anketten elde edilen bulgular, hipotezin doğruluğunu ispatlamıştır. In accordance with today's needs, libraries have started to move beyond being referred to as places that only has book collections. Since the library and information centers became centers for living, the duration of their use and the variety of services they provided increased. The increase of the number of students in the universities increased the use of libraries.In line with the mission of increasing the quality level, university administrations create new services or make changes on the existing service by considering the demands of their users. As an example: İTÜ's students, academic and administrative staff have requested to use the İTÜ Mustafa Inan Library also out of working hours. Especially, the students' intention to use the library as an area of study during the examination periods has become a necessity to keep the libraries open outside of working hours (after 17:30).Since the date of 14 February 2011, the first university library which started to provide 7/24 library service with the exception of public holidays and special cases, is the Mustafa Inan Library of Istanbul Technical University. In this context, 7/24 open university library service created awareness as a pioneering and initiative step, and quickly became a role model for other universities.The aim of this study is to determine the importance of the use of 7/24 service university libraries in Turkey in terms of user satisfaction, and to analyze ''İTÜ Mustafa Inan Library'' example as the first 7/24 open library. In accordance with this purpose, the research methods of the study consist of documentary analysis method and questionnaire technique. The hypothesis of the study is determined as `İTÜ Mustafa Inan Library's 7/24 service, increases the users's library usage and satisfaction`.In order to test the accuracy of the study hypothesis, general history of university libraries was explained. The aims, functions and basic elements of university libraries are examined. Library services in university libraries; has been examined under the headings 'technical services', 'user services' and 'technological services'. In the second chapter: under the main heading of 'Examining user satisfaction in terms of making the night service of university libraries in Turkey' the following topics: 'development of library services in accordance with user needs', '7/24 service concept' and 'What are the requirements of the 7/24 library service?' have been studied. Brief information about the historical development and library building of İTÜ Mustafa İnan Library was given. 'İTÜ Mustafa Inan Library' example that has the characteristic of being the first in this 7/24 service: has been reviewed under the headings 'staff', 'security', 'building', 'transportation', 'collection', 'user' and 'budget'. At the end of the second part: '7/24 library services in university libraries in Turkey' were examined. In the third and last chapter, 'The importance of 7/24 library service for ITU Mustafa İnan Library users'; are studied by conducting a questionnaire to Library users and they were asked to test their satisfaction.The findings provided from the questionnaire proved the accuracy of our hypothesis. 136

Bu tezin amacı, kadın kütüphanecilerin popüler kültürde hem kütüphane kullanıcıları tarafından nasıl algılandıklarını hem de kadın kütüphanecilere yüklenmiş olan imajı irdelemektir. Popüler kültürde profesyonel bir meslek olmasına rağmen cinsiyetçi yaklaşımlar nedeniyle modern toplumlarda hak ettiği önemi görmeyip yarı profesyonel bir meslek olarak değerlendirilebilen kütüphanecilik mesleği ile bu mesleği icra eden kadın kütüphanecilerin popüler kültürlerdeki imajı dikkate alındığında Türkiye'deki durum nasıl bir seyir izlemektedir? Bu soruyu dikkate alarak tezin hipotezi şu şekilde belirlenmiştir; Türkiye'de kütüphanelerde çalışan kadın kütüphanecilerin imajlarının kütüphane kullanıcıları tarafından algılanışı pozitiftir.Hipotezimizi test etmek amacıyla tez çalışmamızda İstanbul Üniversitesi Merkez Kütüphane kullanıcıları ve çalışanlarına `kadın kütüphanecilere ilişkin imaj algısına` yönelik soruların yöneltildiği bir anket çalışması yapılmış ve kadın kütüphanecilere yönelik olumsuz algıların sebepleri irdelenmeye çalışılmıştır. Gerçekleştirilen anket çalışmasıyla kadın kütüphanecilere yüklendiği düşünülen olumsuz imajların nedenleri anket verileri çerçevesinde ele alınmaya çalışılmıştır. Anket sonuçlarıyla elde edilen bilgiler göstermiştir ki; popüler kültüre yönelik olumsuz söylemlerin aksine kadın kütüphaneciler, kütüphanecilik mesleğini daha fazla tercih ettiği için meslek olarak kütüphaneciliği olumlu bir biçimde etkilemektedirler. Ayrıca tezimizde Türkiye'deki kadın kütüphanecilerin imajının, popüler kültürün tersine olumsuz değil tam tersine olumlu yönde olduğu saptanmıştır. Anahtar Kelimeler: Feminizm, Feminist Kuramlar, Çalışan Kadınlar, İmaj, Kadın Kütüphaneciler, Kadın Kütüphanecilerin İmajı,Popüler Kültür The aim of this thesis is to examine how female librarians are perceived by library users and image which was laid a burden on female librarians in popular culture.How is the situation in Turkey considering the profession of librarianship, evaluated as a semi-professional occupation and neglected in modern society by reason of sexist approach although it is a profession in popular culture, and image of female librarian who practise this profession in popular culture? By considering this question, the hypothesis of the thesis is determined in this way; Perception of image of female librarians working in libraries in Turkey by library users is positive.In our thesis study, in order to test our hypothesis, it has been conducted a survey study included questions oriented image perception for female librarians, asked Istanbul University Central Library users and employees and has been tried to scrutinize the causes of negative perception towards female librarians. With the survey work, it has been tried to analyse the causes of negative image which is laid a burden on female librarians within the framework of the survey data.Informations obtained by the survey results showed that, in contrast to the negative rhetoric oriented popular culture, because women prefer librarianship more, they influence librarianship in a positive way as a profession. In addition, in our thesis, image of female librarians in Turkey was found to be positively contrast to popular culture.Key Words: Feminism, Feminist Theories, Working Women, Image, Female Librarians, Image of Female Librarians, Popular Culture 149

11 ÖZET ÖREN, Çiğdem Özbağ. Elektronik Danışma Hizmetleri: ODTÜ Kütüphanesi Örneği. Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2006. İnternet, bilgisayar ve iletişim teknolojilerinde 1990vlı yıllarda yaşanan hızlı gelişmeler sonucunda, artan sayıda kullanıcı bilgi ihtiyaçlarım elektronik ortamda karşılamaya çalışmaktadır. Bu gelişmelerin sonucu olarak, kütüphaneler danışma hizmetlerinin verilmesinde elektronik ortamı kullanmaya başlamışlardır. Elektronik posta, sohbet, video konferans ve daha birçok yöntemle verilen elektronik danışma hizmetlerinin kütüphanelerde uygulama ve kullanım sayılan her geçen gün artmaktadır. Ülkemizde de son yıllarda özellikle üniversite kütüphanelerinde elektronik danışma hizmeti verilmeye başlandığı görülmektedir. Bu araştırmanın amacı, ODTÜ Kütüphanesi 'nde verilmekte olan elektronik danışma hizmetlerini incelemek ve benzer yapıdaki Türk Üniversite Kütüphaneleri için elektronik danışma hizmetlerini daha etkin hale getirecek öneriler sunmaktır. Araştırmanın hipotezleri: 1. ODTÜ Kütüphanesi kullanıcılarının büyük bir bölümü, bilgi ihtiyaçları ile ilgili sorularını elektronik olarak ulaştırabileceğinden ve yanıt alabileceğinden haberdar değildir. Bu da elektronik danışma hizmetinin geliştirilmesini ve yaşatılmasını olumsuz yönde etkilemektedir. 2. Sohbet yöntemi ile verilecek danışma hizmeti, kullanıcıların sorularını daha hızlı ve kolay bir biçimde iletmelerine olanak vereceği için, kullanıcıların elektronik danışma hizmetinden yararlanma sıklıklarını önemli ölçüde artıracaktır. 3. ODTÜ Kütüphanesi mevcut danışma hizmetleri örgütlenme alt yapısı, geniş çapta ve çeşitli şekillerde elektronik danışma hizmetlerinin sunulmasında yetersizdir.m şeklinde belirlenmiştir. Araştırma sonunda, ODTÜ Kütüphanesi kullanıcılarının büyük çoğunluğunun elektronik danışma hizmetinden haberdar olmadıkları, sohbet yöntemiyle verilecek danışma hizmetinin kullanımı ciddi oranda artıracağı ve geniş çapta elektronik hizmeti vermek için ODTÜ Kütüphanesi mevcut danışma alt yapısı bakımından yetersiz olduğu saptanmış ve böylece araştırmamızın başında belirlenen hipotezler kanıtlanmıştır. Anahtar Sözcükler `Elektronik Danışma Hizmetleri`, `Dijital Danışma Hizmetleri`, `Sanal Danışma Hizmetleri` IV ABSTRACT ÖREN, Çiğdem Özbağ. Digital Reference Services: METU Library Case. Master's Thesis, Ankara, 2006. Due to the rapid development in the internet, computer, information and communication related technologies, an ever increasing number of users has been trying to reach the information via electronic media. These developments result in the exploit of online reference services in today's libraries. The application areas and the user number and profile of the electronic user services, including e-mail, chat, video conference and etc., have been increasing on a daily basis. In Turkey, university libraries have been adapted themselves to give online reference services especially during the recent years. The aim of this study is to develop novel ideas to improve the quality of the online reference services given in METU Library after evaluating the current state of these services in the library. The research hypothesis are: 1. A huge percentage of the library users in METU do not aware of the ask the librarian electronic user service that has already been given in the library. 2. Since the chat services decrease the respond time to the user questions, the chat services may enhance both the number of users and their usage of online reference services.3. In METU Library, the current infrastructure for the online reference services do not suitable for providing a wide range of online applications and extensive user practice. In this research, the detailed analysis of the pools, carried by the author among the library users in METU, proved the above hypothesis. These pools show that a huge number of library users do not know whether they can ask library related questions online or not. The pools also shows that chat service has a great potential to improve the quality of the online reference services. Finally, the research shows that the library infrastructure has to be improved to prepare METU Library to the 21st Century's online library consepts. Key Words `Electronic Reference Services`, `Digital Reference Services`, `Virtual Reference Services` 198

Öz Bilginin dil ile etkileşiminden dolayı, bilgi erişim süreci dil sorunlarından yoğun olarak etkilenmektedir. Bu araştırmanın amacı, bilgi erişim sürecinin kuramsal temellerini belirleyerek, süreçte yaşanan dil sorunlarım ve nedenlerini tartışmaktır. Bu nedenle, araştırmanın hipotezi 'bilgi erişimde yaşanan dil sorunlarının temelinde doğal dil vardır' ifadesiyle belirlenmiştir. Araştırmanın ilk bölümünde, tarihsel ve tanımlayıcı yöntemlerle, araştırma alanının kuramsal çerçevesi belirlenmiştir. Bu kapsamda, özellikle bilgi kavramının tarihsel süreç içinde yazı ve dil kavramlarıyla etkileşimi incelenmiştir. İkinci bölümdeyse, betimleyici modelleme yöntemiyle, bilgi erişim süreci ve bu süreçte ortaya çıkabilecek dil sorunları, dilsel ve sistemci yaklaşımla incelenmiştir. Bu çerçevede, dil araştırmalarının tarihsel gelişimi ele alınarak dilin, sistemci yaklaşım içinde, bilgi erişim sürecine etkileri saptanmaya çalışılmıştır. Bu bölümde, özellikle Türkiye'de yaşanan doğal dile bağlı bilgi erişim sorunları da değerlendirilmiştir. Uygulamaya yönelik üçüncü ve son bölümdeyse, katılımlı gözlem, olgu incelemesi, istatistiksel çözümleme ve niteliksel inceleme yöntemleriyle hipotez sınanmıştır. Sonuçta, bilgi erişim sistemlerinde dil sorunlarının, doğal dilin yabancı olmasına bağlı olarak arttığı saptanarak hipotez kanıtlanmıştır. Bu sonuca bağlı olarak özellikle, Türkiye'deki niteleyici kataloglama ve bibliyografik sınıflama konusundaki standartların yerelleştirilmesi, bibliyografik denetim ve yetke dizinlerinin uygulanması ile kütüphanecilerin ve kullanıcıların eğitimleri konularında önerilerde bulunulmuştur. Abstract The information retrieval process is under a strong influence of language problems, because of the interaction between information and language. The purpose of this research is to define a theoretical base for the information retrieval process and to discuss causes of language problems occurring in this process. For this reason, the hypothesis of this research has been set as 'the root of language problems of the information retrieval process lies in natural language'. In the first part of the research the theoretical framework of the research area has been drawn with the help of historical and definatorical methods. Within this scope, especially the interaction of the concepts information, writing and language has been examined. In the second part, the information retrieval process and language problems that may occur in this process are discussed with the descriptive modelling method, within linguistic and systems approaches. According to this, historical development of language research has been considered to define the effect of language to the information retrieval process within the systems approach. In this part, especially problems of information retrieval in Turkey related to natural language has been considered. The third and last part, based on application, the hypothesis has been tested with the methods participated observation, cased studies, statistical and qualitative analysis. As a result, the hypothesis has been proven, by the fact that language problems increase in information retrieval systems with foreign languages. According to this result, proposals have been made for the localisation of standards for descriptive cataloguing and bibliographic classification, the application of bibliographic control and authority files and the education of librarians and library users. iii Öz Bilginin dil ile etkileşiminden dolayı, bilgi erişim süreci dil sorunlarından yoğun olarak etkilenmektedir. Bu araştırmanın amacı, bilgi erişim sürecinin kuramsal temellerini belirleyerek, süreçte yaşanan dil sorunlarım ve nedenlerini tartışmaktır. Bu nedenle, araştırmanın hipotezi 'bilgi erişimde yaşanan dil sorunlarının temelinde doğal dil vardır' ifadesiyle belirlenmiştir. Araştırmanın ilk bölümünde, tarihsel ve tanımlayıcı yöntemlerle, araştırma alanının kuramsal çerçevesi belirlenmiştir. Bu kapsamda, özellikle bilgi kavramının tarihsel süreç içinde yazı ve dil kavramlarıyla etkileşimi incelenmiştir. İkinci bölümdeyse, betimleyici modelleme yöntemiyle, bilgi erişim süreci ve bu süreçte ortaya çıkabilecek dil sorunları, dilsel ve sistemci yaklaşımla incelenmiştir. Bu çerçevede, dil araştırmalarının tarihsel gelişimi ele alınarak dilin, sistemci yaklaşım içinde, bilgi erişim sürecine etkileri saptanmaya çalışılmıştır. Bu bölümde, özellikle Türkiye'de yaşanan doğal dile bağlı bilgi erişim sorunları da değerlendirilmiştir. Uygulamaya yönelik üçüncü ve son bölümdeyse, katılımlı gözlem, olgu incelemesi, istatistiksel çözümleme ve niteliksel inceleme yöntemleriyle hipotez sınanmıştır. Sonuçta, bilgi erişim sistemlerinde dil sorunlarının, doğal dilin yabancı olmasına bağlı olarak arttığı saptanarak hipotez kanıtlanmıştır. Bu sonuca bağlı olarak özellikle, Türkiye'deki niteleyici kataloglama ve bibliyografik sınıflama konusundaki standartların yerelleştirilmesi, bibliyografik denetim ve yetke dizinlerinin uygulanması ile kütüphanecilerin ve kullanıcıların eğitimleri konularında önerilerde bulunulmuştur. Abstract The information retrieval process is under a strong influence of language problems, because of the interaction between information and language. The purpose of this research is to define a theoretical base for the information retrieval process and to discuss causes of language problems occurring in this process. For this reason, the hypothesis of this research has been set as 'the root of language problems of the information retrieval process lies in natural language'. In the first part of the research the theoretical framework of the research area has been drawn with the help of historical and definatorical methods. Within this scope, especially the interaction of the concepts information, writing and language has been examined. In the second part, the information retrieval process and language problems that may occur in this process are discussed with the descriptive modelling method, within linguistic and systems approaches. According to this, historical development of language research has been considered to define the effect of language to the information retrieval process within the systems approach. In this part, especially problems of information retrieval in Turkey related to natural language has been considered. The third and last part, based on application, the hypothesis has been tested with the methods participated observation, cased studies, statistical and qualitative analysis. As a result, the hypothesis has been proven, by the fact that language problems increase in information retrieval systems with foreign languages. According to this result, proposals have been made for the localisation of standards for descriptive cataloguing and bibliographic classification, the application of bibliographic control and authority files and the education of librarians and library users. iii 157

11 ÖZET Kütüphaneyi oluşturan beş ana unsurdan biri `bina`dır. Binanın iç mekanları, halk kütüphanelerinin iş akışlarına göre, kütüphaneyi kullanan ve orada çalışan insanların mekan gereksinimlerine göre tasarlanmalıdır. Zira halk kütüphaneleri faaliyetlerini bu mekanlarda gerçekleştirmektedirler. Kütüphane iç mekanları düzenlenirken iç mimari sanat dalından yararlanılmaktadır. Halen hizmet vermekte olan ve kütüphane binası olarak inşa edilmiş yapıların mekansal işlev durumlarının ve özelliklerinin belirlenmesi bu konudaki sorunun boyutlarını ortaya koymak açısından önemli görülmektedir. Bu çerçevede yapmaya çalıştığımız araştırmanın amacı; `Ankara'daki halk kütüphanelerinin mekansal işlev ve estetik görünüm açısından durumlarını belirlemek ve bu durumlarının nedenlerini ortaya çıkarmak` biçiminde ifade edilebilir. Belirlenen bu amaç çerçevesinde araştırma problemi: `Ankara'daki halk kütüphaneleri mekansal işlev ve estetik görünüm açısından `neden` yetersiz durumdadırlar?` biçimindedir. Araştırma amaç ve problemine bağlı olarak araştırma hipotezi; `Ankara'daki halk kütüphaneleri iç mimari tasarım ilkelerine uymadıkları için mekansal işlev ve estetik görünüm açısından yetersiz durumdadırlar` biçiminde belirlenmiştir. Araştırmada kütüphane kullanıcılarına anket uygulanmıştır. Çalışmada iç mimari sanat dalının bileşenleri, halk kütüphanelerinin işlevleri ve iş akışları, belirtilmiş ve Ankara'dan seçilen üç halk kütüphanesinin iç mekanları incelenmiştir. Araştırma sonucunda Ankara'daki halk kütüphanelerinin iç mekanlarında iç mimari sanat dalından yararlanılmadığı ve sonuçta çoğunlukla olumlu bir uygulama olmadığı anlaşılmıştır. Ill SUMMARY `Building` is one of the five main elements that constitute the library. The interior of the building must be designed according to workflow of the library, residence necessity of the library users and personnel since a public library carries its facility within this space. It benefits from the interior architecture, designing library interior spaces. To be able to examine the matter extensively, it is essential to determine the spatial functions and specialties of buildings still serving as libraries. In this frame the main aim of our survey could be defined as `to ascertain the spatial and aesthetical conditions and reasons for these conditions of the public libraries in Ankara`. The identified problem of the survey is: `Why are the libraries in Ankara insufficient function an aesthetic?` The hypothesis of this survey in accordance of survey's objective and problem is: `The libraries in Ankara are not fit to principles of interior architecture and they are inadequate to aesthetic and spatial functions`. In the framework of the survey, a questionnaire is applied to the library users. In this thesis, the interior spaces of the public libraries in Ankara are examined according to basic principles of the interior architecture art. Nevertheless, it is considered the component of the interior architecture, the function and workflow of a public library and the interior spaces of three public libraries in Ankara. Our investigation end of not being mostly seen any affirmative application in public libraries' interior spaces in Ankara. 162

ÖZET Hizmet kalitesinin önemi gün geçtikçe artmaktadır. Bu alanda yapılan çalışmaların da buna paralel olarak arttığı görülmektedir. Artan önem, hizmet kalitesinin etkin şekilde ölçülmesi gerekliliğini ortaya çıkarmıştır. `Ölçemediğini daha iyi hale getiremezsin` değişinden etkilenen hizmet sektörü hizmet kalitesini daha etkin bir şekilde ölçmeye çalışmaktadır. Bu konuda birçok çalışma yapılmıştır. Çalışmalar arasında en fazla kabul göreni Parasuramam Zeithaml ve Berry tarafından geliştirilen SERVQUAL modelidir. SERVQUAL'in tek tipe inen hizmet niteliklerinin durumu kütüphane hizmet kalitesinin ölçülmesinde uygulanabilirliliğini kısıtlamıştır. Kütüphanecilik sektörü üzerinde araştırma yapan, Nitecki ve Hernon SERVQUAL temeline bağlı olarak oluşturdukları enstrümanı kütüphanelerde hizmet kalitesini ölçmek için kullanmıştır. Bu tezde, Nitecki ve Hernon 'un kullandığı model Türkiye'deki bir üniversite kütüphanesine uygulanarak test edilmiştir. Geliştirilen anket 470 kullanıcıya dağıtıldı ve bunlardan 23 7 'si tatmin edici kabul edilerek değerlendirmeye alındı. Bilinen faktörlerin güvenilirliliği öncelikli olarak test edildi. Daha sonra quadrant ve fark analizi yapıldı. Böylece kütüphanenin müşteriler gözünde hangi niteliklerinin iyi, hangilerinin iyi durumda olmadığı saptandı. Elde edilen sonuçlar quadrant analizi ile görsel, fark analizi ile sayısal olarak ifade edildi. Beklenti ve algılamalar arasında istatistiksel olarak anlamlı farklar bulundu. Kütüphaneden yararlanan değişik kullanıcı grupları için ayrıntılı quadrant analizi yapıldı. Bu değerlendirme kullanıcı grupları arasındaki beklenti ve algılama değişimlerini ortaya çıkardı. SERVQUAL ölçütleri için, kütüphanecilik sektöründe daha önce yapılmış uygulamalar elde edilen verilerle karşılaştırıldı. Benzer ve farklı yönler belirlendi. Fiziksel özellikler Beykent Üniversitesi Kütüphanesi kullanıcılarının en önemli olarak belirlediği hizmet niteliğiydi. Yapılan araştırma kütüphane kullanıcıları ve kütüphane yönetimi arasında önemli bir iletişim kanalı oluşturmuştur. Anket formunda bulunan açık uçlu sorular ve anket formuna kullanıcılar tarafından eklenen şikayetler potansiyel sorunların paylaşılması için fırsat yaratmıştır. VI SUMMARY The concept of service quality has had a profound impact on business world. Commensurate with its increasing importance, a substantial body of literature has emerged over the past two decades. Most. studies in this field have dealt with the measurement of service quality. Of these studies, the most prominent and widely used one is the SERVQUAL model developed by Parasuraman, Zeithaml and Berry. Drawing on the model developed by Nitecki and Hernon, this thesis aimed to measure service quality of libraries. A questionnaire was prepared and applied in a university library in Turkey. From the total of 470 questionnaires distributed, 237 were returned as duly completed. The survey instrument exhibited a satisfactory level of internal reliability. The quadrant analysis and ANOVA tests were applied to reveal if there exist any differences between the perceptions of service quality and a number of characteristics of user groups. Then, the applicable and non-applicable features for library users were determined. The findings were presented visually in quadrant analysis and numerically in mean difference analysis. Considerable differences were found between expectations and perceptions of service quality. Detailed quadrant analysis was also undertaken for different user groups of the library. This analysis showed that there- exist differences of expectations and perceptions across various user groups. An attempt was also made to compare and contrast our results with those of other previous studies using SERVQUAL in libraries. Some similarities and dissimilarities were noted. Physical conditions were found to be the most important determinant of service quality for the users of Beykent University Library. The research in general served a very important communication channel between library users and library management. The open-ended questions on the questionnaire form and the complaints written on these forms created an opportunity to share information about the potential problems and searching for ways to solve them. VII 108

Öz Bu araştırmaya kullanıcı eğitiminin bütünsel (programlı ve programsız bir arada) bir yaklaşımla verilmesinin daha yararlı olacağı düşüncesine dayanılarak başlanmıştır. Bu tez çalışmasında, üniversite kütüphane sistemindeki kullanıcı eğitimiyle ilgili teorik ve uygulamayı içeren bilgiler açıklanmıştır. Üniversite kütüphanesinde kullanıcı eğitiminin niçin, ne şekilde, ne zaman, kimler tarafından verileceğine dair bilgilere de bu metin içinde yer verilmiştir. Tez çalışmasında öncelikli olarak kullanıcı eğitiminin teorik yapısı anlatılmaya çalışılmış olup, bu bölümde betimleme yönteminden yararlanılmıştır. Ayrıca konu hakkındaki tarihsel gelişimi ortaya koymada tarihsel yöntem kullanılmıştır. Bir sonraki bölümde kullanıcı eğitiminin kapsamı düşünülerek, eğitim iki başlık altında gruplanarak anlatılmıştır. Tezin en son bölümünde İstanbul'daki üniversite kütüphanelerinde verilen kullanıcı eğitiminin düzeyi gözlem ve anket tekniğiyle tespit edilmeye çalışılmış ve elde edilen veriler karşılaştırma yöntemiyle değerlendirilmiştir. Eğitim aşamalardan oluşan bir süreçtir. Programlı kullanıcı eğitimindeki süreçle programsız kullanıcı eğitimindeki sürecin yapısı farklıdır. Birey, yaş düzeyine göre farklı türdeki kütüphanelerden yararlanır. Bu kütüphanelerde kullanıcı eğitimi farklı şekillerde aşama aşama verilir. Eğitim uygulamalarının merkezinde bireysel farklılıkları olan kullanıcılar yer alır. Kütüphanecilerin, eğitim süreçlerinin özelliklerini bilmesi kadar kullanıcılardaki bireysel farklılıkları bilmesinde de fayda vardır. Tez çalışması ile üniversite kütüphanelerindeki kullanıcı eğitimi uygulamalarına ışık tutacak sonuçlara ulaşılmıştır. Ancak bu tezde üniversite öncesi, ilköğretim ve lise (dengi) düzeyindeki öğrencilerin kütüphane ve bilgi erişim sistemleri hakkında alacakları kullanıcı eğitimine değinilmemiştir. Gelecekte daha küçük yaştaki kütüphane kullanıcılarının eğitimine yön verecek bilimsel araştırmaların yapılması oldukça yararlı olacağı kanaatindeyim. Abstract This research set out with the idea that it would be more useful to give user education with a holistic approach (with and without program). In this thesis theoretical and practical information pertaining to the user education in the university library systems are explained. The study covers also information on why, how, when and by whom the user education in the university library will be provided. It tries primarily to explain the theoretical structure of the user education, and the relevant chapter makes use of survey method. Besides, historical method is used in presenting the historical development of the matter. In the following chapter, with the extent of user education in mind, education is discussed in two groups. And the final chapter tries to ebtablish the level of user education provided by die university libraries in Istanbul and the relevant date is assessed by comparative method. Education is a process made up of stages. The processes differ with the programmed and non-programmed ededucation. An individual benefits from various libraries in accordance with his /her age level. In these libraries user education is provided in different forms and step by step. At the heart of the educational applications are users with individual differences. The librarians should know the characteristics of the educational process as well as the individual differences of user. This thesis has reached conclusions which will shed light on the applications of user education in the university libraries. Yet, the thesis has not touched upon the user education on libraries and information retrieval systems to be received by students at the levels of primary and secondary education. I believe that it will be quite useful to conduct scientific studies in the future on the education of younger library users. II Öz Bu araştırmaya kullanıcı eğitiminin bütünsel (programlı ve programsız bir arada) bir yaklaşımla verilmesinin daha yararlı olacağı düşüncesine dayanılarak başlanmıştır. Bu tez çalışmasında, üniversite kütüphane sistemindeki kullanıcı eğitimiyle ilgili teorik ve uygulamayı içeren bilgiler açıklanmıştır. Üniversite kütüphanesinde kullanıcı eğitiminin niçin, ne şekilde, ne zaman, kimler tarafından verileceğine dair bilgilere de bu metin içinde yer verilmiştir. Tez çalışmasında öncelikli olarak kullanıcı eğitiminin teorik yapısı anlatılmaya çalışılmış olup, bu bölümde betimleme yönteminden yararlanılmıştır. Ayrıca konu hakkındaki tarihsel gelişimi ortaya koymada tarihsel yöntem kullanılmıştır. Bir sonraki bölümde kullanıcı eğitiminin kapsamı düşünülerek, eğitim iki başlık altında gruplanarak anlatılmıştır. Tezin en son bölümünde İstanbul'daki üniversite kütüphanelerinde verilen kullanıcı eğitiminin düzeyi gözlem ve anket tekniğiyle tespit edilmeye çalışılmış ve elde edilen veriler karşılaştırma yöntemiyle değerlendirilmiştir. Eğitim aşamalardan oluşan bir süreçtir. Programlı kullanıcı eğitimindeki süreçle programsız kullanıcı eğitimindeki sürecin yapısı farklıdır. Birey, yaş düzeyine göre farklı türdeki kütüphanelerden yararlanır. Bu kütüphanelerde kullanıcı eğitimi farklı şekillerde aşama aşama verilir. Eğitim uygulamalarının merkezinde bireysel farklılıkları olan kullanıcılar yer alır. Kütüphanecilerin, eğitim süreçlerinin özelliklerini bilmesi kadar kullanıcılardaki bireysel farklılıkları bilmesinde de fayda vardır. Tez çalışması ile üniversite kütüphanelerindeki kullanıcı eğitimi uygulamalarına ışık tutacak sonuçlara ulaşılmıştır. Ancak bu tezde üniversite öncesi, ilköğretim ve lise (dengi) düzeyindeki öğrencilerin kütüphane ve bilgi erişim sistemleri hakkında alacakları kullanıcı eğitimine değinilmemiştir. Gelecekte daha küçük yaştaki kütüphane kullanıcılarının eğitimine yön verecek bilimsel araştırmaların yapılması oldukça yararlı olacağı kanaatindeyim. Abstract This research set out with the idea that it would be more useful to give user education with a holistic approach (with and without program). In this thesis theoretical and practical information pertaining to the user education in the university library systems are explained. The study covers also information on why, how, when and by whom the user education in the university library will be provided. It tries primarily to explain the theoretical structure of the user education, and the relevant chapter makes use of survey method. Besides, historical method is used in presenting the historical development of the matter. In the following chapter, with the extent of user education in mind, education is discussed in two groups. And the final chapter tries to ebtablish the level of user education provided by die university libraries in Istanbul and the relevant date is assessed by comparative method. Education is a process made up of stages. The processes differ with the programmed and non-programmed ededucation. An individual benefits from various libraries in accordance with his /her age level. In these libraries user education is provided in different forms and step by step. At the heart of the educational applications are users with individual differences. The librarians should know the characteristics of the educational process as well as the individual differences of user. This thesis has reached conclusions which will shed light on the applications of user education in the university libraries. Yet, the thesis has not touched upon the user education on libraries and information retrieval systems to be received by students at the levels of primary and secondary education. I believe that it will be quite useful to conduct scientific studies in the future on the education of younger library users. II 151

limited with the CBRT personnel by whom the Library is utilized. The whole studies were finished in a year. As soon as the user analysis was completed, library users of the CBRT were classified according to types of their information needs, and each group was described in terms of its quantity and quality. The results showed that the system designed by the changes and innovations has begun to meet the user's needs. The study also provided us with the user's opinions and suggestions on the whole system. It was also tried to give an emphasize on that the user analysis implemented at the Library of the CBRT has played a leading role on the usage of the user analysis on the system design. & & Key words: User Analysis rir User Analysis in spacial libriarieslimited with the CBRT personnel by whom the Library is utilized. The whole studies were finished in a year. As soon as the user analysis was completed, library users of the CBRT were classified according to types of their information needs, and each group was described in terms of its quantity and quality. The results showed that the system designed by the changes and innovations has begun to meet the user's needs. The study also provided us with the user's opinions and suggestions on the whole system. It was also tried to give an emphasize on that the user analysis implemented at the Library of the CBRT has played a leading role on the usage of the user analysis on the system design. & & Key words: User Analysis rir User Analysis in spacial libriaries 150

Bilim ve teknolojinin gelişmesiyle beraber elektronik kaynaklar hayatımıza girmiş ve kullanıcıların bilgiyi işleme, kaydetme, arama, kullanma, paylaşma ve bilgiye erişim etkinliklerini değiştirmiştir. Bununla beraber basılı kaynaklarda yayınlanmaya ve kullanılmaya devam etmiştir. Elektronik ve basılı kaynakların kullanım şekli ve oranı; yayının türüne, ulaşılabilirliğine, kişinin yaşına, kullanma amacına vb. birçok değişkenden etkilenmektedir.Kütüphaneler artan elektronik ve basılı kaynakları kontrol edebilmek, bütçelerini yeterli bir şekilde düzenlemek, dermenin niteliğini sağlamak, kaynaklarının kullanıcılar tarafından daha verimli bir şeklide kullanılmasını sağlamak amacıyla elektronik ve basılı kaynakların seçimini birtakım unsurları göz önüne alarak karar vermelidir. Araştırma amacı üniversite kütüphanelerinin derme geliştirme sürecinde temin edilecek kaynakları belirlemek için üniversite kütüphanesi kullanıcılarının basılı ve elektronik bilgi kaynağı tercihlerinin incelenmesi ve basılı ve elektronik kaynak tercihlerine tercihlere ilişkin değişkenlerin belirlenmesidir. Bu amaç doğrultusunda anket oluşturulmuştur. Araştırmanın evren ve örneklemi için Karabük Üniversitesi seçilmiştir. Anket Karabük üniversitesinde uygulanmıştır.Çalışmanın sonucunda elektronik ve basılı kaynak tercihleri ve bu tercihleri etkileyen nedenler; katılımcıların demografik özelliklerine, yayını türüne, yayının kullanım amacı, kaynağın kullanım yatkınlığı gibi nedenlerden dolayı farklılaştığı görülmüştür.Anahtar Kelimeler: Elektronik Kaynak; E-Kitap; Basılı Kaynak; Üniversite Kütüphaneleri; Okuma formatı tercihleri; SPSS With the development of science and technology, electronic resources have entered our lives and have changed the activities of users to process, save, search, use, share and access information. However, it continued to be published and used in printed sources. The usage and rate of electronic and printed resources; the type of publication, accessibility, age of the person, purpose of use, etc. It is influenced by many variables. Libraries should decide on the selection of electronic and printed resources in order to control the increasing electronic and printed resources, adequately organize their budgets, ensure the quality of the collection, and ensure that their resources are used more efficiently by users. The purpose of the research is to examine the printed and electronic information resource preferences of the university library users and to determine the variables related to the preferences to the printed and electronic resource preferences in order to determine the resources to be provided in the collection development process of the university libraries. In accordance with this purpose, a questionnaire has been created. Karabuk University was chosen for the population and sample of the study. The survey was carried out at Karabuk University.As a result of the study, electronic and print source preferences and the reasons affecting these preferences; It was observed that the participants differed due to the demographic characteristics, type of broadcasting, the purpose of the broadcast, and the tendency to use the resource.Keywords: Electronic Resource; E-Book; Printed Source; University Libraries; Reading format preferences; SPSS 86

Milli Eğitim Bakanlığı bünyesindeki okullarda 2014 yılı itibariyle kurulmaya başlanan Z-Kütüphaneler, klasik okul kütüphanesinden farklı unsurları ile dikkat çekmektedir. Renkli ve modern tasarımı, teknolojik alt yapısı, hizmet çeşitliliğiyle klasik okul kütüphanesi algısını değiştirmektedir. Bu çalışma, Z-kütüphane tasarımının öğrenciler üzerinde etkisi olup olmadığına yanıt aramak amacıyla yapılmıştır. Bu amaçla klasik okul kütüphanesi kullanıcıları da çalışmaya dâhil edilmiş ve Kocaeli ilinde bulunan 4 Z-kütüphane ile 5 klasik okul kütüphanesi karşılaştırmalı olarak incelenmiş, çalışmaya 315 öğrenci katılmıştır. Betimleme yöntemiyle yürütülen çalışmada veri toplama aracı olarak anket tekniğinden yararlanılmıştır. Elde edilen veriler SPSS programı ile analiz edilerek değerlendirilmiştir.Araştırmanın sonunda, Z-kütüphane kurulumunda esas alınan teknik şartname kurallarına büyük oranda uyulduğu, modern tasarımın ve renkli olmasının en dikkat çeken unsur olduğu ve kütüphaneyi eğlenceli hale getirdiği, Z-kütüphanenin klasik okul kütüphanesine göre daha sık kullanıldığı, kütüphane kullanım alanı ile raf uzunluklarının kendileri için uygun olduğu, kütüphane algılarının değiştiği, ders çalışma isteklerinin arttığı sonuçlarına varılmıştır.Anahtar Kelimeler: Kütüphane, Z-Kütüphane, Zenginleştirilmiş kütüphane, kütüphane tasarımı, okul kütüphanesi Z-Libraries, which have been established since 2014 in the schools by the Ministry of National Education, are prominently different from the classic school libraries with their particular elements. Z-Libraries have changed the perception of the classic school libraries by their colourful and modern design, technological substructure and various games. The present study aims to answer whether Z-library design has an effect on students. For this purpose, classic school library users were involved in the study as well, and 4 Z-libraries and 5 classic school libraries in Kocaeli province were assessed comparatively. 315 students have participated in the survey. In the conducted study by description method, to collect data, questionnaire technique was used. The collected data were analysed using SPSS.As the summary of conclusions, the Z-libraries to a large extent are established based on the technical specifications, colourful and modern design are the prominent elements which make the Z-libraries entertaining, Z-libraries are used more often than classic school libraries, the Z-libraries usage area and shelf lengths are convenient for the users, the users' perception of library have changed and their desire to study has increased.Keywords: Library, Z-Library, Developed Library, Library Design, School Library 149

Bilginin gereksinim duyan kişiye en hızlı ve etkili bir şekilde ulaştırılması tıp fakültelerinin kütüphanelerinin de diğer tüm kütüphanelerde olduğu gibi temel amacıdır. Bu temel amacı mümkün olabilen en iyi şekilde gerçekleştirebilmek için tıp fakültesi kütüphanelerinin hedef kitlesi olan sağlık çalışanları ve öğrencileri ile sürekli etkileşim halinde olması gerekmektedir. Bunu sağlayabilmek de bir plan ve politikayla belirlenen halkla ilişkiler çalışmaları ve bu çalışmaları gerçekleştirecek halkla ilişkiler araçlarının etkin kullanımına bağlıdır. Halkla ilişkilerin önemi ve genel prensipler ve stratejiler pek çok üniversite kütüphaneleri için benzerlikler gösterir. Ancak halkla ilişkilerin tıp fakültelerine özgü bazı noktaları vardır. Tıp fakülteleri kütüphanelerinin kullanıcıları diğer kütüphane kullanıcılarından oldukça farklıdır. Tıp fakülteleri kütüphanelerinin kullanıcıları bilgiye ulaşmada da genellikle daha yeteneklidirler, ya da en azından öyle olduklarını düşünürler. Bilgiye genellikle çok acil bir şekilde ihtiyaçları vardır. Bu sebeple tıp fakültesi kütüphanelerinin kullanıcılarının hangi tür bilgiye ulaşabileceklerini, pek çok değişik kaynağı nasıl kullanabileceklerini, 7/24 nasıl bir yardım alabileceklerini bilmeleri gerekir. Dünyadaki bazı örneklerinde tıp fakültesi kütüphanesi hiç bir zaman kapanmaz, 7/24 hizmet verir. Ayni diğer sağlık personeli gibi, tıp fakültesi kütüphanecisi de her zaman iş başındadır. Daha da önemlisi bilgi üretimi baş döndürücü hızla ilerlemektedir. Ama tıp ve sağlık alanında bilgi patlaması diğer alanlardan çok daha fazladır. Bu kadar hızlı bir şekilde artan bilgiye ulaşmak zaten çok yoğun olan uzman hekimlerin, sağlık personelinin ve akademisyenin işini zorlaştırmaktadır. Bu sebeple bu bilgi yığını arasından hızlı bir şekilde bilgi gereksinimi olan sağlıkçıya ulaştırmak büyük önem taşımaktadır. Tıp alanında sürekli ve güncel bilgiye ihtiyaç duyulmaktadır. Bu kadar çok yayın içerisinden ihtiyaç duyulan doğru bilgiye ulaşmak için kütüphanecilerden destek alınmalıdır. Kütüphaneci de buna kütüphanesini tanıtarak ve hedef kitlesini iyi tanıyarak katkıda bulunabilir. Bu sebeple kütüphanelerde halkla ilişkiler belki de en çok tıp fakültelerinde en iyi şekilde yapılmak durumundadır. Like other libraries, providing information to the person in need in the fastest and most efficient way is the main objective of medical libraries. To best achieve this objective, medical faculty libraries need to be continuously in touch with their target group, which is composed of medical personnel and medical students. This, in turn, requires having a public relations strategy and policy and effective use of public relations tools.The importance and general principles and strategies of public relations are broadly similar for many university libraries. However, there are features of public relations that are specific to medical faculties. The users of medical faculty libraries are quite different than the users of other libraries. The medical faculty library users are typically more skilled, or they think they are more skilled, in reaching information. They often urgently need the information. For this reason, they need to know what type of information they can reach, how they can use various resources, and how they can get help 24/7. Some of the medical libraries in the world indeed never close and provide services to its users 24/7. Medical faculty librarians are always at work, just like other medical personnel. More importantly, while information is overall advancing at an extremely rapid pace, it is advancing even faster in medical and health fields. This proliferation of information is making it more challenging to reach information for doctors, medical personals and academics who are already very busy. For this reason, it has the utmost importance to rapidly provide the necessary information to the medical staff. In medical sciences, continuous and updated information is needed. There is a need to seek help from a librarian to achieve the right information needed among vast resources. Librarians could also contribute this by publicizing the library and knowing the target group. For this reason, practicing public relations in the best way possible is perhaps more important in medical libraries. 162

Sürdürülebilir kalkınmanın bir parçası olan çevresel sürdürülebilirlik, son yıllarda kütüphanelerin de ilgilendiği bir konu olmaya başlamıştır. Bu çalışma, konuyu kavramsal olarak ele almanın yanında, Kocaeli ve İstanbul'da bulunan üniversite kütüphanelerinde gerçekleştirilen yeşil (çevre dostu) uygulamaları belirlemek, bu kütüphaneleri kullanan kullanıcıların (öğrencilerin) günlük yaşamdaki çevresel farkındalık ve tutumlarını, yeşil kütüphane algılarını belirlemek amacıyla gerçekleştirilmiştir. Çalışmada ayrıca, öğrencilerin bilgi erişim ve kullanımı ile ilgili unsurların çevresel etkileri ile ilgili farkındalık düzeyleri ve kullanıcı gözünden kütüphanelerin yeşil olma düzeyleri de araştırılmıştır. Veri toplama tekniği olarak kütüphane yöneticilerine ve kullanıcılarına olmak üzere, iki farklı anketten yararlanılmıştır. Çalışma kapsamında İstanbul'da 10 Kocaeli'nde 1 üniversite kütüphanesi yöneticisi olmak üzere toplam 11 üniversite kütüphanesinden yüz yüze görüşme yoluyla anket uygulanarak veri toplanmıştır. Bunların içinden 8 üniversite kütüphanesinin kullanıcılarına da yüz yüze görüşme yoluyla anket uygulanmıştır. 436 kullanıcı/öğrenci anketi yanıtlamıştır. Çalışma sonucunda 11 üniversite kütüphanesinin 7'si, yeşil kütüphane kategorisinde yer almıştır. Kullanıcılardan elde edilen verilerin analiz sonuçlarında, çevre ile ilgili eğitim alanların almayanlara göre, günlük yaşamdaki çevresel farkındalık ve tutum ortalamaları (GFT) anlamlı bir şekilde yüksek bulunmuştur. Yeşil kütüphanelerin kullanıcılarında, yeşil olmayanların kullanıcılarına göre kütüphanelerini yeşil bulma düzeyleri (KYD) anlamlı bir şekilde yüksek bulunmuştur. Bu durum, çevre dostu uygulamalar kullanıcılar tarafından fark edilmiştir, şeklinde yorumlanabilir. Yeşil kütüphaneler ile kullanıcılarının günlük yaşamdaki çevresel farkındalık ve tutumları arasında anlamlı bir farklılık bulunmamıştır. Environmental sustainability, which is a part of sustainable development, has become an issue of interest in libraries in recent years. This study was carried out in order to identify the green (environmentally friendly) practices in the university libraries in Kocaeli and Istanbul and to determine the environmental awareness and attitudes of the users (students) who use these libraries in their daily lives, as well as conceptually. In addition, students' level of awareness about environmental impacts of information access and use and the greenness of libraries from the user's perspective were also investigated. Two different questionnaires were used as data collection technique for library administrators and users. Within the scope of the study, data were collected through face-to-face interviews from 11 university libraries, 10 university administrators in Istanbul and 1 university library administrator. Among these, 8 university library users were interviewed through face-to-face interviews. 436 users / students answered the questionnaire. As a result of the study, 7 of the 11 university libraries were in the green library category. In the analysis results of the data obtained from the users, the average environmental awareness and attitude (GFT) in daily life were found to be significantly higher than those who did not receive environmental education. The level of finding green libraries (KYD) was significantly higher among users of green libraries than non-green users. This can be interpreted as environmentally friendly applications have been noticed by users. No significant difference was found between the green libraries and their environmental awareness and attitudes in daily life. 83

Bilgi teknolojilerinde yaşanan büyük ve köklü değişimlere uyum sağlayabilmek amacıyla kütüphane hizmetlerinde de değişimler yaşanmaktadır. Kütüphane kullanıcılarının değişen istek ve ihtiyaçları doğrultusunda hizmet üreten işletmeler olan kütüphaneler de bilgi hizmeti anlayışlarında değişime gitmek durumunda kalmıştır. Bu değişimin birinci adımı olarak kütüphaneler hizmet üretirken kütüphane odaklı olmak yerine kullanıcı odaklı olma yoluna girmelidir. Kaliteli bilgi hizmetleri kullanıcı odaklı olmaktan geçmektedir.Bu çalışmanın amacı; üniversite kütüphanelerinde verilen bilgi hizmetlerini incelemek ve bilgi hizmetinin kullanıcı memnuniyetini sağlayan bir şekilde nasıl gerçekleştirileceğini İstanbul Kültür Üniversitesi Kütüphanesi örneği bağlamında ortaya koymaktır. Araştırma kapsamında anketlerden elde edilen verilerle değerlendirilmeler yapılmıştır.Araştırma sonucunda İstanbul Kültür Üniversitesi Kütüphanesi'nin kullanıcı odaklı bilgi hizmeti verme ve kullanıcı memnuniyeti konusunda yeterli düzeyde olduğu saptanmış, kullanıcı memnuniyetinin maksimuma çıkartılması için bazı önerilerde bulunulmuştur. There is an ongoing change in library services parallel changes in information technologies to adapt to major and fundamental. Libraries have to change their understanding of information services due to the changing demands and needs of library users as service providers. As the first step of this change, libraries should be user-oriented rather than library-oriented while producing services. The quality of information services depends on user-oriented services.The aim of this study is to examine the information services provided in university libraries and to show how the information service could be performed in a way that provides user satisfaction in the context of Istanbul Kultur University Library Case. In this research, the data obtained from the surveys were evaluated.As a result of the research, Istanbul Kultur University Library was found to be sufficient in terms of providing user-oriented information services and user satisfaction. In addition to this, some suggestions were made to maximize user satisfaction. 199

Bilginin öneminin artması, bilimsel çalışmalara verilen değeri de arttırmıştır. Bilimsel çalışmalar sonucunda bilgi sürekli güncellenmekte, teknoloji ve uygulamalarla insanların hizmetine sunulmaktadır. Hızla gelişen ve değişen bilgi teknolojileri ile birlikte, eğitim ve öğretim alanındaki yenilikler, üniversite kütüphanelerini de etkilemektedir. Bu bağlamda araştırmanın amacı, Ülkemizdeki tüm devlet ve vakıf üniversiteleri kütüphane kullanıcıları için eşitlik ilkesi temelinde nicelik olarak daha fazla, nitelik olarak daha kaliteli; zaman ve mekân kısıtlaması olmaksızın bulut bilişim teknolojilerinden faydalanarak üniversite kütüphaneleri ve ULAKBİM için bir model önerisi sunmaktır. Model önerisi; SDLC aşamaları kapsamında, bulut bilişimin beş temel bileşeni olan; `müşteri/kullanıcı, denetleyici, hizmet sağlayıcı, aracı ve taşıyıcı` olmak üzere ULAKBİM organizasyon yapısı esas alınarak yapılandırılmıştır. Increasing of the importance of information, has also increased the value given to the scientific studies. As a result of scientific studies, information is constantly updated and presented to the service of people with technology and practices. Together with rapidly developing and changing information technologies, innovations in the field of education and training, affect also university libraries. In this sense, the aim of the research is presented a model of proposal for university libraries and ULAKBİM, utilizing cloud computing technologies without time and space constraints, as more in quantity and more quality attributes based on the principle of equality to library users in the all state and foundation universities in our country. Model proposal; within the scope of SDLC stages, the five main components of cloud computing; including `Customer/user, controller, service provider, agent and carrier` are configured on the basis of the organizational structure of ULAKBİM. 140

Düşünce özgürlüğü, temel hak ve özgürlüklerin başında gelmektedir. Nitekim düşünce özgürlüğü, kütüphane kurumunun da olmazsa olmazıdır. Kütüphaneler ancak düşünce özgürlüğünü koruyarak, geliştirerek işlevlerini yerine getirebilir ve hizmet verdiği toplumun gelişimine katkıda bulunabilirler. Bu tezin amacı, düşünce özgürlüğünü üniversite kütüphaneleri bağlamında ele almak, üniversite kütüphanelerinde düşünce özgürlüğü kısıtlamalarına değinmek, kütüphane kullanıcılarının kitap yasaklamalarına ve sansüre karşı tutumlarını ölçmek ve düşünce özgürlüğü bilinçlerini ortaya çıkarmaktır. Bu bağlamda, araştırmanın örneklemini oluşturan; bir derleme, üniversite ve araştırma kütüphanesi olan İstanbul Üniversitesi Merkez Kütüphanesi (İÜMK) kullanıcılarına yönelik bir anket uygulanmıştır. 680 kişinin katıldığı anket uygulaması verileri analiz edilmiş ve bulgular elde edilmiştir. Yapılan analizler sonucunda ankette düşünce özgürlüğü, sansür ve zararlı yayınlar olmak üzere üç temel boyut ortaya çıkmıştır. Sonuç olarak, İÜMK kullanıcılarının ankette yer alan düşünce özgürlüğü, sansür ve zararlı yayınlar boyutlarına karşı tutumlarının; yaş, cinsiyet ve öğrenim durumuna göre farklılık göstermediği ortaya çıkmıştır. Ayrıca İÜMK kullanıcılarının düşünce özgürlüğü bilincine sahip olmalarına rağmen, birtakım değer yargılarına göre sınırlamaların gerekli olduğu yönünde tutum sergiledikleri anlaşılmıştır. Kullanıcıların zararlı yayın olarak gördükleri yayınların sansürlenmelerini, düşünce özgürlüğünü engelleyecek bir durum olarak değerlendirmedikleri tespit edilmiştir. Intellectual freedom is at the top of the fundamental rights and freedoms. Indeed, intellectual freedom is a have to for the library institution. Libraries can only perform their functions by protecting and improving the intellectual freedom and contribute to the development of the society in which they serve. The aim of this thesis is to examine intellectual freedom in the context of university libraries, to address the limitations of intellectual freedom in university libraries, to measure the attitudes of library users towards book prohibitions and censorship, and to reveal the intellectual freedom. In this context, a questionnaire was applied to the users of Istanbul University Central Library (IUCL), which is the sample of the research and is a deposit, university and research library. The survey data of 680 participants were analyzed and findings were obtained. The result of the analyzes, three basic dimensions were found in the survey: intellectual freedom, censorship and harmful publications. Consequently, it has been observed that the attitudes of IUCL users towards the dimensions of intellectual freedom, censorship and harmful publications in the survey not differ according to age, gender and educational status. In addition, although IUCL users have a sense of intellectual freedom, it understood that they have a position that limitations are necessary, according to a number of value judgements. At the end of the surveys conducted, it was determined that censorship of publications which seems harmful by the participants was not seen as a situation to prevent intellectual freedom. 149

İnternet dahil bilgi teknolojilerinin kullanımının hızla yaygınlaşması, temel kütüphanecilik hizmetlerinin uygulanmasında; bilgi kaynaklarının organize edilmesi, sınıflandırılması ve kullanıcılara ulaştırılmasında köklü değişimlere sebep olmuştur. Bu değişimlerden en çok etkilenen hizmet ise hiç kuşkusuz danışma hizmetleridir. Artık bu hizmetler, bilgi teknolojileri sayesinde sadece geleneksel danışma hizmetleri olarak değil elektronik danışma hizmetleri şeklinde de verilmeye başlanmıştır. Bu tez çalışması, hızla gelişen bilgi teknolojilerinin kütüphane hizmetlerine olan etkilerini dikkate alarak, söz konusu bu etkilerin sonucunda ortaya çıkmış internet tabanlı bir hizmet olan elektronik danışma hizmetlerini ve bu hizmetleri veren kütüphanecilerin sahip olması gereken nitelikleri ele almıştır.Danışma kütüphanecileri, değişen kullanıcı profili ve alışkanlıkları doğrultusunda, interneti sık kullanan kullanıcı profiline ulaşarak, onların bilgi ihtiyaçlarını karşıladıkları kurumlar olabilmek için internet ve bilgi teknolojileri tabanlı yeni hizmet türleri geliştirmişlerdir. Elektronik posta, sohbet, anlık mesajlaşma ve video konferans ile başlayan bu arayış, sosyal medya ve mobil teknolojilerin ortaya çıkmasıyla çok daha büyük bir ivme ve anlam kazanmıştır. Bu gelişmeler ayrıca, potansiyel kütüphane kullanıcılarına gündelik tüm ihtiyaçlarını, zaman ve mekandan bağımsız olarak ve hizmet kalitesinden ödün vermeden karşılama alışkanlığı kazandırmıştır. Danışma kütüphanecileri bu yeni çevrimiçi dünyanın bir unsuru olabilmek için, teknolojik araç ve gereçlerin kullanımında ustalaşmak ve yeni karakteristik özellikler geliştirmek zorundadır.Bu çalışmanın amacı, elektronik danışma hizmeti veren kütüphanecilerin, sahip olması gereken bu karakteristik özellikleri ve nitelikleri saptamaktır. Bu amaç doğrultusunda çalışmanın araştırma yöntemleri, belgesel analiz yöntemi ile anket tekniğinden oluşmaktadır. Çalışmanın hipotezi ise, `Türkiye'de elektronik danışma kütüphanecilerinin nitelikleri, yetkin bir elektronik danışma kütüphanecisi olmak için yeterlidir` şeklinde belirlenmiştir.Tezimizin hipotezinin doğruluğunu test etmek amacıyla önce, bir elektronik danışma kütüphanecisinin sahip olması gereken nitelikler irdelenmiştir. Bu bağlamda, bir elektronik danışma kütüphanecisinin sahip olması gereken nitelikler, `kişisel ve mesleki donanım,` `yazma ve tarama becerileri` ve `yazılım bilgileri` başlıklarında incelenmiştir. Daha sonra, İstanbul'daki üniversite ve özel araştırma kütüphanelerinde elektronik danışma hizmeti veren kütüphanecilere uygulanan anket çalışması aracılığıyla, elektronik danışma kütüphanecilerinin bu niteliklerin hangilerine sahip oldukları araştırılmış, kütüphanecilerin güçlü ve zayıf yönleri belirlenmeye çalışılmıştır.Anketten elde edilen bulgular, hipotezimizin doğruluğunu ispatlamıştır. Rapid dissemination of the use of information technologies, including the internet, in the implementation of basic librarianship services has led to radical changes in the organization, classification and delivery of information resources to users. The services most affected by these changes are undoubtedly reference services. Now, thanks to information technology, the former are not only offered as traditional reference services but also as electronic reference services. Taking into account the impact of rapidly developing information technologies on library services, this thesis study deals with electronic reference services—which are an internet based service resulting from these influences—and the qualifications that librarians who provide these services should possess.In line with changing user profiles and habits, reference librarians have developed new types of services based on the internet and information technologies. By doing that, they aim to become the institutions that meet the users' information needs by reaching the user profiles of those who frequently use the internet. This search, which began with e-mail, chat, instant messaging and video conferencing, has gained even greater momentum and significance with the emergence of social media and mobile technologies. These developments have also given potential library users the habit of meeting all their daily needs, independently of time and space, and without compromising service quality. Reference librarians have to master the use of technological tools and equipment, and develop new characteristics to be part of this new online world.The purpose of this study is to identify the characteristics and qualities of librarians who provide electronic reference services. For this purpose, our research methods are composed of documentary analysis method and questionnaire. The hypothesis of this study has been identified as such: `The qualifications of electronic reference librarians in Turkey are sufficient to be competent electronic reference librarians.`In order to test the validity of the hypothesis of the thesis, 'the qualifications that an electronic reference librarian must possess' have been examined first under three categories: `personal and professional equipment,` `writing and scanning skills` and `software information`. Later, by means of a questionnaire survey conducted with librarians providing electronic reference services in university and private research libraries in Istanbul, we investigated the sample's qualifications and attempted to determine their strengths and weaknesses.Results of the questionnaire proved the validity of our hypothesis. 201

Nowadays, the common expectations of the library users are reaching the information by the fastest and the easiest way. In recent years, the increasing use of the internet in every field and the increase in the speed of access have changed the user information seeking behavior on the internet. Depending on the development in information technology, users have become a group that uses digital media tools such as internet, computer, mobile phone. The most prominent feature of this group is that they want to access the information by the fastest and the easiest way. Similarly, innovations in technology have enabled new possibilities for diversity and information access in resource types in library collections. In today's university libraries, there are different library catalogs at national and international levels and databases with different interfaces according to the different subjects. For this reason, users prefer to search on Google and similar search engines, rather than using databases and library catalogs with different interfaces. It becomes compulsory to use web-based information access tools to manage the rapidly increasing number of library resources in today's information environment, to make the simultaneously access possible, and to bring all related resources together. This allows the user to quickly access all library resources from a single platform. The purpose of the research is to identify the key elements of a web-based resource discovery tool that will facilitate users' access to information resources and to provide a model recommendation that includes administrative and functional implementation steps in accordance with this structure. For this purpose, data were gathered from the researchers and the university librarians in order to determine the user expectations. The data obtained from the study were evaluated and the hypotheses of the research are approved. According to that, they are directed to the accessible sources through the listed relatively and ordered properly results which are searched on a single search box such as Google. Existing web discovery tools are inadequate for fulfilling the researchers information need. A non-commercial platform is needed in the university libraries in our country, providing a quick and simple one interface to meet the information needs of users to search all information sources. In the direction of these proven hypothesis, the general items of the web discovery tool were determined; administrative and functional implementation steps are presented as the model proposal. KABUL VE ONAY i BİLDİRİM ii YAYIMLAMA VE FİKRİ MÜLKİYET HAKLARI BEYANI iii ETİK BEYAN iv TEŞEKKÜR v ÖZET vii ABSTRACT ix İÇİNDEKİLER xi KISALTMALAR xiv TABLOLAR xvi ŞEKİLLER xvii 1. BÖLÜM: GİRİŞ 1 1.1. KONUNUN ÖNEMİ 1 1.2. PROBLEM, ARAŞTIRMANIN AMACI VE HİPOTEZ 6 1.3. ARAŞTIRMANIN ALANI 10 1.4. ARAŞTIRMANIN YÖNTEMİ VE VERİ TOPLAMA TEKNİKLERİ 11 1.5. ARAŞTIRMANIN DÜZENİ 14 1.6. KAYNAKLAR 15 2. BÖLÜM: DEĞİŞEN KULLANICI PROFİLLERİ VE BİLGİ ARAMA DAVRANIŞLARI 17 2.1. LİTERATÜRE BAKIŞ 17 2.2. BİLGİ ARAMA DAVRANIŞI VE İLİŞKİLİ KAVRAMLAR 17 2.2.1. Bilgi Gereksiniminin Fark Edilmesi ve Tanımlanması 17 2.2.2. Bilginin Arama Davranışlarını Belirleyen Faktörler 19 2.3. BİLGİ ARAMA MODELLERİ 22 2.3.1. Wilson’un Bilgi Arama Modeli 1981 24 2.3.2. Wilson’un Bilgi Arama Modeli 1996 25 2.3.3. Krikelas’ın Bilgi Arama Davranışı Modeli 27 2.4. DİJİTAL ORTAMDA BİLGİ ARAMA DAVRANIŞLARI 29 2.4.1. Bilgi Yüklenmesi, Bilgiden Kaçınma, Bilgi Endişesi 30 2.4.2. Web Tabanlı Kaynak Keşif Araçlarında Bilgi Arama Davranışı 31 2.5. AKADEMİK ORTAMLARDA BİLGİ ARAMA DAVRANIŞLARI 36 2.5.1. Lisansüstü Öğrencilerinin Bilgi Arama Davranışları 36 2.5.2. Öğretim Üyelerinin/Görevlilerinin Bilgi Arama Davranışları 37 2.6. KULLANICI EĞİLİMLERİ VE KÜTÜPHANELER 39 3. BÖLÜM: WEB KEŞİF ARAÇLARI 44 3.1. TARİHSEL SÜREÇ 44 3.2. WEB TABANLI KAYNAK KEŞİF ARAÇLARI TANIM VE TEMEL ÖZELLİKLERİ 47 3.2.1. Tanım 47 3.2.2. Web Tabanlı Kaynak Keşif Araçlarını Değerlendirme Kriterleri ve Temel Özellikleri 48 3.3. WEB TABANLI KAYNAK KEŞİF ARAÇLARI UYGULAMA ÖRNEKLERİ 52 3.3.1. Ticari Web Tabanlı Kaynak Keşif Araçları 53 3.3.2. Açık Kaynak Kodlu ve Ücretsiz Web Tabanlı Kaynak Keşif Araçları 55 3.4. WEB TABANLI KAYNAK KEŞİF ARAÇLARINA İLİŞKİN KARŞILAŞTIRMALI ÇALIŞMALAR 56 3.5. TÜRKİYE’DE WEB TABANLI KAYNAK KEŞİF ARAÇLARI ÜZERİNE YAPILAN ÇALIŞMALAR 57 4. BÖLÜM: BULGULAR ve DEĞERLENDİRME 59 4.1. BULGULAR 59 4.2. ARAŞTIRMACILARIN BİLGİ ARAMA DAVRANIŞLARI İLE İLGİLİ BULGULAR 59 4.2.1. Araştırmacıların Bölümleri İle İlgili Bulgular ve Değerlendirme 60 4.2.2. Araştırmacıların Bilgi İhtiyacı İle İlgili Bulgular ve Değerlendirme 62 4.2.3. Araştırmacıların İnterneti Kullanma Özellikleri İle İlgili Bulgular ve Değerlendirme 66 4.2.4. Araştırmacıların Kütüphaneyi Kullanma Özellikleri İle İlgili Bulgular ve Değerlendirme 67 4.2.5. Araştırmacıların “Quick Search=Hızlı Arama” Kullanımı İle İlgili Bulgular ve Değerlendirme 69 4.3. ÜNİVERSİTE KÜTÜPHANELERİNİN WEB TABANLI KAYNAK KEŞİF ARACI KULLANIMI İLE İLGİLİ BULGULAR VE DEĞERLENDİRME 77 5. BÖLÜM: SONUÇ VE ÖNERİLER 83 5.1. SONUÇLAR 83 5.2. KULLANICI BEKLENTİLERİ DOĞRULTUSUNDA OLUŞTURULACAK WEB TABANLI KAYNAK KEŞİF ARACI İÇİN MODEL ÖNERİSİ 90 KAYNAKÇA 97 EKLER 112 EK 1-ANKET: ARAŞTIRMACILARIN BİLGİ ARAMA DAVRANIŞLARI 112 EK 2-ANKET: WEB KEŞİF ARACI KULLANIMI 119 EK 3-ORJİNALLİK RAPORU 123 EK 4-MUAFİYET FORMU 125 ÖZGEÇMİŞ 126 Günümüz kütüphane kullanıcılarının ortak beklentisi ihtiyaç duydukları bilgiye en hızlı ve kolay şekilde erişebilmektir. Son yıllarda internet kullanımının her alanda artması ve erişim hızının yükselmesi, kullanıcıların internet üzerinde yapılan tarama alışkanlıklarında değişiklik yaratmıştır. Bilgi teknolojilerinde yaşanan gelişmeye bağlı olarak kullanıcılar internet, bilgisayar, cep telefonu gibi dijital medya araçlarını kullanan bir grup haline gelmiştir. Bu grubun en belirgin özelliği bilgiye en hızlı ve en kolay şekilde erişmek istemesidir. Benzer şekilde teknoloji alanındaki yenilikler, kütüphane koleksiyonlarındaki kaynak türlerinde çeşitliliğe ve bilgi erişim konusunda yeni olanaklara imkân sağlamıştır. Günümüzde üniversite kütüphanelerinde ulusal ve uluslararası düzeyde birbirinden farklı kütüphane katalogları ve konularına göre farklılık gösteren değişik arayüzlere sahip veri tabanları bulunmaktadır. Bu nedenle kullanıcılar, birbirinden farklı kullanıcı arayüzüne sahip veri tabanlarını ve kütüphane kataloglarını kullanmak yerine Google ve benzeri arama motorları üzerinde tarama yapmayı tercih etmektedirler. Günümüz bilgi ortamında hızla artan kaynak sayısını yönetebilmek, bilgiyi kullanıcıya eş zamanlı olarak eriştirebilmek, birbiriyle bağlantılı kaynakları bir arada sunabilmek için web tabanlı bilgi erişim araçlarını kullanmayı zorunlu hale getirmektedir. Böylelikle, kullanıcılara tek arayüzden tüm kütüphane kaynaklarına hızlı bir şekilde erişim imkânı sunulabilmektedir. Yapılan araştırmanın amacı, kullanıcıların bilgi kaynaklarına erişimlerini kolaylaştıracak bir web tabanlı kaynak keşif aracının ana öğelerini belirlemek ve bu alt yapıya uygun olarak yönetimsel ve işlevsel uygulama adımlarını içeren bir model önerisi sunmaktır. Bu amaçla kullanıcı beklentilerini tespit etmek için araştırmacılardan ve kütüphane daire başkanlarından anket yöntemiyle veri toplanmıştır. Araştırmadan elde edilen veriler değerlendirilmiş ve araştırmanın hipotezleri doğrulanmıştır. Buna göre, kullanıcılar Google gibi tek ve basit bir arama kutucuğu üzerinden ilgililik durumuna göre sıralanabilen ve listelenen sonuçlar üzerinden doğrudan erişebildikleri kaynaklara yönelmektedirler. Mevcut web keşif araçları araştırmacıların bilgi ihtiyacını gidermede yetersiz kalmaktadır. Ülkemizdeki üniversite kütüphanelerinde kullanıcıların bilgi ihtiyacını karşılayacak, tüm bilgi kaynaklarının taranabildiği hızlı ve basit tek arayüz sunan, ticari olmayan bir platforma ihtiyaç duyulmaktadır. Bu kanıtlanan hipotezler ışığında ihtiyacı karşılayacak olan web keşif aracının genel öğeleri saptanmış; yönetimsel ve işlevsel açıdan uygulama adımları model önerisi olarak sunulmuştur.

Kütüphaneler, bilgi ile kullanıcı arasında bilgiye erişmek için oluşturulmuş köprülerdir. Bilgiye erişmek için var olan bilginin, belirli standartlara göre kataloglanarak denetim altına alınması gereklidir. Kullanıcı, kayıtlı bilgiye diğer erişim unsurlarının yan sıra konu yönünden de erişmek istemektedir. Bu nedenle bibliyografik kayıtlarda konu girişlerinin oluşturulması önemlidir. Konu ek girişleri ve bunların yönlendirmelerinin doğru bir şekilde yapılması kullanıcının aradığı bilgiye kolaylıkla erişmesini sağlayacaktır.Çalışmamızın amacı, Ankara Üniversitesi DTCF Kütüphanesi bibliyografik kayıtlarında yer alan konu girişlerinde yapılan başlıca hataları tespit ederek, hatasız ve doğru bir giriş için nelere dikkat edilmesi gerektiğini ortaya koymaktır. Bu amaç doğrultusunda ilk olarak otorite işi, otorite kontrolü ve otorite dizin tanımları verilerek kavramsal çerçeve oluşturulmuştur. Daha sonra bilgiye konu yönünden erişimin önemi ve konu otorite dizinlerinin kataloglarda kullanılması ile ilgili tarihsel süreçten bahsederek otorite dizin konusunda yurt dışında ve ülkemizde yapılan çalışmalara ve işbirliklerine değinilmiştir.Araştırmamızın asıl kısmını, Ankara Üniversitesi DTCF Kütüphanesi konu otorite dizininde yer alan konu terimleri oluşturmaktadır. Konu otorite dizininde yer alan konu terimleri tek tek incelenmiş ve yapılan incelemeler sonucunda konu otorite kayıtlarında konu terimlerinin % 59.58 'sinin hatalı girildiği ve standartlara uygun oluşturulmadığı tespit edilmiştir.Sonuç olarak, ülkemizde bugüne kadar konu otorite dizini oluşturma konusunda bazı girişimlerde bulunulsa da bireysellikten öteye gidememiştir. Yurt dışındaki yapılan çalışmalar değerlendirildiğinde ülkemizde yapılan çalışmaların ne kadar yetersiz ve düzensiz olduğu görülmektedir. Ankara Üniversitesi DTCF Kütüphanesi bibliyografik kayıtlarında, konu terimi atamak üzere herhangi bir otorite listenin olmayışı ve kütüphane personelinin bu konudaki bilgisizliği düzensiz ve yetkisiz konu girişlerinin oluşmasına neden olmuştur. Otorite dizinlerinin standartlara uygun olarak oluşturulmaması ve bu konuda yapılan hatalar, bibliyografik kayıtlarda kavram karmaşası yaşanmasına ve kullanıcıların bilgi kaynaklarına erişememelerine neden olmaktadır. Libraries are bridges between information and the library user in the context of information retrieval.It is necessary to control the information by cataloging according to related standards for accessing the information. The library users want to access information sources by subject as well as other access elements. Therefore, it is important to create subject entries in bibliographic records. If subject added entries and their redirections are done correctly, it will make it easier for users to access the information they are looking for.The aim of the study is to identify the main mistakes made in the entries of the bibliographic records of the Ankara University DTCF Library and to show what should be considered for an accurate and correct entry. For this purpose, firstly conceptual framework was created by giving definitions of authority, authority control and authority file. The importance of access to information by subject and the historical process concerning the use of subject authority files in the catalogs has been explained and the studies and collaborations made in abroad and Turkey on authority file have been mentioned.The main part of the study is the subject terms in the subject authority file of the Ankara University DTCF Library. The subject terms included in the subject authority file have been examined one by one and it has been determined that 59.58% of the subject terms are entered incorrectly and not in accordance with the standards in the subject authority records.As a result, although some initiatives have been made in Turkey to create a subject authority file so far, it has not gone beyond individuality. When the studies carried out abroad are evaluated, it is seen how insufficient and irregular the work done in Turkey is. The lack of any subject authority list for creating bibliographic records in Ankara University DTCF Library and knowledge of the library staff in this regard led to the creation of irregular and unauthorized subject entries. The failure to create authority lists in accordance with standards and the mistakes made in this respect lead to the conceptual confusion in bibliographic records and the inability to access the users' information sources. 102

Günümüzde gerek ülkemiz gerek küresel anlamda yaşanan gelişmeler pazarlama anlamında rekabet anlayışını daha da önemli kılmaktadır. Klasik işletmelerde durum böyle iken yaşanan bu değişimden kar amacı gütmeyen ve hizmet üreten kütüphaneler de payını almaktadır. Bu durumun sonucu olarak ülkemizdeki kütüphaneler de dâhil olmak üzere tüm kütüphaneler, işletme yönetimi esaslarını benimsemek ve uygulamak durumunda kalmışlardır. Profesyonel işletme yönetimi anlayışında en önemli unsurlardan birisi de müşteri memnuniyetini sağlamaktır. Klasik işletme yönetimi anlayışında müşteri orak ifade edilen kavram hizmet sektöründe faaliyet gösteren kütüphanelerde kullanıcı olarak ifade edilmektedir. Bu çalışmada kütüphanelerin fiziksel ortamları ve kullanıcı memnuniyeti kavramları ifade edilmektedir. Birinci bölümde fiziksel ortam kavramı Galatasaray Üniversitesi Suna Kıraç Kütüphanesi fiziksel özellikleri ile birlikte detaylı olarak ele alınmaktadır. İkinci bölümde ise kütüphane hizmetleri müşteri/kullanıcı memnuniyeti bağlamında ele alınmaktadır. Üçüncü ve son bölümde ise Galatasaray Üniversitesi Suna Kıraç Kütüphanesi hakkında genel bilgiler verilmekte, Galatasaray Üniversitesi Suna Kıraç Kütüphanesi kullanıcılarına yüz yüze uygulanan anket çalışması ile kullanıcıların kütüphanenin fiziksel ortamından memnuniyet düzeyleri ölçülmektedir. Son olarak Galatasaray Üniversitesi Suna Kıraç Kütüphanesi kullanıcılarının şikâyet ve önerilerine yer verildikten sonra sonuç ve değerlendirme kısmı ile çalışma bitirilmektedir.Anahtar Kelimeler: Kütüphane Binaları, Fiziksel Ortam, Kütüphaneler, Müşteri,Kullanıcı Memnuniyeti. The developments in our age either in our country or in the global World made the understanding of competition much more important in marketing. The libraries, which do not have a profit target and produces only services, has been effected by the developments like the standard institutions. As a result of that fact, all the libraries including those ones in our country has been in a position to accept and implement the criteria of business administration. One of the most important criteria in professional business management approach is the customer satisfaction. The term which is introduced as customer in standard business administration approach has been identified as user in libraries functioning in service sector. In this study, the physical conditions of the libraries and the user's satisfaction is analyzed. The physical environment term is analyzed in the first section by using the physical facilities of Galatasaray University Suna Kıraç Library in detail. The library services are analyzed in the context of customer/user satisfaction in the second section. In the third and last section of the study general information are given about the Galatasaray University Suna Kıraç Library, and the level of satisfaction for the physical environment of that library is measured by applying questionnaires with the users face to face. After stating the thoughts and suggestions of Galatasaray University Suna Kıraç Library users, the study is finalized by the conclusion and evaluation section.Key Words: Library Buildings, Physical Environment, Libraries, Customer, User Satisfaction 152

Son yıllarda, sayısal bilgi kaynaklarının hızlı artışı, sayısal ortamda yaşanan bilgi yoğunluğu, bilgi erişim sorunlarını da beraberinde getirmiştir. Sayısal ortamdaki bilginin düzenlenmesi gereklidir ve bu sorunun çözümü için çalışmalar, bu bağlamda, hız kazanmıştır. Bilgi mimarisi, çözümün önemli bir parçasıdır. Bilgi mimarisi, etkileşimli alanlarda, özellikle Web aracılığıyla erişilebilen, etkili bilgi erişim sistemlerini kurmak ve sürdürülebilirliğini sağlamak için gereken ilkeler, kavramlar ve araçlar ile ilgilenen disiplindir. Bilgi mimarisinin temel uğraşı, bilgiyi etkili ve anlaşılır biçimde kullanıcı dostu sistemler tasarlayarak sunmaktır. Bilgiye erişimin verimli / etkili duruma gelişi, geliştirilen sistemin kullanıcı gereksinimlerine göre planlanmasına bağlıdır. Kullanıcı odaklı / merkezli bir yaklaşımla, kullanışlı bilgi erişim sistemleri oluşturulmalıdır. Kullanıcının aradığı bilgiye erişimi kolaylaştırılmalı, kullanıcı memnuniyeti sağlanmalıdır. Amaç, `kullanışlı / kullanıcı dostu` sistemleri hizmete sunmak olmalıdır. Tez konusu kapsamında; bilgi mimarisi kavramı, ilkeleri, süreçleri, ekibi, bilgi mimarisi ve bilgi ve belge yönetimi alanlarının ilişkisi incelenmiş; İstanbul Üniversitesi Merkez Kütüphanesi kullanıcılarına uygulanan anketle de özellikle bilgi erişim sürecinde tarama arayüzlerinin geliştirilmesinde, bilgi mimarisi uygulamalarının etkileri belirlenmeye çalışılmıştır.Anahtar Sözcükler: Bilgi Mimarisi, Sayısallaşma, Bilgi Erişim, Bilgi Arama Davranışı, Tarama Arayüzü Tasarımı In recent years, rapid growth of digital information resources, the information density in the digital era has brought information retrieval problems. Organizing information in the digital environment is necessary, and in this context, studies to solve this problem have gained momentum. Information architecture is an important part of the solution. Information architecture is a discipline which deals with the principles, concepts and tools necessary for founding effective information retrievalsystems in the interactive spaces especially in the areas accessible via Web for ensuring the sustainability. The basic occupation of the information architecture is to provide information by designing user-friendly systems in effective and understandable format. Retrieving information efficiently / effectively the advent of the situation is based on planning the developed system according to the user requirements. With user-focused / centered approach, useful information retrieval systems should be established. Retrieving the information which the user is looking for should be facilitated, user satisfaction should be provided. The aim should be to dedicate `useful / user-friendly` systems. In the context of the thesis topic, the concept of information architecture, its principles, processes and team, relationship between information architecture and information and document management areas are examined. Through the questionnaire which is applied to Istanbul UniversityCentral Library users, information architecture practices' effects to developing of interface design especially in the process of information retrieval are tried to be determined.Keywords: Information Architecture, Digitization, Information Retrieval, Information Search Behavior, Search Interface Design 222

Elektronik bilgi kaynakları, güncel bilgiyi içermeleri nedeniyle kütüphane kullanıcılarının sıkça tercih ettiği, üniversite kütüphanelerinin dermesini oluşturan önemli kaynaklardandır. Dünyanın tüm ülkelerinde, yüksek maliyetli elektronik bilgi kaynaklarına en etkin ve ekonomik yollardan erişimi sağlamak için konsorsiyumlar oluşturulmaktadır. Türkiye'de ANKOS (Anadolu Üniversite Kütüphaneleri Konsorsiyumu), üniversite kütüphanelerinin en uygun fiyatla en fazla elektronik bilgi kaynağına erişimini sağlamayı kendine amaç edinmiştir. Bu çalışmada, üniversite kütüphanelerinde kullanımı hızla artan elektronik bilgi kaynaklarının sağlanmasında konsorsiyumların önemi, dünyadan ve Türkiye'den konsorsiyum örnekleriyle açıklanarak ve istatistiki bilgilerle desteklenerek, gösterilmektedir. Araştırma kapsamında en güncel ANKOS istatistiki bilgileri kullanılmış, elektronik bilgi kaynaklarındaki artış tablolarla gösterilmiş ve dünyadan konsorsiyum örnekleriyle konu pekiştirilmiştir. Sonuç olarak, konsorsiyumlar, hem Türkiye'de hem dünyada, elektronik bilgi kaynaklarının kütüphanelere sağlanmasında etkin bir rol oynamaktadırlar. Doğru uygulanacak politikalar beraberinde bu kaynakların kullanımının artmasını ve akademik bilginin daha fazla üretilmesini sağlayacaktır. Electronic resources, due to the fact that they embody the recent data, is one of the most significant sources constituting the library collections that are frequently preferred by library users. In all the countries around the world, consortium have been developed in order to enable the access into the high-priced electronic databases, through the most efficient and economical ways. In Turkey, ANKOS (Anatolian University Libraries Consortium) employs the duty of offering the utmost electronic resource access with the best price. In this presented study, the importance of the university library consortium in company with the statictical data providing the electronic resources whose use has been remarkably increasing is indicated with the help of consortia instances both in Turkey and in the world. In the scope of the study, the latest statistical information of ANKOS is used, the increase in the electronic resources is represented by the charts and the study is exemplified with various consortium around the world. As a result, consortium have an efficient role both in Turkey and around the world in providing the electronic resources into the libraries. Accurately applied policies would increase the use of these resources and thus, would result in more production of academic knowledge. 146

Bu çalışma, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi'ndeki akademik personel ve öğrencilerin; çağdaş kütüphane olanaklarının eğitimde kullanılması ve internet tabanlı bilgiye ulaşım yolları hakkındaki görüşlerinin saptanması amacıyla yapılmıştır. Ayrıca bu çalışma ile gelişen teknolojiler doğrultusunda kütüphane kullanıcılarının değişen gereksinimleri; artan bilgi kaynakları karşısında doğru bilgiye en çabuk ulaşabilme, kütüphanenin bilgiyi toplayan, işleyen ve yararlandıran kurumlar olmanın ötesine taşınması gibi çağdaş kütüphane anlayışının vazgeçilmez öğeleri üzerinde durulmuş, ÇOMÜ akademik personel ve öğrencilerinin bu hizmetlere bakış açılarının anlamlı fark oluşturup oluşturmadığı belirlenmeye çalışılmıştır.Araştırma tarama modeli ile yapılmış olup, çalışma evrenini ÇOMÜ'de görev yapan akademik personel ve öğrenim gören öğrenciler oluşturmuştur. Araştırmanın verileri, araştırmacı tarafından geliştirilen bir kişisel bilgi formu ile 104 akademik personel ve 233 öğrenciye uygulanması sonucu toplanmıştır ve toplanan verilerin istatistiksel çözümlenmesi, SPSS paket programından yararlanılarak yapılmış, gruplar arasındaki anlamlılık testlerinde p= 0.05 düzeyi esas alınmıştır. Verilerin analizinde frekans, yüzde, ortalama, standart sapma ve t-testi, tek yönlü varyans analizi (One-Way Anova) kullanılmıştır. Gruplar arası farklılıkları bulabilmek amacıyla da LSD testi kullanılmıştır.Araştırma sonuçlarına göre akademik personelin kütüphane hizmetlerinden daha çok e-kaynakları kullandıkları, öğrencilerin ise daha çok kitap ödünç alma hizmetinden yararlandıkları görülmüştür. Elektronik kaynaklar arasında Ebrary elektronik kitapların diğerlerine göre daha çok kullanıldığı sonucu ortaya çıkmıştır. Akademik personelin kütüphane hizmetlerinden elektronik kaynaklara erişim için daha çok işyeri ve evlerindeki özel bilgisayarları kullandıkları, öğrencilerin ise kütüphanedeki kullanıcı bilgisayarları kullandıkları sonucu ortaya çıkmıştır. Akademik personel kütüphane hizmetleri ile ilgili karşılaştıkları en büyük sorun olarak elektronik kaynakların eski sayılarına erişememeyi görürken, öğrenciler ise kütüphanenin e-kaynaklarından haberdar olmamayı görmektedirler. Araştırmanın sonucunda ulaşılan bulgulara dayanarak, çağdaş kütüphane olanaklarından akademik personel ve öğrencilerin daha etkili yararlanabilmeleri için elektronik kaynaklara sadece üniversite içinden erişimin yanı sıra üniversite dışından da erişim için olanaklar sağlanmalı, yabancı dil konusunda akademik personel ve öğrencilere yönelik çeşitli kurslar düzenlenmelidir. Ayrıca akademik personelin ders programları kütüphaneyi daha verimli bir şekilde kullanabilmelerine uygun olarak düzenlenmelidir. Öğrencilere de araştırmaya dayalı ödevler verilerek veri tabanlarını kullanmaları teşvik edilmelidir. This research was carried out to find out if there are significant different perspectives between the staff and students of Çanakkale Onsekiz Mart University, with respect to contemporary library facilities and researching the information by web-based ways. This research also focuses on the changing requirements of library users, reaching the right information rapidly, to these services.This research was made by survey method, universe of the research was consisted of academic staff and students of Çanakkale Onsekiz Mart University. Data of research were collected from 104 academic staff and 233 students using a personal information form which was developed by the researcher and the statistical analysis of the data was made by using SPSS program and the significant level was p= 0.05. Frequency, percent, mean, standard deviation and t-test, variance analysis ( One- Way Anova) was used to analyse the data. LDS test was used to determine the differences between the groups.The research results showed that academic staff use the e-sources, students use the library for borrowing books. Among the electronic sources, Ebrary electronic books were used more than the other sources. Academic staff mostly use their own computers in their office or in their houses, students use the user computers in the library. According to the academic staff the main problem was to reach the electronic sources and for the students the main problem was not knowing about the e-sources. According to findings, electronic sources can be reached out of the university by the academic staff and the students, foreign language courses must organized for academic staff and students. Also lessons program of the academic staff must be suitable for using library effectively. Students must be given research- based studies to encourage using electronic data-bases. 119

ÖZET TANRIKULU, Burcu. Akademisyen Mühendislerin Bilgi Arama Davranışlarına Bilgi Teknolojilerinin Etkisi: Bilkent Üniversitesi Örneği, Yüksek Lisans, Ankara, 2006. Bilgi teknolojilerinde yaşanan değişimler bilimsel bilgi ortamım değiştirmekte; bilgi kanal, kaynak ve hizmetlerini elektronik ortamda çeşitlendirmektedir. Bu teknolojiler, üniversite Kütüphanelerinin bilimsel iletişimdeki rollerini de değişikliğe uğratmakta; kütüphanelerin sundukları bilgi hizmetlerini elektronik ortama yönlendirmektedirler. Bilgi teknolojilerinde yaşanan bu gelişmelere bağlı olarak etkilenen bilgi sistemi, kullanıcıların bilgi gereksinimlerini ve bilgi arama davranışlarını değişikliğe uğratmaktadır. Üniversite kütüphaneleri, bilimsel ve teknik bilgiye ihtiyaç duyan mühendis kullanıcılarına bilgi hizmeti sunarken, hizmetlerini kullanıcıya yaklaştırma amacı gütmektedirler. Bu doğrultuda, üniversite kütüphanelerinin bilgi teknolojilerinde yaşanan değişimleri takip ederek; mühendislerin bilgi arama davranışlarındaki değişimleri izlemeleri giderek önem kazanmaktadır. Bu çalışma kapsamında, bilgi teknolojilerinin özellikle akademisyen mühendislerin bilgi arama ve kullanma davranışlarında yaptığı değişiklikler araştırılmaktadır. Bunun için akademisyen mühendislerin, bilgi teknolojilerinin sunduğu tüm olanakları kullanarak bilgi gereksinimlerini karşılamalarında bilgi kanal ve kaynaklarım kullanma, iletişim kurma (resmi / resmi olmayan) ve bilgi merkezlerini kullanma özelliklerinde yaşanan tüm değişimler ile ilgili bulgular değerlendirilmektedir. Araştırmamızın problemi şu şekilde belirtilmektedir: `Bilgi teknolojilerinde yaşanan gelişmeler sonucunda, bilginin bulunduğu ortamın elektroniğe yönelmesi, üniversite kütüphanelerinin bilimsel iletişimdeki geleneksel rollerini değişikliğe uğratmaktadır. Bu değişimin kullanıcı odaklı olarak incelenmesi ve elde edilen sonuçlara göre hizmetlerin değerlendirilmesi gerekmektedir.`11 Araştırmamızın problemine bağlı olarak saptanan hipotezi ise şu şekilde belirtilmektedir: `Bilgi ve iletişim teknolojilerinin etkisiyle akademisyen mühendislerin, - Bilgi arama alışkanlıkları, - Meslektaşlarıyla iletişim şekilleri, - Bilgi kaynağı tercihleri, - Bilgi erişim yollan, - Üniversite kütüphanesini kullanma alışkanlıkları ve - Üniversite kütüphanesinin sunduğu bilgi hizmetleri ile ilgili beklentileri değişmektedir.` Araştırmamızda betimleme yöntemi kullanılmaktadır. Bunun doğrultuda, Bilkent Üniversitesi'nde görev yapmakta olan 267 akademisyen mühendis deneğe anket uygulanmış, 249 denekten yanıt alınmıştır (%93,2). Araştırmamızın sonucunda elde edilen bulgular ve literatürdeki bilgiler ışığında elde edilen sonuçlar şunlardır: p Bilgi teknolojileri sayesinde mühendislerin bilgi ihtiyaçları, tercih ettikleri bilgi kaynağı türleri değişmektedir. ? Bilgi arama ve yayın tarama yollan elektronik ortama yönelmekte, internet günlük hayatlarında yoğun olarak kullanılmaktadır. Arama motorları, en önemli bilgi erişim araçlarından biri olarak kullanılmaktadır. p Meslektaşlarıyla iletişim özellikleri değişmektedir. p Üniversite kütüphanesi genelde kütüphane web sayfası üzerinden kullanılmakta ve tercih edilen bilgi kaynaklan da yine kütüphane web sayfası üzerinden erişilebilir nitelikte olmaktadır. p Mühendislerin, üniversite kütüphanesinin sunduğu elektronik hizmet beklentileri bulunmaktadır. Yukarıda belirtilen hipotez, araştırmamızın sonucunda doğrulanmıştır. Anahtar sözcükler: Bilgi teknolojileri, bilgi arama davranışları, bilgi davranışları, bilgi arama, bilgi edinme, bilgi gereksinimi, mühendisler, teknik bilgi. İÜ ABSTRACT TANRIKULU, Burcu. The impact of infonnation technologies on the information seeking behavior of academic engineers: Bilkent University model, MA, Ankara, 2006. The Changes of information technologies change the scientific information environment, and diversify the information channels, sources and services in an electronic environment. These technologies, also change the roles of the academic libraries in scientific communication and direct these libraries' services to the electronic environment. Due to these technologies, the information system which is affected, change information needs and information seeking behavior of library users. While academic libraries are serving to their engineering users, who needs technical and scientific information, they intend to make their services more closer to their users. in spite of that, the importance of following the changes on the information technologies and the changes of the information seeking behavior of engineers are getting important for academic libraries. in this study's coverage, the importance of information technologies on the information seeking and using behaviors of academic engineers is investigated. Because of this, it is evaluated that the types of using of information channels, information sources, formal and informal communication types, also using of the academic libraries of academic engineers at Bilkent University while gathering their information needs by using the whole advantages of information technologies. The problem of our study is being determined like that: `Due to the changes of the information technologies, the environment, in which the information exists, tends to the electronic format, so it changes the roles of the university libraries in the scientific communication. These changes need to be investigated as user centered and the library services need to be evaluated according to the results.`IV The hypothesis of our study which is determined according to the problem is that: `Due to the infonnation technologies, academic engineers' -Information retrieval habits, -Types of the communications among their colleagues, -Preferences of the infonnation sources, -Ways of the infonnation retrieval, -Habits of the use of the university library, -Expectations of the library services which the university library serves is changing.` The survey method is used in the study. in this context, the questionnaire was sent to 267 academic engineers who work at the Bilkent University, and 249 (93,2 %) of them replied it. The results which we göt according to the data of the survey and the information in the literatüre is that: a Due to the information technologies, the information needs and the perceptions of information sources of engineers are changing. n The way of information seeking and searching of engineers turn to the electronic environment, the internet is used much in their daily lives. Also, search engines are used as a main information gathering tool. n The communication ways of engineers are changing. n Engineers prefer to use the university via the library web site, also the information sources they choose are on the library web site. n Engineers have some expectations from the university library on the library's electronic services. Above mentioned hypothesis is approved according to the result of the research. Keyvtords: information technology, infonnation seeking behavior, information behavior, information seeking, information gathering, information needs, engineers, technical information. 142

Bu çalısmada Türkiye'deki üniversite kütüphanelerinde bina özelliklerinin ulusal veuluslararası standartlara uyum gösterip göstermedigi arastırılmıstır. Böyle birsorunun varlıgını ortaya koyabilme amacıyla stanbul'daki 22 devlet ve vakıfüniversitesinin kütüphane yöneticilerine yazılı bir anket uygulanmıstır. Alınanyanıtlardan binaların kullanımı sırasında sorunlar olustugu, bu sorunların tasarım veüretim evrelerindeki eksiklik ve hatalardan kaynaklandıgı ve sonradan giderilmesininzorlugu anlasılmıstır. Aynı zamanda bu durum kütüphanenin kullanım verimliliginide etkilemektedir.Çalısmada kullanılan yöntemler tarama teknigi, anket ve gözleme dayanmaktadır.Önce bir binanın tasarım ve üretim evreleri asama asama yapı biyolojisi açısından elealınmıs, daha sonra bu asamalar kütüphane binasına uyarlanmıstır. Bu evrelerdemimarlar tarafından kütüphanecilerin gereksinimlerinin belirlenmesinin geregi ortayakonulmustur. Binadan kaynaklanan olumsuzlukların kullanıcılar üzerine olan etkilerive çözüm önerileri, önceden gelistirilmis bir yapı biyolojisi irdeleme modelininadımlarına uygun olarak kütüphane binalarının özelliklerine göre belirlenmistir.Uyarlanan model, türü ne olursa olsun tüm kütüphane binalarına uygulanabilir.Kütüphane binasının tasarımı ve üretimi bu modelin adımlarına uygun olarakyapılırsa, binanın kullanıcılarının gereksinimleri rahatlıkla karsılanacak ve kullanımsüresince saglık sorunları olusmayacaktır.Binanın sürekli ve geçici kullanıcıları kendilerine saglıklı bir ortam sunankütüphaneyi daha çok kullanabilecekler ve bu durum kütüphanenin kullanımverimliligini artıracaktır. In this research, it has been examined that whether some characteristics of the librarybuildings of universities in Turkey are accordance with national and internationalstandards or not. To identify the existence of this problem a questionnaire was goneamong the library managers of 22 state and private universities in Istanbul.According to the result of the questionnaire it is noticed that during the use stage ofthose library buildings some problems occur due to the design and constructionstages of the buildings, and it is difficult to solve those problems in later stages. It isalso realized that those problems affect the use efficiency of those library buildings.Search technic, questionnaire and observation are the examination methods whichare used in the research. First, the steps of design and construction stages of abuilding and are examined in terms of building biology, then these steps are appliedfor library buildings. It is shown that the requirements of librarians should be welldefined by architects. The negative conditions caused by the building, their effectson users health and remedies are identified according to the steps of a buildingbiology model which is previously developed and proposed. The adoptedexamination model is applicable on any kind of library buildings. If the design andconstruction of a library building is conducted according to the steps of this model,the requirements of the library users will be met, and health problems caused by thebuilding during the use period will be reduced.The permanent and temporary users of a library building will be using the buildingwhen their requirements are met. Therefore the use efficiency of the library will beincreased. 302

ÖZET Elektronik bilgi kaynakları günümüzde kütüphane koleksiyonlarında ağırlıklı olarak yer almaya başlamıştır. Kütüphanelerde elektronik kaynaklara yönelik koleksiyon oluşturma işlemlerinde teknolojik unsurların da etkisiyle geleneksel uygulamalar yanında, elektronik kaynakların seçiminde bu kaynakların kendine özgü nitelikleriyle ilgili yazılı seçim kriterlerinden yararlanma, kaynakları erişime açma ve bağlantılarını kontrol etme gibi yeni bir takım gereklilikler ortaya çıkmaktadır. Araştırmamızda elektronik kaynakların seçiminde kütüphanenin yazılı seçim politikasının olmaması ve kaynakların seçiminde yazılı kriterlerden yararlanılmamasının, kütüphane kullanıcılarının bilgi gereksinimlerinin karşılanması ve kaynakların kullanımına yönelik olumsuz etkisi araştırılmıştır. Kullanıcıların kütüphane koleksiyonunda yer alan elektronik kaynaklara ilişkin olarak yaptıkları değerlendirmeler, elektronik kaynaklara yönelik yapılan içerik analizi ve kütüphane yönetimi ve personelle yapılan görüşmelerden elde edilen bulgular değerlendirilmiştir. Bütün bu bulgular ve elektronik kaynakların seçimi ile ilgili literatürde yer alan bulgulara dayanarak elektronik kaynakların seçimine yönelik öneriler geliştirilmiştir. Sonuçta elektronik kaynakların kütüphane koleksiyonlarına seçiminde yazılı seçim kriterlerinden yararlanılmasının gerekliliği ve önemi üzerinde durulmuştur. Betimleme yönteminin kullanıldığı araştırmada, veriler konuyla ilgili literatürün incelenmesi, anket ve görüşme teknikleri ile kütüphanenin elektronik kaynaklarına yönelik yapılan içerik analiziyle toplanmıştır. Araştırma hipotezimiz `kütüphanelerin, elektronik kaynakların seçiminde önceden belirlenen bilimsel kriterlerden yararlanmaması koleksiyon oluşturma ve kullanıcı tatminini olumsuz yönde etkilemektedir` şeklinde belirlenmiştir. Araştırmamızda elde edilenIll bulgulara göre hipotezimiz kanıtlanmıştır. Araştırmamız sonucunda, kütüphanelerin elektronik kaynakları seçerken yazılı seçim kriterlerinden yararlanmamasının, satın alınan elektronik kaynaklara yönelik olarak kullanıcı tatminini olumsuz yönde etkilediği saptanmıştır. IV SUMMARY Recently, electronic information resources began to take place in library collections to significant extent. In accordance with changing technologies, there appears new requirements in the development of electronic resources in libraries such as utilizing written selection criteria, and giving access to and maintaining connection of resources, along with traditional applications. This research examines the negative effects in meeting the library users' information needs and usage of resources, the library's written selection policy and failure to make use of written criteria in the selection of resources. The findings, obtained from the interviews with the library management and staff, and content analysis of electronic resources and user perceptions of the electronic resources in library collection are evaluated. Suggestions based on our findings and examination of findings in literature related to selection of electronic resources, are put forward. It focuses on the importance and necessity of making use of written selection criteria in the selection of electronic resources for the library collection. This research is based on survey method; data have been collected through questionnaires, interviews and literature analysis as well as content analysis of library's electronic resources. Research hypothesis is determined as `libraries failure to utilize predefined scientific criteria in the selection of electronic resources negatively affects user satisfaction and collection development`. This hypothesis is proved at the end of our research. As a conclusion, library's failure to utilize written selection criteria in the selection of electronic resources results in negative effects on user satisfaction with respect to the electronic resources purchased. 179

ÖZET Kütüphaneciler için koleksiyonlarına uygun materyali seçmek, sağlamak, amaca uygun nisrak hizmete sunmak, ayıklamak gibi işlemler önemli ve kaçınılmazdır. Bilimsel araştırmalar için en güncel bilgileri veren ve maliyeti diğer materyallere göre fazla olan süreli yayınların, kullanıcılar tarafından ne oranda kulanıldığının araştırılması, koleksiyon değerlendirmesi açısından öncelikle önem taşımaktadır. Araştırmanın amanı, Yükseköğretim Kurulu Dokümantasyon ve Uluslararası Bilgi Tarama Merkebi süreli yayınlar koleksiyonun genel bir değerlendirmesinin yapılarak, `Sanat, ve Beşeri Bilimler` konularındaki süreli yayınların kullanımlarının incelenmesi, bu konulardaki koleksiyonun kullanımını arttırmak için neler yapılabileceğinin araştırılmasıdır. Bunlar araştırılırken süreli yayın, koleksiyon geliştirme, koleksiyon değerlendirme kavramlarının ne olduğu, niçin gerekli olduğu, yararları ve kullanılan teknikler konularına da açıklık getirilmeye çalışılmıştır. Ayrıca Yükseköğretim Kurulu Dokümantasyon ve Uluslar arası Bilgi Tarama Merkezi kullanıcılarının, süreli yayın koleksiyonunu ne oranda ve ne yönde kullandığını belirlemek amacıyla veriler toplanmıştır. Sonuçta, `Yükseköğretim Kurulu Dokümantasyon ve Uluslararası Bilgi Tarama Merkezi koleksiyonunun yeterli olduğu, Sanat ve Beşeri Bilimler konuları da kullanım açısından yeterli bir koleksiyon bulunduğu, bu konudaki kullanımın düşük olmasının nedeninin, bu alanda çalışan araştırmacıların, süreli yayınlara yeterli ilgi göstermemelerinden kaynaklandığı` hipotezi kanıtlanarak.0.2 bu ilgisizliği azaltmak amacıyla çalışmanın sonunda bay.ı öneriler getirilmiştir. Ill SUMMARY For libraries, procedures like selecting and acquiring proper material for their collections, and giving service for library users are significant and fun damental activities. Though more expensive than other types of library material, serials are important publications as they give the roost current information which is speoiall significant for academic and scientific research. Therefore it is very out standing to find out the rate of use of this expensive collection through a collection analysis. The objective of this study is a general evaluation of the serials collection of Higher Education Council's Documentation Center; investigation of the usage of the serials related with Arts & Humanities and with the «sage of other subjects. At the same time concepts such as serials collection development and evaluation, the reason why they are necessary for a library; and the usage evaluation technics have been explained. Furthermore, data have been compiled to measure the rate of usage by the users of the Higher Education Coun cil Documentation Center. As the result of this study, the hypothesis that `the collection of Higher Education Council Documentation Cen ter has a sufficient collection in general and also in the fields of Art & Humanities a sufficient collection is available. Probably the low usage is the result of comparatively low interest to serial type of publications by the users in these fields. 71

Okuma alışkanlığını kazanmada kişisel ve çevresel birçok faktörler vardır. Bu faktörler doğrultusunda halk kütüphanesi örgütü içinde yer alan her birim okuyucularına okuma alışkanlığı kazandırmada çeşitli sorumluluklara sahiptir, Ülkemizde.şube halk kütüphanelerinin azlığı dikkate alınırsa, halk kütüphanesi örgütü içerisinde okuyucuya en yakın birim gezici kütüphanelerdir, Yeterli bir gezici kütüphane hizmeti okuma alışkanlığı kazandımsa ve sür dürme konusunda karşımıza çıkacak problemlerin çözümüne yardımcı olacaktır. Özellikle okuma becerisinin kazanıldığı ilkokul çağının bireyin okuma alışkanlığını kazanmada çok hassas bir dönem olduğu saptanmıştır. Bu çalışmada Aydınlıkevler ilkokulu öğrencilerinden seçilen 9-11 yaş arası 450 öğrenciye gezici kütüphanenin a kısasa alışkanlığını kazandırmada ki etkisini saptamak amacıyla anket uygulanmıştır Yapılan çalışmada gezici kütüphaneyi kullanan öğrencilerin, gezici kütüphaneyi araç personel, derme açısından nasıl değerlendirildikleri saptanıp okuma alışkanlığı kazanmalarında veya kazanılmış okuma alışkanlığını sürdürmelerinde gezici kütüphane hizmetinin bir katkısı olup olmadığı incelenmiştir. Bunların yanısıra kütüphaneyi kullanan ve kullanma yan öğrencilerin okumaya karşı ilgilerini kimlerin veya nelerin belirlediği araştırılmıştır,, araştırma sonucunda gezici kütüphanenin derme, personel, bütçe, araç yönünden yetersiz olduğu görülmüş5 bu nedenle hizmetlerini tam anlamıyla yerine getirememesi sonucu öğrencilere okuma becerilerini geliştirmede kitabı sevmede ve dolayısıyla okuma alışkanlığını kazandırmada etken olmadığı ortaya çıkmıştır  number of personal and environment a i factors play a role in the gaining of sound reading habits in the public library system- Each working unit has responsibilities in the effort to instill these habits in its users. Within the system it is mobile libraries which are most closely associated with the readers regarding the scarce number of branch libraries «, An adequate mobile library service is helpful in solving problems encountered in the effort to instill and maintain sound reading habits* It has been found that the primary school period 9 '«Then reading skills are first acquired offers a good opportunity for the gaining of sound reading habits,, The present study is based on a survey of 450 pupils t aged 9-11? in the Aydınlıkevler Primary School and the affect of the mobile library service on their reading habits- The purpose ^as to find out the opinion of those pupils about the mobile library with respect to the vehicle staff and collections on their gaining or maintaining the habit of reading* At the same time library users and non-users were compared with respect to the sources of their reading habits* 81