Search

One of the natural disasters encountered mostly on barren slopes and in the spring season, in the mountainous parts and high plateaus of Turkey, in Central and Eastern Anatolia, is avalanche. Especially in heavy snow areas of the Eastern Anatolia, people living in villages and hamlets far from the city centers, lose their lives and homes, roads are closed. Energy pilons and energy transmission lines are destroyed due to heavy snow accumulation and avalanches. During snow storms, excessive snow accumulation on flat and earthen roofs, and icing on eaves adversly affect the living conditions of people. Every year, about 25 people lives are lost in avalanche accidents in urban areas, very few at winter tourism locations, and the loss of property is not clearly known. In this study, the present situation of the areal distribution of avalanche events, their distribution in time, and in this context, the recent avalanche mapping, modelling and simulation studies that have been done so far are exemplified. Based on the data available, avalanche-hazardous zones in Turkey are identified, the analysis of avalanche data for the period 1950–2019 is given. The structural and non-structural measures necessary to control the avalanche problem are defined. Opinions are shared on the necessity of coordination among the state institutions working on avalanche disaster prevention.

Тасқа қашалған «Күлтегін», «Білге қаған», «Тоныкөк» туындыларында (VIIIIX ғғ.) көк түріктердің дүние туралы түсінігі, наным-сенімі мен әдет-ғұрыптары, басынан кешкен қилы кезеңдері мен мықты мемлекет құрудағы жеке тұлғалардың орны сипатталады. Тарихи-шежірелік жырлардағы көне түркілік дүниетанымды анықтауда «Тәңірі» концептісінің орны ерекше. Жарылқаушы Көк Тәңірі олардың бойына ұлы Түрік мемлекетін құруда айрықша қуат, күш-жігер, жауынгерлік рух берген. Мемлекетаралық дипломатия, мемлекет іргесін нығайтудағы жеңісті жорықтар, дара тұлғалардың мемлекет іргесін нығайтудағы ерекше қызметтері мен олардың өмірден өтуі, бүкілхалықтық деңгейде аза тұтуы, наным-сенімдері мен әдет-ғұрыптары, тіршілік ортасы, табиғатқа қатысы суреттелген.Мақалада сюжеттік байланыстар негізінде «Тәңірі», «Мемлекет», «Қаған», «Батыр», «Ел бірлігі», «Аруақ», тағы басқа микроконцептілер талданады.Уақыттың күрделі сипаты, ел бірлігін сақтаудағы ақылдың қуаты, жау мемлекетке қарсы күрес идеологиясы, тағы басқа белгілер сараланып, ежелгі түркілік «Әлем» концептісінің өзіндік ерекшеліктері қарастырылған. «Білге қаған» жыры мен «Күлтегін» жырында ұқсастық пен ортақ авторлық қолтаңба, пайымдау байқалады.Баяндалатын жорықтар сарынында жақындықтың болуы – жыр қаһармандарының қатар өмір кешуімен, жорықтарға бірлесе аттануымен байланысты. «Білге қаған» жырынан байқалатын басты сипаттың бірі – ата-баба, ағайын-туыс – ұрпақ арасындағы байланыстың аса құрметтелуі. Ежелгі түрік дәстүр-салтында аруақты сыйлау, құрметтеу орныққаны жырда нақтылана түседі. «Тоныкөк» жырында Түрік қағанатының мемлекет болып қалыптасуындағы тарихи кезеңдері баяндалады. Жырда Тоныкөк ұзақ жасаған, ақылман, тек кеңесші ғана емес, қағанға түрік елінің ел болып қалыптасуына өлшеусіз үлес қосқан, қаһарман болып суреттеледі.