Search

Koczkodaj Pawel, Sobol Maria, Badowska-Kozakiewicz Anna Maria. Ocena wiedzy uczniów warszawskich szkół średnich na temat skutków zdrowotnych wynikających z nadmiernego korzystania z promieniowania ultrafioletowego (UV) = Knowledge assessment about health effects caused by excessive use of ultraviolet radiation (UV) among high school students in Warsaw. Journal of Education, Health and Sport. 2016;6(5):94-110. eISSN 2391-8306. DOI http://dx.doi.org/10.5281/zenodo.51293 http://ojs.ukw.edu.pl/index.php/johs/article/view/3512 The journal has had 7 points in Ministry of Science and Higher Education parametric evaluation. Part B item 755 (23.12.2015). 755 Journal of Education, Health and Sport eISSN 2391-8306 7 © The Author (s) 2016; This article is published with open access at Licensee Open Journal Systems of Kazimierz Wielki University in Bydgoszcz, Poland Open Access. This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution Noncommercial License which permits any noncommercial use, distribution, and reproduction in any medium, provided the original author(s) and source are credited. This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/) which permits unrestricted, non commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited. This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/) which permits unrestricted, non commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited. The authors declare that there is no conflict of interests regarding the publication of this paper. Received: 05.04.2016. Revised 25.04.2016. Accepted: 10.05.2016. Ocena wiedzy uczniów warszawskich szkół średnich na temat skutków zdrowotnych wynikających z nadmiernego korzystania z promieniowania ultrafioletowego (UV) Knowledge assessment about health effects caused by excessive use of ultraviolet radiation (UV) among high school students in Warsaw Paweł Koczkodaj1, Maria Sobol2, Anna Maria Badowska-Kozakiewicz3 Pawel Koczkodaj1, Maria Sobol2, Anna Maria Badowska-Kozakiewicz3 Zakład Biofizyki i Fizjologii Człowieka, Warszawski Uniwersytet Medyczny Department of Human Biophysics and Physiology, Medical University of Warsaw Słowa kluczowe: promieniowanie ultrafioletowe (UV), choroby skóry, czerniak, profilaktyka, edukacja zdrowotna. Key words: ultraviolet radiation (UV), skin diseases, melanoma, prevention, health education. Streszczenie 1. Wprowadzenie i cel pracy Promieniowanie ultrafioletowe jest obecne w codziennym życiu każdego człowieka. Stale rosnąca liczba nowych przypadków nowotworów złośliwych skóry w Polsce i na świecie może sugerować brak odpowiedniej wiedzy w zakresie fotoprotekcji. Podnoszenie świadomości społecznej, szczególnie wśród młodych ludzi, odnośnie skutków zdrowotnych nadmiernego działania promieniowania UV, pełni kluczową rolę w odniesieniu do ich obecnego i przyszłego stanu zdrowia. Celem przeprowadzonego badania była ocena poziomu wiedzy uczniów warszawskich szkół średnich na temat skutków zdrowotnych wynikających z nadmiernego korzystania z promieniowania ultrafioletowego, a także poznanie zachowań zdrowotnych młodych osób podczas korzystania z promieniowania UV. 2. Materiał i metodyka Zbadano 153 uczniów warszawskich szkół średnich. Rozkład płci był losowy, przedział wiekowy badanych wynosił od 17 do 19 lat. Badanie zostało przeprowadzone przy pomocy autorskiego kwestionariusza w wersji papierowej, składającego się z 29 pytań. Do zbadania związku między wybranymi cechami został zastosowany test niezależności chi-kwadrat (χ2) (pakiet STATISTICA12). W testach przyjęto poziom istotności p≤0,05. W zależności od liczebności zastosowano właściwe poprawki do testu chi-kwadrat. 3. Wyniki i wnioski Nie wystąpiła zależność pomiędzy takimi cechami jak: korzystanie z urządzeń opalających i postrzeganie poparzenia skóry jako czynnika kancerogennego, korzystanie z solarium i regularne przeglądanie znamion barwnikowych, wystąpienie czerniaka złośliwego skóry w przeszłości w rodzinie i korzystanie z urządzeń opalających, wystąpienie poparzenia skóry i częstość stosowania preparatów z filtrem UV. Powyższe wyniki mogą świadczyć o niekompletności wiedzy ankietowanych w zakresie wpływu UV na zdrowie człowieka. Abstract 1. Introduction and aim Ultraviolet radiation is present in the daily life of every human being. The constantly growing number of new cases of skin cancer in Poland and in the world can suggest a lack of adequate knowledge of photoprotection. Raising public awareness, especially among young people about the health effects of excessive UV radiation use, plays a key role in relation to their current and future health. The aim of the study was to assess the level of knowledge among high school students in Warsaw about the health effects resulting from excessive use of ultraviolet radiation, as well as knowledge concerning health behaviors of young people using UV radiation. 2. Material and methods The study group consists of 153 students from Warsaw high schools. The gender distribution was random, the age range of the respondents was 17 to 19 years. The study was conducted using paper questionnaire, consisting of 29 questions. To examine the relationship between the selected traits has been applied test of independence chi-square (χ2) (STATISTICA12 package). In tests the level of significance was p≤0.05. Depending on the size used appropriate amendments to the chi-square test. 3. Results and conclusions There was no relationship between such features as: the use of tanning devices and perception of skin burns as a carcinogenic factor, the use of the solarium and regularly reviewing pigmented moles, the occurrence of malignant melanoma of the skin in the past in the family and the use of tanning devices, the occurrence of skin burns and frequency of use of formulations with UV protection. This may indicate incomplete knowledge of the respondents in terms of the impact of UV on human health.

Kołłątaj Witold, Karwat Irena Dorota, Kołłątaj Barbara, Piecewicz-Szczęsna Halina, Sowa Magda. Profilaktyka nowotworów u kobiet w Polsce. Sukces, czy niepowodzenie? Opinie pacjentów, lekarzy i instytucji odpowiedzialnych za stan zdrowia – metaanaliza = Prevention of cancer in women in Poland. Success or failure? Opinions of patients, physicians and institutions responsible for health – meta-analysis. Kołłątaj Witold, Karwat Irena Dorota, Kołłątaj Barbara, Piecewicz-Szczęsna Halina, Sowa Magda. Profilaktyka nowotworów u kobiet w Polsce. Sukces, czy niepowodzenie? Opinie pacjentów, lekarzy i instytucji odpowiedzialnych za stan zdrowia – metaanaliza = Prevention of cancer in women in Poland. Success or failure? Opinions of patients, physicians and institutions responsible for health – meta-analysis. Journal of Education, Health and Sport. 2016;6(6):318-328. eISSN 2391-8306. DOI http://dx.doi.org/10.5281/zenodo.55608 http://ojs.ukw.edu.pl/index.php/johs/article/view/3585 The journal has had 7 points in Ministry of Science and Higher Education parametric evaluation. Part B item 755 (23.12.2015). 755 Journal of Education, Health and Sport eISSN 2391-8306 7 © The Author (s) 2016; This article is published with open access at Licensee Open Journal Systems of Kazimierz Wielki University in Bydgoszcz, Poland Open Access. This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution Noncommercial License which permits any noncommercial use, distribution, and reproduction in any medium, provided the original author(s) and source are credited. This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/) which permits unrestricted, non commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited. This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/) which permits unrestricted, non commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited. The authors declare that there is no conflict of interests regarding the publication of this paper. Received: 05.05.2016. Revised 25.05.2016. Accepted: 10.06.2016. Profilaktyka nowotworów u kobiet w Polsce. Sukces, czy niepowodzenie? Opinie pacjentów, lekarzy i instytucji odpowiedzialnych za stan zdrowia – metaanaliza Prevention of cancer in women in Poland. Success or failure? Opinions of patients, physicians and institutions responsible for health – meta-analysis Witold Kołłątaj1, Irena Dorota Karwat2, Barbara Kołłątaj2, Halina Piecewicz‑Szczęsna2, Magda Sowa3 1Klinika Endokrynologii i Diabetologii Dziecięcej, Uniwersytet Medyczny w Lublinie 2Katedra i Zakład Epidemiologii i Metodologii Badań Klinicznych, Uniwersytet Medyczny w Lublinie 3Katedra i Zakład Zdrowia Publicznego, Uniwersytet Medyczny w Lublinie Adres do korespondencji: dr hab. n. med. Witold Kołłątaj Klinika Endokrynologii i Diabetologii Dziecięcej z Pracownią Metaboliczną UM w Lublinie ul. Profesora Antoniego Gębali 6, 20-093 Lublin e-mail: wk@data.pl Słowa kluczowe: nowotwory, profilaktyka, kobiety, opinie, metaanaliza. Keywords: cancer prevention, women, opinions, meta-analysis. Streszczenie Wstęp Choroby nowotworowe od wielu lat stanowią w Polsce drugą przyczynę zgonów. Co roku, z tego powodu, umiera niemal 100 000 osób, a liczba zgonów ma tendencję rosnącą. Wyniki leczenia nowotworów w Polsce są gorsze, niż w krajach Europy, diagnostyka często spóźniona, a profilaktyka niewystarczająco skuteczna. W celu poprawy stanu zdrowa społeczeństwa, rosną nakłady na leczenie i profilaktykę. W Polsce profilaktykę koordynuje Narodowy Program Zwalczania Chorób Nowotworowych. Cel pracy Celem pracy jest próba rzetelnej oceny stanu profilaktyki nowotworów u kobiet w Polsce, uwzględniającej opinie zarówno organów odpowiedzialnych za ochronę zdrowia, lekarzy, organów kontroli, jak i pacjentów. Materiał i metody Materiał stanowiły sprawozdania podmiotów odpowiedzialnych za realizację profilaktyki nowotworów u kobiet, akty prawne, publikacje naukowe oceniające realizację profilaktyki nowotworów u kobiet w Polsce oraz dane z Audytu Społecznego Narodowych Programów Profilaktyki Nowotworowej. Wyniki i omówienie Ministerstwo Zdrowia oraz Narodowy Fundusz Zdrowia publikują dane, które podkreślają osiągnięcia profilaktyki nowotworów u kobiet w Polsce, natomiast opinie fachowych pracowników służby zdrowia (wyrażone w konkluzji realizowanych prac badawczych) oraz pacjentów wskazują na znaczne dysproporcje między założeniami programów profilaktycznych a ich faktyczną realizacją. Wśród niedociągnięć wymieniane są przede wszystkim niewystarczające działania edukacyjne, niedociągnięcia organizacyjne (nieuwzględnianie w harmonogramie badań grafiku pracy pacjentek, niewłaściwe informowanie o terminach badań, błędy w dystrybucji wezwań na badanie, nieprzyjazne kobietom warunki badania) oraz inne czynniki, które kobiety określają, jako podważające zaufanie do jakości badania. Najwięcej negatywnych emocji budzi stan komunikacji z grupami docelowymi kobiet oraz zaniedbania z zakresu edukacji. Wnioski • Optymistyczne oceny osiągnieć Narodowego Programu Zwalczania Chorób Nowotworowych ogłoszone przez Ministerstwo Zdrowia nie znajdują pełnego pokrycia w opiniach zarówno organów kontrolnych, pacjentów, jak i środowiska medycznego. • Liczne negatywne oceny programów profilaktycznych oraz sugestie głębokich reform Narodowego Programu Zwalczania Chorób Nowotworowych nie mają wpływu na plany Ministerstwa Zdrowia. • Celowym wydaje się analiza przyczyn takiego stanu rzeczy, kiedy to opinie świata nauki, wyrażane między innymi w publikacjach naukowych, nie skłaniają Ministerstwa Zdrowia do refleksji lub przynajmniej do wszczęcia polemiki ze środowiskiem naukowym i lekarzami praktykami. Summary Introduction For many last years, neoplastic diseases have been the second cause of death in Poland. Every year, such diseases are the reasons for almost 100 000 cases of death. The mortality because of neoplasms has got the increasing tendency. The results of cancer treatment in Poland are worse than in many European countries, diagnoses often delayed and the prevention insufficiently effective. In order to improve the health status of Polish population, the expenditures on treatment and prevention have been slightly raised. In Poland, the prevention is coordinated by the National Cancer Control Program. Aim The aim of the study was the assessment of cancer prevention in women in Poland, taking into account opinions of both Polish Ministry of Health, audit institutions, patients and the medical community. Material and methods The material consists of the reports of entities responsible for the implementation of cancer prevention in women, legislative acts, scientific publications evaluating the implementation of the prevention of cancer in women in Poland as well as data from the National Social Audit Program Cancer Prevention. Results and Discussion While the Ministry of Health and the National Health Fund publish data that highlight the achievements, medical community's opinions (expressed as the conclusions of ongoing researches) as well as the opinions of patients show a significant disparity between the objectives of prevention programs and their actual implementations. Among mentioned shortcomings there are: educational and organizational negligence (working hours of facilities dealing with the prevention are coinciding with the working hours of women, incorrect information about the terms of preventive procedures, improper schemes of distribution of calls for screenings, embarrassing and unpleasant conditions of screenings) as well as other factors that women define as those that prejudice them to take part in such medical procedures. The most negative emotions concern the mechanisms of communication between screening centers and the target groups of women and educational negligence. Conclusions 1. The optimistic assessment of achievements of the National Cancer Control Program proclaimed by the Polish Ministry of Health are not fully covered in the opinions of audit institutions, patients and the medical community. 2. Numerous negative opinions concerning prevention programs and suggestions of deep reform of the National Cancer Control Program have no effect on the plans of the Polish Ministry of Health. 3. It seems appropriate to analyze the causes of this state of affairs, when the opinions expressed by medical community, among others, published as scientific publications, do not tend to reflect the Ministry of Health, or at least to initiate a polemic with the medical-scientific experts and practitioners. Journal of Education, Health and Sport. 2016;6(6):318-328. eISSN 2391-8306. DOI http://dx.doi.org/10.5281/zenodo.55608 http://ojs.ukw.edu.pl/index.php/johs/article/view/3585 The journal has had 7 points in Ministry of Science and Higher Education parametric evaluation. Part B item 755 (23.12.2015). 755 Journal of Education, Health and Sport eISSN 2391-8306 7 © The Author (s) 2016; This article is published with open access at Licensee Open Journal Systems of Kazimierz Wielki University in Bydgoszcz, Poland Open Access. This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution Noncommercial License which permits any noncommercial use, distribution, and reproduction in any medium, provided the original author(s) and source are credited. This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/) which permits unrestricted, non commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited. This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/) which permits unrestricted, non commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited. The authors declare that there is no conflict of interests regarding the publication of this paper. Received: 05.05.2016. Revised 25.05.2016. Accepted: 10.06.2016. Profilaktyka nowotworów u kobiet w Polsce. Sukces, czy niepowodzenie? Opinie pacjentów, lekarzy i instytucji odpowiedzialnych za stan zdrowia – metaanaliza Prevention of cancer in women in Poland. Success or failure? Opinions of patients, physicians and institutions responsible for health – meta-analysis Witold Kołłątaj1, Irena Dorota Karwat2, Barbara Kołłątaj2, Halina Piecewicz‑Szczęsna2, Magda Sowa3 1Klinika Endokrynologii i Diabetologii Dziecięcej, Uniwersytet Medyczny w Lublinie 2Katedra i Zakład Epidemiologii i Metodologii Badań Klinicznych, Uniwersytet Medyczny w Lublinie 3Katedra i Zakład Zdrowia Publicznego, Uniwersytet Medyczny w Lublinie Adres do korespondencji: dr hab. n. med. Witold Kołłątaj Klinika Endokrynologii i Diabetologii Dziecięcej z Pracownią Metaboliczną UM w Lublinie ul. Profesora Antoniego Gębali 6, 20-093 Lublin e-mail: wk@data.pl Słowa kluczowe: nowotwory, profilaktyka, kobiety, opinie, metaanaliza. Keywords: cancer prevention, women, opinions, meta-analysis. Streszczenie Wstęp Choroby nowotworowe od wielu lat stanowią w Polsce drugą przyczynę zgonów. Co roku, z tego powodu, umiera niemal 100 000 osób, a liczba zgonów ma tendencję rosnącą. Wyniki leczenia nowotworów w Polsce są gorsze, niż w krajach Europy, diagnostyka często spóźniona, a profilaktyka niewystarczająco skuteczna. W celu poprawy stanu zdrowa społeczeństwa, rosną nakłady na leczenie i profilaktykę. W Polsce profilaktykę koordynuje Narodowy Program Zwalczania Chorób Nowotworowych. Cel pracy Celem pracy jest próba rzetelnej oceny stanu profilaktyki nowotworów u kobiet w Polsce, uwzględniającej opinie zarówno organów odpowiedzialnych za ochronę zdrowia, lekarzy, organów kontroli, jak i pacjentów. Materiał i metody Materiał stanowiły sprawozdania podmiotów odpowiedzialnych za realizację profilaktyki nowotworów u kobiet, akty prawne, publikacje naukowe oceniające realizację profilaktyki nowotworów u kobiet w Polsce oraz dane z Audytu Społecznego Narodowych Programów Profilaktyki Nowotworowej. Wyniki i omówienie Ministerstwo Zdrowia oraz Narodowy Fundusz Zdrowia publikują dane, które podkreślają osiągnięcia profilaktyki nowotworów u kobiet w Polsce, natomiast opinie fachowych pracowników służby zdrowia (wyrażone w konkluzji realizowanych prac badawczych) oraz pacjentów wskazują na znaczne dysproporcje między założeniami programów profilaktycznych a ich faktyczną realizacją. Wśród niedociągnięć wymieniane są przede wszystkim niewystarczające działania edukacyjne, niedociągnięcia organizacyjne (nieuwzględnianie w harmonogramie badań grafiku pracy pacjentek, niewłaściwe informowanie o terminach badań, błędy w dystrybucji wezwań na badanie, nieprzyjazne kobietom warunki badania) oraz inne czynniki, które kobiety określają, jako podważające zaufanie do jakości badania. Najwięcej negatywnych emocji budzi stan komunikacji z grupami docelowymi kobiet oraz zaniedbania z zakresu edukacji. Wnioski • Optymistyczne oceny osiągnieć Narodowego Programu Zwalczania Chorób Nowotworowych ogłoszone przez Ministerstwo Zdrowia nie znajdują pełnego pokrycia w opiniach zarówno organów kontrolnych, pacjentów, jak i środowiska medycznego. • Liczne negatywne oceny programów profilaktycznych oraz sugestie głębokich reform Narodowego Programu Zwalczania Chorób Nowotworowych nie mają wpływu na plany Ministerstwa Zdrowia. • Celowym wydaje się analiza przyczyn takiego stanu rzeczy, kiedy to opinie świata nauki, wyrażane między innymi w publikacjach naukowych, nie skłaniają Ministerstwa Zdrowia do refleksji lub przynajmniej do wszczęcia polemiki ze środowiskiem naukowym i lekarzami praktykami. Summary Introduction For many last years, neoplastic diseases have been the second cause of death in Poland. Every year, such diseases are the reasons for almost 100 000 cases of death. The mortality because of neoplasms has got the increasing tendency. The results of cancer treatment in Poland are worse than in many European countries, diagnoses often delayed and the prevention insufficiently effective. In order to improve the health status of Polish population, the expenditures on treatment and prevention have been slightly raised. In Poland, the prevention is coordinated by the National Cancer Control Program. Aim The aim of the study was the assessment of cancer prevention in women in Poland, taking into account opinions of both Polish Ministry of Health, audit institutions, patients and the medical community. Material and methods The material consists of the reports of entities responsible for the implementation of cancer prevention in women, legislative acts, scientific publications evaluating the implementation of the prevention of cancer in women in Poland as well as data from the National Social Audit Program Cancer Prevention. Results and Discussion While the Ministry of Health and the National Health Fund publish data that highlight the achievements, medical community's opinions (expressed as the conclusions of ongoing researches) as well as the opinions of patients show a significant disparity between the objectives of prevention programs and their actual implementations. Among mentioned shortcomings there are: educational and organizational negligence (working hours of facilities dealing with the prevention are coinciding with the working hours of women, incorrect information about the terms of preventive procedures, improper schemes of distribution of calls for screenings, embarrassing and unpleasant conditions of screenings) as well as other factors that women define as those that prejudice them to take part in such medical procedures. The most negative emotions concern the mechanisms of communication between screening centers and the target groups of women and educational negligence. Conclusions 1. The optimistic assessment of achievements of the National Cancer Control Program proclaimed by the Polish Ministry of Health are not fully covered in the opinions of audit institutions, patients and the medical community. 2. Numerous negative opinions concerning prevention programs and suggestions of deep reform of the National Cancer Control Program have no effect on the plans of the Polish Ministry of Health. 3. It seems appropriate to analyze the causes of this state of affairs, when the opinions expressed by medical community, among others, published as scientific publications, do not tend to reflect the Ministry of Health, or at least to initiate a polemic with the medical-scientific experts and practitioners.

Koczkodaj Pawel, Sobol Maria, Badowska-Kozakiewicz Anna Maria. Ocena wiedzy uczniów warszawskich szkół średnich na temat skutków zdrowotnych wynikających z nadmiernego korzystania z promieniowania ultrafioletowego (UV) = Knowledge assessment about health effects caused by excessive use of ultraviolet radiation (UV) among high school students in Warsaw. Journal of Education, Health and Sport. 2016;6(5):94-110. eISSN 2391-8306. DOI http://dx.doi.org/10.5281/zenodo.51293 http://ojs.ukw.edu.pl/index.php/johs/article/view/3512 The journal has had 7 points in Ministry of Science and Higher Education parametric evaluation. Part B item 755 (23.12.2015). 755 Journal of Education, Health and Sport eISSN 2391-8306 7 © The Author (s) 2016; This article is published with open access at Licensee Open Journal Systems of Kazimierz Wielki University in Bydgoszcz, Poland Open Access. This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution Noncommercial License which permits any noncommercial use, distribution, and reproduction in any medium, provided the original author(s) and source are credited. This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/) which permits unrestricted, non commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited. This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/) which permits unrestricted, non commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited. The authors declare that there is no conflict of interests regarding the publication of this paper. Received: 05.04.2016. Revised 25.04.2016. Accepted: 10.05.2016. Ocena wiedzy uczniów warszawskich szkół średnich na temat skutków zdrowotnych wynikających z nadmiernego korzystania z promieniowania ultrafioletowego (UV) Knowledge assessment about health effects caused by excessive use of ultraviolet radiation (UV) among high school students in Warsaw Paweł Koczkodaj1, Maria Sobol2, Anna Maria Badowska-Kozakiewicz3 Pawel Koczkodaj1, Maria Sobol2, Anna Maria Badowska-Kozakiewicz3 Zakład Biofizyki i Fizjologii Człowieka, Warszawski Uniwersytet Medyczny Department of Human Biophysics and Physiology, Medical University of Warsaw Słowa kluczowe: promieniowanie ultrafioletowe (UV), choroby skóry, czerniak, profilaktyka, edukacja zdrowotna. Key words: ultraviolet radiation (UV), skin diseases, melanoma, prevention, health education. Streszczenie 1. Wprowadzenie i cel pracy Promieniowanie ultrafioletowe jest obecne w codziennym życiu każdego człowieka. Stale rosnąca liczba nowych przypadków nowotworów złośliwych skóry w Polsce i na świecie może sugerować brak odpowiedniej wiedzy w zakresie fotoprotekcji. Podnoszenie świadomości społecznej, szczególnie wśród młodych ludzi, odnośnie skutków zdrowotnych nadmiernego działania promieniowania UV, pełni kluczową rolę w odniesieniu do ich obecnego i przyszłego stanu zdrowia. Celem przeprowadzonego badania była ocena poziomu wiedzy uczniów warszawskich szkół średnich na temat skutków zdrowotnych wynikających z nadmiernego korzystania z promieniowania ultrafioletowego, a także poznanie zachowań zdrowotnych młodych osób podczas korzystania z promieniowania UV. 2. Materiał i metodyka Zbadano 153 uczniów warszawskich szkół średnich. Rozkład płci był losowy, przedział wiekowy badanych wynosił od 17 do 19 lat. Badanie zostało przeprowadzone przy pomocy autorskiego kwestionariusza w wersji papierowej, składającego się z 29 pytań. Do zbadania związku między wybranymi cechami został zastosowany test niezależności chi-kwadrat (χ2) (pakiet STATISTICA12). W testach przyjęto poziom istotności p≤0,05. W zależności od liczebności zastosowano właściwe poprawki do testu chi-kwadrat. 3. Wyniki i wnioski Nie wystąpiła zależność pomiędzy takimi cechami jak: korzystanie z urządzeń opalających i postrzeganie poparzenia skóry jako czynnika kancerogennego, korzystanie z solarium i regularne przeglądanie znamion barwnikowych, wystąpienie czerniaka złośliwego skóry w przeszłości w rodzinie i korzystanie z urządzeń opalających, wystąpienie poparzenia skóry i częstość stosowania preparatów z filtrem UV. Powyższe wyniki mogą świadczyć o niekompletności wiedzy ankietowanych w zakresie wpływu UV na zdrowie człowieka. Abstract 1. Introduction and aim Ultraviolet radiation is present in the daily life of every human being. The constantly growing number of new cases of skin cancer in Poland and in the world can suggest a lack of adequate knowledge of photoprotection. Raising public awareness, especially among young people about the health effects of excessive UV radiation use, plays a key role in relation to their current and future health. The aim of the study was to assess the level of knowledge among high school students in Warsaw about the health effects resulting from excessive use of ultraviolet radiation, as well as knowledge concerning health behaviors of young people using UV radiation. 2. Material and methods The study group consists of 153 students from Warsaw high schools. The gender distribution was random, the age range of the respondents was 17 to 19 years. The study was conducted using paper questionnaire, consisting of 29 questions. To examine the relationship between the selected traits has been applied test of independence chi-square (χ2) (STATISTICA12 package). In tests the level of significance was p≤0.05. Depending on the size used appropriate amendments to the chi-square test. 3. Results and conclusions There was no relationship between such features as: the use of tanning devices and perception of skin burns as a carcinogenic factor, the use of the solarium and regularly reviewing pigmented moles, the occurrence of malignant melanoma of the skin in the past in the family and the use of tanning devices, the occurrence of skin burns and frequency of use of formulations with UV protection. This may indicate incomplete knowledge of the respondents in terms of the impact of UV on human health.

Bojakowska Urszula, Kalinowski Paweł, Kowalska Marta Estera. Epidemiologia i profilaktyka raka piersi = Epidemiology and prophylaxis of breast cancer. Journal of Education, Health and Sport. 2016;6(8):701-710. eISSN 2391-8306. DOI http://dx.doi.org/10.5281/zenodo.61187 http://ojs.ukw.edu.pl/index.php/johs/article/view/3799 The journal has had 7 points in Ministry of Science and Higher Education parametric evaluation. Part B item 755 (23.12.2015). 755 Journal of Education, Health and Sport eISSN 2391-8306 7 © The Author (s) 2016; This article is published with open access at Licensee Open Journal Systems of Kazimierz Wielki University in Bydgoszcz, Poland Open Access. This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution Noncommercial License which permits any noncommercial use, distribution, and reproduction in any medium, provided the original author(s) and source are credited. This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/) which permits unrestricted, non commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited. This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/) which permits unrestricted, non commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited. The authors declare that there is no conflict of interests regarding the publication of this paper. Received: 05.08.2016. Revised 25.08.2016. Accepted: 28.08.2016. Epidemiologia i profilaktyka raka piersi Epidemiology and prophylaxis of breast cancer Urszula Bojakowska1,2, Paweł Kalinowski1, Marta Estera Kowalska1 1. Samodzielna Pracownia Epidemiologii Uniwersytet Medyczny w Lublinie 2. SKN przy Samodzielnej Pracowni Epidemiologii, Uniwersytet Medyczny w Lublinie Słowa kluczowe: rak piersi, epidemiologia, profilaktyka. Key words: brest cancer, epidemiology, prophylaxis. Streszczenie W ostatnich latach natężenie chorób nowotworowych zwiększyło się szczególnie. Rak piersi stanowi obecnie jeden z największych problemów epidemiologicznych. Ze względu na fakt, że rak piersi tak często prowadzi do zgonu, należałoby włożyć więcej wysiłku we wczesne wykrywanie. Bezwzględnie rak piersi wymaga skutecznych działań w zakresie profilaktyki oraz edukacji społeczeństwa. Celem pracy było przedstawianie epidemiologii oraz metod profilaktyki raka piersi. Abstract In recent years, the intensity of cancers particularly increased. Breast cancer is one of the greatest epidemiological problem at present. Due to the fact that breast cancer so often leads to death that should be more efforts in the early detection. Absolutely breast cancer requires effective actions in the prevention and education of the society in this respect. The aim of the study was to present the epidemiology and methods of breast cancer prophylaxis.

Kowalska Marta Estera, Kalinowski Paweł, Bojakowska Urszula. Czynniki ryzyka zakażenia HCV oraz metody profilaktyki = Risk factors of HCV infection and methods of prevention. Journal of Education, Health and Sport. 2016;6(1):327-332. eISSN 2391-8306. DOI http://dx.doi.org/10.5281/zenodo.45400 http://ojs.ukw.edu.pl/index.php/johs/article/view/3359 https://pbn.nauka.gov.pl/works/710941 The journal has had 7 points in Ministry of Science and Higher Education parametric evaluation. Part B item 755 (23.12.2015). 755 Journal of Education, Health and Sport eISSN 2391-8306 7 © The Author (s) 2016; This article is published with open access at Licensee Open Journal Systems of Kazimierz Wielki University in Bydgoszcz, Poland Open Access. This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution Noncommercial License which permits any noncommercial use, distribution, and reproduction in any medium, provided the original author(s) and source are credited. This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/) which permits unrestricted, non commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited. This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/) which permits unrestricted, non commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited. The authors declare that there is no conflict of interests regarding the publication of this paper. Received: 01.01.2016. Revised 12.01.2016. Accepted: 31.01.2016. Czynniki ryzyka zakażenia HCV oraz metody profilaktyki Risk factors of HCV infection and methods of prevention Marta Estera Kowalska, Paweł Kalinowski, Urszula Bojakowska Samodzielna Pracownia Epidemiologii Uniwersytetu Medycznego w Lublinie Independent Epidemiology Unit, Medical University of Lublin dr n. o zdr. Marta Estera Kowalska, dr hab. n. med. Paweł Kalinowski, mgr Urszula Bojakowska Samodzielna Pracownia Epidemiologii Uniwersytetu Medycznego w Lublinie Independent Epidemiology Unit, Medical University of Lublin Słowa kluczowe: wirusowe zapalenie wątroby typu C, edukacja, profilaktyka. Key words: hepatitis C, education, prevention. Streszczenie Wirusowe zapalenie wątroby typu C stanowi obecnie jedno z największych zagrożeń epidemiologicznych, które wymaga skutecznych działań w zakresie profilaktyki, edukacji społeczeństwa w tym zakresie oraz poprawy dostępności do nowych metod terapeutycznych. Poznając czynniki ryzyka oraz grupy populacji o wysokim ryzyku zakażenia HCV, profilaktyka w tym zakresie może być bardziej skuteczna. Celem pracy jest przedstawienie dróg przenoszenia wirusa oraz metod zapobiegania zakażeń HCV. Summary Hepatitis C is one of the greatest epidemiological threats at present which requires effective actions in the prevention and education of the society in this respect and improved access to therapeutic new methods. Recognizing the risk factors and population groups at high risk of HCV infection prevention in this area can be more effective. The aim of this study was to present the routes of transmission and methods of prevention of HCV infection.

Bojakowska Urszula, Kalinowski Paweł. Wpływ wybranych cech społeczno–demograficznych na zachowania zdrowotne w zakresie profilaktyki raka piersi w populacji kobiet pracujących z makroregionu lubelskiego = Influence of socio-demographic changes on health behavior in the field of breast cancer prevention among women work in lubelskie macro-region. Journal of Education, Health and Sport. 2015;5(9):117-126. ISSN 2391-8306. DOI10.5281/zenodo.30101 http://dx.doi.org/10.5281/zenodo.30101 http://ojs.ukw.edu.pl/index.php/johs/article/view/2015%3B5%289%29%3A117-126 https://pbn.nauka.gov.pl/works/617060 Formerly Journal of Health Sciences. ISSN 1429-9623 / 2300-665X. Archives 2011–2014http://journal.rsw.edu.pl/index.php/JHS/issue/archive Deklaracja. Specyfika i zawartość merytoryczna czasopisma nie ulega zmianie. Zgodnie z informacją MNiSW z dnia 2 czerwca 2014 r., że w roku 2014 nie będzie przeprowadzana ocena czasopism naukowych; czasopismo o zmienionym tytule otrzymuje tyle samo punktów co na wykazie czasopism naukowych z dnia 31 grudnia 2014 r. The journal has had 5 points in Ministry of Science and Higher Education of Poland parametric evaluation. Part B item 1089. (31.12.2014). © The Author (s) 2015; This article is published with open access at Licensee Open Journal Systems of Kazimierz Wielki University in Bydgoszcz, Poland and Radom University in Radom, Poland Open Access. This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution Noncommercial License which permits any noncommercial use, distribution, and reproduction in any medium, provided the original author(s) and source are credited. This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc/3.0/) which permits unrestricted, non commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited. This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc/3.0/) which permits unrestricted, non commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited. The authors declare that there is no conflict of interests regarding the publication of this paper. Received: 25.07.2015. Revised 24.08.2015. Accepted: 29.08.2015. Wpływ wybranych cech społeczno–demograficznych na zachowania zdrowotne w zakresie profilaktyki raka piersi w populacji kobiet pracujących z makroregionu lubelskiego Influence of socio-demographic changes on health behavior in the field of breast cancer prevention among women work in lubelskie macro-region Urszula Bojakowska1, Paweł Kalinowski1 1Samodzielna Pracownia Epidemiologii, Uniwersytet Medyczny w Lublinie Independent Epidemiology Unit, Medical University of Lublin Adres do korespondencji: Urszula Bojakowska, Samodzielna Pracownia Epidemiologii, ul. Staszica 4/6, 20 – 081 Lublin, tel. (81) 742 37 69, e-mail: urszula.bojakowska@umlub.pl Słowa kluczowe: rak piersi, profilaktyka, zachowania zdrowotne. Key words: breast cancer, prophylaxis, health behaviors. Streszczenie Wprowadzenie i cel pracy Rosnąca liczba zachorowań na raka piersi oraz negatywne następstwa choroby stały się jednym z największych wyzwań w dziedzinie opieki zdrowotnej w skali całego świata. Celem pracy była analiza wpływu wybranych cech społeczno – demograficznych na zachowania zdrowotne w zakresie profilaktyki raka piersi wśród kobiet pracujących w makroregionie lubelskim. Materiał i metody. Narzędziem badawczym była ankieta własnego autorstwa, skonstruowana wyłącznie na potrzeby badania. Obejmowała ona 34 pytania z zakresu wiedzy i zachowań zdrowotnych kobiet. Badania przeprowadzono metodą sondażu diagnostycznego. Wyniki. Większość kobiet (70,8%) uważała, że najlepszą metodą wykrywania raka piersi jest badanie mammograficzne. Kobiety mieszkające w dużym mieście znacznie częściej uczęszczały na kontrolne wizyty lekarskie, których celem było zbadanie piersi, niż mieszkanki wsi. Kobiety z wyższym wykształceniem rzadziej deklarowały umiejętność samobadania piersi, a tylko 31,4% wykonywała badanie regularnie. Kobiety z wyższym wykształceniem (40%) rzadziej korzystają z badania USG i badania mammograficznego, a mieszkające w dużym mieście częściej niż pozostałe. Wnioski. Znaczna część badanych kobiet nie korzysta regularnie z kontrolnych wizyt lekarskich, których celem jest badanie piersi. Większość kobiet potrafi wykonać samobadanie piersi, jednak mieszkanki dużych miast przeprowadzają badanie z większą regularnością. Kobiety z badanej grupy wiedzą kiedy i jak często należy wykonywać badanie mammograficzne. Mieszkanki dużych miast częściej korzystają z badań profilaktycznych, a z wyższym wykształceniem rzadziej niż pozostałe. Summary Background and aim Growing number of breast cancer cases and negative succession of the disease have become one of the major challenge in the field of healthcare in the whole world. Aim of the work was to analyze influence of chosen socio-demographic features on knowledge and health behavior in the field of breast cancer among women work in lubelskie macro-region. Material and methods. A tool - a questionaire - was created particularly for that purpose. It contained 34 questions in the field of women's knowledge and health behavior and was conducted with diagnostic survey method. Results. Most women (70.8%) felt that the best method of detecting breast cancer is the mammogram. Women living in big cities, more frequently than those living in the countryside, attended control appiontments to examine breasts. Women with higher education less often declared their ability to breast self-examination, and only 31.4% regularly performs test. Women with higher education (40%) less use of ultrasound and mammography, and living in a big city often than others. Conclusion. A siginificant proportion of respondents do not attend regular control appointments to examine their breasts. Most women can perform breast self-examination, but living in big cities carry out a survey with more regularity. Respondents know when and how often breast check-up should be conducted. Residents of big cities often benefit from preventive examinations, and higher education less often than others.

Pietraszek Agata, Charzyńska-Gula Marianna, Łuczyk Marta, Stanisławek Andrzej, Kozioł Anna, Kocka Katarzyna, Kocki Tomasz. Świadomość mężczyzn - studentów kierunków medycznych z różnych krajów na temat samobadania piersi przez kobiety i jego znaczenia w profilaktyce nowotworów = The awareness of male students of medical sciences from various countries related to breast self-examination among women and its importance for cancer prophylactics. Journal of Education, Health and Sport. 2015;5(9):493-504. ISSN 2391-8306. DOI10.5281/zenodo.31299 http://dx.doi.org/10.5281/zenodo.31299 http://ojs.ukw.edu.pl/index.php/johs/article/view/2015%3B5%289%29%3A493-504 https://pbn.nauka.gov.pl/works/631300 Formerly Journal of Health Sciences. ISSN 1429-9623 / 2300-665X. Archives 2011–2014http://journal.rsw.edu.pl/index.php/JHS/issue/archive Deklaracja. Specyfika i zawartość merytoryczna czasopisma nie ulega zmianie. Zgodnie z informacją MNiSW z dnia 2 czerwca 2014 r., że w roku 2014 nie będzie przeprowadzana ocena czasopism naukowych; czasopismo o zmienionym tytule otrzymuje tyle samo punktów co na wykazie czasopism naukowych z dnia 31 grudnia 2014 r. The journal has had 5 points in Ministry of Science and Higher Education of Poland parametric evaluation. Part B item 1089. (31.12.2014). © The Author (s) 2015; This article is published with open access at Licensee Open Journal Systems of Kazimierz Wielki University in Bydgoszcz, Poland and Radom University in Radom, Poland Open Access. This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution Noncommercial License which permits any noncommercial use, distribution, and reproduction in any medium, provided the original author(s) and source are credited. This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc/3.0/) which permits unrestricted, non commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited. This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc/3.0/) which permits unrestricted, non commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited. The authors declare that there is no conflict of interests regarding the publication of this paper. Received: 26.08.2015. Revised 05.09.2015. Accepted: 22.09.2015. Świadomość mężczyzn - studentów kierunków medycznych z różnych krajów na temat samobadania piersi przez kobiety i jego znaczenia w profilaktyce nowotworów The awareness of male students of medical sciences from various countries related to breast self-examination among women and its importance for cancer prophylactics Agata Pietraszek 1, Marianna Charzyńska-Gula2, Marta Łuczyk1, Andrzej Stanisławek1, Anna Kozioł3, Katarzyna Kocka1, Tomasz Kocki4 • 1. Katedra Onkologii i Środowiskowej Opieki Zdrowotnej, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Medyczny w Lublinie, Polska • 2. Wydział Nauk Społecznych i Humanistycznych, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. prof. Stanisława Tarnowskiego w Tarnobrzegu, Polska • 3. Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny nr 4 w Lublinie, Polska • 4. Katedra i Zakład Farmakologii Doświadczalnej i Klinicznej, II Wydział Lekarski z Oddziałem Anglojęzycznym, Uniwersytet Medyczny w Lublinie, Polska Streszczenie Cel pracy: Poznanie świadomości mężczyzn różnych narodowości studiujących nauki medyczne na temat samobadania piersi jako metody wczesnego wykrywania raka piersi oraz opisanie podstawowych uwarunkowań przejawianych przekonań i poglądów. Materiał i metody: Badania przeprowadzono wśród 208 studentów medycyny z Polski oraz krajów obcojęzycznych. Wszyscy respondenci studiowali na lubelskiej uczelni medycznej. Narzędziem badawczym zastosowanym w pracy był autorski kwestionariusz ankiety stworzony dla potrzeb niniejszego badania. Wyniki: Większość respondentów nie posiadało wiedzy o tym, czy kobiety z ich otoczenia wykonują samobadanie piersi. Była to najczęstsza odpowiedz zarówno wśród mężczyzn z Polski jak i z zagranicy. Niemal ¼ respondentów z Polski i jedynie 16% studentów z zagranicy było pewnych, że kobiety z ich otoczenia badają swoje piersi. Nawet 72% ogółu respondentów twierdziło zdecydowanie, że samobadanie jest ważnym aspektem profilaktyki piersi. Odpowiedziało tak 84,44% respondentów z Polski i 62,71% respondentów z zagranicy. Wnioski: Mężczyźni z Polski istotnie częściej doceniali ważność samobadania w profilaktyce nowotworu piersi aniżeli ich zagraniczni koledzy. Dodatkowo to większość Polaków wskazywała prawidłowe odpowiedzi, w zakresie zasad samobadania piersi, aniżeli mężczyźni z innych krajów. Należy podjąć działania zwiększające świadomość oraz wiedzę mężczyzn na temat wczesnej profilaktyki nowotworu piersi wśród kobiet. Słowa kluczowe: wiedza o zdrowiu, postawy, profilaktyka, świadomość; zdrowie kobiety, samobadanie piersi. Abstract Objective: To find out about the awareness among men of various nationalities studying medical sciences on breast self-examination as a method of the early detection of breast cancer and to describe the major determinants of the identified views and beliefs. Material and methods: The survey was carried out among 208 students of medicine from Poland and other countries. All the respondents studied at the Medical University of Lublin. A questionnaire prepared by the authors for the purposes of the study constituted the research instrument. Results: Most respondents did not have any knowledge on whether women in their nearest environment practiced breast self-examination. This was true both about men from Poland and from abroad. Almost one fourth of the respondents from Poland and only 16% of students from abroad were sure that women in their environment performed breast self-examination. As many as 72% of the surveyed were of the opinion that self-examination definitely is an important aspect of breast cancer prophylactics. The statement was confirmed by 84.44% of respondents from Poland and 62.71% of those from abroad. Conclusions: Men from Poland significantly more often recognised the significance of self-examination in breast cancer prophylactics than those from other countries. Furthermore, more Poles than men from other countries selected the correct answers to questions concerning breast self-examination. Therefore, measures should be taken to increase the awareness and knowledge of men about early breast cancer prophylactics among women. Key words: health knowledge, attitudes, practice, awareness, women’s health, breast self-examination.

Kropornicka Beata, Baczewska Bożena, Dadej Aleksandra, Krzyżanowska Ewa, Łuczyk Robert, Olszak Cecylia, Nowicka Elżbieta, Lorencowicz Regina, Muraczyńska Bożena. Przygotowanie pacjentów z cukrzycą typu 2 do profilaktyki zespołu stopy cukrzycowej = Preparing patients with type 2 diabetes to prophylaxis of diabetic foot. Journal of Education, Health and Sport. 2016;6(11):311-324. eISSN 2391-8306. DOI http://dx.doi.org/10.5281/zenodo.167141 http://ojs.ukw.edu.pl/index.php/johs/article/view/3999 The journal has had 7 points in Ministry of Science and Higher Education parametric evaluation. Part B item 755 (23.12.2015). 755 Journal of Education, Health and Sport eISSN 2391-8306 7 © The Author (s) 2016; This article is published with open access at Licensee Open Journal Systems of Kazimierz Wielki University in Bydgoszcz, Poland Open Access. This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution Noncommercial License which permits any noncommercial use, distribution, and reproduction in any medium, provided the original author(s) and source are credited. This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/) which permits unrestricted, non commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited. This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/) which permits unrestricted, non commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited. The authors declare that there is no conflict of interests regarding the publication of this paper. Received: 01.11.2016. Revised 12.11.2016. Accepted: 17.11.2016. Przygotowanie pacjentów z cukrzycą typu 2 do profilaktyki zespołu stopy cukrzycowej Preparing patients with type 2 diabetes to prophylaxis of diabetic foot Beata Kropornicka1, Bożena Baczewska1, Aleksandra Dadej1, Ewa Krzyżanowska1, Robert Łuczyk1, Cecylia Olszak1, Elżbieta Nowicka1, Regina Lorencowicz2, Bożena Muraczyńska3 1 Katedra Interny z Zakładem Pielęgniarstwa Internistycznego Wydział Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu Medycznego w Lublinie 2 Katedra i Zakład Pielęgniarstwa Neurologicznego Wydział Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu Medycznego w Lublinie 3 Katedra Chirurgii i Pielęgniarstwa Chirurgicznego Wydział Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu Medycznego w Lublinie Streszczenie Wstęp. Edukacja chorych na cukrzycę wpływa na obniżenie ryzyka późnych powikłań cukrzycy. Celem pracy było określenie poziomu wiedzy pacjentów z cukrzycą typu 2 w zakresie profilaktyki zespołu stopy cukrzycowej. Materiał i metoda. Metodą wykorzystaną w pracy był sondaż diagnostyczny, techniką testowanie wiedzy pacjentów, a narzędziem autorski test wiadomości. Badania zostały przeprowadzone wśród 100 dorosłych pacjentów z cukrzycą typu 2 w SPSK4 w Lublinie w 2014 roku. Wyniki badań. Pacjenci z cukrzycą posiadali dużą wiedzę w zakresie zalecanej diety, wysiłku fizycznego i zasad monitorowania cukrzycy. Deficyt dotyczył znajomości istoty i czynników ryzyka zespołu stopy cukrzycowej. Poziom wiedzy badanych był związany z ich wykształceniem, czasem trwania choroby i miejscem zamieszkania. Chorzy z wykształceniem wyższym i średnim posiadali wyższy poziom wiedzy niż pacjenci z wykształceniem zawodowym i podstawowym. Dłuższy czas trwania choroby wiązał się z wyższym poziomem wiedzy respondentów. Osoby mieszkające na wsi miały większy deficyt wiedzy niż badani zamieszkali w mieście. Płeć i wiek badanych nie wpływały na ich przygotowanie do profilaktyki zespołu stopy cukrzycowej. Wnioski. Przygotowanie chorych do profilaktyki zespołu stopy cukrzycowej było niewystarczające. Badania wskazują na konieczność zintensyfikowania działań edukacyjnych środowiska medycznego wśród chorych z cukrzycą. Słowa kluczowe: profilaktyka, stopa cukrzycowa, edukacja chorych Abstract Backgroud. Education of diabetic patients reduces the risk of long-term diabetic complications. The purpose of study was to assess the knowledge of patients with type 2 diabetes on the prophylaxis of diabetic foot. Material and methods. The problem was investigated by means of a survey to test patients’ knowledge (technique) using test of knowledge as a tool. The survey was carried out among 100 patients with type 2 diabetes in PSK4, Lublin, in 2014. Results. The diabetic patients demonstrated wide knowledge on the recommended diet, physical effort and rules of monitoring diabetes. However certain deficit was found in the area of knowledge on risk factors for diabetic foot and the problem itself. The level of knowledge correlated with respondents’ education, disease duration and the place of living. The patients with higher and secondary education presented higher level of knowledge compared with the patients with vocational and primary education. Longer period of disease duration correlated with better knowledge on the disease. The respondents living in the country showed higher deficit compared to the respondents from the city. The age or gender of the respondents did not affect their preparation to the prophylaxis of diabetic foot. Conclusions. The results found the patients were not sufficiently prepared to the prophylaxis of diabetic foot. The results suggest the need to intensify educational activities of medical personnel addressed at diabetic patients. Keywords: prevention, diabetic foot, patient education

Raczyńska Grażyna, Jędrzejkiewicz Bernadeta, Sykut Anna, Dobrowolska Beata. Udział pielęgniarki w działaniach edukacyjnych podnoszących poziom świadomości pacjentów na temat profilaktyki raka jelita grubego = Participation of a nurse in educational activities increasing the level of patient awareness about the prevention of colorectal carcinoma. Journal of Education, Health and Sport. 2016;6(11):195-204. eISSN 2391-8306. DOI http://dx.doi.org/10.5281/zenodo.166115 http://ojs.ukw.edu.pl/index.php/johs/article/view/3986 The journal has had 7 points in Ministry of Science and Higher Education parametric evaluation. Part B item 755 (23.12.2015). 755 Journal of Education, Health and Sport eISSN 2391-8306 7 © The Author (s) 2016; This article is published with open access at Licensee Open Journal Systems of Kazimierz Wielki University in Bydgoszcz, Poland Open Access. This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution Noncommercial License which permits any noncommercial use, distribution, and reproduction in any medium, provided the original author(s) and source are credited. This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/) which permits unrestricted, non commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited. This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/) which permits unrestricted, non commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited. The authors declare that there is no conflict of interests regarding the publication of this paper. Received: 22.10.2016. Revised 30.10.2016. Accepted: 11.11.2016. Udział pielęgniarki w działaniach edukacyjnych podnoszących poziom świadomości pacjentów na temat profilaktyki raka jelita grubego Participation of a nurse in educational activities increasing the level of patient awareness about the prevention of colorectal carcinoma Grażyna Raczyńska1, Bernadeta Jędrzejkiewicz2, Anna Sykut3, Beata Dobrowolska4 1Szpital Powiatowy w Rykach County Hospital in Ryki 2,3doktorantka, Wydział Nauk o Zdrowiu,Uniwersytet Medyczny w Lublinie PhD student, Faculty of Health Sciences, Medical University of Lublin 4Katedra Rozwoju Pielęgniarstwa; Uniwersytet Medyczny w Lublinie Department of Nursing Development, Medical University of Lublin mgr Grażyna Raczyńska, mgr Bernadeta Jędrzejkiewicz, mgr Anna Sykut, dr n. hum Beata Dobrowolska Słowa kluczowe: profilaktyka, rak jelita grubego, pielęgniarka, działania edukacyjne Key words: prophylaxis, colorectal carcinoma, nurse, education Streszczenie Wprowadzenie. Dane i wskaźniki epidemiologiczne raka jelita grubego są alarmujące. Nowotwór ten dotyka osób po 50 tym roku życia, wzrasta wraz z wiekiem, jest przyczyną około 12% zgonów nowotworowych. Szacuje się, że w 2025 roku liczba zachorowań wyniesie około 15 500 u mężczyzn i 9 100 u kobiet. Przykładem walki z rakiem jelita grubego jest Przesiewowy Program Badań. Należy podejmować działania poszerzające wiedzę ludzi na temat raka jelita grubego. Edukacja zdrowotna jest jedną z funkcji zawodowych pielęgniarek. Cel pracy. Celem pracy była analiza udziału pielęgniarki w działaniach edukacyjnych podnoszących poziom świadomości pacjentów na temat profilaktyki raka jelita grubego. Materiał i metoda. Badanie ankietowe zostało przeprowadzone wśród 107 (100%) aktywnych zawodowo pielęgniarek z województwa lubelskiego. Wyniki. W opinii respondentek osobą w największym stopniu odpowiedzialną za edukację pacjenta w zakresie profilaktyki raka jelita grubego jest lekarz rodzinny (n=84 ;78,5%). Najskuteczniejsze formy realizacji edukacji pacjentów to według respondentów indywidualne wręczanie zaproszeń na badania (n= 57; 53,3%) oraz pogadanki (n=56; 52,3%). Zdecydowana większość ankietowanych (n= 84; 78,5%) nie prowadzi edukacji wśród pacjentów. Badane, które takie działanie podejmują robią to przy okazji odwiedzin w środowisku (n= 16; 14,9%) i spotkań środowiskowych (n= 12; 11,2%). Badane pielęgniarki dość krytycznie oceniły poziom realizacji profilaktyki. Choć 48,6% (n=52) uznało go za poprawny to aż 34,6% (n=37) za słaby. Wnioski. Jedną z funkcji zawodowych pielęgniarki jest udzielanie świadczeń z dziedziny promocji zdrowia i edukacji zdrowotnej. Z badań wynika jednak, że udział pielęgniarki w działaniach edukacyjnych w profilaktyce raka jelita grubego jest ograniczony. Abstract Introduction. The data and epidemiological indicators of colorectal carcinoma are alarming. This cancer affects people over 50 years of age and increases with age. It is the cause of about 12% of cancer deaths. It is estimated that in year of 2025 the number of cases will be about 15500 in men and 9100 in women populations. An example of the fight against colorectal cancer is the Screening Research Program. Steps to expand the development of people knowledge about colorectal carcinoma should be undertaken and it is one of the professional functions of nurses. Aim of the study. The aim of the study was the analysis of participation of a nurse in educational activities increasing the level of patient awareness about the prevention of colorectal carcinoma. Materials and method. The survey was conducted among 107 (100%) professionally active nurses from Lublin Province. Results. In the opinion of respondents, the greatest responsibility for patient education in the scope of prevention of colorectal carcinoma takes a family doctor (GP) (n= 84; 78.5%). According to nurses surveyed, the most effective form of patients’ education is giving individual invitations for examination (n= 57; 53.3%) and short talks with patients (n=56; 52.3%). The vast majority of respondents (n= 84; 78.5%) does not conduct education among patients. Nurses who conduct education among patients usually do it in the occasion of visit in the patient’s home environment (n= 16; 14.9%) and community meetings (n=12; 11.2%). Nurses critically assessed the level of prophylaxis. Although, 48.6% (n=52) assessed it as correct, 34.6% (n=37) as week. Conclusions. One of the professional functions of a nurse is to provide health promotion and education. However, the research shows that the participation of a nurse in educational activities in the prevention of colorectal carcinoma is limited.

Szadowska-Szlachetka Zdzisława, Baczewska Bożena, Kulbaka Zuzanna, Muraczyńska Bożena, Kropornicka Beata, Dzirba Alina, Łuczyk Robert. Wiedza kobiet, studentek pielęgniarstwa, na temat profilaktyki raka piersi = Knowledge of women, female students of nursing, on prevention of breast cancer. Journal of Education, Health and Sport. 2016;6(12):504-519. eISSN 2391-8306. DOI http://dx.doi.org/10.5281/zenodo.209525 http://ojs.ukw.edu.pl/index.php/johs/article/view/4080 The journal has had 7 points in Ministry of Science and Higher Education parametric evaluation. Part B item 754 (09.12.2016). 754 Journal of Education, Health and Sport eISSN 2391-8306 7 © The Author (s) 2016; This article is published with open access at Licensee Open Journal Systems of Kazimierz Wielki University in Bydgoszcz, Poland Open Access. This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution Noncommercial License which permits any noncommercial use, distribution, and reproduction in any medium, provided the original author(s) and source are credited. This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/) which permits unrestricted, non commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited. This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/) which permits unrestricted, non commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited. The authors declare that there is no conflict of interests regarding the publication of this paper. Received: 01.12.2016. Revised 12.12.2016. Accepted: 19.12.2016. Wiedza kobiet, studentek pielęgniarstwa, na temat profilaktyki raka piersi Knowledge of women, female students of nursing, on prevention of breast cancer Zdzisława Szadowska-Szlachetka1, Bożena Baczewska2, Zuzanna Kulbaka, Bożena Muraczyńska3, Beata Kropornicka2, Alina Dzirba4, Robert Łuczyk2 1Zakład Onkologii - Katedra Onkologii i Środowiskowej Opieki Zdrowotnej. Wydział Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu Medycznego w Lublinie 2Katedra Interny z Zakładem Pielęgniarstwa Internistycznego. Wydział Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu Medycznego w Lublinie 3Katedra Chirurgii i Pielęgniarstwa Chirurgicznego. Wydział Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu Medycznego w Lublinie 4Zakład Ratownictwa Medycznego. Wydział Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu Medycznego w Lublinie Streszczenie Wstęp: Choroby nowotworowe – zarówno w Polsce, jak i na świecie stanowią poważny problem ze względu na ich rozpowszechnienie. Co roku na nowotwór złośliwy piersi w Polsce choruje coraz większa liczba kobiet i zgodnie z danymi Krajowego Rejestru Nowotworów w ciągu ostatnich trzech dekad zachorowalność na ten rodzaj nowotworu wzrosła ponad dwukrotnie. Pierwotna profilaktyka raka piersi opiera się przede wszystkim na podnoszeniu świadomości prozdrowotnej dotyczącej udowodnionych naukowo czynników ryzyka zachorowania na raka piersi. Celem pracy była ocena stanu wiedzy kobiet, studentek pielęgniarstwa, na temat profilaktyki raka piersi. Materiał i metoda: Badania przeprowadzono na Wydziale Nauk o Zdrowiu UM w Lublinie. Łącznie objęto 147 kobiet, studentek kierunku pielęgniarstwo, I i II stopnia. W badaniach posłużono się metodą sondażu diagnostycznego. Materiał badawczy zebrano za pomocą techniki wywiadu, przy użyciu kwestionariusza ankiety własnego autorstwa, skonstruowany w oparciu o przegląd aktualnego piśmiennictwa. Analizę statystyczną zebranego materiału przeprowadzono w pakiecie Statistica 10.0. StatSoft. Wnioski: Znajomość czynników ryzyka i objawów raka piersi wśród kobiet, studentek pielęgniarstwa, jest zadowalająca. Kobiety, studentki pielęgniarstwa, mają świadomość zasad przeprowadzania badań profilaktycznych piersi, jednak nie zawsze te zasady stosują u siebie. Słowa kluczowe: profilaktyka, rak piersi Abstract Introduction: Cancer - both in Poland and in the world as a serious concern because of their prevalence. Every year breast cancer in Poland suffers from a growing number of women and according to the National Cancer Registry over the past three decades, the incidence of this type of cancer has more than doubled. Primary prevention of breast cancer is based primarily on raising health awareness on scientifically proven risk factors for breast cancer. The aim of the study was to assess the state of knowledge of women, nursing students, on the prevention of breast cancer. Material and methods: The study was conducted at the Faculty of Health Sciences University of Lublin. A total included 147 women students toward nursing, first and second degree. The research method was used diagnostic survey. The research material was collected using interview techniques, using a questionnaire by their own constructed based on a review of current literature. The statistical analysis of the collected material was performed in the package Statistica 10.0. StatSoft. Conclusion: Knowledge of the risk factors and symptoms of breast cancer among women, nursing students, is satisfactory. Women, nursing students, are aware of the principles of testing preventive breast, but not always, these rules apply at home. Key words: prevention, breast cancer

Sawicka Katarzyna, Szczepańska Justyna, Łuczyk Robert, Wawryniuk Agnieszka, Prasał Marek. Ocena poziomu wiedzy pacjentów z chorobą nadciśnieniową w zakresie profilaktyki i powikłań nadciśnienia tętniczego = Evaluation of the level of knowledge of patients with hypertensive disease in the prevention and complications of hypertension. Journal of Education, Health and Sport. 2016;6(12):296-321. eISSN 2391-8306. DOI http://dx.doi.org/10.5281/zenodo.200246 http://ojs.ukw.edu.pl/index.php/johs/article/view/4059 The journal has had 7 points in Ministry of Science and Higher Education parametric evaluation. Part B item 755 (23.12.2015). 755 Journal of Education, Health and Sport eISSN 2391-8306 7 © The Author (s) 2016; This article is published with open access at Licensee Open Journal Systems of Kazimierz Wielki University in Bydgoszcz, Poland Open Access. This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution Noncommercial License which permits any noncommercial use, distribution, and reproduction in any medium, provided the original author(s) and source are credited. This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/) which permits unrestricted, non commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited. This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/) which permits unrestricted, non commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited. The authors declare that there is no conflict of interests regarding the publication of this paper. Received: 01.12.2016. Revised 09.12.2016. Accepted: 11.12.2016. Ocena poziomu wiedzy pacjentów z chorobą nadciśnieniową w zakresie profilaktyki i powikłań nadciśnienia tętniczego Evaluation of the level of knowledge of patients with hypertensive disease in the prevention and complications of hypertension Katarzyna Sawicka1, Justyna Szczepańska1, Robert Łuczyk1, Agnieszka Wawryniuk1, Marek Prasał2 1 Katedra Interny z Zakładem Pielęgniarstwa Internistycznego, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Medyczny w Lublinie 1 Department of Internal Medicine with the Department of Internal Nursing, Faculty of Health Sciences, Medical University of Lublin 2 Katedra i Klinika Kardiologii, Uniwersytet Medyczny w Lublinie 2 Department of Cardiology, Medical University of Lublin Streszczenie Wstęp. Nadciśnienie tętnicze to problem, z którym zmaga się cały świat. Polskie społeczeństwo odznacza się wysokim odsetkiem zachorowań na nadciśnienie tętnicze. Jest to 29% dorosłych Polaków, co stanowi około 8,6 miliona osób. Celem pracy była ocena poziomu wiedzy pacjentów z chorobą nadciśnieniową w zakresie profilaktyki i powikłań nadciśnienia tętniczego. Materiał i metoda. Badaniem objęto 110 osób chorujących na nadciśnienia tętnicze. Badaną grupę stanowiły osoby powyżej 18 roku życia. Badania ankietowe trwały od kwietnia do czerwca 2016 roku. W pracy zastosowano metodę sondażu diagnostycznego. Materiał badawczy zebrano za pomocą techniki ankietowania. W pracy wykorzystano kwestionariusz ankiety własnego autorstwa. Kwestionariusz składał się z 27 pytań zamkniętych oraz 12 pytań metryczkowych. Na wstępie przybliżono ankietowanym cel badania. Poinformowano również o zasadzie anonimowości uczestnictwa w badaniu. Wnioski. 1. Kobiety posiadały większą wiedzę na temat nadciśnienia tętniczego niż mężczyźni. 2. Największą wiedzą w zakresie profilaktyki i powikłań nadciśnienia tętniczego miały osoby w wieku 50 - 70 lat. 3. Zdecydowanie większą wiedzę na temat profilaktyki i powikłań nadciśnienia tętniczego mają osoby mieszkające w mieście. 4. Osoby z wyższym wykształceniem cechowały się większą wiedzą na temat nadciśnienia tętniczego niż te z wykształceniem średnim czy podstawowym, co było istotne statystycznie. 5. Większy poziom wiedzy odnośnie nadciśnienia tętniczego mieli respondenci, którzy ocenili swoje warunki materialne jako dobre. 6. Czas trwania choroby koreluje z poziomem wiedzy na jej temat (osoby chorujące dłużej niż 5 lat mają większa wiedzę na temat nadciśnienia tętniczego). Słowa kluczowe: profilaktyka, nadciśnienie tętnicze, wiedza o chorobie Abstract Admission. Hypertension is a problem that faces the whole world. Polish society has a relatively high percentage of cases of hypertension. This is 29% of adult Poles, which is about 8.6 million people. The aim of the study was the price level of knowledge of patients with hypertensive disease in the prevention of complications of hypertension. Material and methods. The study involved 110 people suffering from arterial hypertension. The study group consisted of persons over 18 years old. A survey lasted from April to June 2016 year. The study used a method of diagnostic survey, a research tool was a questionnaire by their own. The research material was collected by surveying techniques. The study used a survey of his own authorship. The questionnaire consisted of 27 closed questions and 12 demographic questions. At the outset brought closer surveyed goal of this research. They were also informed about the principle of anonymity to participate in the study. Conclusions. 1. Women have greater knowledge of hypertension than men. 2. The greatest knowledge of prevention and complications of hypertension were people aged 50 - 70 years. 3. Definitely more knowledge about prevention and complications of hypertension are people living in the city. 4. People with higher education were characterized by a greater knowledge of hypertension than those with secondary or primary, which was statistically significant. 5. A greater level of knowledge about hypertension were respondents who rated their material conditions as good. 6. The duration of the disease correlates with the level of knowledge about it (people suffering from more than 5 years have a greater knowledge about hypertension). Key words: prevention, hypertension, knowledge about the disease

Mirczak Anna. Profilaktyka cukrzycy typu 2 w grupie osób starszych = Type 2 diabetes prevention among elderly people. Journal of Education, Health and Sport. 2016;6(12):109-122. eISSN 2391-8306. DOI http://dx.doi.org/10.5281/zenodo.192458 http://ojs.ukw.edu.pl/index.php/johs/article/view/4040 The journal has had 7 points in Ministry of Science and Higher Education parametric evaluation. Part B item 755 (23.12.2015). 755 Journal of Education, Health and Sport eISSN 2391-8306 7 © The Author (s) 2016; This article is published with open access at Licensee Open Journal Systems of Kazimierz Wielki University in Bydgoszcz, Poland Open Access. This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution Noncommercial License which permits any noncommercial use, distribution, and reproduction in any medium, provided the original author(s) and source are credited. This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/) which permits unrestricted, non commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited. This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/) which permits unrestricted, non commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited. The authors declare that there is no conflict of interests regarding the publication of this paper. Received: 02.11.2016. Revised 22.11.2016. Accepted: 03.12.2016. Profilaktyka cukrzycy typu 2 w grupie osób starszych Type 2 diabetes prevention among elderly people Mirczak Anna Mirczak Anna Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie, Instytut Pracy Socjalnej, os. Stalowe 17, 31-922 Kraków Pedagogical University of Cracow, Institute of Social Work, os. Stalowe 17, 31-922 Kraków Dr n.med. Mirczak Anna Mirczak Anna, PhD Słowa kluczowe: cukrzyca typu 2, profilaktyka, osoby starsze Key words: diabetes type 2, prevention, elderly Streszczenie Cukrzyca typu 2 jest poważną chorobą przewlekłą występującą powszechnie w grupie osób starszych. Późna diagnoza oraz niewłaściwe leczenie prowadzi do poważnych powikłań takich jak choroby układu krążenia, neuropatia, zespół stopy cukrzycowej i amputacji, niewydolność nerek oraz ślepota, których leczenie jest bardzo kosztowne. Cukrzyca typu 2 jest uwarunkowana czynnikami genetycznymi oraz środowiskowymi (niewłaściwy styl życia). Coraz powszechniejsze wstępowanie cukrzycy w społeczeństwie wynika jednak głównie z nadwagi, otyłości brzusznej oraz niskiej aktywności fizycznej. Badania pokazują, że poprzez modyfikacje stylu życia (dieta, aktywność fizyczna) można opóźniać i zapobiegać występowaniu cukrzycy w grypach ryzyka. W tym procesie niezwykle ważne są trzypoziomowe działania profilaktyczne. Profilaktyka pierwszej fazy oznacza zapobieganie cukrzycy poprzez zmianę stylu życia u osób zdrowych, profilaktyka drugiej fazy to zapobieganie występowaniu powikłaniom cukrzycy u osób z grupy ryzyka, natomiast profilaktyka trzeciorzędowa skierowana jest do osób chorych i polega na wczesnym wykrywaniu i odpowiednim leczeniu powikłań cukrzycy. Jednakże, pomimo iż cukrzyca jest chorobą często występującą wśród seniorów, wciąż brakuje badań klinicznych dotyczących specyfiki leczenia w tej grupie wiekowe, jak również doniesień na temat działań prewencyjnych. Celem pracy było przedstawienie zasad profilaktyki cukrzycy w grupie osób starszych na podstawie analizy dostępnej literatury. Dotychczasowe badania wskazują, że skuteczną metodą profilaktyki cukrzycy wśród seniorów jest optymalizacja poziomu glukozy we krwi poprzez zdrową dietę, aktywność fizyczną, kontrolę wartości trójglicerydów i ciśnienia tętniczego krwi, zmniejszenie masy ciała i unikanie używek. Abstract Type 2 diabetes is one of the most common chronic diseases among the elderly and is also a very serious health problem. If it is not diagnosed and treated properly it can lead to serious and costly complications such as cardiovascular disease, diabetic neuropathy, diabetic foot syndrome with amputations, renal failure and blindness. Type 2 diabetes is caused by a combination of genetic and lifestyle factors. The most significant factors are overweight, abdominal obesity and physical inactivity. Research has shown that type 2 diabetes can be prevented or delayed in people at risk for the disease especially by lifestyle modification (healthy diet and exercises). All stages of prevention (primary, secondary, tertiary) are an important part of this process. Primary prevention is the delay or prevention of diabetes by lifestyle changes whilst secondary prevention is the prevention of diabetic complications through the optimization of glycemic control, and the avoidance and treatment of coexisting risk factors with tertiary prevention is the early detection and treatment of diabetic complication. However, despite the fact that diabetes type 2 is a disease most often occurs in older people still missing clinical trials for individual treatment in this age group, as well as the prevention strategies. The aim of the article was to present the principles of diabetes prevention in the elderly based on the analysis of the available literature. Existing evidence shown that the effective diabetes type 2 prevention among elderly is optimization level of glycemic by healthy diet, physical activity, triglycerides and blood pressure control, reduce weight and avoid alcohol and smoking.

Kościńska Elżbieta. Świadomość osób starszych na temat roli Nordic Walking w profilaktyce chorób przewlekłych = Awareness of the elderly about the role of Nordic Walking in the prophylaxis of chronic diseases. Journal of Education, Health and Sport. 2016;6(12):29-37. eISSN 2391-8306. DOI http://dx.doi.org/10.5281/zenodo.192160 http://ojs.ukw.edu.pl/index.php/johs/article/view/4033 The journal has had 7 points in Ministry of Science and Higher Education parametric evaluation. Part B item 755 (23.12.2015). 755 Journal of Education, Health and Sport eISSN 2391-8306 7 © The Author (s) 2016; This article is published with open access at Licensee Open Journal Systems of Kazimierz Wielki University in Bydgoszcz, Poland Open Access. This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution Noncommercial License which permits any noncommercial use, distribution, and reproduction in any medium, provided the original author(s) and source are credited. This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/) which permits unrestricted, non commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited. This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/) which permits unrestricted, non commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited. The authors declare that there is no conflict of interests regarding the publication of this paper. Received: 02.11.2016. Revised 22.11.2016. Accepted: 01.12.2016. Świadomość osób starszych na temat roli Nordic Walking w profilaktyce chorób przewlekłych Awareness of the elderly about the role of Nordic Walking in the prophylaxis of chronic diseases Elżbieta Kościńska Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, Polska Słowa kluczowe: Nordic Walking, profilaktyka, seniorzy, świadomość. Key words: Nordic Walking, prophylaxis, elderly, awareness. Streszczenie Nordic Walking, to coraz bardziej powszechna forma aktywności fizycznej. Może być uprawiana w każdym wieku, również przez osoby starsze obciążone chorobami. Istniejące badania dowodzą jej pozytywnego wpływu na poprawę zdrowia i kondycji organizmu.W pracy podjęto próbę poznania poziomu świadomości osób starszych, na temat roli Nordic Walking, w profilaktyce chorób przewlekłych. Badaniami objęto 50 osób, w wieku 60 i więcej lat, nie uprawiających tej formy aktywności. W badaniach wykorzystano kwestionariusz ankiety, konstrukcji własnej. Analiza wyników badań pokazała, że świadomość badanych seniorów w tym zakresie jest bardzo niska, szczególnie wśród badanych mieszkających na wsi. Respondenci podali również, że nie planują uprawiania Nordic Walking. Biorąc pod uwagę fakt, że w naszym społeczeństwie wzrasta liczba osób po 60. roku życia, co często wiąże się z pogorszeniem stanu zdrowia, istnieje wciąż potrzeba promowania Nordic Walking, jako bezpiecznej formy aktywności fizycznej. Abstract Nordic Walking is becoming more and more common form of physical activity. It can be practised at any age, even by older people burdened with diseases. Already existing research prove its positive impact on the improvement of health and body condition. The study attempts to understand the level of awareness of the elderly on the role of Nordic Walking in the prophylaxis of chronic diseases. Research included 50 people in the age of 60 years old and more, not engaged in this activity. The study used an own designed questionnaire. Analysis of the results showed that awareness of the surveyed seniors on this subject is very low, especially amongst the respondents living in rural areas. Respondents also declared that they do not plan to practice Nordic Walking. Considering the fact that in our society the number of people over 60 years old increases, which is often associated with deterioration of health, there is still a need to promote Nordic Walking as a safe form of physical activity.

Bojakowska Urszula, Kalinowski Paweł, Kowalska Marta Estera. Epidemiologia i profilaktyka raka piersi = Epidemiology and prophylaxis of breast cancer. Journal of Education, Health and Sport. 2016;6(8):701-710. eISSN 2391-8306. DOI http://dx.doi.org/10.5281/zenodo.61187 http://ojs.ukw.edu.pl/index.php/johs/article/view/3799 The journal has had 7 points in Ministry of Science and Higher Education parametric evaluation. Part B item 755 (23.12.2015). 755 Journal of Education, Health and Sport eISSN 2391-8306 7 © The Author (s) 2016; This article is published with open access at Licensee Open Journal Systems of Kazimierz Wielki University in Bydgoszcz, Poland Open Access. This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution Noncommercial License which permits any noncommercial use, distribution, and reproduction in any medium, provided the original author(s) and source are credited. This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/) which permits unrestricted, non commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited. This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/) which permits unrestricted, non commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited. The authors declare that there is no conflict of interests regarding the publication of this paper. Received: 05.08.2016. Revised 25.08.2016. Accepted: 28.08.2016. Epidemiologia i profilaktyka raka piersi Epidemiology and prophylaxis of breast cancer Urszula Bojakowska1,2, Paweł Kalinowski1, Marta Estera Kowalska1 1. Samodzielna Pracownia Epidemiologii Uniwersytet Medyczny w Lublinie 2. SKN przy Samodzielnej Pracowni Epidemiologii, Uniwersytet Medyczny w Lublinie Słowa kluczowe: rak piersi, epidemiologia, profilaktyka. Key words: brest cancer, epidemiology, prophylaxis. Streszczenie W ostatnich latach natężenie chorób nowotworowych zwiększyło się szczególnie. Rak piersi stanowi obecnie jeden z największych problemów epidemiologicznych. Ze względu na fakt, że rak piersi tak często prowadzi do zgonu, należałoby włożyć więcej wysiłku we wczesne wykrywanie. Bezwzględnie rak piersi wymaga skutecznych działań w zakresie profilaktyki oraz edukacji społeczeństwa. Celem pracy było przedstawianie epidemiologii oraz metod profilaktyki raka piersi. Abstract In recent years, the intensity of cancers particularly increased. Breast cancer is one of the greatest epidemiological problem at present. Due to the fact that breast cancer so often leads to death that should be more efforts in the early detection. Absolutely breast cancer requires effective actions in the prevention and education of the society in this respect. The aim of the study was to present the epidemiology and methods of breast cancer prophylaxis.

Kowalska Marta Estera, Kalinowski Paweł, Bojakowska Urszula. Poddawanie się badaniom profilaktycznym przez osoby z przewlekłym wirusowym zapaleniem wątroby typu C = Submission to preventive examinations by people with chronic hepatitis C. Journal of Education, Health and Sport. 2016;6(7):147-153. eISSN 2391-8306. DOI http://dx.doi.org/10.5281/zenodo.57298 http://ojs.ukw.edu.pl/index.php/johs/article/view/3672 The journal has had 7 points in Ministry of Science and Higher Education parametric evaluation. Part B item 755 (23.12.2015). 755 Journal of Education, Health and Sport eISSN 2391-8306 7 © The Author (s) 2016; This article is published with open access at Licensee Open Journal Systems of Kazimierz Wielki University in Bydgoszcz, Poland Open Access. This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution Noncommercial License which permits any noncommercial use, distribution, and reproduction in any medium, provided the original author(s) and source are credited. This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/) which permits unrestricted, non commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited. This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/) which permits unrestricted, non commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited. The authors declare that there is no conflict of interests regarding the publication of this paper. Received: 25.06.2016. Revised 09.07.2016. Accepted: 09.07.2016. Poddawanie się badaniom profilaktycznym przez osoby z przewlekłym wirusowym zapaleniem wątroby typu C Submission to preventive examinations by people with chronic hepatitis C Marta Estera Kowalska1, Paweł Kalinowski1, Urszula Bojakowska1,2 1. Samodzielna Pracownia Epidemiologii Uniwersytetu Medycznego w Lublinie 2. SKN przy Samodzielnej Pracowni Epidemiologii Uniwersytetu Medycznego w Lublinie Streszczenie Wstęp Wirusowe zapalenie wątroby typu C stanowi jeden z głównych problemów zdrowia publicznego ze względu na długi okres bezobjawowy zakażenia wirusem HCV. Cel pracy Celem pracy była analiza zachowania zdrowotnego jakim jest poddawanie się badaniom profilaktycznym przed i po wykryciu choroby osób z wirusowym zapaleniem wątroby typu C. Materiał i metody Materiałem wykorzystanym do badań były odpowiedzi na pytania zamknięte zawarte w autorskim kwestionariuszu ankiety. W badaniu wzięło udział 200 osób z potwierdzonym zakażeniem HCV. Wyniki Przed wykryciem choroby badana grupa deklarowała, że poddawała się badaniom profilaktycznym sporadycznie, jedynie gdy zaistniały niepokojące objawy. Słowa kluczowe: wirusowe zapalenie wątroby typu C, profilaktyka. Summary Introduction Hepatitis C is a major public health problems due to the long latency period of infection with HCV (hepatitis C virus). Aim The aim of the study was to analyze the behavior of health which is to submission to preventive tests before and after the detection of the disease people with hepatitis C. Material and methods Material used for the study were answers to closed questions included in the original questionnaire survey. The study involved 200 people with chronic hepatitis C. Results Before detection of of the disease studied group declared that they give up preventive testing occasionally, only when any worrying symptoms. Keywords: hepatitis C, prevention.

Stadnicka Sabina Katarzyna, Brodowicz-Król Magdalena, Trojanowska Alina, Zarzycka Danuta. Analiza przyczyn biegunki ostrej u niemowląt jako wyznacznik profilaktyki pierwotnej i wtórnej = Analysis of the causes of acute diarrhea in infants as a marker of primary and secondary prevention. Journal of Education, Health and Sport. 2016;6(7):91-102. eISSN 2391-8306. DOI http://dx.doi.org/10.5281/zenodo.57157 http://ojs.ukw.edu.pl/index.php/johs/article/view/3670 The journal has had 7 points in Ministry of Science and Higher Education parametric evaluation. Part B item 755 (23.12.2015). 755 Journal of Education, Health and Sport eISSN 2391-8306 7 © The Author (s) 2016; This article is published with open access at Licensee Open Journal Systems of Kazimierz Wielki University in Bydgoszcz, Poland Open Access. This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution Noncommercial License which permits any noncommercial use, distribution, and reproduction in any medium, provided the original author(s) and source are credited. This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/) which permits unrestricted, non commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited. This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/) which permits unrestricted, non commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited. The authors declare that there is no conflict of interests regarding the publication of this paper. Received: 25.05.2016. Revised 25.06.2016. Accepted: 28.06.2016. Analiza przyczyn biegunki ostrej u niemowląt jako wyznacznik profilaktyki pierwotnej i wtórnej Analysis of the causes of acute diarrhea in infants as a marker of primary and secondary prevention Sabina Katarzyna Stadnicka, Magdalena Brodowicz-Król, Alina Trojanowska, Danuta Zarzycka Katedra i Zakład Pielęgniarstwa Pediatrycznego, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytetu Medycznego w Lublinie Sabina Katarzyna Stadnicka, mgr położnictwa, doktorantka, Katedra i Zakład Pielęgniarstwa Pediatrycznego, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytetu Medycznego w Lublinie; Magdalena Brodowicz-Król, mgr pielęgniarstwa, mgr pedagogiki, asystent Katedra i Zakład Pielęgniarstwa Pediatrycznego, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytetu Medycznego w Lublinie Alina Trojanowska, dr n. med., adiunkt, Katedra i Zakład Pielęgniarstwa Pediatrycznego, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytetu Medycznego w Lublinie Danuta Zarzycka, dr hab. n. o zdrowiu, adiunkt, Katedra i Zakład Pielęgniarstwa Pediatrycznego Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytetu Medycznego w Lublinie Streszczenie Wprowadzenie: W populacji dziecięcej jednym z najczęstszych zaburzeń rytmu wypróżniania są biegunki. Na ostrą biegunkę choruje praktycznie każde dziecko poniżej 3. roku życia. Cel: Celem pracy jest przedstawienie przyczyn występowania i zasad postępowania w biegunce ostrej u niemowląt ze zwróceniem szczególnej uwagi na profilaktykę i postępowanie przedszpitalne. Metoda: Przegląd tematyczny literatury przedmiotu obejmujący okres od 2006 do 2016 roku. Wyniki: Za większość ostrych nieżytów żołądkowo-jelitowych odpowiedzialne są zakażenia rota wirusowe. Infekcje mogą mieć zróżnicowany przebieg. Zakażenie o łagodnym przebiegu, charakteryzuje się wodnistymi stolcami, współwystępowaniem wymiotów oraz nieżytu górnych dróg oddechowych. Przebieg ciężki biegunki często powoduje powstanie objawów znacznego odwodnienia i zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej i kwasowo-zasadowej. Pojawiająca się krew w stolcu świadczy o współistniejącym zakażeniu bakteryjnym. Podstawowym postępowaniem w trakcie biegunek jest wypełnienie łożyska naczyniowego za pomocą doustnych płynów nawadniających. W niektórych przypadkach konieczne jest leczenie w warunkach szpitalnych. Podsumowanie: Ze względu na najczęstszą etiologię biegunki u dzieci, czyli zakażenia wirusowe i łatwość przenoszenia zakażeń, profilaktykę opiera się na zachowaniu szczególnej dbałości o higienę (w tym przede wszystkim częste mycie rąk). Słowa kluczowe: biegunka ostra, niemowlęta, rotawirusy, profilaktyka. Abstract Introduction: in the pediatric population one of the most common irregular bowel movements are diarrhea. Acute diarrhoea have virtually every child below 3. year of life. Objective: the aim of the work is the presentation of the causes of and the rules of conduct in acute diarrhea in infants with special attention to the prevention and treatment przedszpitalne. Method: a review of thematic literature covering the period from 2006 to 2016. Results: the most acute gastrointestinal infection are responsible nieżytów rota virus. Infections can be differentiated. Mild infection, characterized by wodnistymi stools, interaction of vomiting and respiratory tract mucus secretion. The course of severe diarrhea often causes signs of significant dehydration and disorders of water and electrolyte and acid-base. That appears to be blood in the stool indicates a particular bacterial infection. The primary consideration in the course of diarrhea is to fill the vascular bed using oral irrigation fluids. In some cases it is necessary to treatment in a hospital. Summary: due to the most common etiology of diarrhea in children, that is, viral infections and ease of cross infection, prevention is based on maintaining special attention to hygiene (including especially frequent hand washing). Key words: acute diarrhea, infants, Rotarix, prevention.

Baranowska Aneta Sylwia. Zachowania ryzykowne młodzieży = Risky behaviors of teenagers. Journal of Education, Health and Sport. 2016;6(6):517-530. eISSN 2391-8306. DOI http://dx.doi.org/10.5281/zenodo.56418 http://ojs.ukw.edu.pl/index.php/johs/article/view/3639 The journal has had 7 points in Ministry of Science and Higher Education parametric evaluation. Part B item 755 (23.12.2015). 755 Journal of Education, Health and Sport eISSN 2391-8306 7 © The Author (s) 2016; This article is published with open access at Licensee Open Journal Systems of Kazimierz Wielki University in Bydgoszcz, Poland Open Access. This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution Noncommercial License which permits any noncommercial use, distribution, and reproduction in any medium, provided the original author(s) and source are credited. This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/) which permits unrestricted, non commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited. This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/) which permits unrestricted, non commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited. The authors declare that there is no conflict of interests regarding the publication of this paper. Received: 25.05.2016. Revised 25.06.2016. Accepted: 27.06.2016. ZACHOWANIA RYZYKOWNE MŁODZIEŻY RISKY BEHAVIORS OF TEENAGERS Aneta Sylwia Baranowska1 1 Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu; Wydział Studiów Edukacyjnych; e-mail: anet.bar@gmail.com Streszczenie W artykule została podjęta problematyka zachowań ryzykownych przejawianych przez współczesną młodzież. Autorka tekstu dokonała zwięzłej charakterystyki najczęściej występujących wśród młodych ludzi zachowań problemowych, takich jak: palenie papierosów, nadużywanie alkoholu, narkotyków i dopalaczy; ryzykowna aktywność seksualna; okaleczanie własnego ciała (autoagresja); nadmierne opalanie się. Następnie, odwołując się do teorii czynników ryzyka i czynników chroniących, koncepcji resilience, modelu ekologicznego Bronfenbrennera oraz Teorii Zachowań Problemowych, zwróciła uwagę na czynniki, które intensyfikują prawdopodobieństwo występowania zachowań ryzykownych u adolescentów oraz na czynniki, które wzmacniają ogólny potencjał zdrowotny człowieka i tym samym jego odporność na działanie tych pierwszych. Opracowanie kończy ilustracja zadań, jakie stoją przed osobami prowadzącymi działania profilaktyczne, w związku z rozpowszechnianiem się wśród nastolatków zachowań problemowych. Słowa klucze: zachowanie ryzykowne, adolescenci, czynniki ryzyka, czynniki chroniące, profilaktyka. Summary The article touches upon risky behaviors manifested by contemporary teenagers. The article characterizes the most frequent types of risky behaviors among young people, such as: smoking cigarettes, alcohol, drugs and designer drugs abuse, risky sexual contacts, self-mutilation (self-injury) and excessive sunbathing. The author also appeals to the theory of risk and protective factors, notion of resilience, ecologic model of Bronfenbrenner, and the theory of problem behavior in order to point out to the factors which intensify the probability of risky behaviors of adolescents as well as the factors which enhance the overall health potential of a person and thus his resistance to such factors. The research ends with a list of tasks that people responsible for preventive actions are facing due to the proliferation of troublesome behavior among teenagers. Key words: risky behaviors, teenagers, risk factors, protective factors, prevention.

Kowalska Marta Estera, Kalinowski Paweł, Bojakowska Urszula. Okoliczności rozpoznania zakażenia HCV wśród osób z przewlekłym wirusowym zapaleniem wątroby typu C = The circumstances of diagnosis of HCV infection among people with chronic hepatitis C. Journal of Education, Health and Sport. 2016;6(5):21-28. eISSN 2391-8306. DOI http://dx.doi.org/10.5281/zenodo.50924 http://ojs.ukw.edu.pl/index.php/johs/article/view/3506 The journal has had 7 points in Ministry of Science and Higher Education parametric evaluation. Part B item 755 (23.12.2015). 755 Journal of Education, Health and Sport eISSN 2391-8306 7 © The Author (s) 2016; This article is published with open access at Licensee Open Journal Systems of Kazimierz Wielki University in Bydgoszcz, Poland Open Access. This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution Noncommercial License which permits any noncommercial use, distribution, and reproduction in any medium, provided the original author(s) and source are credited. This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/) which permits unrestricted, non commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited. This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/) which permits unrestricted, non commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited. The authors declare that there is no conflict of interests regarding the publication of this paper. Received: 05.04.2016. Revised 25.04.2016. Accepted: 04.05.2016. Okoliczności rozpoznania zakażenia HCV wśród osób z przewlekłym wirusowym zapaleniem wątroby typu C The circumstances of diagnosis of HCV infection among people with chronic hepatitis C Marta Estera Kowalska1, Paweł Kalinowski1, Urszula Bojakowska1,2 1. Samodzielna Pracownia Epidemiologii Uniwersytet Medyczny w Lublinie 2. SKN przy Samodzielnej Pracowni Epidemiologii Uniwersytet Medyczny w Lublinie Słowa kluczowe: wirusowe zapalenie wątroby typu C, profilaktyka Keywords: hepatitis C, prevention Streszczenie Wstęp Wirusowe zapalenie wątroby typu C stanowi jeden z głównych problemów zdrowia publicznego ze względu na długi okres bezobjawowy zakażenia wirusem HCV (hepatitis C virus) oraz brak skutecznej szczepionki. Cel pracy Celem pracy było poznanie i analiza okoliczności rozpoznania zakażenia HCV u osób z przewlekłym wirusowym zapaleniem wątroby typu C, w tym w szczególności sposób/sytuacja wykrycia zakażenia oraz prawdopodobna droga transmisji wirusa. Materiał i metody Materiałem wykorzystanym do badań były odpowiedzi na pytania zamknięte zawarte w autorskim kwestionariuszu ankiety. W badaniu wzięło udział 200 osób z przewlekłym wirusowym zapaleniem wątroby typu C. Wyniki Większość badanych wskazuje kontakt z ochroną zdrowia jako prawdopodobne źródło zakażenia HCV. Osoby badane nie podejrzewały u siebie żadnej choroby wątroby, a wykrycie zakażenia u większości ankietowanych było przypadkowe – podczas wykonywania innych badań lekarskich. Summary Introduction Hepatitis C is a major public health problems due to the long latency period of infection with HCV (hepatitis C virus) and lack of an effective vaccine. Aim The aim of the study was to investigate and analyze the circumstances of the diagnosis of HCV infection in patients with chronic hepatitis C, including in particular the way / situation detection of infection and the likely route of transmission of the virus. Material and methods Material used for the study were answers to closed questions included in the original questionnaire survey. The study involved 200 people with chronic hepatitis C. Results The majority of respondents indicate contact with health as the probable source of HCV infection. Subjects were not suspected at home of any disease of the liver, and the detection of infection in the majority of the respondents was accidental - during other medical tests.

Nowicki Grzegorz Józef, Rudnicka-Drożak Ewa, Ślusarska Barbara, Piasecka Honorata, Zarzycka Danuta, Brodowicz‑Król Magdalena. Różnice deklarowanej częstości samokontroli stanu zdrowia u osób pracujących w zawodach medycznych i pozamedycznych = The difference between the declared frequency of self-health monitoring carried out by representatives of the medical and the non-medical professions. Journal of Education, Health and Sport. 2016;6(5):236-254. eISSN 2391-8306. DOI http://dx.doi.org/10.5281/zenodo.45122 http://ojs.ukw.edu.pl/index.php/johs/article/view/3522 The journal has had 7 points in Ministry of Science and Higher Education parametric evaluation. Part B item 755 (23.12.2015). 755 Journal of Education, Health and Sport eISSN 2391-8306 7 © The Author (s) 2016; This article is published with open access at Licensee Open Journal Systems of Kazimierz Wielki University in Bydgoszcz, Poland Open Access. This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution Noncommercial License which permits any noncommercial use, distribution, and reproduction in any medium, provided the original author(s) and source are credited. This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/) which permits unrestricted, non commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited. This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/) which permits unrestricted, non commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited. The authors declare that there is no conflict of interests regarding the publication of this paper. Received: 05.04.2016. Revised 25.04.2016. Accepted: 14.05.2016. Różnice deklarowanej częstości samokontroli stanu zdrowia u osób pracujących w zawodach medycznych i pozamedycznych The difference between the declared frequency of self-health monitoring carried out by representatives of the medical and the non-medical professions Grzegorz Józef Nowicki1, Ewa Rudnicka-Drożak2, Barbara Ślusarska1, Honorata Piasecka1, Danuta Zarzycka3, Magdalena Brodowicz-Król3 1. Zakład Medycyny Rodzinnej i Pielęgniarstwa Środowiskowego, Katedra Onkologii i Środowiskowej Opieki Zdrowotnej, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Medyczny w Lublinie 2. Przychodnia Lekarza Rodzinnego, CRH ŻagielMed, ul. Onyksowa 12, 20-582 Lublin 3. Katedra i Zakład Pielęgniarstwa Pediatrycznego, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Medyczny w Lublinie dr n. o zdrowiu Grzegorz Józef Nowicki1, dr hab. n. med. Ewa Rudnicka-Drożak2, dr hab. n. o zdrowiu Barbara Ślusarska1, mgr Honorata Piasecka1, dr hab. n. o zdrowiu Danuta Zarzycka3, mgr Magdalena Brodowicz-Król3 1. Zakład Medycyny Rodzinnej i Pielęgniarstwa Środowiskowego, Katedra Onkologii i Środowiskowej Opieki Zdrowotnej, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Medyczny w Lublinie 2. Przychodnia Lekarza Rodzinnego, CRH ŻagielMed, ul. Onyksowa 12, 20-582 Lublin 3. Katedra i Zakład Pielęgniarstwa Pediatrycznego, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Medyczny w Lublinie Słowa klucze: profilaktyka, zachowania kontroli zdrowia, osoby pracujące Key words: prevention, behavior health checks, people working Streszczenie Wstęp: Uczestnictwo w populacyjnych badaniach profilaktycznych oraz regularne samobadanie narządów to zachowania zdrowotne zmierzające do wczesnego wykrycia chorób. Cel pracy: Określenie różnic w zakresie deklarowanej samokontroli stanu zdrowia (uczestnictwo w programach profilaktyki i samobadania narządów) pomiędzy osobami wykonującymi zawód medyczny i pozamedyczny. Materiał i metody: Badania przeprowadzono wśród 598 dorosłych osób pracujących, wykonujących zawody medyczne i pozamedyczne. Narzędziem badawczym był kwestionariusz ankiety własnego autorstwa. Wyniki: Uzyskane wyniki badań wskazują, że osoby wykonujące zawód niemedyczny istotnie częściej deklarowały uczestnictwo w Ogólnopolskim Programie Profilaktyki Chorób Odtytoniowych (w tym POChP) oraz w Ogólnopolskim Programie Profilaktyki Raka Jelita (p

Bojakowska Urszula, Kalinowski Paweł, Kowalska Marta Estera. Ocena wybranych zachowań zdrowotnych przez i po zdiagnozowaniu choroby wśród kobiet z nowotworem piersi w oparciu o Inwentarz Zachowań Zdrowotnych Juczyńskiego – badanie wstępne = Evaluation of selected health behaviors before and after the diagnosis among women with breast cancer based on the Health-Related Behaviour Inventory (HBI) questionnaire developed by Juczyński - preliminary study. Journal of Education, Health and Sport. 2016;6(5):29-37. eISSN 2391-8306. DOI http://dx.doi.org/10.5281/zenodo.50958 http://ojs.ukw.edu.pl/index.php/johs/article/view/3507 The journal has had 7 points in Ministry of Science and Higher Education parametric evaluation. Part B item 755 (23.12.2015). 755 Journal of Education, Health and Sport eISSN 2391-8306 7 © The Author (s) 2016; This article is published with open access at Licensee Open Journal Systems of Kazimierz Wielki University in Bydgoszcz, Poland Open Access. This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution Noncommercial License which permits any noncommercial use, distribution, and reproduction in any medium, provided the original author(s) and source are credited. This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/) which permits unrestricted, non commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited. This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/) which permits unrestricted, non commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited. The authors declare that there is no conflict of interests regarding the publication of this paper. Received: 05.04.2016. Revised 25.04.2016. Accepted: 04.05.2016. Ocena wybranych zachowań zdrowotnych przez i po zdiagnozowaniu choroby wśród kobiet z nowotworem piersi w oparciu o Inwentarz Zachowań Zdrowotnych Juczyńskiego – badanie wstępne Evaluation of selected health behaviors before and after the diagnosis among women with breast cancer based on the Health-Related Behaviour Inventory (HBI) questionnaire developed by Juczyński - preliminary study Urszula Bojakowska1,2, Paweł Kalinowski1, Marta Estera Kowalska1 1. Samodzielna Pracownia Epidemiologii Uniwersytet Medyczny w Lublinie 2. SKN przy Samodzielnej Pracowni Epidemiologii, Uniwersytet Medyczny w Lublinie Słowa kluczowe: rak piersi, zachowania zdrowotne, profilaktyka Key words: brest cancer, health behaviors, prophylaxis Abstrakt Cel pracy Celem pracy była ocena wybranych zachowań zdrowotnych przed i po leczeniu wśród kobiet z nowotworem piersi. Materiał i metoda W badaniu zastosowano metodę sondażu diagnostycznego z techniką ankiety. Do realizacji badań posłużył kwestionariusz Inwentarz Zachowań Zdrowotnych (IZZ) Juczyńskiego. Badaniami objęto 70 kobiet z rakiem piersi, w przedziale wieku między35 a77 rokiem życia zamieszkujących województwo lubelskie. Analizy statystyczne przeprowadzono w oparciu o program Statistica 10.0. Wyniki W oparciu o skalę IZZ przed chorobą wyniki niskie uzyskało 80% badanych, przeciętne – 11,4%, zaś wysokie – 8,6%. Po rozpoznaniu choroby wyniki niskie uzyskało 17,1%, przeciętne – 30%, a wysokie 52,9%. Wskaźnik zachowań zdrowotnych dla ogółu badanych wyniósł średnio 66,23 przed chorobą i 90,5 po rozpoznaniu. Po rozpoznaniu choroby we wszystkich kategoriach uzyskano wyższe wyniki niż przed. Wnioski Doświadczenia związane z chorobą mają istotny wpływ na wzrost ogólnego wskaźnika nasilenia zachowań zdrowotnych wśród kobiet z nowotworem piersi. Po rozpoznaniu choroby we wszystkich analizowanych kategoriach zaobserwowano wyższy poziom deklarowanych zachowań zdrowotnych. Abstract Aim The aim of this study was to evaluate selected health behaviors before and after diagnosis of the disease among women with breast cancer. Material and methods In the study the diagnostic survey method was applied in combination with the questionnaire technique. To conduct the research we used Juczyński’s inventory of health behaviours questionnaire. The survey included 77 women with breast cancer, aged from 35 to 77, living in the Lubelskie Voivodeship. The statistical analyses were conducted with the use of the Statistica 10.0 software. Results On the basis of the HBI scale low results obtained 80% of the respondents before the disease, medium - 11.4%, high - 8.6%. After diagnosis, low results obtained 17.1%, medium - 30% and high - 52.9%. The average index of health behaviors for the examination group was 66.23 before the disease and 90.5 after. After diagnosis, in all categories obtained better results than before. Conclusions Experience with the disease have a significant impact on the growth rate of the overall severity of health behavior among women with breast cancer. After diagnosis in all analyzed categories was observed a higher level of declared health behaviors.

Baranowska Aneta Sylwia. Płodowy zespół alkoholowy (FAS) jako zagrożenie dla rozwoju dziecka = Fetal alcohol syndrom (FAS) as threat to a child’s development. Journal of Education, Health and Sport. 2016;6(3):148-158. eISSN 2391-8306. DOI http://dx.doi.org/10.5281/zenodo.47948 http://ojs.ukw.edu.pl/index.php/johs/article/view/3431 https://pbn.nauka.gov.pl/works/721363 The journal has had 7 points in Ministry of Science and Higher Education parametric evaluation. Part B item 755 (23.12.2015). 755 Journal of Education, Health and Sport eISSN 2391-8306 7 © The Author (s) 2016; This article is published with open access at Licensee Open Journal Systems of Kazimierz Wielki University in Bydgoszcz, Poland Open Access. This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution Noncommercial License which permits any noncommercial use, distribution, and reproduction in any medium, provided the original author(s) and source are credited. This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/) which permits unrestricted, non commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited. This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/) which permits unrestricted, non commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited. The authors declare that there is no conflict of interests regarding the publication of this paper. Received: 05.03.2016. Revised 20.03.2016. Accepted: 20.03.2016. PŁODOWY ZESPÓŁ ALKOHOLOWY (FAS) JAKO ZAGROŻENIE DLA ROZWOJU DZIECKA FETAL ALCOHOL SYNDROM (FAS) AS THREAT TO A CHILD’S DEVELOPMENT Aneta Sylwia Baranowska1 1Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu; Wydział Studiów Edukacyjnych; e-mail: anet.bar@gmail.com Streszczenie Celem artykułu jest dokonanie charakterystyki płodowego zespołu alkoholowego, będącego konsekwencją spożywania przez matkę alkoholu w trakcie ciąży. Badania eksperymentalne wykazały, że alkohol etylowy przenika swobodnie przez barierę łożyskową z organizmu matki do krwiobiegu płodu, intensyfikując ryzyko powstania tzw. poalkoholowego spektrum zaburzeń rozwojowych (fetal alkohol spectrum disorder), w skrócie FASD. Jednym z nich jest płodowy zespół alkoholowy (fetal alkohol syndrom), przejawiający się u dzieci odmiennością w budowie ciała oraz zaburzeniami funkcjonowania. Bardzo ważna jest jego wczesna diagnoza, a w przypadku jego rozpoznania skuteczna pomoc psychologiczno-pedagogiczna dzieciom nim dotkniętym. Słowa klucze: poalkoholowe spektrum zaburzeń rozwojowych, płodowy zespół alkoholowy, diagnoza, pomoc psychologiczno-pedagogiczna, profilaktyka. Summary The aim of this article is to characterize fetal alcohol syndrom (FAS), which is a consequence of drinking alcohol during pregnancy by a mother. Experimental research has shown that ethanol crosses the placenta barrier between a mother and a child's blood circulation, intensifying the risk of fetal alcohol spectrum disorder, in short FASD. One of the disorder is fetal alcohol syndrom which manifests itself in difference in body composition and functioning disorders. Early diagnosis is extremely important, as well as effective psychological and pedagogical help for the children diagnosed with FAS. Key words: fetal alcohol spectrum disorder, fetal alcohol syndrom, psycho-pedagogical help, diagnosis, prevention.

Kowalska Marta Estera, Kalinowski Paweł, Bojakowska Urszula. Czynniki ryzyka zakażenia HCV oraz metody profilaktyki = Risk factors of HCV infection and methods of prevention. Journal of Education, Health and Sport. 2016;6(1):327-332. eISSN 2391-8306. DOI http://dx.doi.org/10.5281/zenodo.45400 http://ojs.ukw.edu.pl/index.php/johs/article/view/3359 https://pbn.nauka.gov.pl/works/710941 The journal has had 7 points in Ministry of Science and Higher Education parametric evaluation. Part B item 755 (23.12.2015). 755 Journal of Education, Health and Sport eISSN 2391-8306 7 © The Author (s) 2016; This article is published with open access at Licensee Open Journal Systems of Kazimierz Wielki University in Bydgoszcz, Poland Open Access. This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution Noncommercial License which permits any noncommercial use, distribution, and reproduction in any medium, provided the original author(s) and source are credited. This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/) which permits unrestricted, non commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited. This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/) which permits unrestricted, non commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited. The authors declare that there is no conflict of interests regarding the publication of this paper. Received: 01.01.2016. Revised 12.01.2016. Accepted: 31.01.2016. Czynniki ryzyka zakażenia HCV oraz metody profilaktyki Risk factors of HCV infection and methods of prevention Marta Estera Kowalska, Paweł Kalinowski, Urszula Bojakowska Samodzielna Pracownia Epidemiologii Uniwersytetu Medycznego w Lublinie Independent Epidemiology Unit, Medical University of Lublin dr n. o zdr. Marta Estera Kowalska, dr hab. n. med. Paweł Kalinowski, mgr Urszula Bojakowska Samodzielna Pracownia Epidemiologii Uniwersytetu Medycznego w Lublinie Independent Epidemiology Unit, Medical University of Lublin Słowa kluczowe: wirusowe zapalenie wątroby typu C, edukacja, profilaktyka. Key words: hepatitis C, education, prevention. Streszczenie Wirusowe zapalenie wątroby typu C stanowi obecnie jedno z największych zagrożeń epidemiologicznych, które wymaga skutecznych działań w zakresie profilaktyki, edukacji społeczeństwa w tym zakresie oraz poprawy dostępności do nowych metod terapeutycznych. Poznając czynniki ryzyka oraz grupy populacji o wysokim ryzyku zakażenia HCV, profilaktyka w tym zakresie może być bardziej skuteczna. Celem pracy jest przedstawienie dróg przenoszenia wirusa oraz metod zapobiegania zakażeń HCV. Summary Hepatitis C is one of the greatest epidemiological threats at present which requires effective actions in the prevention and education of the society in this respect and improved access to therapeutic new methods. Recognizing the risk factors and population groups at high risk of HCV infection prevention in this area can be more effective. The aim of this study was to present the routes of transmission and methods of prevention of HCV infection.

Srokowska Anna, Zawadzka Emilia, Lewandowski Andrzej, Kowalik Tomasz, Siedlaczek Marcin, Srokowski Grzegorz, Radzimińska Agnieszka, Zukow Walery. Ocena stanu wiedzy pacjentów na temat profilaktyki osteoporozy = Assessment of patients' knowledge about the prevention of osteoporosis. Journal of Education, Health and Sport. 2015;5(12):503-520. eISSN 2391-8306. DOIhttp://dx.doi.org/10.5281/zenodo.42265 http://ojs.ukw.edu.pl/index.php/johs/article/view/2015%3B5%2812%29%3A503-520 http://pbn.nauka.gov.pl/works/686220 Formerly Journal of Health Sciences. ISSN 1429-9623 / 2300-665X. Archives 2011–2014http://journal.rsw.edu.pl/index.php/JHS/issue/archive The journal has had 7 points in Ministry of Science and Higher Education parametric evaluation. Part B item 755 (23.12.2015). 755 Journal of Education, Health and Sport (null) 2391-8306 7 © The Author (s) 2015; This article is published with open access at Licensee Open Journal Systems of Kazimierz Wielki University in Bydgoszcz, Poland and Radom University in Radom, Poland Open Access. This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution Noncommercial License which permits any noncommercial use, distribution, and reproduction in any medium, provided the original author(s) and source are credited. This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc/3.0/) which permits unrestricted, non commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited. This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc/3.0/) which permits unrestricted, non commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited. The authors declare that there is no conflict of interests regarding the publication of this paper. Received: 10.11.2015. Revised 15.12.2015. Accepted: 23.12.2015. Ocena stanu wiedzy pacjentów na temat profilaktyki osteoporozy Assessment of patients' knowledge about the prevention of osteoporosis 1Anna Srokowska, 2Emilia Zawadzka, 1Andrzej Lewandowski, 1Tomasz Kowalik, 2Marcin Siedlaczek, 2Grzegorz Srokowski, 2Agnieszka Radzimińska, 3Walery Zukow 1Z Katedry i Zakładu Podstaw Kultury Fizycznej UMK w Toruniu Collegium Medicum im. L. Rydygiera w Bydgoszczy, Polska 2Z Katedry Fizjoterapii, Zakładu Kinezyterapii i Masażu Leczniczego UMK w Toruniu Collegium Medicum im. L. Rydygiera w Bydgoszczy, Polska 3Z Wydziału Kultury Fizycznej, Zdrowia i Turystyki Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, Bydgoszcz, Polska Adres do korespondencji: 1. mgr Anna Srokowska, Katedra i Zakład Podstaw Kultury Fizycznej UMK w Toruniu Collegium Medicum im. L. Rydygiera w Bydgoszczy, ul. Świętojańska 20, 85-077 Bydgoszcz, tel. 600341155, e-mail a.srokowska@cm.umk.pl 2. dr Grzegorz Srokowski, Katedra Fizjoterapii, Zakład Kinezyterapii i Masażu Leczniczego UMK w Toruniu Collegium Medicum im. L. Rydygiera w Bydgoszczy, ul. Techników 3, 85-801 Bydgoszcz, tel. 608591155, e-mail g.srokowski@gmail.com Słowa kluczowe: osteoporoza, profilaktyka. Streszczenie Osteoporoza to choroba charakteryzująca się zmianami w strukturze tkanki kostnej, które zwiększają ryzyko złamań. Złamania osteoporotyczne są przyczyną stresu i bólu, a leczenie bywa długie i kosztowne. Dlatego bardzo ważna jest profilaktyka osteoporozy. Poszerzenie wiedzy na ten temat pomaga pacjentom unikać niebezpieczeństw wynikających z tej choroby. Celem pracy była ocena stanu wiedzy pacjentów na temat profilaktyki osteoporozy. Badaniem objęto 72 pacjentów korzystających z usług Poradni Rehabilitacyjnej w Sierpcu. Stan wiedzy pacjentów znajdujących się w grupie ryzyka sprawdzono za pomocą ankiety. Wyniki badań przeprowadzone w niniejszej pracy wskazują, że wiedza pacjentów na temat profilaktyki osteoporozy jest niska. Poziom ogólnej wiedzy badanych, biorąc pod uwagę zmienne społeczno-demograficzne, zależny jest od ich płci. Z badań wynika, że kobiety znacznie więcej wiedzą na temat osteoporozy w porównaniu do mężczyzn. Nie wykazano istotnych różnic w wiedzy ogólnej dotyczącej osteoporozy w zależności od wieku, miejsca zamieszkania oraz wykształcenia. W profilaktyce osteoporozy, należy zwrócić uwagę na poszerzenie świadomości pacjentów na temat tej choroby. Każdy pacjent znajdujący się w grupie ryzyka powinien poszerzyć swoją wiedzę o problemie jakim jest osteoporoza, w celu zminimalizowania ryzyka powikłań, w szczególności złamań osteoporotycznych. Keywords: osteoporosis, prevention. Abstract Osteoporosis is a disease characterized by changes in the structure of bone tissue, which increases the risk of fractures. Osteoporotic fractures are the cause of stress and pain and the treatment is sometimes long and costly. Therefore it is very important to the prevention of osteoporosis. Expanding knowledge on the subject helps patients avoid the dangers of the disease. The aim of the study was to assess the state of patients' knowledge about the prevention of osteoporosis. The study included 72 patients using the services of Rehabilitation Clinic in Sierpc. The state of patients who are at risk verified by the survey. The results of research conducted in this study indicate that patients knowledge about the prevention of osteoporosis is low. The level of general knowledge studied, taking into account the variables of socio - demographic, is dependent on their sex. Research shows that women are much more knowledgeable about osteoporosis compared to men. There were no significant differences in general knowledge on osteoporosis, depending on age, place of residence and education. The prevention of osteoporosis, you should pay attention to the expansion of patient awareness about the disease. Each patient is located in the risk group should expand their knowledge no problem what is osteoporosis, in order to minimize the risk of complications, particularly osteoporotic fractures.

Pietraszek Agata, Charzyńska-Gula Marianna, Łuczyk Marta, Stanisławek Andrzej, Kozioł Anna, Kocka Katarzyna, Kocki Tomasz. Świadomość mężczyzn - studentów kierunków medycznych z różnych krajów na temat samobadania piersi przez kobiety i jego znaczenia w profilaktyce nowotworów = The awareness of male students of medical sciences from various countries related to breast self-examination among women and its importance for cancer prophylactics. Journal of Education, Health and Sport. 2015;5(9):493-504. ISSN 2391-8306. DOI10.5281/zenodo.31299 http://dx.doi.org/10.5281/zenodo.31299 http://ojs.ukw.edu.pl/index.php/johs/article/view/2015%3B5%289%29%3A493-504 https://pbn.nauka.gov.pl/works/631300 Formerly Journal of Health Sciences. ISSN 1429-9623 / 2300-665X. Archives 2011–2014http://journal.rsw.edu.pl/index.php/JHS/issue/archive Deklaracja. Specyfika i zawartość merytoryczna czasopisma nie ulega zmianie. Zgodnie z informacją MNiSW z dnia 2 czerwca 2014 r., że w roku 2014 nie będzie przeprowadzana ocena czasopism naukowych; czasopismo o zmienionym tytule otrzymuje tyle samo punktów co na wykazie czasopism naukowych z dnia 31 grudnia 2014 r. The journal has had 5 points in Ministry of Science and Higher Education of Poland parametric evaluation. Part B item 1089. (31.12.2014). © The Author (s) 2015; This article is published with open access at Licensee Open Journal Systems of Kazimierz Wielki University in Bydgoszcz, Poland and Radom University in Radom, Poland Open Access. This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution Noncommercial License which permits any noncommercial use, distribution, and reproduction in any medium, provided the original author(s) and source are credited. This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc/3.0/) which permits unrestricted, non commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited. This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc/3.0/) which permits unrestricted, non commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited. The authors declare that there is no conflict of interests regarding the publication of this paper. Received: 26.08.2015. Revised 05.09.2015. Accepted: 22.09.2015. Świadomość mężczyzn - studentów kierunków medycznych z różnych krajów na temat samobadania piersi przez kobiety i jego znaczenia w profilaktyce nowotworów The awareness of male students of medical sciences from various countries related to breast self-examination among women and its importance for cancer prophylactics Agata Pietraszek 1, Marianna Charzyńska-Gula2, Marta Łuczyk1, Andrzej Stanisławek1, Anna Kozioł3, Katarzyna Kocka1, Tomasz Kocki4 • 1. Katedra Onkologii i Środowiskowej Opieki Zdrowotnej, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Medyczny w Lublinie, Polska • 2. Wydział Nauk Społecznych i Humanistycznych, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. prof. Stanisława Tarnowskiego w Tarnobrzegu, Polska • 3. Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny nr 4 w Lublinie, Polska • 4. Katedra i Zakład Farmakologii Doświadczalnej i Klinicznej, II Wydział Lekarski z Oddziałem Anglojęzycznym, Uniwersytet Medyczny w Lublinie, Polska Streszczenie Cel pracy: Poznanie świadomości mężczyzn różnych narodowości studiujących nauki medyczne na temat samobadania piersi jako metody wczesnego wykrywania raka piersi oraz opisanie podstawowych uwarunkowań przejawianych przekonań i poglądów. Materiał i metody: Badania przeprowadzono wśród 208 studentów medycyny z Polski oraz krajów obcojęzycznych. Wszyscy respondenci studiowali na lubelskiej uczelni medycznej. Narzędziem badawczym zastosowanym w pracy był autorski kwestionariusz ankiety stworzony dla potrzeb niniejszego badania. Wyniki: Większość respondentów nie posiadało wiedzy o tym, czy kobiety z ich otoczenia wykonują samobadanie piersi. Była to najczęstsza odpowiedz zarówno wśród mężczyzn z Polski jak i z zagranicy. Niemal ¼ respondentów z Polski i jedynie 16% studentów z zagranicy było pewnych, że kobiety z ich otoczenia badają swoje piersi. Nawet 72% ogółu respondentów twierdziło zdecydowanie, że samobadanie jest ważnym aspektem profilaktyki piersi. Odpowiedziało tak 84,44% respondentów z Polski i 62,71% respondentów z zagranicy. Wnioski: Mężczyźni z Polski istotnie częściej doceniali ważność samobadania w profilaktyce nowotworu piersi aniżeli ich zagraniczni koledzy. Dodatkowo to większość Polaków wskazywała prawidłowe odpowiedzi, w zakresie zasad samobadania piersi, aniżeli mężczyźni z innych krajów. Należy podjąć działania zwiększające świadomość oraz wiedzę mężczyzn na temat wczesnej profilaktyki nowotworu piersi wśród kobiet. Słowa kluczowe: wiedza o zdrowiu, postawy, profilaktyka, świadomość; zdrowie kobiety, samobadanie piersi. Abstract Objective: To find out about the awareness among men of various nationalities studying medical sciences on breast self-examination as a method of the early detection of breast cancer and to describe the major determinants of the identified views and beliefs. Material and methods: The survey was carried out among 208 students of medicine from Poland and other countries. All the respondents studied at the Medical University of Lublin. A questionnaire prepared by the authors for the purposes of the study constituted the research instrument. Results: Most respondents did not have any knowledge on whether women in their nearest environment practiced breast self-examination. This was true both about men from Poland and from abroad. Almost one fourth of the respondents from Poland and only 16% of students from abroad were sure that women in their environment performed breast self-examination. As many as 72% of the surveyed were of the opinion that self-examination definitely is an important aspect of breast cancer prophylactics. The statement was confirmed by 84.44% of respondents from Poland and 62.71% of those from abroad. Conclusions: Men from Poland significantly more often recognised the significance of self-examination in breast cancer prophylactics than those from other countries. Furthermore, more Poles than men from other countries selected the correct answers to questions concerning breast self-examination. Therefore, measures should be taken to increase the awareness and knowledge of men about early breast cancer prophylactics among women. Key words: health knowledge, attitudes, practice, awareness, women’s health, breast self-examination.

Kozłowska Ewelina, Kowalczyk Anna. Wiedza i postawy pracowników biurowych wobec Programu Badań Przesiewowych w kierunku wczesnego wykrycia nowotworu jelita grubego = Knowledge and attitudes of the clerical staff towards Screening Program for early detection of colorectal cancer. Journal of Education, Health and Sport. 2015;5(9):443-456. ISSN 2391-8306. DOI10.5281/zenodo.31046 http://dx.doi.org/10.5281/zenodo.31046 http://ojs.ukw.edu.pl/index.php/johs/article/view/2015%3B5%289%29%3A443-456 https://pbn.nauka.gov.pl/works/626991 Formerly Journal of Health Sciences. ISSN 1429-9623 / 2300-665X. Archives 2011–2014http://journal.rsw.edu.pl/index.php/JHS/issue/archive Deklaracja. Specyfika i zawartość merytoryczna czasopisma nie ulega zmianie. Zgodnie z informacją MNiSW z dnia 2 czerwca 2014 r., że w roku 2014 nie będzie przeprowadzana ocena czasopism naukowych; czasopismo o zmienionym tytule otrzymuje tyle samo punktów co na wykazie czasopism naukowych z dnia 31 grudnia 2014 r. The journal has had 5 points in Ministry of Science and Higher Education of Poland parametric evaluation. Part B item 1089. (31.12.2014). © The Author (s) 2015; This article is published with open access at Licensee Open Journal Systems of Kazimierz Wielki University in Bydgoszcz, Poland and Radom University in Radom, Poland Open Access. This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution Noncommercial License which permits any noncommercial use, distribution, and reproduction in any medium, provided the original author(s) and source are credited. This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc/3.0/) which permits unrestricted, non commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited. This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc/3.0/) which permits unrestricted, non commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited. The authors declare that there is no conflict of interests regarding the publication of this paper. Received: 26.08.2015. Revised 05.09.2015. Accepted: 15.09.2015. Wiedza i postawy pracowników biurowych wobec Programu Badań Przesiewowych w kierunku wczesnego wykrycia nowotworu jelita grubego Knowledge and attitudes of the clerical staff towards Screening Program for early detection of colorectal cancer Ewelina Kozłowska1, Anna Kowalczyk2 1Samodzielna Pracownia Epidemiologii, Uniwersytet Medyczny w Lublinie 2Studenckie Koło Naukowe przy Katedrze Onkologii i Środowiskowej Opieki Zdrowotnej Uniwersytetu Medycznego w Lublinie Adres do korespondencji / Address for correspondence: mgr Ewelina Kozłowska Samodzielna Pracownia Epidemiologii, Uniwersytet Medyczny w Lublinie ul. Staszica 4/6, 20-081 Lublin e-mail: ewelina.kozlowska@umlub.pl Słowa kluczowe: rak jelita grubego, profilaktyka, badania przesiewowe, pracownicy biurowi. Key words: colorectal cancer, prevention, screenings, office workers. STRESZCZENIE Wprowadzenie i cel pracy. Rak jelita grubego jest trzecim w Polsce i drugim w Europie najczęściej występującym nowotworem. W ramach Narodowego Programu Zwalczania Chorób Nowotworowych opracowano i wdrożono skrining raka jelita grubego finansowany w całości przez Ministerstwo Zdrowia. Celem badań było poznanie wiedzy oraz postaw pracowników biurowych wobec Programu Badań Przesiewowych dla Wczesnego Wykrywania Raka Jelita Grubego. Materiał i metoda. Przeprowadzono badanie ankietowe wśród 937 pracowników biurowych zatrudnionych w województwie lubelskim. Materiał badawczy zebrano za pomocą autorskiego kwestionariusza ankiety, a następnie poddano analizie statystycznej nieparametrycznym testem statystycznym χ2 Pearsona. Wyniki. W badaniach przesiewowych w kierunku wczesnego wykrycia raka jelita grubego dotychczas wzięło udział jedynie 17,5% osób powyżej 50. roku życia. Tylko 38,3% respondentów zadeklarowało chęć uczestnictwa w skriningu po otrzymaniu imiennego zaproszenia. Ponad 3% osób obciążonych rodzinnie rakiem jelita grubego nie zamierza w przyszłości wziąć udziału w darmowym badaniu profilaktycznym, a 46,5% nie jest pewna czy kiedykolwiek weźmie w nim udział. Większość badanych nie słyszało o realizowanym programie wczesnego wykrywania raka jelita grubego (54,5%) lub posiada nieznaczną wiedzę na ten temat (19,5%). Wnioski. Pracownicy biurowi wykazują niskie zainteresowanie skriningiem onkologicznym, a fakt obciążenia rodzinnego chorobą nowotworową nie skłania do zmiany tej postawy. Konieczne jest opracowanie metod, które zwiększą poziom wiedzy Polaków na temat ryzyka zachorowalności, jak i skuteczności badań przesiewowych. Zasadne jest prowadzenie odpowiedniej kampanii promującej udział w badaniach endoskopowych jelita grubego. SUMMARY Introduction and work aim. Colorectal cancer is the third in Poland and second in Europe most common malignant tumor. As part of the National Program Against Cancer there was developed and implemented screening of colorectal cancer financed by the Department of Health. An aim of study was to find out the knowledge and attitudes of clerical staff towards Screening Program for early detection of colorectal cancer. Material and Method: Diagnostic survey was conducted amongst 937 clerical staff employed in the Lublin Voivodeship. The research material was collected by author's questionnaire form and then were analyzed statistically non-parametric statistical test χ2 Pearson. Results. In early detection screening tests for colorectal cancer have so far attended only 17,5% of people over 50 years of age. Only 38,3% of respondents declared willingness to participate in the screening test after receiving a personal invitation. 3% of persons with family history of cancer doesn’t intend to participate in the future in a free prophylactic examination, and 46,5% isn't sure whether will participate in it. Most of surveyed never heard about carried out program for early detection of colorectal cancer (54,5%) or has a slight knowledge of this subject (19,5%). Conclusions: Office employees show a low interest in cancer screening, and history of family cancer doesn’t affect on change this attitude. It is necessary to develop methods that will increase the level of Poles knowledge about the incidence risk, as well as effectiveness of screening tests. It is appropriate to conduct a proper campaign to promote participation in endoscopic examinations of the colon.

Bojakowska Urszula, Kalinowski Paweł. Wpływ wybranych cech społeczno–demograficznych na zachowania zdrowotne w zakresie profilaktyki raka piersi w populacji kobiet pracujących z makroregionu lubelskiego = Influence of socio-demographic changes on health behavior in the field of breast cancer prevention among women work in lubelskie macro-region. Journal of Education, Health and Sport. 2015;5(9):117-126. ISSN 2391-8306. DOI10.5281/zenodo.30101 http://dx.doi.org/10.5281/zenodo.30101 http://ojs.ukw.edu.pl/index.php/johs/article/view/2015%3B5%289%29%3A117-126 https://pbn.nauka.gov.pl/works/617060 Formerly Journal of Health Sciences. ISSN 1429-9623 / 2300-665X. Archives 2011–2014http://journal.rsw.edu.pl/index.php/JHS/issue/archive Deklaracja. Specyfika i zawartość merytoryczna czasopisma nie ulega zmianie. Zgodnie z informacją MNiSW z dnia 2 czerwca 2014 r., że w roku 2014 nie będzie przeprowadzana ocena czasopism naukowych; czasopismo o zmienionym tytule otrzymuje tyle samo punktów co na wykazie czasopism naukowych z dnia 31 grudnia 2014 r. The journal has had 5 points in Ministry of Science and Higher Education of Poland parametric evaluation. Part B item 1089. (31.12.2014). © The Author (s) 2015; This article is published with open access at Licensee Open Journal Systems of Kazimierz Wielki University in Bydgoszcz, Poland and Radom University in Radom, Poland Open Access. This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution Noncommercial License which permits any noncommercial use, distribution, and reproduction in any medium, provided the original author(s) and source are credited. This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc/3.0/) which permits unrestricted, non commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited. This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc/3.0/) which permits unrestricted, non commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited. The authors declare that there is no conflict of interests regarding the publication of this paper. Received: 25.07.2015. Revised 24.08.2015. Accepted: 29.08.2015. Wpływ wybranych cech społeczno–demograficznych na zachowania zdrowotne w zakresie profilaktyki raka piersi w populacji kobiet pracujących z makroregionu lubelskiego Influence of socio-demographic changes on health behavior in the field of breast cancer prevention among women work in lubelskie macro-region Urszula Bojakowska1, Paweł Kalinowski1 1Samodzielna Pracownia Epidemiologii, Uniwersytet Medyczny w Lublinie Independent Epidemiology Unit, Medical University of Lublin Adres do korespondencji: Urszula Bojakowska, Samodzielna Pracownia Epidemiologii, ul. Staszica 4/6, 20 – 081 Lublin, tel. (81) 742 37 69, e-mail: urszula.bojakowska@umlub.pl Słowa kluczowe: rak piersi, profilaktyka, zachowania zdrowotne. Key words: breast cancer, prophylaxis, health behaviors. Streszczenie Wprowadzenie i cel pracy Rosnąca liczba zachorowań na raka piersi oraz negatywne następstwa choroby stały się jednym z największych wyzwań w dziedzinie opieki zdrowotnej w skali całego świata. Celem pracy była analiza wpływu wybranych cech społeczno – demograficznych na zachowania zdrowotne w zakresie profilaktyki raka piersi wśród kobiet pracujących w makroregionie lubelskim. Materiał i metody. Narzędziem badawczym była ankieta własnego autorstwa, skonstruowana wyłącznie na potrzeby badania. Obejmowała ona 34 pytania z zakresu wiedzy i zachowań zdrowotnych kobiet. Badania przeprowadzono metodą sondażu diagnostycznego. Wyniki. Większość kobiet (70,8%) uważała, że najlepszą metodą wykrywania raka piersi jest badanie mammograficzne. Kobiety mieszkające w dużym mieście znacznie częściej uczęszczały na kontrolne wizyty lekarskie, których celem było zbadanie piersi, niż mieszkanki wsi. Kobiety z wyższym wykształceniem rzadziej deklarowały umiejętność samobadania piersi, a tylko 31,4% wykonywała badanie regularnie. Kobiety z wyższym wykształceniem (40%) rzadziej korzystają z badania USG i badania mammograficznego, a mieszkające w dużym mieście częściej niż pozostałe. Wnioski. Znaczna część badanych kobiet nie korzysta regularnie z kontrolnych wizyt lekarskich, których celem jest badanie piersi. Większość kobiet potrafi wykonać samobadanie piersi, jednak mieszkanki dużych miast przeprowadzają badanie z większą regularnością. Kobiety z badanej grupy wiedzą kiedy i jak często należy wykonywać badanie mammograficzne. Mieszkanki dużych miast częściej korzystają z badań profilaktycznych, a z wyższym wykształceniem rzadziej niż pozostałe. Summary Background and aim Growing number of breast cancer cases and negative succession of the disease have become one of the major challenge in the field of healthcare in the whole world. Aim of the work was to analyze influence of chosen socio-demographic features on knowledge and health behavior in the field of breast cancer among women work in lubelskie macro-region. Material and methods. A tool - a questionaire - was created particularly for that purpose. It contained 34 questions in the field of women's knowledge and health behavior and was conducted with diagnostic survey method. Results. Most women (70.8%) felt that the best method of detecting breast cancer is the mammogram. Women living in big cities, more frequently than those living in the countryside, attended control appiontments to examine breasts. Women with higher education less often declared their ability to breast self-examination, and only 31.4% regularly performs test. Women with higher education (40%) less use of ultrasound and mammography, and living in a big city often than others. Conclusion. A siginificant proportion of respondents do not attend regular control appointments to examine their breasts. Most women can perform breast self-examination, but living in big cities carry out a survey with more regularity. Respondents know when and how often breast check-up should be conducted. Residents of big cities often benefit from preventive examinations, and higher education less often than others.

Putowski Maciej, Piróg Marta, Padała Olga, Piecewicz-Szczęsna Halina, Zukow Walery. Wybrane składniki diety w profilaktyce najczęściej występujących nowotworów w Polsce – przegląd aktualnych wyników badań = Selected components of the diet in the prevention of the most common cancers in Poland - overview of current research results. Journal of Education, Health and Sport. 2015;5(8):73-84. ISSN 2391-8306. DOI 10.5281/zenodo.25591 http://dx.doi.org/10.5281/zenodo.25591 https://pbn.nauka.gov.pl/works/604079 POL-index https://pbn.nauka.gov.pl/polindex/browse/article/article-b947908d-7e62-4767-8f2a-b637cb510dd3 http://ojs.ukw.edu.pl/index.php/johs/article/view/2015%3B5%288%29%3A73-84 Formerly Journal of Health Sciences. ISSN 1429-9623 / 2300-665X. Archives 2011–2014 http://journal.rsw.edu.pl/index.php/JHS/issue/archive Deklaracja. Specyfika i zawartość merytoryczna czasopisma nie ulega zmianie. Zgodnie z informacją MNiSW z dnia 2 czerwca 2014 r., że w roku 2014 nie będzie przeprowadzana ocena czasopism naukowych; czasopismo o zmienionym tytule otrzymuje tyle samo punktów co na wykazie czasopism naukowych z dnia 31 grudnia 2014 r. The journal has had 5 points in Ministry of Science and Higher Education of Poland parametric evaluation. Part B item 1089. (31.12.2014). © The Author (s) 2015; This article is published with open access at Licensee Open Journal Systems of Kazimierz Wielki University in Bydgoszcz, Poland and Radom University in Radom, Poland Open Access. This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution Noncommercial License which permits any noncommercial use, distribution, and reproduction in any medium, provided the original author(s) and source are credited. This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc/3.0/) which permits unrestricted, non commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited. This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc/3.0/) which permits unrestricted, non commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited. The authors declare that there is no conflict of interests regarding the publication of this paper. Received: 20.06.2015. Revised 15.07.2015. Accepted: 25.07.2015. Wybrane składniki diety w profilaktyce najczęściej występujących nowotworów w Polsce – przegląd aktualnych wyników badań = Selected components of the diet in the prevention of the most common cancers in Poland - overview of current research results Maciej Putowski¹, Marta Piróg¹, Olga Padała¹, Halina Piecewicz‑Szczęsna², Walery Zukow3 ¹ Studenckie Koło Naukowe przy Katedrze i Zakładzie Epidemiologii, Katedra i Zakład Epidemiologii, UM w Lublinie ² Katedra i Zakład Epidemiologii, UM w Lublinie, ul. Chodźki 1 20-093 Lublin 3 Wydział Kultury Fizycznej, Zdrowia i Turystyki, Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy Abstrakt W wielu zadaniach przypisanych profilaktyce chorób nowotworowych duże znaczenie ma właściwa dieta. Według ekspertów Światowej Fundacji Badań nad Rakiem korzystne zmiany w sposobie odżywiania mogłyby zapobiec większości zachorowań na raka okrężnicy i raka żołądka. Korzystne działanie w prewencji raka płuc wykazują karotenoidy, selen czy sulforafan, obecne w warzywach kapustowatych. Nowotwory jelita grubego zaliczane są do nowotworów dietozależnych, w związku z czym spożywanie wystarczających ilości błonnika, probiotyków, wapnia i witaminy D może znacznie obniżyć ryzyko zachorowania. Rak piersi jest najczęściej diagnozowaną chorobą nowotworową i drugą pod względem przyczyn zgonów kobiet w Polsce. Wyniki wielu badań wskazują na pozytywne działanie fitoestrogenów, sezaminy czy kurkuminy w zapobieganiu nowotworom sutka. Zapadalność na raka prostaty wśród Azjatów pijących codziennie napary z zielonej herbaty jest niższa w porównaniu z mieszkańcami państw zachodnich. Znane są też opracowania wskazujące na ochronne działanie owocu granatu. Proces onkogenezy w dużej mierze zależy od codziennych zwyczajów dietetycznych danej jednostki. Abstract The proper diet is essential in the prevention of cancer. According to the World Cancer Research Fund positive changes in a diet might prevent most of cases of colon cancer and gastric cancer. Carotenoids, selenium and sulforaphane, which is an ingredient of brassicaceae vegetables, present a beneficial effect in prevention of lung cancer. Tumors of the large intestine are classified to cancers which are exceedingly related to the diet, therefore the adequate intake of roughage, probiotics, calcium and vitamin D may significantly reduce the risk of the illness. Breast cancer is the most commonly diagnosed cancer and second cause of death among all cancers of women. The research confirms the positive effect of phytoestrogens, sesamin and curcumin in breast cancer prevention. The incidence of prostate cancer among Asians who drink daily green tea is lower in comprarison with residents of western countries. Moreover, the protective effect of pomegranate is already known. The oncogenesis is a complicated process which greatly depends on the dietary habits. Słowa kluczowe: profilaktyka, nowotwory, dieta, czynniki żywieniowe, chemoprewencja. Keywords: prevention, cancers, diet, nutritional factors, chemoprevention.