Search

Artykuł przedstawia możliwości analizy dyskursu w oparciu o socjologiczną teorię Pierre’a Bourdieu. Zestawiając tę perspektywę z innymi ujęciami, które zbiorczo określa się mianem krytycznej analizy dyskursu (KAD), wyodrębniono wątki, które mogą znaleźć szczególne zastosowanie przy badaniu różnego rodzaju tekstów zarówno pisanych, jak i mówionych. Dotyczy to w równej mierze procesów produkcji, jak i recepcji poszczególnych dyskursów. Kluczowym kierunkiem dociekań w tym względzie powinno być poszukiwanie znaturalizowanych kategorii organizujących ramy dyskursów i kształtujących subiektywne schematy ich percepcji. Równie ważne jest zlokalizowanie i zrekonstruowanie pól społecznych, gdyż pozostają one fundamentalnymi przestrzeniami produkcji symbolicznej. Analiza pól oraz relacji między nimi pozwala ponadto na zupełnie nowe podejście do centralnego tematu KAD-u, jakim jest analiza intertekstualna. // The article presents the possible ways of developing discourse analysis on the grounds of Pierre Bourdieu’s sociological theory. Comparing Bourdieu’s approach with other perspectives, defined here broad - ly as critical discourse analysis, the author points out these elements which seem useful in studying vari - ous types of texts (written and spoken) from sociological perspective. These observations concern both the processes of production and reception of individual discourses. The author considers quest for naturalized categories organizing the frames of discourses and managing subjective schemata of their perception to be a crucial direction of the proposed approach. Given that social fields should be considered as fundamental spaces of symbolic production, their identification and reconstruction is of primary importance. The analysis of fields and their inter-relations enables the development of a novel approach to intertextual analysis, which can be considered one of the fundamental objectives of CDA.

The article shows a picture of the Silesian world of art (visual arts), treated as a part of the Polish artistic field. The authors, using Pierre Bourdieu’s field theory, outline the origins and structure of the Silesian subfield and situate it in the national artistic space. The Silesian field of art is divided into two main areas: orthodox (classic art) and heterodox (avant-garde). Theses areas are supported by two forces: the former by the local, political and bureaucratic fields and the latter by the central forces of the national field of art. The analysis is based on research of Silesian contemporary art galleries.

Celem niniejszej pracy jest próba opisu i wyjaśnienia owej wielkiej społecznej zmiany, dojścia do źródeł mechanizmów wyłaniającego się na naszych oczach świata. Aby tego dokonać skorzystamy z bogatego dorobku nauk społecznych, ujęć zarówno klasycznych, jak i tych wypracowanych niedawno; elementem spajającym zaś nasze rozważania i stanowiącym punkt odniesienia będzie koncepcja traumy społecznej. Podkreślając kryzysowość współczesnej zmiany społecznej, jej potencjał destruktywny, idziemy tropem wyznaczonym przez wspomnianych klasyków, jednak podobnie jak oni nie chcemy pozostać w kręgu jałowego i jednostronnego pesymizmu (co może sugerować potoczne znaczenie pojęcia traumy). Będziemy starali się raczej dostrzec ambiwalentność zjawiska, opisując procesy w całej rozciągłości, z różnych punktów widzenia, rejestrując wszystkie efekty, zarówno destruktywne, jak konstruktywne dla życia społecznego. Mimo że mówimy o traumie kulturowej, nie chcemy się do samej kultury ograniczać, spróbujemy potraktować problem szerzej, w logice bliskiej temu, co miał na myśli Marcel Mauss, mówiąc o potrzebie badania „całościowego faktu społecznego” - uwzględniania zarówno wymiaru symbolicznego, jak i materialnego, kulturowego i ekonomicznego, w naszym przypadku także politycznego. Nasza analiza kieruje się również perspektywą przekraczania silnie obecnych, tradycyjnie spetryfikowanych w socjologii, a naszym zdaniem fałszywych dychotomii typu: mikro/makro, subiektywny/obiektywny, działania/struktura, itp. Jeżeli dokonywać będziemy podobnych rozróżnień będą miały one wyłącznie sens analityczny, jednocześnie pamiętając, że w realiach życia społecznego są one nierozdzielne.