Search

Nie da się ukryć, że mieszkając w Polsce, jesteśmy dzisiaj częścią świata utożsamianego z globalną Północą, opisywanego przez Arjuna Appaduraia i Achille Mbembego, ale jednocześnie żyjemy w miejscu, gdzie trajektorie historycznych procesów i wektory energii społecznych niekoniecznie są z tym światem zbieżne. Trwa tu bowiem nieustanny proces negocjowania geopolityki naszego poznania albo aktualizowanie różnicy między Wschodem a Zachodem Europy – różnicy, którą wojna Rosji z Ukrainą odgrywa w nowej odsłonie. (…) Trzeba zatem zdać sobie sprawę z tego, że określone wyobrażenia o globalnych podziałach świata często stanowią kognitywną matrycę lokalnych stref kontaktów międzykulturowych. (…) Ale efekty spotkań w owych strefach kontaktu wydają się całkowicie emergentne i wydarzeniowe, co usprawiedliwia wybór metodologii i narzędzi ich badania. Podstawowym narzędziem diagnostycznym stref kontaktu i konfliktu są dla nas performansy naturo-kulturowe, które sytuują człowieka w przestrzeni relacji ze środowiskiem naturalnym, terytorium, społecznym otoczeniem oraz indagują wyodrębnione w ten sposób związki, nadając im nową dynamikę i wykładnię. Performans pełni tu zatem funkcję epistemiczną, na równi z innymi, uznanymi zwykle za bardziej "naukowe", sposobami badania i konceptualizowania świata. There is no denying that, living in Poland, we are today part of the world identified with the global North, described by Arjun Appadurai and Achille Mbembe, but at the same time we live in a place where the trajectories of historical processes and vectors of social energies do not necessarily coincide with this world. For there is an ongoing process of negotiating the geopolitics of our cognition, or actualising the difference between the East and West of Europe - a difference that Russia's war with Ukraine is playing out in a new guise. (...) One has to realise, therefore, that certain perceptions of global divisions of the world often constitute the cognitive matrix of local zones of intercultural contact (...) But the effects of encounters in these contact zones appear to be entirely emergent and event-driven, which justifies the choice of methodologies and tools for their study. For us, the basic diagnostic tool for zones of contact and conflict are naturo-cultural performances, which situate the the human being in the space of relations with the natural environment, territory and social surroundings, and indagaing the relationships thus identified, giving them new dynamics and interpretation. Performance thus has an epistemic function here, on a par with other ways of investigating and conceptualising the world that are usually considered more 'scientific'.

The article is an attempt to reconsider, reinterpret and, at the same time, summarize the concepts of dramaturgy and dramatology as they were developed by the author mainly in his research realized within the framework of the Chair of Drama and then the Chair of Performance Studies at the Jagiellonian University. Despite the fact that efforts to establish a broad understanding of drama and dramaturgy that is not restricted to art but is used to analyse and interpret performative aspects of social life were not fully successful, the main goal of the article is to support this idea by claiming the need for a ‘return to dramatology’.

Dokumentacja teatralna, stanowiąca materialny ślad działań artystycznych, uruchomiona w performatywnym geście badacza zostaje ożywiona, a może nawet reinkarnowana. Archiwum przestaje być zatem traktowane jedynie jako repozytorium dokumentów, zaprasza do odkrywania swojego nieoczywistego potencjału. Na performatywność dokumentacji wskazują liczni badacze (Philip Auslander, Amelia Jones, Rebecca Schneider, Peggy Phelan, Dorota Sosnowska), do których teorii odwołuję się w niniejszym, dotyczącym archiwum legendarnej warszawskiej Piwnicy na Wójtowskiej, artykule. Bogaty zbiór rodzinnych archiwaliów, którym dysponuję, zdaje się tworzyć wielokrotny, wielowarstwowy portret tego teatru małych form, powstałego w 1980 roku jako prywatna inicjatywa aktora, scenarzysty i reżysera Ryszarda Ostromęckiego. W artykule wybrane materiały zostały poddane analizie z wykorzystaniem perspektywy performatycznej, z intencją wyjaśnienia przyczyn rozmaitych zdarzeń z przeszłości w celu odkrycia zaginionych historii.

Artykuł jest próbą nakreślenia metodologicznych perspektyw jakie rysują się przed badaczami performansów artystycznych w związku z ogłoszonym przez Stephena Greenblatta Manifestem kulturowej mobilności w 2010 roku. Autorka poddaje w nim analizie koncepcję stref kontaktu wprowadzoną do humanistyki przez Mary Luise Pratt, rozwiniętą następnie przez Stephena Greenblatta oraz Donnę J. Haraway, pokazując w jaki sposób pozwala ona przeformułować obowiązujące do tej pory w obrębie performatyki rozumienie pojęcia "przedstawienia" (performansu). Sugeruje, że poprzez strefy kontaktu, rozumiane jako przestrzeń wzajemnego spotkania i redefiniowania się uczestniczących w niej heterogenicznych podmiotów jako badacze kultury zyskujemy możliwość nowego sposobu oglądu zastanej rzeczywistości kulturowej i poznawania jej emergentnych znaczeń. Swoje hipotezy autorka rozwija w oparciu o analizę dwóch przykładów: performansu Exhibit B, Bretta Bailey’a z 2013 roku oraz wystawy fotografii Pietera Ugo, Between the Devil and the Deep Blue Sea w Museu Coleção Berardo, Lizbona (05.07.2018-07.10.2018). The article is an attempt to outline new methodological perspectives on performance studies which derive from Stephen Greenblatt’s Cultural Mobility Manifesto, published in 2010. It analyses the concept of “contact zones”, introduced for the first time in the humanities by Mary Luise Pratt in 1993, and subsequently developed by Stephen Greenblatt and Donna J. Haraway, demonstrating how it reformulates the present understanding of “performance”. According to the author of the article, the contact zones, intended as a space of encounter of heterogenic subjects, allow scholars to have a closer look at emergent strategies, meanings, and contingencies of the present cultural reality. To explain her argument, the author analyses two study cases: the performance Exhibit B by Brett Bailey from 2013, and an exhibition of photographer Pieter Ugo, Between the Devil and the Deep Blue SeaatMuseuColeçãoBerardo, Lisbon (05.07.2018 -07.10.2018).

Dariusz Kosiński "wprowadza", "wyprowadza" i "nie wprowadza" w kolejne korytarze labiryntu o nazwie "performatyka". Ta gra słów dobrze oddaje intencje Autora, który wydaje się bardziej zafascynowany samym procesem szukania, myślenia i poznawania niż objawianiem gotowych odpowiedzi i formułowaniem definicji. Termin "performatyka" jest objaśniany w książce parokrotnie, ponieważ jej rozumienie i społeczne (nie tylko ściśle naukowe) stosowanie zmieniają się w czasie. Autor podąża za życiem słów, pojęć i zjawisk, bardziej bada rzeczywistość niż wypreparowany abstrakcyjnie termin. Nie tracąc nic z walorów naukowych, książka nade wszystko zachęca do namysłu nad rzeczywistością i współczesnością. Zaprasza czytelnika w fascynującą podróż w głąb zjawisk, czasem z pozoru tak prostych, jak serial telewizyjny czy mecz piłki nożnej. Performatyka jako perspektywa badawcza uczy widzieć więcej, patrzeć inaczej i dostrzegać nowe pokłady znaczeń nawet tam, gdzie z pozoru przebadano już wszystko (dzieła romantyków). Autor daje sobie i czytelnikom wolność w wędrowaniu po tematach, co staje się wciągającą i owocną przygodą intelektualną, przeżywaną jednakże nie tylko dla samej przyjemności myślenia, ale także po to, by - rozumiejąc złożone procesy i ich historyczne zaplecze - móc lepiej kształtować własne życie indywidualne oraz zbiorowe życie społeczeństwa i narodu. Performatyka zwraca uwagę na współuczestnictwo odbiorców w każdym komunikacie, dlatego dopełnieniem tej książki powinna być aktywna, zaangażowana postawa czytelników, dających własne odpowiedzi dotyczące rozpatrywanych tu kwestii (z recenzji dr hab. Haliny Waszkiel).

The author of Performatyka – teoria katastrof? [“Performance studies – the theory of catastrophes?”], which is a cross-sectional investigation into performance studies, tracks the trains of thought about catastrophes in different theories of performativity, ranging from J. L. Austin’s to Jon McKenzie’s ideas. Of particular interest is how particular theoreticians integrate the term ‘catastrophe’ into their conceptual frameworks and how they evaluate it. By criticizing the approach taken by Judith Butler, who postulates “melancholic performance studies”, which brings to mind Adorno’s idea that is explicated in Minima Moralia (traurige Wissenschaft), the author tries to show how we can productively use Austin’s theses that are presented in the first chapters of his famous How to Do Things with Words. In the author’s opinion, Austin allows us to approach communicational catastrophes from a different perspective, which is often forgotten, i.e. of the functioning of contextual systems. It is shown that the tension between felicity and infelicity may be at the core of the popularity of performativity which is understood as a tool for researching contemporary cultural phenomena. 22 117 138 7 Przestrzenie Teorii

The aim of the text is to examine the performance theories of ritual from the point of view of their usefulness in analysing the ceremonial life of Shaman hunter-gatherer communities. The main thesis of the article states that whereas the performance concept of ritual shines an accurate light on selected aspects of the ritual life of hunter-gatherers, the methods used by such luminaries of performance studies as Richard Schechner and Erving Goffman are not sufficient to grasp the crux of the ceremonial life of a community whose religion is concentrated around the figure of the shaman. Using selected examples, the author attempts to explain the cause of this state of affairs, pointing to trance as above all a characteristic defining the model shaman ritual. The culminating moment of the trance is the end of the opposition analysed by proponents of performance studies between the individual and the stage. This fact forces us to revise some of the key premises postulated by the representatives of this paradigm.

Seria Dramat Współczesny. Interpretacje, wydawana przez Księgarnię Akademicką we współpracy z Katedrą Dramatu Uniwersytetu Jagiellońskiego, będzie towarzyszyć innej serii - Dramat Współczesny. Nowy cykl chciałby prezentować wieloaspektowe analizy dramatu współczesnego, polskiego i obcego. W Interpretacjach będą ukazywać się monografie o charakterze przekrojowym i komparatystycznym, a obok nich - prace przedstawiające dorobek narodowych dramaturgii czy dokonania wybranych dramatopisarzy. Estetyka performatywności jest pierwszą książką profesor Eriki Fischer-Lichte, która ukazuje się w języku polskim. "Zwrot performatywny we wszystkich sztukach nie da się w pełni opisać w ramach obowiązujących, tradycyjnych teorii estetycznych - nawet jeśli pod niektórymi względami można te teorie z powodzeniem nadal stosować. Nie da się za ich pomocą poddać teoretycznej refleksji decydującego momentu tego zwrotu, czyli przejścia od dzieła i związanej z nim relacji podmiot /przedmiot oraz materialność /znakowość do wydarzenia. Aby odpowiednio to przejście opisać, zbadać i wyjaśnić, należy stworzyć nową estetykę - estetykę performatywności".