Search

The subject of consideration in the article is the idea of lifelong learning and the European educational area being created within the EU. Both objects of the study are produced within the EU by means of relevant strategic documents (treated in the analytical sense as prescriptive texts), which are to provide guidelines for member countries to implement specific educational solutions in the form of legislation, programs, projects, etc. The documents, selected through research selection, form the basis of an empirical analysis, conducted in the spirit of post-Foucault reflection using selected tools typical of frame analysis and qualitative content analysis. More broadly, the article aims to show the ways in which education is problematized and instrumentalized in EU policy, which in turn is the result of adopting a particular economic model. Przedmiotem rozważań w artykule jest idea uczenia się przez całe życie (lifelong learning) oraz tworzony w ramach UE europejski obszar edukacji. Oba przedmioty badań są „wytwarzane” w ramach UE za pomocą odpowiednich dokumentów strategicznych (traktowanych w sensie analitycznym jako teksty preskryptywne), które stanowić mają wytyczne dla krajów członkowskich w zakresie wdrażania konkretnych rozwiązań edukacyjnych w postaci legislacji, programów, projektów itd. Dokumenty wybrane w drodze selekcji badawczej stanowią podstawę badania empirycznego, prowadzonego w duchu refleksji postfoucaultowskiej z zastosowaniem wybranych narzędzi typowych dla analizy ramowania oraz jakościowej analizy treści. W szerszym ujęciu artykuł służy ukazaniu sposobów problematyzowania i instrumentalizowania edukacji w polityce UE, która z kolei jest efektem przyjęcia określonego modelu gospodarczego.

The aim of the article is to present the attitudes towards eating of people who define themselves as proponents of voluntary simplicity, as well as the discourses that justify these attitudes. The article comprises three parts. In the first part, I consider in general the role and status of food and eating in the intentional life simplification whereas in the second part I analyse practices of conscious eating. In the third part I discuss strategies for counteracting food waste. The context of the argument is the desire to regain a sense of agency and control over one’s own life, particularly in situations of uncertainty and instability experienced. The research material is blog entries and fragments of books on the simple life. Celem artykułu jest zaprezentowanie postaw wobec jedzenia osób określających się jako zwolennicy dobrowolnej prostoty, a także dyskursów uzasadniających te postawy. W pierwszej części rozważam rolę i status jedzenia w intencjonalnym upraszczaniu życia, w drugiej analizuję konkretne praktyki świadomego jedzenia, w trzeciej natomiast omawiam strategie przeciwdziałania marnowaniu żywności. Kontekstem wywodu jest chęć odzyskania poczucia sprawstwa i kontroli nad własnym życiem, szczególnie doświadczana w sytuacji obecnej niepewności i braku stabilizacji. Materiałem analitycznym są publikacje książkowe i blogi, których twórcami są osoby upraszczające życie.

The aim of the article is to answer the question about how children and youth as inhabitants and users of urban spacer are represented in a document setting a frame for the process of city renewal. Theoretical background for my investigation is the concept of childhood developed within the area of new interdisciplinary childhood studies. I apply a qualitative content analysis approach to work with the text of Revitalization Programme of the City of Łodz 2026+, which is an example of a document setting framework for a complex revitalization venture. The analysis shows that in the Local Revitalization Program children and youth are presented as passive community members, potential clients of helping institutions, and the “carriers” of social problems. The document refers to traditional, socialization-based concept of childhood perceived as a gradual process of becoming a fully-formed and valuable, i.e. adult, person. Children and youth are treated as future employees who need to become equipped with proper skills and competences necessary to participate in the labor market, and who are expected to contribute to the future success and development of the city. The document does not refer to current children’s needs and their wellbeing “here and now”. Celem artykułu jest odpowiedź na pytanie, jaki obraz dzieci i młodzieży jako mieszkańców i użytkowników rewitalizowanej przestrzeni miejskiej wyłania się z przykładowego dokumentu wyznaczającego ramy procesu miejskiej odnowy. Teoretyczne tło moich rozważań stanowi koncepcja dzieciństwa wypracowana w obszarze nowych interdyscyplinarnych studiów nad dzieciństwem (new childhood studies). W odniesieniu do dokumentu pt. Program Rewitalizacji Łodzi 2026+ zastosowałam jakościową analizę treści. Analiza zapisów dokumentu ukazuje dzieci i młodzież jako pasywnych członków społeczności, potencjalnych beneficjentów działań naprawczych, „nosicieli” problemów społecznych. Dokument wydaje się bazować na tradycyjnej, socjalizacyjnej wizji dzieciństwa, które polega na dorastaniu do roli osoby pełnej i znaczącej. Dzieci i młodzież postrzegani są głównie jako przyszli pracownicy, których trzeba wyposażyć we właściwe kompetencje, aby mogli zająć odpowiednie miejsce na rynku pracy i przyczynić się do sukcesu i rozwoju miasta. W dokumencie nie ma mowy o aktualnych potrzebach dzieci i ich jakości życia „tu i teraz”.

The leading goal of the considerations contained in this text is an attempt to show the changes that take place in relation to work, occupations or profession, and therefore consequently changes in the ways and forms of implementation of both the traditionally understood occupational and the related professional career. It is primarily about changes in the occupations and professions, both in the context of contemporary changes in the content of work, forms of work and forms of employment, as well as in relation with the development of digital technologies. Technical and technological progress has clearly accelerated both the process of disappearance of the old and the emergence of many new occupations, professions, specialties or activities known as work, but devoid of some of its attributes. Freelancing is the specific example of these characteristic changes that have place at the same time and possess an increasingly common form of work and employment. However, the multitude of factors and processes influencing the redefinition of contemporary work, occupations and professions causes that researchers dealing with social anchoring of work do not always agree on the direction and pace of changes that will take place in the future. Many of my doubts and related issues concern what other, apart from work, important forms of activity will become common and available to the average individual. Such forms of activity should also become a source of self-realization, self-esteem, social prestige and the maintenance of social order, just like work today. Głównym celem rozważań zawartych w tym tekście jest próba ukazania zmian, jakie zachodzą w sposobach ujmowania pracy, zawodu czy profesji, a w konsekwencji również zmian w sposobach i formach realizacji zarówno tradycyjnie rozumianego zawodu, jak i związanej z nim kariery. Chodzi tutaj przede wszystkim o zmiany dotyczące zawodu i profesji, nie tylko w kontekście współczesnych przemian treści pracy, form pracy i form zatrudnienia, lecz także w kontekście rozwoju technologii cyfrowych. Postęp techniczny i technologiczny w sposób wyraźny przyspieszył proces zanikania starych i pojawiania się wielu nowych zawodów, profesji, specjalności czy czynności określanych mianem pracy, ale pozbawionych niektórych jej atrybutów. Charakterystycznym przykładem tych zmian będzie omówiona tutaj, specyficzna, a zarazem coraz powszechniejsza, forma pracy i zatrudnienia, jaką jest freelancing. Jednak wielość czynników i procesów wpływających na redefinicję współczesnej pracy, zawodów i profesji powoduje, że badacze zajmujący się społecznym zakotwiczeniem pracy nie zawsze są zgodni co do tego, w jakim kierunku i w jakim tempie zmiany te będą postępować. Wiele wątpliwości i pytań z tym związanych dotyczy tego, jakie inne niż praca ważne formy aktywności staną się powszechne i dostępne przeciętnej jednostce. Chodzi o formy aktywności, które będą mogły, tak jak obecnie praca, zarówno stać się źródłem samorealizacji, poczucia własnej wartości, prestiżu społecznego, jak i podtrzymywać ład społeczny.

The paper is dedicated to Polish women artists involved in poster design during the People’s Republic of Poland, an area of graphic design still considered a male domain at the end of the 20th century. The text provides a brief overview of women’s activity in this discipline – from the situation of the first Polish female poster artists creating posters as design duos or advertising companies in the 1930s, through the artistic education and achievements of female poster designers during the communist era, to the turn of the 20th and 21st century, when a fundamental change in the status and perception of the work of Polish female designers occurred. The paper attempts to answer the question why the output of Polish female poster artists is very poorly represented in numerous studies devoted to the Polish poster of the 20th century and why in the case of married couples of artists involved (individually) in poster creation, recognition and prestige usually went to the man. Overlooking the role of women in this field is also evident in the contemporary discourse on the Polish poster art, notably in studies focused on the Polish Poster School which, almost exclusively, recognize the male representation in this phenomenon. Tekst poświęcono polskim artystkom uprawiającym w okresie PRL-u plakat – dziedzinę grafiki użytkowej uważaną jeszcze pod koniec XX wieku za męską domenę. Zawiera krótki zarys aktywności kobiet w tej dyscyplinie – od sytuacji pierwszych polskich artystek tworzących plakaty w ramach duetów projektowych lub spółek reklamowych w latach 30. XX wieku poprzez kształcenie artystyczne i dokonania projektantek w dziedzinie plakatu w okresie PRL-u aż do przełomu XX i XXI wieku, kiedy nastąpiła zasadnicza zmiana w statusie i postrzeganiu pracy polskich projektantek. W tekście podjęto próbę odpowiedzi na pytanie, dlaczego dorobek polskich plakacistek jest bardzo słabo reprezentowany w licznych opracowaniach poświęconych polskiemu plakatowi XX wieku i dlaczego w przypadku małżeńskich par artystów zajmujących się (indywidualnie) tworzeniem plakatów rozpoznawalność i prestiż stawały się zazwyczaj udziałem mężczyzny. Pomijanie roli kobiet na tym polu widoczne jest także we współczesnym dyskursie dotyczącym polskiego plakatu, szczególnie w badaniach skoncentrowanych na Polskiej Szkole Plakatu (dostrzeganie niemal wyłącznie męskiej reprezentacji tego zjawiska).

Pandemia COVID-19 w bezprecedensowy sposób wpłynęła na dynamiczny przyrost udziału osób wykonujących swoje obowiązki zawodowe poza miejscem dotychczasowego ich świadczenia. Miliony pracowników z dnia na dzień zmieniło tradycyjny model pracy, oparty na kontaktach bezpośrednich ze współpracownikami, na pracę w trybie zdalnym, najczęściej świadczoną w domu. Na podstawie badań Eurostatu przedstawiono zmianę udziału pracujących w trybie zdalnym w latach 2011–2020 – porównując Polskę do innych krajów Unii Europejskiej. W artykule dokonano także próby ukazania różnic w definiowaniu pojęć „telepraca” i „praca zdalna”. Pandemia była przyczynkiem do podjęcia prac legislacyjnych mających na celu umocowanie prawne pojęcia „pracy zdalnej” w polskim ustawodawstwie. W artykule przedstawiono aktualnie konsultowane zapisy odnoszące się do „pracy zdalnej”, które mają znaleźć się w Kodeksie Pracy. W tekście ukazano także konsekwencje oraz zalety i wady świadczenia pracy w trybie zdalnym.

Autism is an ambiguous, vague concept. In medical nomenclature, its semantic scope has already changed several times. The article presents the ways in which this concept appears in Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders and International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems. The common feature of these definitions is a reductionist approach to the patient and thinking in terms of a disease or disorder (ASD – Autism Spectrum Disorder). Nowadays, there are also other views of autism whose validity is sought by social actors/ interest groups outside the medical establishment. In the public opinion, the association of autism with the puzzle or the blue color popularized by the Autism Speaks foundation is strongly rooted. Moreover, in media events, popular science and scientific publications, including therapeutic literature, the term Autism Spectrum Condition appears. It is important to show the dispute over the definition of autism because the arguments of each side have implications for health. Autyzm jest pojęciem wieloznacznym, nieostrym. W nomenklaturze medycznej kilkakrotnie już zmieniał się jego zakres semantyczny. W artykule przedstawiono sposoby występowania tego pojęcia w klasyfikacjach międzynarodowych DSM (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders) i ICD (International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems). Cechą wspólną tych definicji jest redukcjonistyczne podejście do pacjenta (jednostki zredukowanej do objawów chorobowych) i myślenie w kategoriach choroby bądź zaburzenia (ASD – Autism Spectrum Disorder). Obecnie istnieją również inne ujęcia autyzmu, o uznanie prawomocności których zabiegają aktorzy społeczni/grupy interesu spoza establishmentu medycznego. W opinii publicznej silnie zakorzenione jest skojarzenie autyzmu z puzzlem bądź kolorem niebieskim spopularyzowane przez fundację Autism Speaks. Ponadto w wydarzeniach medialnych, publikacjach o charakterze popularno-naukowym, naukowym, w tym w literaturze terapeutycznej, coraz częściej występuje określenie „stany ze spektrum autyzmu” (Autism Spectrum Condition). Ukazanie sporu o definicję autyzmu jest istotne, gdyż z argumentacji każdej ze stron wynikają implikacje w stosunku do zdrowia.

The subject of interest in this article is intimacy in childbirth – how it is perceived by parturients, what determines that the birth of a child is an intimate event for them, what is a violation of their intimacy. A qualitative study was carried out, based on the analysis of birthing stories collected and made public by the Childbirth with Dignity Foundation. The starting point for the analysis was to determine how the concept of intimacy is understood in Polish language, what it means in the processes of social interaction and communication, what emotions are associated with the violation of intimacy, as well as how it is defined and protected in Polish legislation, including laws defining patient rights. The results of the research on the realization of the right to intimacy, respect for dignity and autonomy in Polish in obstetric hospitals are also presented. Analyzing the narratives of women in which they shared their experiences and reflections on childbirth and stays in hospital due to miscarriage, it was assumed that the indicator of violation/respect for their intimacy are their feelings, emotions expressed in the stories, and the way they talked about the experience. The analysis of birth stories allowed to establish that intimacy during childbirth is associated with a woman’s sense of control over others’ access to her body, her knowledge and consent regarding activities and medical interventions that interfere with her corporeality and the process of childbirth. It is also crucial that the medical staff respects the emotions, needs and expectations of the patient, treating her with respect, as a person, a subject, a leading actor in the birth process. Consideration and protection of the limits of individual intimacy is associated with the recognition of their autonomy and empowerment, and respect for their personal dignity. Przedmiotem zainteresowania w niniejszym artykule jest intymność w warunkach porodu – jak jest ona odczuwana przez rodzące, co decyduje o tym, że narodziny dziecka są dla nich intymnym wydarzeniem, co jest naruszeniem ich intymności. Zrealizowano badanie jakościowe, oparte na analizie opowieści porodowych, zebranych i upublicznionych przez Fundację Rodzić po Ludzku. Punktem wyjścia dla analizy były ustalenia, jak w języku polskim rozumiane jest pojęcie intymności, jakie ma ona znaczenie w procesach interakcji społecznych i komunikacji, z odczuwaniem jakich emocji wiąże się jej naruszenie, a także jak określa się ją i chroni w polskim prawodawstwie, w tym w przepisach określających prawa pacjenta. Przybliżono także wyniki badań realizacji prawa do intymności, poszanowania godności i podmiotowości w polskich placówkach położniczych. Analizując narracje kobiet, w których dzieliły się one swoimi przeżyciami i refleksjami dotyczącymi porodów, a także pobytów w szpitalu w związku z poronieniem, przyjęto, że wskaźnikiem naruszenia/poszanowania ich intymności są ich odczucia, wyrażane w opowieściach emocje, sposób opowiadania o doświadczeniu. Analiza porodowych opowieści pozwoliła na ustalenie, że intymność w czasie porodu wiąże się z poczuciem kontroli kobiety nad dostępem innych do jej ciała, jej wiedzą i zgodą dotyczącą czynności i medycznych interwencji, ingerujących w jej cielesność i przebieg porodu. Kluczowe jest także poszanowanie emocji, potrzeb, oczekiwań rodzącej przez personel medyczny, traktowanie jej z szacunkiem, jako osoby, podmiotu, pierwszoplanowej postaci w procesie porodu. Uwzględnianie i ochrona granic intymności jednostki wiąże się z uznaniem jej autonomii i sprawstwa oraz poszanowaniem jej osobistej godności.

The subject of this article are illness behaviors undertaken by people suffering from multiple sclerosis (MS). Those are understood as consciously implemented by the sick person, interrelated behaviors, designed to help them maintain relatively independent social functioning. In the course of the analysis, an attempt was made to answer questions about what kind of behaviors do sick people develop? What are the motivations for continuing (or ceasing) the adopted actions? What behaviors do people with multiple sclerosis consider “beneficial” and what behaviors are “risky” for their health? The research contained in the text refers to the subjective meanings given to the disease, which is why their theoretical interpretation is the concept of “illness behavior” by David Mechanic. In order to reach these subjective interpretations and meanings that patients give to their MS, a qualitative method was used, 30 free interviews were conducted with people suffering from MS (remission-relapsing form). Their opinions, descriptions of implemented activities, lived experiences, emotions and meanings that they attribute to them were the subject of analysis. The complexity of the disease (MS), ignorance of its causes, and uncertainty about its course were factors influencing what sick people mean by “relatively independent social functioning” and what behaviors they use in the disease. Przedmiotem rozważań zawartych w artykule są zachowania w chorobie podejmowane przez osoby chore na stwardnienie rozsiane (SM). W artykule przez powyższe rozumie się szereg świadomie realizowanych przez osobę chorą powiązanych ze sobą zachowań, mających pomóc jej w utrzymaniu względnie niezależnego funkcjonowania społecznego. W toku analizy podjęto próbę odpowiedzi na poniższe pytania: jakiego rodzaju zachowania wypracowują osoby chore? jakie są motywacje wpływające na kontynuowanie (bądź zaprzestanie) przyjętych zachowań? jakie zachowania osoby chorujące na stwardnienie rozsiane uznają za „korzystne”, a jakie za „ryzykowne” dla swojego stanu zdrowia? Dociekania zawarte w tekście odnoszą się do subiektywnych znaczeń nadawanych chorobie, dlatego ich teoretyczną wykładnię stanowi koncepcja „zachowań w chorobie” (illness behaviour) autorstwa Davida Mechanica. W celu dotarcia do owych subiektywnych interpretacji i znaczeń, jakie chorzy nadają swojemu SM, zastosowano metodę jakościową, przeprowadzono 30 wywiadów swobodnych z osobami chorymi na SM (postać remisyjno-rzutowa). Ich opinie, opisy wdrażanych działań, przeżytych doświadczeń, emocji i znaczeń, jakie im przypisują, stanowiły przedmiot analizy. Złożoność choroby (SM), nieznajomość jej przyczyn oraz niepewność dotycząca jej przebiegu były czynnikami wpływającymi na to, co osoby chore rozumieją przez „względnie niezależne funkcjonowanie społeczne”, oraz na to, jakie stosują zachowania w chorobie.

Homelessness is the kind of crisis in a person’s life that has a very strong impact on the individual’s actions in all dimensions of health, on his daily choices and on the hierarchy of needs. The struggle for survival and the need to meet basic needs excludes focusing on one’s own health and taking care of its good condition, and even often promotes its deterioration. The problem of the health of homeless people and the lifestyle they have adopted most clearly shows that health promotion must not be limited to catchy media slogans or simple tips on how to live a healthy life. It requires taking into account a number of different variables and, above all, the whole social context.The aim of the prepared article is to try to answer the question of the possibility and effectiveness of health promotion activities among excluded groups, for example among homeless people. On the basis of his own research conducted among homeless people in the shelters in city of Łódź and among employees of these institutions, the author tries to answer the question of what is the state of knowledge of homeless people about the health-promoting lifestyle, what health-related behaviors are characteristic for this group, but above all what factors influence lifestyle, including health choices, and shape the health of marginalized people. Bezdomność jest tego rodzaju kryzysem w życiu człowieka, który bardzo silnie wpływa na działania jednostki we wszystkich wymiarach zdrowia, na jej codzienne wybory i hierarchię potrzeb. Walka o przetrwanie i konieczność zaspokojenia podstawowych potrzeb wyklucza koncentrowanie się na własnym zdrowiu i dbanie o jego dobry stan, a wręcz nierzadko sprzyja jego pogorszeniu. Problem stanu zdrowia osób bezdomnych i przyjęty przez nie styl życia najdobitniej pokazuje, że promocja zdrowia nie może ograniczyć się tylko do chwytliwych medialnych haseł czy prostych wskazówek, jak zdrowo żyć. Wymaga uwzględnienia szeregu różnych zmiennych, a nade wszystko całego kontekstu społecznego.Celem przygotowanego artykułu jest próba odpowiedzi na pytanie o możliwość i skuteczność działań z zakresu promocji zdrowia wśród grup wykluczonych na przykładzie osób w kryzysie bezdomności. Na podstawie badań własnych prowadzonych wśród podopiecznych schronisk dla bezdomnych w Łodzi (wywiady swobodne z ustrukturalizowaną listą pytań) i pracowników tychże placówek (wywiady swobodne pogłębione) autor stara się odpowiedzieć na pytanie, jaki jest stan wiedzy bezdomnych na temat prozdrowotnego stylu życia, jakie zachowania związane ze zdrowiem są charakterystyczne dla tej grupy, ale nade wszystko jakie czynniki wpływają na styl życia, w tym wybory zdrowotne, i kształtują stan zdrowia osób zepchniętych na margines społeczny.

The text presents a proprietary tool for multi-indicator measurement of two basic categories created for the needs of the research project “Candidates for Toruń archeological studies”: candidate strength and motivation strength. The basis for the analysis are data collected in the process of student recruitment for studies at the Nicolaus Copernicus University in Toruń in the Online Candidates Registration system (IRK). As part of registering for studies, candidates provide a range of personal information regarding their previous education and also reveal their preferences regarding fields of study. A number of indicators were used to create candidate strength and motivation strength. The operationalization of such forces will allow a better understanding of the recruitment process, as well as its general specifics. The candidate’s strength is a value that describes, based on the data available to us, the intellectual and cultural potential of the candidate. By measuring this value, we get the answer to the question of whether a given candidate has a chance to be a scientifically strong student. The second category – the strength of motivation, answers the question to what extent the candidate was determined to undertake a given field of study. Measuring this value dispels doubts about random choice of field of study and provides answers to questions about possible alternatives. The initial study concerned archeology, but the developed mechanism and method of analysis can be used to build the characteristics of all other fields of academic education. W tekście prezentowane jest autorskie narzędzie do wielowskaźnikowego pomiaru dwóch podstawowych kategorii, stworzonych na potrzeby projektu badawczego „Kandydaci na toruńskie studia archeologiczne”: siły kandydata i siły motywacji. Podstawę do analiz stanowią dane zebrane w procesie rekrutacji studentów na studia na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu w systemie Internetowej Rejestracji Kandydatów. W ramach rejestracji na studia kandydaci podają szereg informacji osobowych, dotyczących dotychczasowego wykształcenia, a także ujawniają swoje preferencje w zakresie kierunków studiów. Tworząc siłę kandydata i siłę motywacji, wykorzystano szereg wskaźników. Operacjonalizacja takich sił pozwoli na lepsze rozumienie procesu rekrutacji na studia, a także jego ogólnej specyfiki. Utworzenie opisywanych kategorii umożliwia lepsze interpretowanie zachowań i preferencji kandydatów. Dzięki nim jesteśmy w stanie sprawdzić, czy wiek studentów, ich płeć, pochodzenie, odległość od UMK oraz rodzaj ukończonej szkoły korelują z ich siłą determinacji do studiowania kierunku czy ich potencjałem intelektualnym. Dzięki temu możliwe jest efektywniejsze konstruowanie wymogów rekrutacyjnych oraz strategii marketingowych dla poszczególnych kierunków bądź uczelni. Wskazane możliwe implementacje praktyczne są jedynie przykładami, bo trudno wykluczyć, że w wypadku innych jednostek czy okoliczności ich użyteczność może się ujawnić na innych polach. Siła kandydata to wartość opisująca, na podstawie dostępnych nam danych, potencjał intelektualny i kulturowy kandydata. Dzięki pomiarowi tej wartości uzyskujemy odpowiedź na pytanie o to, czy dany kandydat ma szansę być silnym naukowo studentem. Druga z kategorii – siła motywacji – odpowiada na pytanie, na ile kandydat był zdeterminowany do podjęcia danego kierunku studiów. Pomiar tej wartości rozwiewa wątpliwości dotyczące przypadkowych wyborów kierunku studiów oraz daje odpowiedź na pytania o możliwe alternatywy. Pierwotne badanie dotyczyło archeologii, ale wypracowany mechanizm i sposób analizy może zostać wykorzystany do budowania charakterystyk wszystkich pozostałych kierunków kształcenia akademickiego.

From March the year 2020 many elements of the social and economic life in consequence of coronavirus pandemic surrendered to considerable transformations, what didn’t avoid either the sphere of the social economics and solidary. Thereby government and social economics enterprises undertook numerous activities protecting and supporting participants of activities integrative and activating. A main objective of these activities was the maintenance of the activity and the justification of participants of occupations in centres and clubs of the social integration, works of the professional activity, workshops of the occupation therapy. Od marca 2020 roku wiele elementów życia społecznego i gospodarczego na skutek pandemii koronawirusa uległo znacznym przeobrażeniom, co nie ominęło również ekonomii społecznej i solidarnej. W związku z tym w poszczególnych podmiotach ekonomii społecznej podejmowano liczne czynności osłaniające i wspierające uczestników działań integracyjnych i aktywizujących. Głównym celem tych przedsięwzięć było utrzymanie aktywności oraz motywacji do pracy uczestników zajęć w centrach i klubach integracji społecznej, zakładach aktywności zawodowej, warsztatach terapii zajęciowej.

One of the key problems of higher education that Poland is currently facing is its massification. Questions about how students function in the face of the disadvantages of the massification of the higher education that affect their lives become important. The most important of them concerns what actions they take to counteract such a state. In order to answer the above questions, a qualitative study was conducted among Polish students from universities and polytechnics, in which the research method was classical free-form interview. After analyzing the research material, there are three activities that students use to prevent risks, and they are in order: gaining additional work experience, continuous training with the help of various courses and acquiring additional qualifications. Jednym z kluczowych problemów szkolnictwa wyższego, z którym aktualnie boryka się Polska, jest jego umasowienie. Ważne stają się pytania o to, jak studenci funkcjonują w obliczu dotykających ich wad umasowienia szkolnictwa wyższego. Najistotniejsze z nich dotyczy działań, jakich się podejmują, aby przeciwdziałać takiemu stanowi. W celu uzyskania odpowiedzi na powyższe pytanie przeprowadzono badanie jakościowe wśród polskich studentów z uniwersytetów i politechnik, w którym metodą badawczą był klasyczny wywiad swobodny. Po przeprowadzonej analizie materiału badawczego można wyróżnić trzy działania, które stosują studenci, aby przeciwdziałać ryzykom, a są to kolejno: zdobywanie dodatkowego doświadczenia zawodowego, ciągłe dokształcanie się przy pomocy różnych kursów oraz przebranżawianie się.

The basic categories of the article are the concepts of counter-public sphere and counterpublics. The article has theoretical-empirical character. It offers the analysis in terms of conceptual history as well as the investigation on “anarchist urban movements” with particular emphasis put on specific types of discursive and self-organization practices necessary for the construction and reproduction of anarchist counterpublics. The counter-discourses present in selected anarchist press publications, with particular emphasis on “Przegląd Anarchistyczny” [“Anarchist Review”], were subjected to a detailed study. Centralnymi kategoriami artykułu są pojęcia sfery kontrpublicznej oraz kontrpubliczności. Artykuł ma charakter teoretyczno-empiryczny. Jego celem jest, z jednej strony, analiza historyczna i pojęciowa kategorii sfery kontrpublicznej, z drugiej zaś analiza użyteczności centralnego pojęcia dla analizy „anarchistycznych ruchów miejskich” oraz wskazanie na określone typy praktyk: dyskursywnych i samoorganizacji, niezbędnych dla konstruowania i reprodukcji sfery kontrpublicznej. Przedmiotem analizy są tu kontrdyskursy obecne na łamach wybranych publikacji anarchistycznych, ze szczególnym uwzględnieniem „Przeglądu Anarchistycznego”.

The traditional corrida de toros, belonging to the broad category of tauromachic shows, is most often associated with the domain of men. In fact, statistics confirm that the majority of people employed in the bullfighting are men. Women constitute only a few percent. From the beginning of the existence of corrida de toros, women aspired to become a matador. The Matador has the right or even obligation to kill a bull during the show. This task is seen as dangerous and very difficult. The history of bullfighting shows that there always have been women who tried to oppose existing stereotypes. Usually they were units. Women did not learn this profession en masse. Nowadays, social moods are on their side in most cases, but they are still very few compared to men. Part of society still believes that a woman should not take someone’s life, because she was created to give it. Tradycyjna corrida de toros, należąca do szerokiej kategorii widowisk tauromachicznych, kojarzy się najczęściej z domeną mężczyzn. W istocie dane statystyczne potwierdzają, że większość zatrudnionych w branży osób to mężczyźni. Kobiety stanowią zaledwie kilka procent. Od samego początku istnienia corrida de toros kobiety aspirowały do zawodu matadora. Matador ma prawo, a wręcz obowiązek zabić byka podczas widowiska. Zadanie to jest postrzegane jako niebezpieczne i bardzo trudne. Historia tauromachii pokazuje, że zawsze istniały kobiety, które próbowały przeciwstawiać się obowiązującym stereotypom. Zazwyczaj były to jednostki. Kobiety nie uczyły się tego zawodu masowo. Współcześnie nastroje społeczne są w większości przypadków im przychylne, jednak nadal w porównaniu z mężczyznami kobiet-matadorek jest bardzo mało. Część społeczeństwa uważa nadal, że kobieta nie powinna zabierać życia, bowiem stworzona jest do jego dawania.

Numerous studies prove that stress and burnout have become a significant problem among people who have everyday contact with other people at work. For years, research on the threats of excessive stress and occupational burnout has focused on healthcare sector and the circle of medical professions. In addition to the well-recognized working conditions of doctors, nurses, midwives and physiotherapists, relatively few analyses have so far been conducted among employees of the pharmaceutical sector – an industry accompanying healthcare and closely cooperating with it. Among the professions whose representatives are exposed to constant stress, one can point out independent managers, scientific and medical representatives and pharmacists. The aim of the undertaken research was to determine the degree to which the level of experienced stress affects the appearance of occupational burnout among people employed in pharmaceutical companies and in pharmacies. Seeking answers to the research questions related to both groups, three standardized tools were used: Perceived Stress Scale (PSS-10), Mini-COPE Inventory for Measuring Coping with Stress and Maslach Burnout Inventory (MBI). Liczne badania dowodzą, że stres i wypalenie zawodowe stały się istotnym problemem wśród osób mających w pracy codzienny kontakt z innymi ludźmi. Od lat obszarem badań nad zagrożeniami nadmiernym stresem i wypaleniem zawodowym jest szeroko rozumiana opieka zdrowotna i krąg zawodów medycznych. Obok dobrze rozpoznanych warunków pracy lekarzy, pielęgniarek, położnych czy fizjoterapeutów stosunkowo niewiele analiz prowadzono do tej pory wśród pracowników sektora farmaceutycznego – branży towarzyszącej służbie zdrowia i ściśle z nią współpracującej. Wśród zawodów, których przedstawiciele są narażeni na ciągły stres, wskazać można samodzielnych menedżerów, przedstawicieli naukowo-medycznych oraz farmaceutów. Celem podjętych badań było ustalenie stopnia, w jakim poziom odczuwanego stresu wpływa na pojawienie się zjawiska wypalenia zawodowego wśród osób zatrudnionych w firmach farmaceutycznych oraz w aptekach. Poszukując odpowiedzi na związane z oboma grupami pytania badawcze, wykorzystano trzy standaryzowane narzędzia: Skalę Odczuwanego Stresu (PSS-10, Perceived Stress Scale), Inwentarz do Pomiaru Radzenia Sobie ze Stresem (Mini-COPE) oraz Inwentarz Wypalenia Zawodowego (MBI, Maslach Burnout Inventory).

Helping professions, professions of public trust are undoubtedly a unique and complex issue due to the importance of the needs and interests of another person – client, beneficiary, pupil or patient – that they fulfill. It seems that a great responsibility is connected with taking some kind of care of – and providing assistance to – an individual who is weaker and thus exposed to far-reaching consequences in the form of double social exclusion in case of improper assistance efforts. The presented article is part of the ongoing, socially important interdisciplinary discussion about the deontology of professional help. The presented analysis of selected codes of ethics provides knowledge about the common features or axiological basics in helping professions, and as a consequence points to the ethical and moral obligations that link the people of public trust in their daily activities. Helping professions, zawody zaufania publicznego to niewątpliwie materia wyjątkowa i skomplikowana ze względu na doniosłość realizowanych potrzeb i interesów drugiego człowieka – klienta, beneficjenta, ucznia, pacjenta. Wydaje się, iż z ogromną odpowiedzialnością wiąże się objęcie pewnego rodzaju opieką i pomocą podmiotu, który jest słabszy i tym samym narażony na daleko idące konsekwencje w postaci podwójnego wykluczenia społecznego w przypadku podjęcia niewłaściwych działań pomocowych. Prezentowany artykuł wpisuje się w aktualną, społecznie ważną interdyscyplinarną dyskusję o deontologii profesjonalnego pomagania. Przedstawiona analiza wybranych kodeksów etycznych dostarcza wiedzy na temat wspólnych cech czy też podstaw aksjologicznych w zawodach pomocowych, a w konsekwencji wskazuje na obowiązki etyczno-moralne łączące osoby zaufania publicznego w ich codziennych działaniach.

The aim of the article is to show the level of political participation of women in 2002–2014 in rural communes of the Łódź region. Participation is understood in the article as a candidate in local government elections and performing the function of commune head, councilor and village representative. In addition, the characteristics of rural communes were approximated from the perspective of feminizing the commune office. The survey showed that there is a small increase in the number of women in representation in local government authorities. The number of women holding the function of chairman of the commune council is low, but higher than the number of women acting as the mayor. The high position of women also appeared as the treasurer and secretary of the commune. A similar tendency associated with the number of women in the local environment can be seen on the example of municipal authorities. Celem artykułu jest ukazanie poziomu uczestnictwa politycznego kobiet w latach 2002–2014 w gminach wiejskich województwa łódzkiego. Uczestnictwo rozumiane jest w artykule jako kandydowanie w wyborach samorządowych i pełnienie funkcji wójta, radnej i sołtyski. Dodatkowo przybliżono charakterystykę gmin wiejskich z perspektywy sfeminizowania urzędu gminy. Badanie pokazało, że widoczny jest niewielki wzrost liczby kobiet w reprezentacji we władzach samorządu lokalnego. Liczba kobiet pełniących funkcję przewodniczącego rady gminy jest niska, ale wyższa od liczby kobiet pełniących funkcję wójta. Wysoka pozycja kobiet wystąpiła również na stanowisku skarbnika i sekretarza gminy. Podobną tendencję związaną z liczbą kobiet aktywnych w środowisku lokalnym można zauważyć na przykładzie władz sołectw.

The aim of the analysis was to determine the political activity of rural women understood as participation in local self-government structures and auxiliary units. The hypothesis that the probability of success in the public sphere of rural women is lower compared to women living in the city was verified. The most common barriers hindering their political participation were established. We found that the most significant were objective external factors, i.e.: family responsibilities, the patriarchal family model, reluctant attitudes of the environment towards women engaging in public life and numerous stereotypes. The possibilities of acting in the public sphere are also limited by the rural women deficits, i.e. their lower education in comparison with women from cities and lack of self-reliance on their own abilities. Family traditions play significant supporting factors. In the presented paper, the author focused on two, the most important trends related to the participation of rural women in public life/sphere. The first is the systematic increase in the share of women among candidates and councilors of rural and urban-rural municipalities. The second one, the increasing number of women in the group of village leaders (Polish: sołtys). The analysis presented in the article allows to conclude that in comparison with other decision-making levels, the participation of women in public life is visible at the lowest level, i.e. councils of rural and urban-rural municipalities, as well as in auxiliary units of municipalities – villages where they act as a village administrators. Celem podjętej analizy było ustalenie, jak kształtuje się aktywność polityczna mieszkanek wsi, rozumiana jako udział w lokalnych strukturach samorządowych i jednostkach pomocniczych. Poddano weryfikacji hipotezę mówiącą, że prawdopodobieństwo odniesienia sukcesu w sferze publicznej przez kobiety wiejskie jest niższe w porównaniu z kobietami mieszkającymi w mieście, oraz ustalono najczęstsze bariery utrudniające im partycypację polityczną. Wskazano, że największe znaczenie mają obiektywne czynniki zewnętrzne, tj.: obowiązki rodzinne, patriarchalny model rodziny, niechętne postawy otoczenia wobec kobiet angażujących się w życie publiczne oraz liczne stereotypy. Możliwości działania w sferze publicznej ograniczają także niższe wykształcenie mieszkanek wsi w porównaniu z kobietami z miast oraz, niejednokrotnie, brak przekonania o własnych możliwościach. Rolę istotnych czynników wspierających pełnią natomiast tradycje rodzinne. W prezentowanym artykule, spośród interesujących trendów związanych z partycypacją publiczną kobiet wiejskich, omówiono dwa, zdaniem autorki, najważniejsze. Pierwszym jest systematyczny wzrost udziału kobiet wśród kandydatów oraz radnych gmin wiejskich i miejsko-wiejskich. Drugim – zwiększenie liczby kobiet w gronie sołtysów. Przeprowadzona analiza pozwoliła stwierdzić, że w porównaniu z innymi poziomami decyzyjnymi to właśnie na najniższym z nich, tj. w radach gmin, a także w jednostkach pomocniczych gmin (sołectwach), gdzie działają sołtysi, występuje najsilniejsza reprezentacja kobiet.

Generalnie możemy stwierdzić, że rolniczki w coraz większym stopniu "wychodzą z domu" i coraz bardziej - na równi z rolnikami - angażują się w sprawy swoich społeczności lokalnych. Jakkolwiek są jeszcze nieco bardziej "tradycyjnymi uczestnikami" życia społecznego - w szczególności w kontekście preferowanych kontaktów społecznych - to jednak uwidacznia się ich większa otwartość na pozyskiwanie informacji w sposób nowoczesny, przy wykorzystaniu źródeł internetowych. Można by jednak zapytać, co jest przyczyną tak znaczącej dynamiki wzrostu zainteresowania rolniczek problemami społeczności lokalnej i de facto problemami globalnymi? Czy tylko próba przeniesienia swoich umiejętności zdobytych podczas kierowania gospodarstwem rolnym w przestrzeń społeczną? Z pewnością takie aspiracje stają się ich udziałem. Wydaje się jednak, że uwolnienie tych aspiracji wynika wprost z toczącej się współcześnie, także w Polsce, debaty dotyczącej upodmiotowienia kobiet i ich równouprawnienia w życiu publicznym. It should be stressed that farming women following their male counterparts have become more active beyond the farm household and engaged in local community issues. On the one side they seem to be still “more traditional” participants in social life, while on the other - the seem to use more modern sources of information (Internet) as well. However, one should ask: what is the main reason of this increasing of the interest in rural communities issues and, in fact, some global problems? Is this only an attempt to enlarge their capacities from farms to a broader social space? Such aspirations seem to be a part of women activities. However, it should be stressed that such aspiration seem to result from the current debate on empowerment and equal rights of women in public life as well.

Social sciences witness a steady interest in cross-cultural studies. Therefore, awareness of limitations and consequences of use of different languages in scientific research is crucial to its implementation. This paper addresses issues discussed above while presenting the study of the banking sector’s enterprise, which was created by the representatives of two countries: France and Poland. The research of the creation and development of this institution used the method of the biographical interview and data analysis. Due to the bilingualism of studied institution, two languages had to be used while collecting and analyzing empirical material. In this paper, the consequences of use of two different languages while conducting the qualitative research as well as impact of biculturalism (with emphasis on its linguistic aspect) on the course of the research will be presented. Społeczności dwujęzyczne są przedmiotem żywego zainteresowania nauk społecznych. W związku z tym ważne jest, by być świadomym ograniczeń oraz konsekwencji, jakie niesie ze sobą użycie różnych języków w badaniach naukowych. Wskazana problematyka przedstawiona jest w niniejszym artykule na podstawie studium przedsiębiorstwa z sektora bankowego, w którego tworzenie zaangażowani byli przedstawiciele dwóch państw, Francji i Polski. Badanie warunków powstania i rozwoju instytucji zrealizowane zostało metodą wywiadu biograficznego oraz analizy danych zastanych. Dwujęzyczność instytucji wiązała się z koniecznością posługiwania się dwoma językami przy zbieraniu oraz analizie materiału empirycznego. W niniejszym artykule przedstawione zostaną konsekwencje użycia dwóch języków podczas badań jakościowych oraz wpływ dwukulturowości, z naciskiem na jej aspekt językowy, na przebieg badania. Uniwersytet Warszawski

The paper looks at whether the concept of new rural governance, allows traditionally marginalized women in the public sphere to participate in communes management. The study are based on the analysis of international literature on this subject and focus on determining the scope of participation in the broadly understood governance of the commune and the possible causes of its limitations. As a conclusion, although women’s participation in commune management has been nominally increasing, it is often limited to participation without real influence and often has an illusory character. Celem artykułu jest znalezienie odpowiedzi na pytanie o to, czy realizowana na obszarach wiejskich koncepcja współzarządzania (tzw. new rural governance) umożliwia, tradycyjnie marginalizowanym w sferze publicznej, kobietom udział we współzarządzaniu gminą. Rozważania opierają się na przeglądzie międzynarodowej literatury przedmiotu i koncentrują się na określeniu zakresu uczestnictwa w szeroko rozumianym współzarządzaniu gminą i ewentualnych przyczyn jego ograniczeń. Jak wynika z analiz, mimo że zakres partycypacji kobiet we współzarządzaniu gminą nominalnie zwiększa się, to realnie często jest ograniczony do uczestnictwa bez możliwości wpływu na decyzje i nierzadko ma fasadowy charakter.

The article deals with Polish female artists of the interwar period artistically active within diverse realms of fine as well as applied arts. It indicates towards the issues related to the sociology of the female creators discussed and the distinguishing features of the three stages of their lives. First, their youth (the inspiration and the motives behind the decision to undertake artistic studies and the course of those studies) is addressed. It is followed by the mature period (functioning of the female creators in the society and their families, their positions in the artistic groups of the day, and the status of these female artists as well as their participation in the institutionalized artistic life, the conditions of becoming successful, and other work opportunities); and finally the life models they chose in the old age are presented. Artykuł dotyczy polskich artystek tworzących w różnych dyscyplinach sztuk pięknych i sztuki użytkowej w dwudziestoleciu międzywojennym. Sygnalizuje zagadnienia z obszaru socjologii charakterystyczne dla trzech etapów życia: młodości (motywacja i decyzja o podjęciu studiów artystycznych, ich przebieg), dojrzałości (funkcjonowanie twórczyni w społeczeństwie i w rodzinie, miejsce w grupach artystycznych i status artystki; udział w zinstytucjonalizowanym życiu artystycznym, warunki odniesienia sukcesu, inne sposoby zarobkowania) i model życia w okresie starości.

This article in its empirical part is devoted to the interpretation of the content of blogs about ultramarathons, i.e. runs at a longer distance than a standard marathon (42,195 km). This subdiscipline of long-distance running is now rapidly growing and constantly attracting new participants, which is accompanied by fast development of the blogosphere dedicated to this subject. However, online diaries of runners have not yet been analysed too comprehensively by social researchers. Therefore, this work will be an attempt to fill in this empirical gap, and the content of the examined blogs will be used to understand the practice of participation in ultramarathons. The theoretical basis of this work is Ruth Benedict’s considerations and her concepts of apollonian and dionysian as aspects of culture. These notions were borrowed from F. Nietzsche and used in the description of North American Indian culture. The main research goal set by the author is an attempt to analyse the forms of manifestations of the apollonian and dionysian elements in written stories from ultramarathons. For analysing the textual content of blogs the author will use the personal documents method. The summary contains the conclusions from the whole inquiry and the suggestions for further sociological research. Artykuł ten poświęcony jest interpretacji tekstów z blogów o ultramaratonach, czyli biegach na dystansie dłuższym niż standardowy maraton (42,195 km). Ta subdyscyplina biegania długodystansowego obecnie prężnie się rozwija i stale przyciąga nowych uczestników, czemu towa­rzyszy między innymi szybko postępujący rozwój blogosfery poświęconej tej tematyce. Internetowe dzienniki biegaczy nie były jednak do tej pory analizowane zbyt obszernie przez badaczy społecznych. Dlatego w tym tekście autor podjął próbę wypełnienia tej luki empirycznej, zaś treść badanych blogów ma posłużyć do zrozumienia głębszego sensu praktyki, jaką jest uczestnictwo w ultramara­tonach. Podstawą teoretyczną tej pracy są rozważania Ruth Benedict i stosowane przez nią pojęcia apollińskości oraz dionizyjskości. Pojęcia te wspomniana autorka zapożyczyła od F. Nietzschego i stosowała w opisie kultury Indian Ameryki Północnej. Głównym celem badawczym, który postawił sobie autor prezentowanego tekstu, jest próba analizy form przejawiania się apollińskości i dio­nizyjskości w pisemnych relacjach z ultramaratonów. Do analizy zebranych materiałów posłużyła metoda analizy dokumentów osobistych, a interpretacji poddane zostały treści tekstowe zamiesz­czone na blogach. W podsumowaniu znajdują się wnioski płynące z całości rozważań oraz sugestie co do dalszych badań socjologicznych.

The article is referring to the sociology of culture and art, history of art. The source material were all sorts of studies and texts: historical development, scientific articles, an exhibition of paintings and albums, reviews, biographies. This article aims is to describe and analyze the functioning of the artists-women in the past and contemporary in the field of art as examples the fine arts and literature. The text has a character of sketch, which is about the relationship of art and feminism. Foremost important aspect that remains the issue of women’s socio-cultural role, especially in terms of autonomy, authority, obligations. Artykuł jest szkicem odwołującym się do płaszczyzny socjologii kultury i sztuki, historii sztuki. Materiał źródłowy stanowiły różnego rodzaju studia i teksty: opracowania historyczne, artykuły naukowe, wystawy malarstwa i albumy, recenzje, biografie. Celem artykułu jest analiza funkcjonowania artystek z Europy w polu sztuki w przeszłości i współcześnie na przykładzie literatury i sztuk plastycznych. Tekst ma charakter szkicu, dotyczy socjologii artystki, w tym powiązań sztuki i feminizmu. W rozważaniach zwrócono szczególną uwagę na kwestię roli społeczno-kulturowej kobiet, zwłaszcza w aspekcie autonomii, autorytetu i zobowiązań.

In the article results of an analysis comparing running boom in Poland and foreign countries are discussed. The list includes following factors: history, structure of the population of amateur runners, ideological background of the running boom (healthism) as well as achievements of participants of marathon races. The analysis bases on accessible data and reports. Six marathon races – prestigious, well organized and biggest in the world – were also chosen to be investigated and compared with five leading marathon races in Poland. Despite differences between Poland and western countries among history of running boom and structure of runners’ population (when analysing age and sex), important similarities are to be noticed: ideological background of popularity of running and runners’ social class affiliation. Artykuł przedstawia wyniki analizy porównawczej polskich i zagranicznych doświadczeń związanych ze zjawiskiem mody na bieganie. Zestawienie obejmuje historię biegowego boomu w Polsce i na świecie. Rozpatrywana jest także kwestia struktury populacji biegaczy-amatorów, ideologicznego tła dla mody na bieganie (healthism), a także poziomu sportowego prezentowanego na otwartych dla amatorów zawodach maratońskich. Podstawę wnioskowania stanowi kwerenda dostępnych opracowań i statystyk. Drugim źródłem informacji są dane ilościowe odnoszące się do wybranych sześciu maratonów, stanowiących – pod względem liczby uczestników, renomy i poziomu organizacyjnego – czołówkę tego typu przedsięwzięć na świecie. Jako porównawczy jest traktowany materiał odnoszący się do pięciu imprez biegowych zaliczanych do tzw. Korony Maratonów Polskich. Pomimo różnic w historii biegowego boomu oraz w strukturze wiekowej i płciowej populacji biegaczy-amatorów, odnotować należy istotne podobieństwa, które dotyczą zwłaszcza ideologicznych źródeł mody na bieganie oraz klasowej przynależności biegaczy długodystansowców.

The theoretical basis of the paper is Michel Foucault’s concept of power based on the panopticon mechanism. The study area is located on the Warta river in Poznan. It has a specific feature that distinguishes it from other urban areas. It is an opportunity to consume alcohol, which is legally prohibited in other public places. The aim of this paper is to analyze techniques of disciplining the behavior of people, who spend time on the Warta river, use or designed by state and local authorities. Three types of urban space management techniques have been identified on the basis of the research: information advantage, patrolling and monitoring, colonization of urban space. W warstwie teoretycznej autor artykułu odwołuje się do koncepcji panoptykonu Michela Foucaulta. Obszarem badania są tereny położone nad rzeką Wartą w Poznaniu. Stanowią one przestrzeń publiczną, w pełni dostępną dla wszystkich ludzi. Posiadają jedną cechę specyficzną, która odróżnia je od innych terenów miejskich. Jest nią możliwość spożywania alkoholu, czego pra­wo zabrania w innych miejscach publicznych. Celem artykułu jest analiza technik dyscyplinujących zachowania osób przebywających na terenach nadwarciańskich stosowanych lub projektowanych przez władzę państwową i lokalną. Na podstawie badań zostały zidentyfikowane trzy tego typu techniki zarządzania przestrzenią miejską: wykorzystywanie przewagi informacyjnej, patrolowanie i monitoring, kolonizacja przestrzeni miejskiej.

Based on biographical interviews conducted with research and teaching staff of the Faculty of Economics and Sociology of the University of Lodz and also based on literature the author puts forward the thesis that the mass of education at the university leads to a reduction in the education quality. There are many reasons for the evolution of universities and places of study in societies and some of them have been analyzed. Idea universitas has been presented as the ideal type. The opposition presents the concept of “entrepreneurial university” which seems to dominate in Poland today. Taking into account the social changes of the last decades the aforementioned thesis is not so obvious to prove and therefore there is a critical issue with this assumption. Na podstawie wywiadów biograficznych przeprowadzonych z pracownikami naukowo-dydaktycznymi Wydziału Ekonomiczno-Socjologicznego Uniwersytetu Łódzkiego, a także w oparciu o literaturę, autor stawia w artykule tezę, że masowość kształcenia na poziomie uniwersyteckim prowadzi do obniżenia poziomu tego wykształcenia. Przyczyn ewolucji uniwersytetów oraz miejsca nauki w społeczeństwach jest wiele. Część z nich poddano analizie w niniejszym artykule. Idea universitas została potraktowana jako typ idealny. W opozycji do niej przedstawiana jest koncepcja „uniwersytetu przedsiębiorczego”, która zdaje się dominować obecnie w Polsce. Biorąc pod uwagę zmiany społeczne w ostatnich kilkudziesięciu latach, wspomniana wyżej teza nie jest tak oczywista do udowodnienia i dlatego pojawia się wątek polemiczny wobec tego założenia.

The article presents memories of the student period and scientific career of retired university teachers in 1947. The background to the narration about the way of conducting classes and relations with students are the assumptions of the philosophy of dialogue. This theory has its impact on the practical aspect, because it results from both pedagogy and didactics based on dialogue. The aim is to determine the importance of dialogue in the academic career of retiring academic teachers. Information obtained from lecturers using narrative intelligence techniques may indicate a high level of dialogue both at work and in interpersonal relations. However, the impact of the philosophy of dialogue on the conduct of lecturers during classes and after their completion in relation to students was not always fully understood by them during their lifetime. Tekst prezentuje wspomnienia dotyczące okresu studenckiego i kariery naukowej emerytowanych nauczycieli akademickich z rocznika 1947. Tłem do narracji o sposobie prowadzenia zajęć i relacjach ze studentami są założenia filozofii dialogu. Teoria ta ma swoje przełożenie na aspekt praktyczny, gdyż wynikają z niej zarówno pedagogika, jak i dydaktyka oparta na dialogu. Celem jest określenie znaczenia dialogu w karierze naukowej nauczycieli akademickich przechodzących już na emeryturę. Do badania wykorzystano technikę wywiadu narracyjnego. Informacje uzyskane od wykładowców mogą wskazywać na dużą rangę dialogu zarówno w pracy, jak i w kontaktach międzyludzkich, choć oddziaływanie założeń filozofii dialogu na postępowanie wykładowców w stosunku do studentów podczas zajęć i po ich zakończeniu nie zawsze było całkowicie przez nich uświadamiane w czasie ich trwania.

The article focuses on the analysis of the autobiographical narrative interview with Helga Kuske. Narrator, born in the post-war decade, in East Germany, experiences biographically the symbolic universe of the German Democratic Republic as well as the trajectory associated with the biographical difficulties of coping during the systemic transformation. Case study of Ms Kuske life story oscillates between an attempt to capture her biography in the context of the post-war history of East Germany and a study of her life history with reference to the concept of the symbolic universe of Berger and Luckmann. The text also aims to show the relationship between individual biographical experience and collective processes on the example of the impact of GDR mechanisms on the process of the controlling the life course of the GDR population. Artykuł skupia się na analizie autobiograficznego wywiadu narracyjnego z Helgą Kuske. Narratorka, urodzona w powojennej dekadzie, w Niemczech Wschodnich, doświadcza biograficznie uniwersum symbolicznego Niemieckiej Republiki Demokratycznej, a także trajektorii związanej z trudnościami biograficznymi radzenia sobie w okresie transformacji systemowej. Analiza przypadku Pani Kuske oscyluje między próbą uchwycenia jej biografii w kontekście powojennej historii Niemiec Wschodnich a studium historii jej życia w odniesieniu do koncepcji uniwersum symbolicznego Bergera i Luckmanna. Tekst ma także na celu wskazanie zależności między jednostkowym doświadczeniem biograficznym a procesami kolektywnymi na przykładzie działania wschodnioniemieckich mechanizmów kontrolowania przebiegu życia mieszkańców NRD.

Two books edited by Kevin Young (2016, 2017) present the global landscape of the sociology of sport. The authors give the characteristic of this subdiscipline in their countries. The statements are based on some common key question. But there is a lack of Poland in these analysis. Thus, this text delivers the brief description of sociology of sport in Poland. The review is focused on its three aspects: the past, the present and the future. W dwóch wydanych niedawno publikacjach pod redakcją Kevina Younga (2016, 2017) przedstawiony został światowy pejzaż socjologii sportu. Autorzy poszczególnych rozdziałów tej publikacji, reprezentujący różne państwa, zostali poproszeni o opisanie rodzimego statusu tej subdyscypliny w oparciu o zbiór pytań kluczowych dla jej scharakteryzowania. Wśród analizowanych krajów nie pojawia się jednak Polska. Niniejszy tekst jest zatem próbą opisania kondycji polskiej socjologii sportu przez pryzmat trzech jej aspektów: przeszłości, teraźniejszości i przyszłości.

The article addresses the problem of emergence, reproduction and reconstruction of local communities as well as relations between communality and locality in shaping local communities in contemporary cities. Starting from the discussion of the ecological and psychosocial trends in the analysis of local communities and their evolution towards the concept of new locality and new communality, the article points to a gap between these two approaches in analyzing community phenomena in contemporary cities, and thus the need to reintegrate both aspects for a better understanding of community-forming processes in modern cities. The concept of urban scenes is proposed as a conceptually valuable field for the exploration of these processes, in which the phenomena of new locality and the new community are permeating. As a conclusion, the concept of socio-cultural opportunities structure is proposed. Thus, the article provides an answer to the question about the essence of cultural mechanisms by means of which cultural practices structure territorial social entities. Artykuł podejmuje problem procesów emergencji, reprodukcji i rekonstrukcji wspólnot lokalnych oraz relacji między wspólnotowością i lokalnością w kształtowaniu społeczności lokalnych we współczesnych miastach. Wychodząc od omówienia nurtu środowiskowego i psychospołecznego w analizie społeczności lokalnych oraz ich ewolucji w kierunku koncepcji nowej lokalności i nowej wspólnotowości, artykuł wskazuje na swoistą przepaść w analizowaniu zjawisk wspólnotowych we współczesnych miastach między tymi dwoma podejściami, a tym samym podkreśla konieczność rein­tegracji obu aspektów dla lepszego zrozumienia miejskich procesów wspólnototwórczych. Zapropo­nowana zostaje koncepcja scen miejskich jako wartościowego konceptualnie pola dla eksploracji tych procesów, w których przenikają się zjawiska z zakresu nowej lokalności, jak i nowej wspólnotowości. W konkluzji sformułowana zostaje koncepcja lokalnej struktury możliwości społeczno-kulturowych. Tym samym artykuł udziela odpowiedzi na pytanie o istotę mechanizmów kulturowych, za pomocą których praktyki kulturowe strukturują terytorialne całości społeczne. Artykuł powstał w ramach projektu badawczego pt. „Kulturowe mechanizmy strukturacji miejskich wspólnot lokalnych”, finansowanego przez Narodowe Centrum Nauki (numer grantu: 2016/23/B/HS6/03891).

The article presents choosen author’s and co’authors results of researches of public spaces conducted in polish cities. The attention is focused on these city spaces which acquire the status of a place. Results of the researches show that this process concern especially central and historical city’s spaces and some recreational areas. The theoretical basis of the article are theories of public space as well as classical (Tuan, Libura) and contemporary (Massey, Castello) concepts of place. Contemporary concepts of place focus on the dynamics, negotiative and sometimes conflictuality of the processes of place creation. The consumer character of place is also included in such point of view. Such an interpretation means that typical non-places (Auge), eg shopping centers, can become places for some residents of contemporary cities. W artykule zaprezentowane są wybrane wyniki autorskich i współautorskich badań nad przestrzeniami publicznymi polskich miast. Uwaga skoncentrowana zostanie na tych przestrzeniach miejskich, które nabywają status miejsca. Taka sytuacja, jak wskazują wyniki badań, dotyczy szczególnie centralnych i historycznych przestrzeni miejskich oraz atrakcyjnych terenów rekreacyjnych.W warstwie teoretycznej w artykule znajdą się odwołania zarówno do teorii miejskiej przestrzeni publicznej, jak i klasycznych (Tuan, Libura) oraz współczesnych (Massey, Castello) ujęć teorii miejsca. W tych ostatnich zwraca się uwagę na dynamikę, negocjacyjność, a czasem konfliktowość procesów tworzących miejsce. Nie pomija się także komercyjnego i konsumpcyjnego charakteru miejsca. Taka interpretacja powoduje, że typowe nie-miejsca (Augé), np. centra handlowe, mogą dla niektórych mieszkańców współczesnych miast stawać się miejscami. Finansowanie ze środków Narodowego Centrum Nauki przyznanych na podstawie decyzji DEC-2013/09/B/ HS6/00418

This article is a continuation of the academic project “Academic Lodz in Biographies”. The aim of the text is to reproduce, on the basis of interviews, narrative and biographical experiences of retired employees of the University of Lodz. In particular, the article is dedicated to the special relationship between a master and a student. An attempt was made to answer the questions about who could be the so-called “Great” masters, and how in their biographical stories the narrators describe their masters. The material was collected with the help of biographical-narrative interviews according to the approach of Fritz Schütze. Key words: narrative interview, social role of the scholar, master, scientific worker, student. Niniejszy artykuł stanowi kontynuację projektu badawczego „Łódź akademicka w biografiach”. Celem opracowania jest odtworzenie na podstawie wywiadów narracyjno-biograficznych doświadczeń biograficznych emerytowanych pracowników Uniwersytetu Łódzkiego, w szczególności dotyczących relacji mistrz–uczeń. Podjęto próbę odpowiedzi na pytania o to, kim byli „mistrzowie”, oraz jak w swoich opowieściach biograficznych ukazują swoich mistrzów/mentorów badani. Materiał badawczy został zebrany z zastosowaniem metody wywiadu biograficzno- -narracyjnego zgodnie z ujęciem Fritza Schützego.

This text presents the results of a research project conducted with children aged 8–11, and shows how children understand various aspects of health or healthy lifestyles. Physical activity and sport are, according to children, among the most important elements in healthy lifestyle. What is important here is the moral value ascribed to these activities. One who „runs, rides a bike, swims”, almost automatically becomes not only healthy, but also moral. An opposite attitude is not only lack of health, but also poor moral conduct (eg. addictions). In the children’s narratives such concepts as „good” and „healthy” were used interchangeably. While children present ambivalent attitudes towards various requirements of modern healthy lifestyles, physical activity and sport are positively valued areas. Children defined activity as not only „good”, meaning healthy, but also satisfactory. In the opinions of children, physical activity and sport can take place in various spaces, and practitioning them goes in line with their concept of a child. Opracowanie to przedstawia wyniki badań prowadzonych wśród dzieci w wieku 8–11 lat, dotyczących tego, jak rozumieją one różne aspekty zdrowia czy zdrowego stylu życia. Wśród najistotniejszych komponentów dbania o zdrowie dzieci wymieniały ruch. W zebranym materiale istotne jest przypisywanie przez rozmówców wartości moralnych tym aktywnościom. Człowiek, który „biega, jeździ na rowerze, pływa”, jest kimś nie tylko zdrowym, ale i moralnym. Przeciwieństwem zaś takiej postawy jest nie tylko niezdrowy tryb życia, lecz także niski poziom moralny (np. uleganie nałogom) oraz wzmacniająca ten nieprzychylny obraz odpychająca fizyczność. W narracjach dzieci określenia „zdrowe” i „dobre” traktowane były często wymiennie. Dzieci traktują ruch nie tylko jako obszar „dobry”, czyli zdrowy, lecz także – przynoszący satysfakcję. W opinii uczestników badań, dla sportu i ruchu jest miejsce w różnych, nie zawsze kojarzonych z nimi przestrzeniach, a ich praktykowanie jest spójne z ich wizją tego, co to znaczy być dzieckiem. Projekt został sfinansowany ze środków Narodowego Centrum Nauki przyznanych na podstawie umowy nr 2014/15/B/HS3/02477.

The text is devoted to the Polish artist, film director and educator Grzegorz Królikiewicz (1939–2017). In this case study the author undertakes the matter of the whole legacy of the artist pleacing it in the frame of creative personality conception. The leading theoretical concept for the sociological study of the artist’s attitude is artistic mythology. In artistic attitude of Grzegorz Królikiewicz the author percives an innovator of film art, an historiosopher and prophet, a reformer of society, but above all a compassionate persons of a poor, humiliated and lost people. Analyzing the achievements of the artist and pedagogue (PWSFTviT) the autohor is following his works: films, shows, personal testimonies and critical texts writen by director, as well as selected articles from the film studies field. In total there are 8 feature films, 37 documantary films, 21 TV shows, moreover 10 theater plays and 10 books – theoretical studies. Tekst poświęcony jest polskiemu artyście, reżyserowi filmowemu i pedagogowi, Grzegorzowi Królikiewiczowi (1939–2017). W niniejszym studium przypadku autor podejmuje kwestię całościowej spuścizny twórcy, osadzając ją w ramach koncepcji osobowości twórczej. Wiodącym pojęciem teoretycznym dla socjologicznego studium postawy artysty jest mitologia artystyczna. W postawie twórczej Grzegorza Królikiewicza autor dostrzega innowatora sztuki filmowej, historiozofa i proroka, reformatora społecznego, ale przede wszystkim „człowieka współczującego” ludziom biednym, upokorzonym, przegranym. W analizie dorobku artysty-pedagoga (wykładowcy PWSFTviT) bierze pod uwagę jego dorobek twórczy w postaci filmów i widowisk, osobiste wyznania i teksty krytyczne reżysera, a ponadto wybrane teksty filmoznawcze. Łącznie jest to 8 filmów fabularnych, 37 dokumentów filmowych, 21 spektakli telewizyjnych, ponadto 10 sztuk teatralnych i 10 książek – studiów teoretycznych.

The article adresses the problem of increasing cultural diversity of Wroclaw’s inhabitants which is a result of intensive migration of citizens of other countries to the city. For the majority of Wroclaw inhabitants experiencing cultural diversity is a new experience started in 1990’s . Based on the empirical data we try to present opinion of foreigners about their relationships with Polish inhabitants of Wroclaw as well as the attitude of Polish inhabitants of Wroclaw towards foreingers who in the growing numbers live in Wroclaw. In the light of the research data, secondary data and the review of literature one can pose a thesis about transformation of relatively ethnically and culturally homogenous Wroclaw community into multicultural community that is characterized by a positive and negative effects of thereof. Artykuł podnosi problem zwiększonej różnorodności kulturowej mieszkańców Wrocławia, która jest rezultatem intensywnej migracji do miasta obywateli innych państw. Dla większości mieszkańców Wrocławia doświadczanie kulturowej i etnicznej różnorodności jest no­wym doświadczeniem, zapoczątkowanym w latach 90. XX wieku. Na podstawie danych empirycz­nych staramy się zaprezentować opinie obcokrajowców o ich relacjach z polskimi mieszkańcami Wrocławia, jak również stosunek polskich mieszkańców Wrocławia do obcokrajowców, którzy co­raz liczniej zamieszkują Wrocław. W świetle danych empirycznych, danych wtórnych i przeglądu literatury można postawić tezę o transformacji względnie jednorodnej etnicznie i kulturalnie spo­łeczności Wrocławia w wielokulturową społeczność charakteryzującą się zarówno pozytywnymi, jak i negatywnymi konsekwencjami owej wielokulturowości.

In this article we present the results of the analysis of transcribed narrative biographical interviews that were carried out with retired professors of the Institute of Sociology (University of Łódź) who began their university education in 1965. Therefore the members of this group were representatives of a generation that was born just after the Second World War. The conversations focused on their memories concerning their university education in the years 1965–1970 and later academic work, which together form the communicative memory of this generation. The first part of this article is focused on the brief description of the relation between the ideological doctrine and the status of sociology as a science. It’s second part contains an analysis of the aforementioned transcriptions which is divided into two main problem areas: the formative experiences connected to the events of march 1968 and the relations between great scientists and their students taking the form of a master – follower relationship , described by the rhetorical figure of the “master”. W artykule zaprezentowano wyniki analizy transkrypcji wywiadów narracyjno-biograficznych przeprowadzonych z emerytowanymi nauczycielami akademickimi Instytutu Socjologii Uniwersytetu Łódzkiego, którzy rozpoczęli studia w roku 1965. Byli oni zatem przedstawicielami pokolenia, które urodziło się tuż po II wojnie światowej. Rozmowy dotyczyły ich wspomnień związanych z dwoma okresami składającymi się na pamięć komunikacyjną tej grupy pokoleniowej: studiami w latach 1965–1970 oraz późniejszą pracą akademicką. Pierwsza część artykułu poświęcona została krótkiemu opisowi zależności między ideologiczną doktryną a statusem socjologii jako nauki. Druga część zawiera analizę transkrypcji dokonaną w dwóch zasadniczych obszarach problemowych: doświadczeń formacyjnych związanych z wydarzeniami marcowymi 1968 roku oraz relacji wybitnych naukowców z ich uczniami przyjmujących formę mistrz–uczeń, opisanej za pomocą retorycznej figury „mistrza”.

Demonstrating the social situation of the people with disabilities requires determining their position in relation to the rest of society, which makes it necessary to compare the relationships of people with disabilities and people without them. Adopting this perspective makes it possible to reflect and capture the structure of social networks of the people with disabilities. This helps to show the factors hindering the integration of this category with society and to show the dynamics which they are subjected to. The analysis of this phenomenon enables the use of network theory, which serves as a tool of re-creating and multi-dimensional analysis of the dynamic network of social relations, essential in demonstrating the degree of marginalization of people with disabilities. The main aim of the article is to describe the characteristics of social networks of the people with disabilities, which will help to re-create the processes happening within them as well as identify the factors that reinforce the marginalization of this category and hinder its full integration with society. For this purpose, the analysis of existing data from the Social Diagnosis 2011 and 2015 has been applied, which enabled to examine the structure of social networks of people with disabilities. Ukazanie położenia społecznego osób niepełnosprawnych wymaga określenia ich pozycji względem reszty społeczeństwa, co powoduje konieczność porównania relacji, w których uczestniczą osoby z deficytami sprawności i ludzie sprawni. Przyjęcie takiej perspektywy umożliwia odtworzenie i uchwycenie struktury sieci społecznych osób niepełnosprawnych. Pozwala to ukazać dynamikę integracji tej kategorii społecznej oraz wskazać czynniki ją utrudniające. Pokazanie tego zjawiska staje się możliwe dzięki zastosowaniu teorii sieci poprzez odtworzenie i wielowymiarową analizę dynamicznej sieci powiązań społecznych, która ma istotne znaczenie dla ukazania stopnia marginalizacji osób niepełnosprawnych.Zasadniczym celem artykułu będzie charakterystyka sieci społecznych osób niepełnosprawnych, co pozwoli odtworzyć zachodzące w ich ramach procesy i wskazać czynniki wzmacniające marginalizację tej kategorii i utrudniające jej pełne włączenie do społeczeństwa. W tym celu posłużono się analizą danych zastanych, pochodzących z Diagnozy Społecznej z roku 2011 i 2015.

The article focuses on the behavioral component of attitudes towards health and more specifically, on pro-health behaviours of women. The analysis shows that there are differences in health behaviours between women who represent different age categories. With age women change they concerning about health and the way they take care of this resource, which are influenced not only by biological factors. Cultural concepts of sex (gender) and age (gendered age) which exist in specific cultural model of society are also crucial. W artykule skoncentrowano się na komponencie behawioralnym postawy wobec zdrowia – zachowaniach prozdrowotnych kobiet. Ze szczegółowej analizy wypowiedzi wynika, że występują różnice w zachowaniach zdrowotnych pomiędzy kobietami reprezentującymi różne kategorie wiekowe. Wraz z wiekiem zmienia się troska o zdrowie oraz sposoby dbania o ten zasób, na co wpływają nie tylko uwarunkowania biologiczne. Istotne znaczenie mają również kulturowe koncepcje płci (gender) i wieku (gendered age) funkcjonujące w ramach danego kulturowego modelu społeczeństwa. Opracowanie powstało w ramach projektu „Kulturowe koncepcje płci i wieku a postawy kobiet i mężczyzn wobec swego zdrowia i wyglądu”. Projekt sfinansowany ze środków Narodowego Centrum Nauki przyznanych na podstawie decyzji nr DEC-2012/05/B/HS6/03793.

W rozważaniach podjęta jest refleksja nad obszarami i sposobami badań w zakresie socjologii wsi, prezentowanymi w dwóch ostatnio opublikowanych podręcznikach z tego zakresu. Obydwa, chociaż mają ambicje odniesienia do globalnych zjawisk i problemów, tak naprawdę sku -piają się na zagadnieniach dotyczących obszarów tzw. Globalnej Północy, z niewielkimi wyjątkami dotyczącymi Europy Wschodniej i Ameryki Łacińskiej. Zasadnicze jednak różnice między obydwoma podręcznikami są dwie. O ile w pierwszym (z roku 2006) ważna jest kwestia perspektyw analityczno-teoretycznych (tzw. teoretycznych koordynatów), o tyle w drugim (z roku 2016) istotniejsze są zagadnienia dotyczące rozmaitych bardziej szczegółowych kwestii, którym poświęcono odpowiednie fragmenty analiz. Ponadto w pierwszym opracowaniu brakuje wyraźnego wstępu i zakończenia, co świadczyć może o większej autonomii poszczególnych podejmowanych w analizach kwestii. Natomiast w opracowaniu drugim obszerna ilość szczegółowych analiz wymusza sformułowanie jakichś ogólniejszych uwag ze strony redaktorów tomu. Różnice między nimi świadczą o tym, że w ciągu 10 lat socjologia wsi (czy raczej studiów nad obszarami wiejskimi) doświadczyła efektów inter- i transdyscyplinarności, co spowodowało wymieszanie rozmaitych wątków i perspektyw analiz, które nie dają się łatwo wyodrębnić w bardziej autonomiczne perspektywy analizy obszarów wiejskich. In this analysis, based on the content of two handbooks, some considerations concerning ways and areas of rural studies have been considered. Both handbooks have been designed as kinds of global analyses. In fact, both of them have been focused on the so-called Global North issues, with a few exemptions concerning Eastern Europe and Latin America. At the same time, there are some differences between both handbooks. While in the first one (published in 2006) some leading theoretical coordinates seem to be of primary importance, in the second one (published in 2016) some more peculiar analyses seem to dominate the whole discourse. Moreover, in the first handbook, the lack of major introduction and conclusion have been quite visible. It means that considerations focused on particular theoretical coordinates have been more autonomous. Quite contrary, in the second handbook, a whole number of quite specific analyses has required some significant remarks prepared by the editors. These differences have led to the conclusion that in the last 10 years rural studies have experienced some important impacts of inter- as well as trans-disciplinarity leading to combinations of various themes and analyses not easily forming more general and autonomous perspectives on rural issues.

The article deals with the issues of advocacy and its interpretation in the social sciences (sociology, social policy, social work). Tensions in the area of advocacy for persons with disabilities and disability associated with the change of paradigm defining disability (towards the social model), and in the face of possible subpolitics (politics of equality, diversity policy) were identified. These processes have consequences for the individual professional groups, including social workers and social work. The professional activities of social workers (in social work) include professional advocacy for weaker groups (in this case – disabled people). In the end we put the questions on the model of advocacy of disabled people and the problem of disability, recommended in the activities helping professions to a changing paradigm for defining disability. W artykule podjęto zagadnienia rzecznictwa i jego interpretacji w naukach społecznych (socjologia, polityka społeczna, praca socjalna). Zidentyfikowano napięcia w obszarze rzecznictwa w odniesieniu do osób niepełnosprawnych oraz problemu niepełnosprawności związane ze zmianą paradygmatu definiowania niepełnosprawności (w kierunku modelu społecznego) i w obliczu możliwych subpolityk (polityka równości, polityka różnorodności). Procesy te mają swoje konsekwencje dla poszczególnych grup zawodowych, w tym pracowników socjalnych, a także dla kondycji pracy socjalnej. W działania zawodowe przedstawicieli służb społecznych (w pracę socjalną) wpisane jest profesjonalne rzecznictwo na rzecz grup słabszych (w tym wypadku – osób niepełnosprawnych). W zakończeniu tekstu postawiono pytania o model rzecznictwa osób niepełnosprawnych i wobec problemu niepełnosprawności zalecany w profesjonalnych działaniach zawodowych „pomagaczy” (helping professions) w obliczu zmian paradygmatów definiowania niepełnosprawności.

The twentieth century brings the growing pace of change and dynamic development of science. The combination of these factors creates both demand and hope for a rational, effective and scientific knowledge of the future. Some of these hopes have focused on futurology as a discipline oriented not only on research, but also on shaping the future. The dynamic development of predictive scientific activities, numerous studies and publications did not result however in full recognition of futurology as a scientific discipline. This text presents the basic methodological problems of studies on the future, ways of understanding the futurology as a separate discipline, perspectives and paradigms in futures studies. These considerations will be complemented by a few examples showing the prognostic potential of futures studies in the social sciences. Wiek XX obok rosnącego tempa zmian przynosi dynamiczny rozwój nauki. Połączenie tych czynników tworzy zapotrzebowanie oraz nadzieję na racjonalne, skuteczne i naukowe poznanie przyszłości. Część tych nadziei zogniskowała się wokół futurologii jako dyscypliny ukierunkowanej nie tylko na badanie, ale także na kształtowanie przyszłości. Mimo dynamicznego rozwoju działalności prognostycznej, licznych badań i publikacji, futurologia nie uzyskała jednak miana pełnoprawnej i niebudzącej metodologicznych wątpliwości dyscypliny naukowej. Niniejszy tekst przedstawia podstawowe problemy metodologiczne związane z unaukowieniem studiów nad przyszłością, sposoby rozumienia futurologii jako odrębnej dyscypliny oraz paradygmaty postrzegania przyszłości. Rozważania te zostaną uzupełnione o kilka przykładów prognostycznych obrazujących potencjał studiów nad przyszłością w obrębie nauk społecznych.

The aim of this article is to show the impact of resources of human capital (education, physical health and mental wellbeing) on shaping the subjective quality of life of inhabitants of the five post-industrial cities which are located in Poland, Russia, Lithuania, Hungary and Turkey. An attempt will be made to answer the question which of the resources of human capital significantly differentiate the level of quality of life of the respondents and what are the similarities and differences between the studied communities. The results of the research show that the selected human capital resources are rather weak models explaining the differences in the subjective quality of life of the examined populations although the level of the influence of this variable system is diversified in the communities of different cities. Human capital resources cannot therefore be regarded as universal indicators of the subjective quality of life in a group of surveyed post-industrial cities. The component of human capital that differentiated the assessment of one’s own life the most was psychic wellbeing, but its significance also varied. Celem artykułu jest określenie znaczenia głównych zasobów kapitału ludzkiego (wykształcenia, zdrowia fizycznego i samopoczucia psychicznego) w kształtowaniu subiektywnej jakości życia mieszkańców pięciu miast poprzemysłowych położonych w Polsce, Rosji, na Litwie, na Węgrzech i w Turcji oraz wskazanie podobieństw i różnic, jakie występują w tym względzie między poszczególnymi ośrodkami. Podjęta zostanie próba odpowiedzi na pytanie, który z czynników w większym stopniu różnicuje poziom jakości życia badanych oraz jakie podobieństwa i różnice występują między badanymi zbiorowościami. Zaprezentowane rezultaty badań słaniają do wniosku, iż wybrane zasoby kapitału ludzkiego stanowią raczej słaby model wyjaśniający różnice w subiektywnej jakości życia badanych zbiorowości, choć poziom oddziaływania tego układu zmiennych jest różny w zbiorowościach poszczególnych miast. Zasobów kapitału ludzkiego nie można zatem traktować jako uniwersalnych predykatorów subiektywnej jakości życia w grupie badanych miast poprzemysłowych. Komponentem kapitału ludzkiego najsilniej różnicującym poziom ocen własnego życia było samopoczucie psychiczne, jednak jego znaczenie także było zróżnicowane. Projekt finansowany był ze środków Narodowego Centrum Nauki. Numer projektu: 2011/01/B/HS6/02538.

In this article, the author considers the role of non-linear careers in the initial period of professional life. The non-linear careers are defined as not systematic and not always foreseeable path, which do not run through homogenous spheres of professional activity but fit well into the space of contemporary, global labour market and provide solutions to adapt to liquid modern reality. The basic issues, faced by the author, are non-linear careers seen as a means of exploration and used to build a portfolio of professional experiences by young people if they are implemented. Are they deliberately planned or are they the result of economic pressure. What is the attitude of youth and young adults to the non-linear character of the career, whether this kind of career path is considered to increase the chances on the labour market or not? The reflections are supported by the analysis of the results of survey conducted among non-stationary students. The starting point of the presen­ted research is the results of earlier exploratory analyses conducted by the author. This allowed to distinguish two main models of nonlinear careers: first model in which is used unrelated knowledge and skills and the second based on a single core competence which is used in various sectors. Isolated models are used in the research presented in the article to determine the type of career of the respondents. The career path of the respondents is also analysed in terms of the intention of the occupational activities undertaken as part of career management. W artykule autorka podejmuje rozważania dotyczące roli karier nieliniowych w początkowym okresie życia zawodowego człowieka. Kariery nieliniowe nie przebiegają systematycznie i w jednolitych sferach działalności zawodowej, ich przebieg nie jest więc łatwy do przewidzenia. Tego typu kariery wpisują się w przestrzeń współczesnego globalnego rynku pracy i stanowią rozwiązania pozwalające na dostosowywanie się do płynnej rzeczywistości. Podstawowe zagadnienia stawiane przez autorkę dotyczą tego, czy realizowane kariery nieliniowe przez młodzież i młodych dorosłych: 1) są postrzegane jako sposób na eksplorację; 2) są wykorzystywane do budowania portfela doświadczeń zawodowych przez młodych ludzi; 3) na ile są świadomie planowane, a na ile są wynikiem przypadku lub przymusu ekonomicznego; 4) jaki jest stosunek młodych ludzi do nieliniowego charakteru kariery, czy tego rodzaju ścieżka zawodowa jest uznawana jako zwiększająca szanse na rynku pracy, czy wręcz przeciwnie. Rozważania literaturowe zamieszczone w pierwszej części artykułu zostały wsparte wynikami badań ankietowych przeprowadzonych wśród 162 studentów studiów niestacjonarnych. Punktem wyjścia prezentowanych badań są wyniki wcześniejszych analiz eksploracyjnych, które pozwoliły na wyodrębnienie dwóch głównych modeli karier nieliniowych. Wyodrębnione modele są wykorzystane w badaniach prezentowanych w artykule do określenia typów karier respondentów oraz ich oceny przez badanych pod względem między innymi przydatności na rynku pracy. Przebieg karier respondentów jest analizowany także pod kątem intencjonalności podejmowanych działań związanych z pracą w kontekście zarządzania własną karierą.

The appearance of the dysfunction affects in a specific way the functioning of the human, his environment, the relationships with others. A physically disabled person needs skills that allow him/her to regain self-reliance, self-esteem. The activities of many institutions aim at providing equal opportunities, working against all of the many forms of discrimination, social and professional included, against physically disabled/handicapped. However, despite the multiple actions undertaken, the social alienation of the people with various motor dysfunctions can be observed. One of the most interesting initiative that meets the needs and expectations of the handicapped/physically disabled people, especially those after spinal cord injury, is the idea of community/environmental rehabilitation that originated in the United States, and then developed in Sweden as an Active Rehabilitation movement. In Poland, Foundation for Active Rehabilitation (FAR) is an organization that promotes and implements the ideas of an active rehabilitation. It is a non-governmental organization, established on the initiative of “wheelchair users for wheelchair users”. In this paper we present the results of research of the effects of various forms of Active Rehabilitation supporting the process of the social activation of the physically disabled, aiming at their inclusion in the mainstream of social life, and the increase of their independence in life. Particular emphasis is placed on the role of personality model in the Active Rehabilitation. Pojawienie się dysfunkcji wpływa w określony sposób na funkcjonowanie człowieka, jego środowisko, relacje z innymi. Osoba z niepełnosprawnością ruchową potrzebuje umiejętności, które pozwolą jej odzyskać samodzielność, poczucie własnej wartości. Działanie wielu instytucji nakierowane jest na wyrównywanie szans, przeciwdziałanie dyskryminacji społecznej i zawodowej. Mimo wielotorowych działań, nadal zauważa się wykluczenie społeczne osób z różnorodnymi dysfunkcjami. Jedną z ciekawszych inicjatyw, wychodzącą naprzeciw potrzebom i oczekiwaniom osób niepełnosprawnych ruchowo, zwłaszcza po urazie rdzenia kręgowego, jest idea rehabilitacji środowiskowej, mająca swój rodowód w USA, a rozwinięta w Szwecji jako ruch Aktywnej Rehabilitacji. W Polsce propagowaniem i realizacją aktywnej rehabilitacji zajmuje się organizacja pozarządowa – Fundacja Aktywnej Rehabilitacji (FAR), która powstała z inicjatywy „wózkowiczów dla wózkowiczów”. W niniejszym artykule zostały zaprezentowane wyniki badań efektów działań Aktywnej Rehabilitacji, wspierających proces aktywizacji społecznej osób niepełnosprawnych ruchowo, a mających na celu aktywne włączanie tych osób w nurt życia społecznego, zwiększanie ich niezależności życiowej. Szczególny nacisk został położony na rolę wzorca osobowego w Aktywnej Rehabilitacji.

Numer 62 czasopisma „Folia Sociologica” obejmuje siedem artykułów dotyczących w zdecydowanej większości diagnozy nowych aspektów, tradycyjnych problemów społecznych, a mianowicie: trudności w dostępie do rynku pracy, niepełnosprawności, narkomanii, przestępczości i sieroctwa społecznego, ze wskazaniem na ich cechy i konteksty charakterystyczne dla współczesnego społeczeństwa, głównie polskiego.