Search

Bp Olszański z całą pewnością jest jednym z najbardziej zasłużonych pasterzy w dziejach Kościoła katolickiego na Ukrainie. Zważywszy na to, że jeszcze za życia wyróżniał się on opinią świętości, a po śmierci nieprzerwalnie odbierał kult prywatny, w 2019 r. rozpoczęto przygotowania do jego procesu beatyfikacyjnego. W charakterze powoda sprawy wystąpiła diecezja kamieniecko-podolska. W lutym 2019 r. postulator sprawy przedłożył bp. Dubrawskiemu prośbę o wszczęciu dochodzenia na temat heroiczności cnót bp. Olszańskiego. Po wysłuchaniu opinii rady kapłańskiej biskup kamieniecko-podolski zwrócił się do Konferencji Biskupów z prośbą o wyrażenie osądu na temat słuszności rozpoczęcia sprawy. Uzyskawszy pozytywną opinię Konferencji w listopadzie 2019 r., bp Dubrawski skierował do Kongregacji Spraw Kanonizacyjnych prośbę o nihil obstat. 17 grudnia 2021 r. w odpowiedzi na wniosek biskupa kamieniecko-podolskiego wspomniana wyżej dykasteria stwierdziła brak przeszkód ze strony Stolicy Apostolskiej. Uroczyste otwarcie procesu beatyfikacyjnego odbyło się 23 lutego 2023 r. Na obecnym etapie prowadzenia sprawy beatyfikacyjnej trudno jest określić, jak ona będzie się toczyła dalej, zwłaszcza że jej realizacja została znacząco utrudniona przez eskalację wojny rosyjsko-ukraińskiej.

Niniejszy artykuł ma na celu omówienie cech charakterystycznych reportażu ekologicznego w kontekście głównych założeń paradygmatu określanego mianem dziennikarstwa ekolo­gicznego. Przedmiotem badań, przeprowadzonych przy wykorzystaniu metody close reading oraz wypracowanych w obszarze ekokrytyki praktyk „zielonego czytania”, są dwa tomy reportażowe: „Betonoza. Jak się niszczy polskie miasta” Jana Mencwela oraz „Atlas dziur i szczelin” Michała Książka. W artykule postawiono hipotezę, iż autorzy tych prac, mimo że z odmiennych perspektyw przedstawiają roślinną historię miasta, tworzą teksty wpisujące się w ramy dziennikarstwa dokumentarno-interwencyjnego. Badania wykazały, że wspólnym mianownikiem obu ekoreportaży jest myślenie o ochronie miejskiej przyrody w kategoriach etycznych i eksponowanie przez reporterów performatywnego charakteru ich publikacji.

Der Podcast ist ein Format, das zu den Wünschen der Zeit passt: Er bietet eine gezielte, individuelle Suche nach Information oder Unterhaltung, ist abrufbar und hörbar zu jeder Zeit und an jedem Ort. Der von Vera Katzenberger, Jana Keil und Michael Wild von der Universität Bamberg herausgegebene Sammelband beleuchtet die Perspektiven und Potenziale dieses noch jungen Mediums. Die zwanzig versammelten Beiträge bieten einen fundierten und vielseitigen Überblick zum Forschungsstand. In der Einleitung zeigen Katzenberger, Keil und Wild auf, wie sich Podcasts zu einem festen Bestandteil des Medienrepertoires von Hörerinnen und Kommunikatoren entwickelt haben. Für das Verständnis besonders wertvoll ist ihr Überblick zu den Bereichen und Darstellungsformen von Podcasts, in welchem sie darlegen, wie wichtig Innovation, Authentizität und Storytelling sind. Die anschliessende Unterteilung des Sammelbands in fünf Teile nach Kommunikator/-innen, Rahmenbedingungen, Inhalten, Rezipient/-innen und Perspektiven aus der Praxis erleichtert dabei die Orientierung.

The article provides information based on the unpublished royal accounts of John Albert preserved in the Central Archives of Historical Records in Warsaw and concerning the diplomatic relations between the Polish ruler and Stephen, the Voivode (hospodar) of Moldavia, until 1495. After John Albert ascended the throne in 1492, the Polish court was visited by envoys from Moldavia. We know on the basis of the accounts that, for example, an envoy sent by the Voivode visited the king during a session of the Sejm in Piotrków in 1493. Next, from May to November 1493, a brother (frater) of the Voivode of Moldavia was a guest at the royal court during his stay in Poznań. The entries in the accounts also confirm the presence of two envoys from Moldavia during the King’s stay in Cracow at the beginning of 1494. Another envoy from the Voivode of Moldavia arrived in Cracow after the King’s return from the congress in Levoča in the second half of May 1494. At that time, John Albert sent one of his servants on a mission to Voivode Stephen. Towards the end of 1494, an envoy from Moldavia arrived at the royal court during John Albert’s visit to Elbląg. It is also known that the Voivode sent gifts – the King’s brother, i.e. Sigismund Jagiellonian, received “bridles made in Turkey” from him. The royal accounts do not provide any information about diplomatic relations between John Albert and Voivode Stephen after 1495. Therefore, we do not know what these were like in the period preceding the invasion of Moldavia in 1497. These sources were not used in the existing studies analysing King John Albert’s policy towards Moldavia, including those prepared in recent years.

Jan Wejher (Weiher), the starost of Puck (1580–1626), contributed to the importance of his family at the turn of the 16th and 17th centuries. Jan owed much to the protection of King Sigismund III, whose support he reciprocated primarily in the military field. Participation in the expedition of 1598 and the bold actions of Jan brought King’s recognition, who from then on constantly burdened him with important tasks. The article analyzes the early stage of Wejher’s career, which determined his later success. Wejher’s important task was being a member of a small but very competent group at the king’s side, working to regain the Swedish throne.

The article addresses the educational journey of Andrew Rey’s (Rej) (c. 1584–1641) son, Nicholas, and the ambassador’s cousin, Andrew (1616/1617–c.1664), which took place in 1637. The extensive and detailed diary of the Moravian scholar Jan Weselski-Laetus (1609–1656) allows us to reconstruct young Reys’ journey to England, to present the individual elements of the visited country and to reconstruct a precise itinerary of the travellers. The account offers rich educational material and selected descriptions adapted to the mental level of the young Reys’. The preceptor has skilfully woven the history of the British Isles and the cities visited into the narrative flow, as well as supplied it with the author’s comments.

The article presents the political activity of Jan Hupka – a Galician conservative, a member of the Conservative Club, then of the National Right Party, an advocate of the orientation towards Austria-Hungary, one of the closest associates of Władysław Leopold Jaworski. Jan Hupka’s area of activity included – first of all – activity within the framework of the Supreme National Committee, bringing humanitarian aid to the population of Galicia and the Kingdom of Poland, coordinating relief efforts for war invalids, legion veterans, widows and orphans of legionaries, as well as creating a network of employment offices, hospitals, health care centers, setting up vocational courses, funding relief for the needy. Jan Hupka’s political contacts with representatives of various political options and participation in the Legions’ recruitment campaign were also analyzed. Also shown is Hupka’s attitude towards the hierarchy of the Church, leaders of leading parties and political camps, as well as the events and processes taking place (e.g., the formation of the Legions, the formation and evolution of the orientation towards Austria-Hungary, the November 5 Act, the “oath crisis”, the rule of the Regency Council, etc.). In addition to discussing Hupka’s political activities, an attempt was made to determine the role he played both in Galician politics and in the milieu of Polish activists seeking opportunities for the rebirth of the Polish state based on an orientation toward the central states. The analysis was based on internally diverse source material (e.g., archival documents, the press, memoirs and diaries). Studies (compact works and scientific articles) played only a supporting role.

A paper presents a private legal compendium by Jan Palczowski — the land judge for nobility from Zator, entitled Polish laws most needed, from Latin, shortly gathered, into Polish translated, published for the first time in 1559, reprinted a few times later on. Palczowski prepared his work because of the incorporation of the Duchy of Oświęcim and Zator into the Polish-Lithuanian Commonwealth; however, it gained vast popularity in the whole country. Compared to other similar compendiums, Palczowski’s Collection was quite extensive. Selected provisions reflected problems typical for the average nobleman — a wealthy proprietor of the land. The way Palczowski’s compendium was edited suited the readers’ expectations. It did not contain any new elements (generally considered damaging at the time) and was focused on commonly accepted and known privileges and statutes. It seems like the judge from Zator was perfectly aware of the Polish nobility’s attitudes, opinions, and expectations. Thanks to that, his work was adequate for the taste of many recipients.

The article concerns the pre-war period in the scientific career of prof. Jan Wasilkowski. This period is associated with the University of Warsaw (from 1935, the Józef Pisudski University), where the scholar worked from the position of an assistant at the Civil Law Seminar (1924), through the habilitation and the degree of associate professor of private law (1929), then deputy professor civil law (1931) and finally associate professor (December 1936). As it turned out, the position of associate professor at the Józef Piłsudski University was not the first choice of the scholar who, in a letter to the Ministry of Religious Affairs and Public Enlightenment, first declared his willingness to be associated with his alma mater (the Jagiellonian University), where he studied and obtained a doctoral degree in 1923. However, by the decision of the Ministry, he took the position of an associate professor at the Józef Piłsudski University and after the war, as a full professor (1947), he reached the highest ranks of the legal world (Dean, Rector, First President of the Supreme Court, Chairman of the Codification Committee). However, the scholar’s pre-war career did not promise that he would become the most influential lawyer of the People’s Republic of Poland, because compared to younger scholars (e.g. Prof. Gwiazdomorski or Prof. Przybyszewski), he achieved the honors of professors and the corresponding reverences somewhat later.

Book review on Antonio Bueno García, Jana Králová, Pedro Mogorrón (eds.) (2020) De la hipótesis a la tesis en traducción e interpretación, Granada, Editorial Comares, řada Interlingua.

Artykuł prezentuje sposób, w jaki Jan Kasjan, przede wszystkim w Collatio Patrum XIV, radzi sobie z aintelektualizmem (czasem wręcz antyintelektualizmem) niektórych elementów tradycji monastycznej i erudycyjnym charakterem innych. We wprowadzeniu, zarysowane zostały ogólne uwarunkowania piśmienności (literackości) we wczesnym monastycyzmie (z uwzględnieniem świadectw o św. Antonim z Prologu do De doctrina christiana św. Augustyna oraz o abba Teodorze z De institutis coenobiorum Kasjana). W głównej części artykułu przeanalizowana została Collatio XIV, czyli rozmowa z abba Nesterosem o wiedzy duchowej. Obok klasycznych podziałów wiedzy oraz sensów biblijnych, omówione zostały: 1) medium przekazu samych dzieł Kasjana (pisanych, lecz zawierających pewną krytykę pisma, zwłaszcza samej tylko erudycji); 2) uniwersalności kultury pisma; 3) znaczenia pojęcia medytacji, w tym nocnej (niekoniecznie obejmującej jedynie nocną służbę liturgiczną, ale i czas przeznaczony na odpoczynek); 4) dynamiki rozwoju duchowego słuchacza/czytelnika Pisma św., w tym tytułowej trudności, charakterystycznej dla czytelnika młodego i wykształconego – przechodzenia od erudycji do doświadczenia. Głównym wnioskiem artykułu jest, że Kasjan reprezentuje wyważoną linię w kwestii chrześcijańskiego intelektualizmu (gnozy). Choć nie porzuca żadnej z intelektualnych zdobyczy swojego pierwotnego środowiska, którego problemy odzwierciedla Collatio XIV, to formułuje uniwersalną propozycję również dla chrześcijan niewykształconych, którzy mogą być uczestnikami nie tylko chrześcijańskiej praxis, ale również theoria.

Artykuł jest edycją i analizą tekstu aktu fundacyjnego zespołu instrumentalnego w kościele Bożego Ciała w Krakowie. Fundację w 1675 roku utworzył kanonik regularny – ks. Jan Brodowski. Otrzymane w spadku 6000 florenów polskich polecił zainwestować w dobra ziemskie, a spodziewany dochód roczny w wysokości 420 florenów miał zapewnić honoraria dla czterech instrumentalistów. Byli oni zobowiązani do uczestnictwa w Mszach św. w określone dni w roku. Zapis fundacyjny szczegółowo reguluje ich obowiązki.

Artykuł przedstawia testament, który nieznany skądinąd szlachcic, Jan Aleksander Dąbski, podyktował w 1639 roku w Bodzentynie – małopolskim mieście biskupów krakowskich. Testamenty szlacheckie upowszechniły się znacznie później niż mieszczańskie i ludzi Kościoła. Pojawiają się w większej liczbie dopiero od lat 30. XVII wieku. Testator pochodził z relatywnie niezamożnej szlachty księstwa siewierskiego, będącego własnością biskupów krakowskich. Źródło sugeruje, że był sługą w biskupim zamku w Bodzentynie. Testament ten jest jednym z bardzo nielicznych przekazów przybliżających relacje na dworze biskupa krakowskiego w czasach wczesnonowożytnych. Źródło to zasługuje na uwagę przede wszystkim jednak ze względu na rozbudowany wstęp określający poglądy religijne autora. Znacznie wykraczają one poza katechizmowe rudymenty. Testator akcentuje grozę Majestatu Boskiego, ale jednocześnie też miłosierdzie Boga jako odpowiedź na ułomność ludzkiej natury. Wzywa Zbawiciela, aby przybył w otoczeniu aniołów i zwyciężył nieprzyjaciół. Głęboko wierzy, że zbawienia dostąpić można jedynie przez całkowite poświęcenie Krzyżowi, za wstawiennictwem Maryi oraz Anioła Stróża. Przynajmniej niektóre z tych prawd wiary w podobny sposób formułowane były w kazaniach głoszonych w pobliskim klasztorze benedyktyńskim Świętego Krzyża w XV stuleciu. Jest więc prawdopodobna taka właśnie średniowieczna inspiracja postaw religijnych formowanych kazaniami lub w czasie spowiedzi w Bodzentynie w XVII wieku.

Jan Długosz, krakowski kanonik i kronikarz dziejów Polski, jest także autorem Liber beneficiorum – Księgi uposażeń katedry krakowskiej, kolegiat, klasztorów i parafii z terenu diecezji krakowskiej, którą spisywał od 1470 r. aż do śmierci w 1480 r. Jest to źródło powszechnie wykorzystywane przez historyków średniowiecza Polski. Korzystają oni z reguły z drukowanego wydawnictwa Liber beneficiorum z lat 1863–1864, opartego nie na czterotomowym oryginale z XV w., przechowywanym w archiwum krakowskiej kapituły katedralnej, lecz na XVII-wiecznych kopiach, także znajdujących się w tym archiwum. Ponieważ wydanie to nie było wolne od błędów, na co zwracali uwagę badacze już od XIX w., potrzebne stało się nowe, krytyczne wydanie Liber beneficiorum. Od 1966 r. kilku badaczy, głównie Stanisław Kuraś i Marek Daniel Kowalski, starało się ustalić genezę, źródła i strukturę autografu Liber beneficiorum oraz datację tego dzieła na podstawie kryteriów wewnętrznych: wydarzeń, osób itp. Autorka niniejszego opracowania dąży natomiast do ustalenia datacji poszczególnych tomów Liber beneficiorum, a nawet ich części, na podstawie znaków wodnych figurujących na papierze, na którym został spisany autograf Liber beneficiorum. Rozważania te zilustrowała wizerunkami analizowanych znaków wodnych, dodała również tabele, w których figurują składki poszczególnych tomów z występującymi w nich znakami wodnymi z datacją porównawczą z innych źródeł. Prześledziła także metodę sporządzania Liber beneficiorum, zwłaszcza części parafialnej, oraz dzieje autografu Księgi uposażeń po śmierci Długosza. Dating the origin of Jan Długosz’s Liber beneficiorum based on watermarks Jan Długosz, the Krakow canon and chronicler of Polish events, is also the author of Liber beneficiorum – registers of emoluments regarding Krakow’s cathedral, collegiate churches, monasteries and parishes from the Krakow diocese, which he wrote from 1470 until his death in 1480. It is a source that is widely used by historians of medieval Poland. They generally use the printed version of Liber beneficiorum from the years 1863–1864, based not on the four-volume original from the 15th century, stored in the archives of the Krakow Cathedral Committee, but on the 17th century copies, also found in the same archives. As this publication contained some mistakes, which researchers drew attention to in the 19th century, a new publication of Liber beneficiorum became necessary. From 1966, a few researchers, mainly Stanisław Kuraś and Marek Daniel Kowalski, tried to establish the genesis, source and structure of writing of Liber beneficiorum as well as the dating of this work based on internal criteria: events, people etc. The author of this work tries, however, to establish the date of particular volumes of Liber beneficiorum, and even their parts, based on watermarks on the paper Liber beneficiorum was written on. The author illustrates these with images of the analysed watermarks, as well as tables in which parts of particular volumes appear together with the watermarks in them and dating comparisons with other sources. She also investigates the method of creating Liber beneficiorum, especially the parish parts, as well as the events of the register of emoluments after Długosz’s death. KEY WORDS: Jan Długosz, Liber beneficiorum, watermarks, cathedral chapter, committee, collegiate church, parish, monastery

Na postawę życiową i zainteresowania naukowe Leopolda Jana Szersznika (1747-1814) wpłynęły zarówno czynniki związane z wychowaniem domowym, jak i edukacja instytucjonalna, na którą składały się: studia filozoficzne w jezuickiej akademii w Ołomuńcu, nowicjat w konwikcie jezuickim w Brnie, studia w Březnicy, a także nauka w akademickim kolegium św. Klemensa w Pradze, następnie w kolegium w Chebie i studia teologiczne w Pradze. W listopadzie 1775 roku L.J. Szersznik zdecydował o powrocie do Cieszyna. Z Czech przywiózł szereg książek, które były podstawą późniejszych zbiorów. Bazę jego wczesnej kolekcji stanowiły dzieła z dziejów Słowiańszczyzny, historii Towarzystwa Jezusowego oraz życia Bohuslava Balbína. Szersznik, który objął posadę profesora w gimnazjum w Cieszynie, postawił sobie za cel powołanie przy szkole biblioteki godnej nowych czasów. Gdy starania o pozyskanie odpowiednich woluminów okazały się nieskuteczne, postanowił oddać do użytku publicznego własne zbiory. Pozwolenie na urządzenie biblioteki nadeszło w 1801 roku i tę datę eksjezuita uznał za początek swej fundacyjnej biblioteki, która została otwarta w 1802 roku i stała się pierwszą publiczną placówką tego typu na terenie ówczesnego Śląska Austriackiego, a także jedną z pierwszych na obszarze obecnych ziem polskich. Do dziś zaliczana jest do najbardziej wartościowych śląskich zbiorów historycznych. Staraniem Szersznika i dzięki jego środkom finansowym zbiory liczące kilkanaście tysięcy woluminów, w tym manuskryptów, zostały odpowiednio zabezpieczone i uporządkowane według dawnego schematu działowego umożliwiającego orientację w księgozbiorze, który ostatecznie podzielono na 27 grup tematycznych i formalnych. Najobszerniejszy był dział poświęcony pracom historyków świeckich. Drugi pod względem wielkości to zbiór dzieł poetów, następnie matematyków i teologów, filozofów, prawników, ekonomistów, przyrodników, gramatyków, geografów. Szersznik zadbał, by zgromadzone woluminy służyły nie tylko jego uczniom, ale i kolejnym pokoleniom oraz by pożytek z nich mieli także przyszli mieszkańcy Cieszyna i goście, którzy zechcą odwiedzić to miejsce. Dzięki założonej fundacji zbiory eksjezuity do dziś stanowią chlubę miasta. Zgromadzone przez Szersznika dzieła to często białe kruki, których na próżno szukać w innych instytucjach. Kolekcja stanowi przykład biblioteki barokowo-oświeceniowej posiadającej oryginalny wystrój wewnętrzny, który do dziś można oglądać w Książnicy Cieszyńskiej. Zgodnie z życzeniem fundatora może służyć nie tylko rozwojowi nauki, ale także leczeniu duszy.

The Vasas’ letters to the writer and land judge from Zator – Jan Pisarzowski (1599–1679) Jan Pisarzowski (1599–1679) was a writer and land judge of Zator, who did not belong to the elite of power of the Polish-Lithuanian Commonwealth. However, in the collection of his correspondence, among letters written by middle nobles, there are notes sent by representatives of the House of Vasa – Ladislaus IV, Carol Ferdinand and John II Casimir. Their themes centered around requests for support at proceedings before the Crown Tribunal, undertaking efforts for endorsement of royal propositions by the local nobility, or accepting the role of royal envoy to the Zator sejmiks. It appears that the Pisarzowski letters, which are currently held at the Jagiellonian Library, present the political status of a representative of the middle nobility in a new light: of someone who did not belong to the state elite, but aspired to this role.

Ustanowienie w zrodzonym z Boga Ojca Synu-Logosie idealnych wzorów jest pierwotnym aktem stwórczym Boga, ujętego przez Jana Szkota Eriugenę jako Niestworzona Natura Stwarzająca, która powołuje do istnienia Stworzoną Naturę Stwarzającą. Bóg dokonał całości stworzenia jednym aktem. Stworzenie zaistniało jako proste i doskonałe według woli Boga. Eriugena uważa, że stworzenie w Logosie przyczyn prymordialnych zostało w Księdze Rodzaju opisane w formie procesu. Ten alegoryczny zapis stanowi źródło informacji o stworzonej rzeczywistości. Dla Eriugeny całe Pismo Święte jest pełnoprawnym źródłem informacji, ponieważ autorem Pisma jest zawsze prawdomówny Bóg. Stwórca pragnie, aby człowiek, który dokonał błędnego wyboru i utracił doskonałość, mógł powrócić do tego stanu, więc otwiera przed człowiekiem Księgę Natury, którą jest stworzony wszechświat oraz Księgę Pisma, którą jest Pismo Święte. Biblia, zawierająca symbole, nauki i opisy, została dana również współczesnej ludzkości, aby rozumna natura człowieka mogła nakierować go na drogę powrotu do Boga i stanu doskonałości. Analiza stworzenia oraz analiza Pisma Świętego powinny zbliżać człowieka do Boga. Wypowiedź egzegetyczna stanowi ważny aspekt interpretacji Pisma, więc Eriugena stawia warunki, które są konieczne lub stanowią wsparcie dla poprawnego wnioskowania. Warunki te dotyczą niesprzeczności pomiędzy wspomnianymi Księgami, roli ludzkiego intelektu w prowadzonych badaniach oraz znaczenia ludzkich autorytetów. Autor artykułu omawia wymagania, określone przez Eriugenę i dokonuje ich interpretacji uwzględniając fakt rozwoju różnych dziedzin współczesnej nauki.

St John the Baptist Orphanage and Changes in Orphan Care in the 18th Century. This paper looks at the care of orphans and the new welfare institutions that emerged in the second half of the 18th century. It traces changes in social care provision and its gradual transfer to local municipal authorities, and the rationale behind institutional care and support for the poor. Specifically, it focuses on the St John the Baptist Orphanage in Prague, which had the patronage of Maria Theresa. In the 18th and 19th centuries orphanages were few and far between, chiefly because of the high costs involved. Mostly they were founded by larger municipalities, benevolent societies or individuals. The St John the Baptist Orphanage differed not only in its founders – the Freemasons – but in its teachers, who were initially members of the Masonic Lodge, and it provided a good education by the standards of the day. The paper considers how the orphanage selected its charges and how it looked after them.

OPERATING OF THE SŁUCK SASH MANUFACTORY RUN BY JAN AND LEON MADŻARSKI IN THE LIGHT OF ECONOMIC DOCUMENTATION FROM THE NATIONAL HISTORICAL ARCHIVE OF BELARUS IN MINSK The noble outfit was one of the most popular and characteristic symbols of the old Polish Sarmatist culture. Kontush belts made from valuable fabrics belonged to its elements. The name “Słuck belts” is connected with a persjarnia [manufactory producing fabrics] in Słuck – the domain of the Radziwiłł family. It was in its heyday during the second half of the 18th century, when it was run by the Armenian Madżarski family. The article analyses documentation which concerns this issue and is kept in the National Historical Archive of Belarus in Minsk. This material is scrutinised in the context of economic activity of the princes Michał Kazimierz and Karol Stanisław Radziwiłł, orientalisation of noble tastes as well as the history of the Madżarski family.

W artykule zajęto się opracowaniem nauczania Jana Chryzostoma na temat gniewu zawartego w jego Homiliach na Ewangelię według św. Mateusza. Omówiono jedynie gniew człowieka, całkowicie pomijając zagadnienie gniewu Boga, które stanowi zupełnie odrębny problem badawczy. Na określenie gniewu Chryzostom używa dwóch rzeczowników greckich: ἡ ὀργή i ὁ θυμός, które w zasadzie stosuje zamiennie jako synonimy, nie podkreślając żadnych szczególnych niuansów znaczeniowych wyraźnie odróżniających je od siebie. Chociaż kaznodzieja nie podaje definicji gniewu, to jednak określa go jako namiętność (τό πάθος) i umieszcza go wśród innych wad, tym samym zaliczając go – zgodnie z klasyfikacją Platona – do namiętności gniewliwej części duszy. Gniew określa też jako chorobę, a personifikując go mówi, że gniew to diabeł. Kaznodzieja podaje wiele przyczyn gniewu (zazdrość, posiadana władza, sytuacje zagrożenia, lub tematyka głoszonych kazań, a przede wszystkim ludzka opieszałość i działanie diabła). Mówi też o zgubnych skutkach gniewu, który przede wszystkim niszczy relacje międzyludzkie, ale też szkodzi duchowości człowieka i prowadzi go do poważniejszych wykroczeń (np. krzywoprzysięstwo, nieprzyjaźń, obelgi, rękoczyny, a nawet zabójstwo). Z tego też powodu Chryzostom zwraca uwagę na zakaz gniewu wyrażony przez Chrystusa i św. Pawła oraz konieczność walki z nim, co jest istotnym elementem doskonalenia chrześcijańskiego. Podjęcie tych wysiłków przynosi duchowe owoce w postaci pokoju serca i uzyskania odpuszczenia grzechów. W końcowej partii artykułu poruszone zostało zagadnienie słusznego gniewu, który jest nie tylko dozwolony, ale też wskazany wobec tych, którzy grzeszą, aby dzięki gniewnemu upomnieniu poprawili się.

Artykuł znacznie poszerza dotychczasowy stan wiedzy na temat dziejów parafii pw. św. Jana Chrzciciela w Trzciance przed 1945 rokiem. Ustalono, że z pewnością istniała ona już na początku XVII wieku, a możliwe, że powstała jeszcze w wieku XVI. Do drugiej połowy XVIII wieku funkcjonowała jako parafia pw. Trójcy Świętej, następnie zmieniono jej wezwanie na obecne. Przez ponad trzy wieki kościoły i zabudowania parafialne kilkakrotnie padały ofiarą pożarów i były odbudowywane. Pierwsze dwie świątynie (sprzed 1628 r. i 1717 r.) były drewniane, dwie kolejne (1835 r. i 1917 r.) murowane. Parafia wielokrotnie zmieniała również państwową i kościelną przynależność administracyjną. Najstarsze zachowane księgi parafialne pochodzą z 1730 r. i przechowywane są w Archiwum Diecezji Koszalińsko-Kołobrzeskiej w Koszalinie. Dzięki kwerendzie w siedemnasto- i osiemnastowiecznych aktach wizytacji parafialnych z Archiwum Archidiecezjalnego w Poznaniu częściowo udało się odtworzyć informacje na temat niezachowanych ksiąg parafialnych, które mogły spłonąć w pożarze plebanii w Trzciance w 1730 r. Kwerenda w archiwach państwowych pozwoliła także na ustalenie miejsc przechowywania duplikatów trzcianeckich ksiąg metrykalnych pochodzących z XIX w.

A significant element of the “memory of the discipline” consists of shorter texts written on the occasion of a life milestone or the death of important personalities, above all biographical portraits, obituaries and commemorative texts – that is, genres of scholarly discourse which are typically placed in journals in the sections with titles such as “Notices” (and the like). This contribution focuses on the biographical portraits and obituaries written by Vladimír Šmilauer, Karel Hausenblas and Alexandr Stich, and further on the countless texts written about them by other authors. Attention is devoted first to the characteristic features and means of these genres: text titles, composition, rhetoric, and evaluative, figurative and playful expressions. Following the description of these genres is a characterization of Šmilauer, Hausenblas, and Stich, three outstanding scholars and teachers: what they had in common, where they differed, how they spoke and wrote. Their human characteristics (e.g., personal selflessness) emerge very clearly, especially from the commemorative texts, often informal and emotional, published by their students, colleagues and friends.

Ústav translatologie v letech 1991–2005: doc. Zuzany Jettmarové se ptala prof. Jana Králová

Ústav translatologie v letech 2006–2021: dr. Stanislava Rubáše se ptala prof. Jana Králová

Ústav translatologie od roku 2022 po současnost: dr. Tomáše Svobody se ptala prof. Jana Králová

Mit der Unterzeichnung der Behindertenrechtskonvention der Vereinten Nationen (UN-BRK) im Jahr 2014 gestand der Schweizer Gesetzgeber Menschen mit Beeinträchtigungen bezüglich Elternschaft erstmals mehr Selbstbestimmung zu. Trotz der rechtlichen Anerkennung einer Familiengründung ist das Bedürfnis nach eigenen Kindern bei beeinträchtigten Menschen nach wie vor gesellschaftlich umstritten. Die Studie zeigt, dass sich junge Erwachsene mit Beeinträchtigungen durchaus Kinder wünschen, wobei die Motive für/gegen Kinder mehrheitlich auf eigene Werte zurückzuführen sind. Auch wenn die Entscheidung meistens selbstbestimmt erfolgt, ist dennoch zu sehen, dass strukturelle Komponenten der Verwirklichung eines Kinderwunsches zuwiderlaufen. Zur Verhinderung solcher Ausgrenzungseffekte besteht für die Schweizer Behindertenpolitik weiterhin grosser Handlungsbedarf.

This study seeks to shed more light on the role of lexical synaesthesia (LS), a phenomenon exemplified by expressing one sense in terms of another (e.g., gustation for sound – a sweet melody), in the process of forming metaphorical collocations. Lexical synaesthesia is a fascinating intersection of sensory perception and linguistic expression, the investigation of which has proved to be significant for several reasons. Namely, it points to the complex workings of human conceptualization, the relevance of the embodied nature of language, and subsequently shows ways in which it affects the formation of collocational bonds. This notion came to the foreground when example analysis indicated that LS and metaphorical collocations are both motivated and enabled by the same cognitive processes: metonymy and metaphor. To investigate these phenomena closely, we conducted corpus-driven research to extrapolate examples of metaphorical collocations pertaining to the human senses. By analyzing a wide range of corpus data (enTenTen20), we aimed to uncover patterns and tendencies in how different senses are interrelated linguistically. The semantic analysis provided insight into the directionality of cross-modal mappings and information on semantically motivated collocational bonding in the field of human sensory experience. Our findings indicate that metaphorical collocations represent a preferred form of LS, with collocational bonds enabled by cross-modal mappings stemming from conceptual metonymy and primary metaphors. Moreover, collocational bonding in LS reaches the highest degree of semantic cohesion between collocational constituents when idioms are formed, as reflected in the low level of substitutability of the collocate. Based on corpus and lexical-semantic analysis, it has been concluded that metaphorical collocations present a useful category in investigations of semantic change, human cognition, conceptualization, and perception.

Faculty development involves activities that prepare faculty members to fulfill academic roles as teachers, educators, and leaders. In addition to personnel with specialized expertise in faculty development, most medical schools rely upon the contributions of occasional faculty developers for whom faculty development is not their primary responsibility or area of training. Recruiting occasional faculty developers, many of whom are also clinicians, to support faculty development programming can be challenging. In this article, we provide suggestions for how to successfully recruit and retain occasional faculty developers to provide education to medical faculty on teaching and other academic topics.