Search

Autorka omawia źródła i przykłady popularnego w ostatnich kilkudziesięciu latach w Polsce fenomenu literackiego, który nazwała spowiedzią (w formie wywiadów rzek, autobiografii, quasi-autobiografii): stojące za nim założenia, jego związki z sakramentem spowiedzi, ambiwalentny charakter. Za konstytutywny element tego zjawiska autorka uznaje obietnicę szczerości, prowadzącą do zawarcia przez autora z czytelnikiem paktu spowiedziowego, który jest definiowany na wzór Lejeune’owskiego paktu autobiograficznego. W artykule rozważane są cechy tak ukształtowanych tekstów oraz możliwe wynikające z zaistnienia tego fenomenu konsekwencje: w literaturze i w rzeczywistości pozaliterackiej.

Penitencjały, podręczniki praktyki spowiedniczej – to poradniki instruujące duszpasterzy, jak postępować z wiernymi głównie w sytuacji spowiedzi. Teksty te realizują cele retorycznego trybu doradczego (zachęcanie i odradzanie). Ucząc duszpasterzy pracy z wier­nymi, autorzy poradników posiłkowali się rozlicznymi środkami perswazyjnymi. Jednocześnie podawali gotowe narzędzia retoryczne do wykorzystania w trakcie rozmów z penitentami, takie jak: apostrofy, comminatio – zawierająca zapowiedź kary dla „niemądrego lekarza” – oraz congeries, enumeratio, a przede wszystkim liczne amplifikacje poprzez porównania (już sama koncepcja spowiednika jako lekarza opiera się na comparatio). Obok argumentów z analogii i z podobieństwa, powszechnie pojawia się tu argument z au­torytetu: autorzy poradników odwołują się do Biblii i do autorytetu ojców Kościoła. Wiele jest zdań o charakterze sentencjonalnym, wykorzystujących personifikację. Wszystkie te zabiegi zmierzają do uzmysłowienia wiernemu, jak ważną rolę w jego życiu spełnia duchowy lekarz – kapłan. Duchowemu medykowi też jednak grozi kara, jeśli wykorzystując swój urząd, sprowadzi chorego na manowce. Przywołane w artykule źródła pochodzą z różnych wieków (od średniowiecza do wieku XVIII) i z różnych obszarów Europy.

W wychowaniu św. Jan Bosko (1815-1888) zwracał uwagę na harmonijny rozwój człowieka. Wśród proponowanych środków fundamentalne miejsce zajmują sakramenty pokuty i Eucharystia. Zrywając z grzechem, pierwszy stanowi środek do przywrócenia komunii z Bogiem. Kluczową rolę w tym procesie odgrywa pokuta, spowiedź i postanowienie poprawy. Niezwykle ważna jest osoba spowiednika, który w imię Chrystusa odpuszcza grzechy. Eucharystia służy do zachowania komunii z Bogiem. On, jako pokarm działający w duszy młodzieńczej, daje młodym siłę do przezwyciężenia wszelkich trudności. Napełnia ich światłem i mocą do wewnętrznej przemiany ich woli w kierunku poszukiwania dobra. Jezus kształtuje duszę młodego człowieka, ponieważ przemienia w Siebie osobę, która Go przyjmuje.

W opracowaniu poruszona została tematyka Prawa Kanonicznego, która określa wymagania wobec kierowników duchowych w seminariach i domach formacyjnych. W pierwszej części opracowania przedstawiono standardowe wymagania stawiane spowiednikom w powyższym kontekście. Kierownictwo duchowe jest również zagadnieniem odrębnym od sprawowania sakramentu pojednania i temu właśnie poświęcona była druga część opracowania. Prawo kościelne mocno podkreśla konieczność oddzielenia forum wewnętrznego od zewnętrznego. Istotne jest również uwzględnienie potrzeb seminarzystów, osób konsekrowanych i sióstr zakonnych, aby zapewnić im swobodne korzystanie ze spowiedzi i kierownictwa duchowego.

W opracowaniu rozważono prawo kanoniczne, które określa wymogi dla kierowników duchowych w seminariach i zakonnych domach formacyjnych. W opracowaniu odniesiono się do obowiązku uszanowania stosownej tajemnicy informacji, dyskrecji, zachowania tajemnicy spowiedzi, respektowania dobrego imienia oraz intymności osób i ochrony ich danych osobowych. Tajemnica sakramentu spowiedzi jest uszanowana na forum polskiego prawa państwowego. Należy przypominać o należytej dyskrecji wobec informacji, które pochodzą z kierownictwa duchowego pozasakramentalnego. Kierownik jest wezwany do ochrony dobrego imienia i intymności osób, którym służy. Nowym wyzwaniem w tym odniesieniu jest ochrona dokumentów i informacji, zapisanych w formie cyfrowej, czy również kierownictwo dokonujące się za pośrednictwem Internetu. Temat ten wymaga dalszych badań.

W art. 178 pkt 2 k.p.k ustawodawca zapisał: „Nie wolno przesłuchiwaćjako świadków: (…) duchownego co do faktów, o których dowiedziałsię przy spowiedzi”. Ponieważ norma w nim zawarta odwołuje się doogólnych terminów (bo wspólnych dla wielu Kościołów i wspólnot religijnych), ale i za razem niezdefiniowanych w k.p.k., jak chociażby termin„duchowny”, stosowanie przedmiotowego zakazu dowodowego okazujesię napotykać na trudności interpretacyjne. Biorąc pod uwagę powyższe problemy, głównym celem, jaki przyświecał autorowi przy powstaniu tego artykułu, było określenie desygnatów terminu „duchowny” z art. 178 pkt 2 k.p.k dla Kościoła rzymskokatolickiego. Dla jego realizacji autor określił kryteria wewnętrzne i zewnętrzne omawianego pojęcia, co z kolei okazuje się nieodzowne w opisaniu zakresu podmiotowego przywołanej normy.

Obecność dużej liczby osób z zaburzeniami psychicznymi wśród wiernych Kościoła katolickiego wymaga pogłębionej refleksji duszpasterskiej na temat podejścia do nich. Są obdarzeni szczególną wrażliwością i ponadprzeciętnymi potrzebami duchowej opieki. Kościół stara się wspierać takich ludzi, kształtując wrażliwość na ich obecność w różnych środowiskach i wzywając do objęcia takich osób opieką. Artykuł stanowi konceptualizację specyfiki zaburzeń psychicznych w kontekście sakramentu spowiedzi i zaproponowano w nim zestaw zasad działania umożliwiających jej właściwe przeżycie przez te osoby.

Instytucję tajemnicy spowiedzi należy rozpatrywać w kontekście sakramentu spo­wiedzi. Tajemnica spowiedzi odnosi się do treści wyznanych w czasie spowiedzi indy­wi­dualnej, podczas gdy penitent w sposób sekretny wyjawia spowiednikowi swoje grze­chy. Tajemnica spowiedzi w prawie kanonicznym ma charakter bezwzględny. Ustawo­dawca kościelny stwierdza, iż nie istnieje żadna władza, która byłaby w stanie zwolnić podmiot zobowiązany do zachowania tajemnicy spowiedzi z tego obowiązku. Naru­sze­nie tajemnicy w prawie kanonicznym postrzegane jest jako złamanie prawa i jako takie jest usankcjonowane właściwymi karami. Ustawodawca w kan. 1388 Kodeksu Prawa Kanonicznego z 1983 r. czyni rozróżnienie między bezpośrednią i pośrednią formą na­ruszenia tajemnicy, które obwarowane są obligatoryjną karą. W pierwszym przypadku spowiednik podlega ekskomunice wiążącej mocą samego prawa, zarezerwowanej Sto­licy Apostolskiej, w drugim – powinien być ukarany stosowną karą. Ponadto, tajemnica spowiedzi oraz przestępstwo naruszenia tajemnicy spowiedzi zostało uregulowane w Normae de gravioribus delictis z 2001 r. i Normae de delictis reservatis z 2010 r.

Copyright of Res Rhetorica is the property of Polish Rhetoric Society and its content may not be copied or emailed to multiple sites or posted to a listserv without the copyright holder's express written permission. However, users may print, download, or email articles for individual use. This abstract may be abridged. No warranty is given about the accuracy of the copy. Users should refer to the original published version of the material for the full abstract. (Copyright applies to all Abstracts.)

W opracowaniu rozważono prawo kanoniczne, które określa wymogi dla kierowników duchowych w seminariach i zakonnych domach formacyjnych. W opracowaniu odniesiono się do obowiązku uszanowania stosownej tajemnicy informacji, dyskrecji, zachowania tajemnicy spowiedzi, respektowania dobrego imienia oraz intymności osób i ochrony ich danych osobowych. Tajemnica sakramentu spowiedzi jest uszanowana na forum polskiego prawa państwowego. Należy przypominać o należytej dyskrecji wobec informacji, które pochodzą z kierownictwa duchowego pozasakramentalnego. Kierownik jest wezwany do ochrony dobrego imienia i intymności osób, którym służy. Nowym wyzwaniem w tym odniesieniu jest ochrona dokumentów i informacji, zapisanych w formie cyfrowej, czy również kierownictwo dokonujące się za pośrednictwem Internetu. Temat ten wymaga dalszych badań.

„Sakrament Sakramentów” bądź „Misterium Misteriów”, jak nazywana jest Święta Eucharystia to rekapitulacja tajemnicy ekonomii zbawienia człowieka. Jej znaczenie, rola i waga, jako centralnego miejsca żywego organizmu Kościoła, jest niepodważalna. Wszystko obraca wokół niej. To w Eucharystii życie liturgiczne, ale i życie każdego człowieka odnajduje swoją pełnię, cel i sens. Potrzeba odpowiedniego przygotowania człowieka do godnego przyjęcia Świętej Eucharystii podkreślana była od wieków, przez całą Tradycję chrześcijańską. Apostoł Narodów, jako jeden z pierwszych zajmuje się tym zagadnieniem pisząc: Przeto, ktokolwiek by jadł chleb i pił z kielicha Pańskiego niegodnie, winien będzie ciała i krwi Pańskiej. Niechże więc człowiek samego siebie doświadcza i tak niech je z chleba tego i z kielicha tego pije. Albowiem kto je i pije niegodnie, nie rozróżniając ciała Pańskiego, sąd własny je i pije. Dlatego jest między wami wielu chorych i słabych, a niemało umarło (1Kor 11,27-30). Niniejszy artykuł analizuje kryteria, które Matka Cerkiew wyznacza wiernym na drodze ku godnemu i przynoszącemu korzyść uczestnictwu w Kielichu Chrystusa i spotkania Wiecznego i Żywego Boga. W kolejnych akapitach kryteria te zostały przedstawione w formie tekstów św. Ojców oraz nauczania Kościoła.