Search

This research discusses the implementation of divorce and reconciliation regulations in Indonesia in the perspective of surah Al-Baqarah verses 228, 229 and 230. This research aims to find out specifically how the implementation of divorce and reconciliation regulations in Indonesia according to several commentators regarding surah Al-Baqarah verses 228, 229, and 230. The method used in this research is data collection method through library research. Data is collected by gathering information from various literature sources, including books, documentary materials, magazines, journals, and newspapers. From this research it can be concluded that the Marriage Law (UUP) and the Compilation of Islamic Law (KHI) regulate the procedures and conditions for rujuk in divorce. KHI pays attention to formal aspects such as the 'iddah period, reasons for rujuk, and women's rights, with in-depth interpretations from scholars such as Ath-Thabari, Ibn Kathir, and Al-Misbah. Divorce in Islam is regulated by both the KHI and the UUP, focusing on variations of divorce, such as talak raj'i and talak bain shughra. Al-Baqarah verse 229 provides a maximum limit on the granting of divorce, linking it to the 'iddah period, and affirming women's rights in the divorce process. Article 120 KHI addresses the serious consequences of divorce ba'in kubra (three-time divorce) which cannot be annulled outright. Although there is an opportunity to reunite after divorce ba'in kubra, the process involves marriage to a third party and divorce after passing the 'iddah period.

İslam toplumlarında sıklıkla talâk, şarta bağlanabilmektedir. Genelde bir şeyi teşvik etmek, engellemek, pekiştirmek gayesi ile yapılmaktadır. Söz konusu şart, karı koca ve üçüncü şahıslar ile ilgili olabileceği gibi alım satım gibi önemli-önemsiz her bir konuda olabilmektedir. Talâkın gerçekleşmesi bazen bir mekâna, geçmişteki bir olaya, gelecekteki bir olaya veya evliliğe bağlanabilmektedir. Bu çalışmamızda konu ile ilgili dört mezhebin yanında Caferî, İbazî, Zeydî ve Zâhirî mezheplerinin görüşlerini inceledik. Ahvâl-i şahsiyye kanunlarının ve muasır alimlerin yaklaşımlarını ortaya koyduk. Dört mezhep, İbâzîler ve Zeydîlere göre şarta bağlanan talâk meselesinde, şart gerçekleştiği takdirde boşama da gerçekleşmektedir. Zâhirî ve Caferîlere göre ise boşama gerçekleşmemekte, boşamanın Allah’ın emrettiği şekilde ve derhal boşanmayı ifade eden siygalarla yapılması gerekmektedir. İbn Teymiyye ve İbn Kayyim’e göre şarta bağlanan talâkın gayesi boşamak ise boşama meydana gelmekte, boşama kastı olmayıp talâkın yemin gibi kullanılması olduğu takdirde yemin hükümleri geçerli olup, boşama meydana gelmemekte, yemin kefareti gerekmektedir. Cumhurun görüşüne göre talâkın bağlandığı şartın aile hayatı ile ilgili olup olmamasına, kadınla kocanın birbirini sevip sevmemelerine, şartın konuluş gayesine ve Sünnî talâka uygun olup olmadığına bakılmamıştır. Konulan şartın iptal edilmesine ve bundan rücu‘ edilmesine izin verilmemiş, şartın gerçekleşmesi ile her hâlükârda talâkın gerçekleşmesine hüküm verilmiştir. Söz konusu şartın kadının yapabileceği bir şey olup olmadığı da değerlendirmeye alınmamıştır. Şartlı talâk bazen üç talâk ile yapılmaktadır ki dini ve toplumsal sıkıntılara sebep olmakta, karı koca birbirine haram hale gelmekte, aileler dağılmakta, birbirinden ayrılmak istemeyenler birbirlerine dönmek için çeşitli hilelere başvurmakta veya çözüm yolları arayışına girmektedirler. Modern dönemde ahvâl-i şahsiyye kanunlarında ve bazı İslam hukukçuları nezdinde şartlı talâkın hükmünün değişimi söz konusudur. Ahvâl-i şahsiyye kanunları şarta bağlanan talâkın ya her türlüsünü geçerli saymamakta ya da niyete göre boşama maksatlı olanları geçerli saymakta, yemin maksatlı olanları ise geçerli saymamaktadır. Bu iki görüş, talâk dairesinin kapsamının daraltılması noktasında insanların maslahatına olmuştur. Bazı ülkeler ise boşamanın mahkeme huzurunda olması şartını getirerek, boşamaya bir disipline ederek müneccez olmayan boşamalara engel olmuşlardır. Bu boşama sünnî boşamaya uygun olup olmama açısından değerlendirilmelidir. Kur’ân ve sünnetteki boşamalar derhal boşamayı ifade eden/müneccez olan boşamalardır. Şarta bağlı boşamalar müneccez olmadığından Sünnî talâka uymamaktadır. Nikah nasıl şarta bağlanamıyorsa, boşanma da şarta bağlanamamalıdır. Şarta bağlanılan talâkla, evlilikler geçici süreye bağlanmış olmakta, bu yönü ile geçici evliliğe benzemiş olmaktadır. Boşanma, ayrılma ihtiyacı olduğunda başvurulabilecek bir işlemdir. Başka maksatlara ve muamelelere alet edilmemelidir. Boşamanın şarta ve zamana izafe edilebilmesi, lafızların boşamalarda esas alınması talâk kapsamını çok genişletmiştir. Bu şekildeki bir talâk usulünün şeriatın koyduğu sınırları aştığını ve konuluş amacı çerçevesinden çıktığını görmekteyiz. Bu şekildeki boşamanın gerçekleşeceğine dair Kur’ân’da bir delil bulunmadığı gibi, Resulullah (sav) döneminde böyle bir boşama ve bu boşamanın gerçekleşeceğine dair bir rivayet de gelmemiştir. Bu durum Hz Peygamberden sonra ortaya çıkan bir mesele olup, ictihadî bir mevzudur. Talâkın sınırları ve kuralları vardır ki bunlara uyulmalıdır. Kur’ân ve Sünnet, talâk için belli bir prosedür getirmiştir. Bu prosedüre uymayan uygulamalar geçerli olmamalıdır. Cumhurun görüşünü destekleyecek bir nass olmaması, aile kurumuna zarar vermesi, bu şekildeki talâk biçiminin Kur’ân ve Sünnetle uyumlu olmaması ve bid‘î talâkların engellenmesi adına boşamanın gerçekleşmeyeceği görüşünü doğru buluyoruz. Şarta bağlanan talâk genelde yemin manasında kullanılsa da, şeriatta böyle yemin biçimi olmadığından yemin de sayılmamalıdır. Bu görüş aile kurumunu koruyan, makâsıdü'ş-şerîa ile uyumlu ve bu konudaki toplumsal problemlere bir çözüm olup, talâk kapsamının sınırlar altına alınması adına önemli bir adımdır.

İslam’da evlilik esas ve teşvik edilmiş bir başlangıç ve işlem iken boşama istisna ve hoş karşılanmayan bir sonuçtur. Kur’ân’da en fazla ve ayrıntılı hüküm aile hukuku ile ilgilidir. İslam hukukçuları ilgili âyet ve hadislerden hareketle evlenme ve boşanma hukukunu “nikâh” ve “talak” başlıkları altında düzenlemişlerdir. Konu ile ilgili bir kısım âyet ve hadislerde geçen ifadelerden hareketle söz konusu hukukî düzenlemelerin ahlakî yönlerini de dikkate almışlardır. İslam birçok hükümde olduğu gibi kendisinden önce toplumda var olan hükümler konusunda birtakım ta’dilatlar yapmıştır. Evlenme ve boşanma konusu da bunlar arasındadır. Câhiliye döneminde yapılan evlenme ve boşanmalara Hz. Peygamber’in risaleti ve Kur’ân’ın nüzulünden sonra yeni bir sisteme kavuşmuş ve insan onuruna yakışan hükümler getirilmiştir. Daha önce evlenilen kadınların sayısında ve boşama konusunda belli sınırlar olmadığı halde Kur’ân her iki konuda da önemli sınırlamalar getirmiş ve zaman zaman bunları “hudûdullah/Allah’ın yasal sınırları” kavramı ile ifade etmiştir. Evlenmeyi aile kurmak, huzur bulmak ve hısım olmak gibi gayelerle teşvik eden İslam, boşanmayı hoş karşılamasa da mecbur kalındığında caiz görmüştür. Boşanan eşler ve aileleri arasında husumet oluşmaması için de boşamayı bir prosedüre bağlamış, boşanma adab ve ahlakı getirmiştir. Bunun için hassas noktalara değinen Kur’ân boşanan veya boşanacak eşlerin şiddete başvurmadan, birbirine zarar vermeden ve düşman olmadan medeni ve insana yaraşır şekilde ayrılmalarını önermiştir. Bu makalede boşanma prosedürü ve ahlakı konusu ele Kur’ân, sünnet ve fıkıh perspektifinden ele alınacaktır. Âyetlerin genel ifadeleri dikkate alındığında usulüne uygun evlilik yaparak sıcak bir yuva kurup huzurla yaşamak üzere bir araya gelmek hem kadının hem de erkeğin fıtratının bir gereğidir. Nikâh akdinin konusunu ve amacını sadece cinsel tatmine indirgemek, bu önemli akdi basitleştirmektir. Fıkıh kitaplarında nikâh akdinin “milk-i müt’â” (cinsel yararlanma) üzerine yapılan bir akit olarak tanımlanması, bir yönüyle fakihlerin akit teknikerinin ve hür kadından yararlanmayı oturtmak istedikleri temelin belirlenmesinde yaşadıkları zorluğun bir gereğidir. Dolayısıyla evlenmek, sadece basit cinsel tatmin için değil, sekinet, meveddet ve rahmet semerelerini elde etmek içindir. Bunun içinde hayatın zorluğunu, acılarını, sıkıntılarını, mefsedetlerini ve problemlerini beraber göğüslemek, nimetlerini, maslahat taraflarını ve güzelliklerini de paylaşmak vardır. Fakihler bu akde, dini ve dünyevi bir takım maslahatlar bağlamışlardır ki, neslin korunması ve devamı, kadınların himâye edilmesi, cinsel haramlardan korunma, Hz. Peygamber’in iftiharına layık müminlerin sayısını artırma bunlardan bir kısmıdır. Bütün bunlara rağmen mizaçları uyuşmayan, bütün iyi niyetli gayret ve yaklaşımlara rağmen yukarıda belirtilen aşamaları takip ettikten sonra bu güzellikleri beraber yaşayamayacakları anlaşılan eşler düşman olmadan, ve şiddete başvurmadan iyilikle, güzellikle ve dost kalarak ayrılabilirler ve Kur’ân’a, sünnete ve Müslümanların hukuk ve ahlak birikimine uygun olan da bu şekilde ayrılmalarıdır. Evliliği teşvik eden, boşamayı ise teşvik etmeyip kaçınılmaz olduğunda prosedürünü ve ahlakını gösteren Kur’ân, her konuda olduğu gibi bu konuda da insana ve insani duygulara büyük önem vermiştir. Kadının aile hayatının erkeğin iki dudağı arasında olduğu yönündeki bazı yaygın söylemlerin aksine, Kur’ân evlenmeyi kolaylaştırırken boşanmayı belli bir prosedüre bağlayarak bir ölçüde zorlaştırmıştır. Anlaşmazlık yaşayan eşlerin barışıp eksiklerini anlayarak evliliklerini kurtarmalarını yeniden denemek için eşlerin ailelerinden hakemler tayin edilmesini talep eden Kur’ân’ın evliliği iki kişi arasında meydana gelen basit bir sözleşmeden ibaret görmediği aksine aile kurmaya ve kutsal bir yuva oluşturmaya yönelik bir akit olarak gördüğü anlaşılmaktadır. Yüce Allah evliliği meşru kılarken evlenmenin hikmet ve sebeplerine de işaret etmiş, bunu varlığının delillerinden saymış ve sekinet, mevedet ve rahmet evliliğini ideal evlilik olarak ortaya koymuştur. Bu esaslar bir araya gelmeyip eşler kalben birbirinden soyuduğunda da zorla ve zoraki bir evliliği devam ettirmeyi doğru bulmayıp boşamayı da meşru kılmış ve bunun nasıl olması gerektiğinin yollarını göstermiştir.

Bu çalışma daha önce Islamic Law and Society dergisinin 26. cilt (2019) 1-2. sayısında yayımlanan açık erişimli (https://doi.org/10.1163/15685195-02612P01) “Khul‘: Local Contours of a Global Phenomenon” başlıklı makalenin çevirisidir. Makalenin çevirisini yayımlamak üzere verdikleri izinden dolayı yazarlar Nadia Sonneveld ile Erin Stiles’a teşekkür ederiz. İslami boşanma yollarından birisi olan hul‘un çağdaş Müslüman toplumlardaki uygulamalarının incelendiğini bu makalede ayrıca hul‘un mahiyeti, hukukiliği ve sonuçları üzerinde durulmuştur. Makaleye hul‘un Kur’ân ve hadis literatüründeki dayanakları açıklanarak başlanmış, devamında ise modern Müslüman toplumlardaki uygulamalar aktarılmıştır. Hul‘un uygulama şekilleri ise hem halktan insanların hem de yasal uygulayıcıların bakış açısından anlaşılmaya çalışılmıştır. Makalede yapılan incelemeler neticesinde hul‘ ile ilgili temel meseleler tespit edilmiş ve bunlar Asya, Afrika ve Avrupa’da çeşitli kültürel, dinî ve yasal bağlamlarda hul‘un anlaşılma ve kullanımını kıyaslayan bir yaklaşım benimsenerek ele alınmıştır.

This research is based on the practice of divorce conducted outside the Religious Court session. Such practices show that the birth of the Compilation of Islamic Law was not immediately accepted by the community. People still think that the rules contained in classical fiqh are final and irreplaceable. Therefore, this research aims to see that the renewal of Islamic law, especially divorce, is a necessity. This research is a library research (library research). The primary source of data in this research is Presidential Instruction Number 1 of 1991 concerning the Compilation of Islamic Law. The theory used to analyze the data is the theory of depreciation (al-Qabḍ) and development (al-Basṭ) popularized by Abdul Karim Soroush. The results of this study show that the mechanism of divorce before the Religious Court is a form of development of the rules contained in classical fiqh. Therefore, this mechanism cannot be said to be a form of desacralization of classical fiqh.

Talaq is a termination of marital status which is prescribed under certain conditions, and its procedure has been regulated, both in Islamic Law and in the compilation of Islamic Law (KHI). This is library research which focused on library materials using a qualitative descriptive approach that leads to the textual juridical of Islamic Law and KHI, and examines what has been set in Islamic Law and from various books; then compared with the KHI so that can find out the differences and common ground between the two legal systems then can be a basis to be applied. By using this research method, it is concluded that the Law of fiqh allows talaq divorce based on the willingness of both parties or on the initiative of the husband/wife unilaterally. In fact, talaq divorce can be done without interference from the judiciary. Whereas in the rules of the Compilation of Islamic Laws, talaq outside the Court is not valid according to the perspective of Law No.1 of 1974 on Marriage and the Compilation of Islamic Law (KHI), although fiqh allows talaq outside the Court, it has no power in positive Law.

Bu yazının amacı, fıkıh kitaplarında çok ayrıntılı olarak ciltlerce kitap hacminde anlatılan aile ile ilgili konuları, belirli bir sistematik ve bütüncül bir yaklaşım içinde, ilgili ayet ve hadisler dışında fazla kaynak göstermeksizin, güncel yorumlarla zenginleştirerek özet halinde sunmaktır. Bu amaca uygun olarak, fıkıh kaynaklarında aile konusunun ele alınışı, İslam hukukunda ailenin önemi, ailenin nikâh yoluyla kurulması, aileye nesep yoluyla katılım, evlatlık, nikâh öncesi görüşme, eş seçimi, evlilikte denklik, evlenme engelleri, nikâhın rükün ve şartları, sahîh nikâhın sonuçları, karı-kocanın birbirine karşı hak ve sorumlulukları, ailede eşlerin görevleri, ana-babanın çocuklarına karşı sorumlulukları, çocuğun ana-babasına karşı sorumlulukları, çok eşlilik ve adalet, çocuklar arasında adalet, eşler arasında cinsellik ve sınırları, ailede dini terbiye, eğitim ve ibadet, aile içi mahremiyet, aile fertleri arasında din farklılığı, aile üyeleri arasında mirasçılık, aile içi sorunlar ve çözüm yolları, evliliği sona erdiren durumlar, kadının iddeti, boşanan kadının nafaka ve mesken hakkı, ayrılık sonrası çocuğu velayet ve hadânesi gibi konular üzerinde durulmuştur.

Male repudiation (cerai talak) at religious courts reveals important changes in contemporary practice of Islamic law in Indonesia. This paper addresses two salient features of repudiation, namely judicialization and limitation. Based on empirical studies at the religious courts in Lombok, this study gathered the data on repudiation through observation, interview and documentation. The data shows changing practice and meaning of Islamic marital dissolution due to judicialization, that is an administrative and bureaucratic processes of legal settlement at religious courts. Upon the introduction and application of modern codification of Islamic law, such as the Compilation of Islamic Law (Kompilasi Hukum Islam/KHI) enacted by Presidential Decree No. 1/1991 and Religious Judicature Act No. 7/1989 at religious courts, the influence of fiqh on Islamic divorce has diminished significantly. Such application not only creates judicialization but also causes limitation on the number of male repudiation, outnumbered by female-initiated divorce (cerai gugat). Talak, which is male domain under the conception of fiqh, is now a contested terrain by legal actors, such as men (husbands), women (wives) and judges. Consequently, judicialization of talak has reduced not only male power but also its practice at the religious courts. Cerai talak di pengadilan agama mencerminkan perubahan-perubahan penting dalam penerapan hukum Islam kontemporer di Indonesia. Artikel ini membahas dua fenomena mengemuka praktik talak, yaitu yudisialisasi dan limitasi. Berangkat dari penelitian empiris di pengadilan agama di Lombok dengan metode pengumpulan data melalui observasi, wawancara dan dokumentasi, penelitian ini meyingkap pergeseran pemaknaan dan praktik talak kontemporer. Hal ini disebabkan oleh yudisialisasi, yaitu proses administrasi dan birokratiasasi penyelesaian perkara di pengadilan agama. Pasca diperkenalkannya kodifikasi hukum keluarga Islam, seperti Kompilasi Hukum Islam melalui Instruksi Presiden No. 1/1991 maupun Undang-undang Peradilan Agama No. 7/1989, pengaruh fikih dalam hukum perceraian Islam berkurang secara signifikan seiring dengan pemberlakuan kodifikasi di pengadilan agama. Implikasinya bukan saja pada yudisialisasi, akan tetapi juga limitasi talak, yakni terbatasnya perkara cerai talak dibanding cerai gugat. Talak yang dalam norma fikih menjadi domain kuasa suami yang hampir mutlak, kini dalam praktiknya di pengadilan agama menjadi wilayah yang dikontestasikan oleh para aktor hukum, baik suami, istri maupun hakim sehingga berdampak pada limitasi talak, baik dari segi kuantitas perkara maupun kuasa suami dalam penyelesaian cerai talak.

Islamic law seeks the harmonious continuation of families and family structure, setting out detailed principles of family life in the main sources of sharī‘a, the Qur‘an and Sunna. That said, the termination of marriage is considered an acceptable solution by Islamic jurists, if the spouses do not fulfil their obligations toward each other due to inharmonious relationship or existing dissention and where there is no hope of reconciliation. This paper seeks to compare the types of divorce within the Ḥanbalī and Ja‘farī schools in order to shed light on the classical period divorce practices and the methodologies of these two schools. Successful divorces are categorised into wājib, mubāh, makrūh, or ḥaram according to their legal validity. In addition to this, divorce practices are also divided into four main types which extend from their implementation and procedural methods; ṭalāq, khulʿ, ṭāliq or tafwīḍ, and tafrīq. The research aims to compare the unilateral divorce right of the man (ṭalāq), woman-initiated divorce (khulʿ), conditional divorce (ṭāliq or tafwīḍ) and judicial termination (tafrīq) by focusing on the opinions of authoritative Ḥanbalī and Ja‘farī scholars. Applying textual comparative methodology and legal perceptual analysis, the study aims to uncover the existent connection between Islamic legal methodologies and different schools when the scholars address any problems and issues related to divorce practice. Although both schools use different methodologies and sources, the similarity of rulings prevail over the differences due to the fact that the marital issues concerning divorce are mainly solved with the main sources (aslī) rather than secondary sources (fer‘ī). This comparative research, therefore, aims to shed lights on the similarities between these schools and to clarify the differences regarding the interpretation of legal sources. At the same time, the paper seeks to identify the convergences and divergences between the divorce practices of the two schools. Comparative analysis of divorce types in Ḥanbalī and Ja‘farī schools intents to offer a broad perspective to explore the contemporary divorce practices in Muslim countries whose citizens are the followers of these schools. Instead of making a general comparison between the Sunnī and Shi‘ī traditions, the research aims to compare the classical Ḥanbalī school which forms the basis of family law in contemporary Saudi jurisprudence with the classical Ja‘farī school which forms the basis of family law in the contemporary Iranian jurisprudence. This comparison brings out the influence of the classical schools upon the modern jurisprudences of Saudi Arabia and Iran. [ABSTRACT FROM AUTHOR]

İslâm aile hukukuna göre nikâh akdinin sonlandırılmasında temel yöntem bireysel iradeye dayanan talaktır. Bununla beraber bazı durumlarda bu akdin yargı tarafından sonlandırılmasına ihtiyaç duyulmuştur. Söz konusu durumlar, mezhepler arasında farklı yaklaşımlara sahiptir. Bu çalışmada, Maliki mezhebine göre tefrik sebeplerinden hastalık ve kusur unsurları incelenmiştir. Konuya genel bir bakış açısı sağlama adına, giriş bölümünde tefrîk’in tarifi, mahiyeti ve hukuk sistemi içerisinde yer almasının dayanakları da ele alınmıştır. Hastalık ve kusur diye isimlendirdiğimiz durumlar, kaynaklarda uyûb-ı müştereke, uyûb-ı ricâl ve uyûb-ı nisâ ifadeleri eşliğinde zikredilmektedir. Bu ifadelere uygun olarak, hem erkek hem de kadında bulunan ayıplar (uyub-ı müştereke) “hastalık” başlığı altında, taraflarda bulunan cinsel hastalıklar da “erkekte bulunan kusur (uyub-ı rical)” ve “kadında bulunan kusur (uyub-ı nisa)” başlığı altında değerlendirilmiştir. Taraflarda bulunması söz konusu olan hastalık ve kusurun Mâlikî mezhebinde tefrîk sebebi olarak kabul edilmesinin gerekçeleri üzerinde durulmuş, bu gerekçeler doğrultusunda tıbbi gelişmeler dikkate alınarak günün şartlarına göre değerlendirme yoluna gidilmiştir.

It is a common thing that future brides and grooms have special preparation prior to their marriage. One of them is premarital education which aims to equip them with knowledge of what their rights and obligations are in order to maintain the longevity of their marriage. Among the knowledge that every future bride and groom must have is an understanding of the terms talak and khulu'', so it is expected that the couple do not play around using those two terms. The study is intended to examine the views of prospective brides' and groom's registered in the Office of Religious Affairs (KUA) in Medan about the terms talak and khulu'. Specifically, this study aims to investigate whether they understand the literal and the accurate meanings of the terminology as well as the consequences of the use of the terms talak and khulu''. Using a descriptive qualitative method, it was found that there are still many future brides and grooms registered in KUA in Medan, who have not fundamentally understood the terms. it could be concluded from this finding that the understandings of future brides and grooms in Medan about the terms talak and khulu'' are not sufficient, therefore, this study recommends that there is a need to add material about the two terms into pre-marital education conducted by KUA. In addition, it is also necessary to confirm the understanding of the future brides and grooms through a post-marital education examination. [ABSTRACT FROM AUTHOR]

Abstract Taklik divorce is a divorce in the fall or hang it on a case specific reasons that have been agreed upon. Addendum agreement with the divorce has different agreements in general in terms of closing the possibility of both parties to dissolve the agreement referred to in Article 46 paragraph (3) KHI addendum stating that the divorce agreement is not a treaty that must be held at each marriage. But once they fall addendum divorce irrevocably. In line with the contents of the divorce sigheh addendum, the addendum divorce in Marriage Legislation Indonesia entered the marriage treaty article. Legal implications that can arise when a husband is breaking pledges addendum divorce, it can be categorized as an offense, and the offense can be used as an excuse by the wife filed a complaint for divorce to the court religion. Key words: taklik separations, agreements, marriage Abstrak Taklik talak adalah talak yang jatuhnya di gantungkan pada suatu perkara atau alasan-alasan tertentu yang telah disepakati. Perjanjian taklik talak mempunyai perbedaan dengan perjanjian pada umumnya dalam hal tertutupnya kemungkinan kedua belah pihak untuk membubarkan kesepakatan tersebut sebagaimana disebutkan dalam Pasal 46 ayat (3) KHI yang menyatakan bahwa perjanjian taklik talak bukan suatu perjanjian yang wajib diadakan pada setiap perkawinan. Akan tetapi sekali ta’lik talak sudah diperjanjikan tidak dapat dicabut kembali. Sejalan dengan isi sighat taklik talak tersebut, maka taklik talak dalam Perundang-undangan Perkawinan Indonesia pun masuk pada pasal perjanjian perkawinan. Implikasi hukum yang dapat ditimbulkan adalah apabila suami melanggar ikrar taklik talak, maka dapat dikategorikan sebagai pelanggaran, dan pelanggaran tersebut dapat dijadikan alasan oleh istri untuk mengajukan tuntutan perceraian kepada pengadilan agama. Artikel ini ditulis berdasarkan penelitian hukum normatif dengan pendekatan perundang-undangan dan pendekatan konseptual. Kata kunci: taklik talak, perjanjian, perkawinan

Bu makalede eşlerin boşanmasıyla ilgili Kur’an hükümleri ele alınarak bunların Hz. Peygamberin sünnetinde ve Müslümanların örfündeki yansımaları izlenmeye çalışılmıştır. Talâk, tefrik, îlâ ve zıhar gibi boşanmayla ilgili kavramlar semantik yöntemle incelenirken; bunların sünnet, örf ve teamüller içerisinde uğradıkları kavramsal değişimler süreç analiziyle yeniden okunmaya çalışılmıştır. Rivayetler ayetlerle karşılaştırılarak nasların zahirî alanı belirlenmeye çalışılmış, yapılan tartışmalar üzerinden içtihatların delillerle ve delillerin gösterdiği hedeflerle uyumu test edilmeye çalışılmıştır. Geleneksel örf ve telakkilerin naslar karşısında oynadığı olumlu ve olumsuz rollere paralel olarak kavram ve telakkilerde meydana gelen istihalelerin izi sürülmüştür. Nasların reel ve ideal önerileriyle örf ve teamüllerin sunduğu veriler birlikte ele alınarak ahlakî ve sosyolojik temele oturan bir İslam hukuk telakkisinin imkânı aranmıştır.

Copyright of Studia Islamika is the property of Center for the Study of Islam & Society of UIN Jakarta and its content may not be copied or emailed to multiple sites or posted to a listserv without the copyright holder's express written permission. However, users may print, download, or email articles for individual use. This abstract may be abridged. No warranty is given about the accuracy of the copy. Users should refer to the original published version of the material for the full abstract. (Copyright applies to all Abstracts.)