Search

Iedereen kent de minister-president. Hij is de regeringsleider, voert het woord bij belangrijke debatten en vertegenwoordigt de regering in het buitenland. Veel minder bekend is zijn ambtelijke ondersteuning. Daarvoor is in 1947 het ministerie van Algemene Zaken (AZ) opgericht. Dat staat onder leiding van een secretaris-generaal (SG). Over die laatste gaat dit boek. De SG is de hoogste ambtenaar achter de regeringsleider. Maar wie hij is, wat hij doet, hoe hij werkt en wat zijn invloed is, dat is bij velen onbekend.De hoogste ambtenaar begint met een schets van de rol van de minister-president, de organisatie van AZ en de taak van de SG. Het bevat voorts portretten van de elf SG's die er sinds de oprichting zijn geweest. Ingegaan wordt op hun persoonlijkheid, hun manier van werken, hun invloed en hun verhouding met enerzijds de premier en anderzijds de rijksdienst. In een apart hoofdstuk worden hun collega's in acht andere landen beschreven. In het laatste hoofdstuk staat een aantal suggesties tot verbetering.Onder'Extra materiaal'is het rapport De hoogste ambtenaar in het buitenland te vinden, een uitgebreider overzicht van de hoogste adviseurs van de regeringsleider in acht andere landen.Roel Bekker (1947) studeerde rechten aan de Rijksuniversiteit Groningen. Van 1970-1992 werkte hij bij het ministerie van VROM, de laatste zeven jaren als plaatsvervangend SG. Van 1992-1998 was hij partner van TwijnstraGudde Management Consultants. In 1998 werd hij SG van het ministerie van VWS. Van 2007-2010 was hij SG Vernieuwing Rijksdienst. Van 2007-2014 was hij tevens bijzonder hoogleraar Arbeidsverhoudingen in de publieke sector aan de Universiteit Leiden.

Steeds minder burgers lijken overtuigd te zijn van de rechtvaardigheid van de overheid. Dat laten ze ook duidelijk merken, of het nu gaat om de toeslagenaffaire, de aanpak van klimaatverandering of de afhandeling van de aardbevingsschade in Groningen. Gevoelens van (on)rechtvaardigheid kunnen de aanzet geven voor verbeteringen en oplossingen, maar kunnen ook zuurstof geven aan verregaand wantrouwen en diepe onvrede.Wat verstaan burgers dan precies onder rechtvaardigheid? Wat de één rechtvaardig vindt, is dat voor de ander niet. En hoe kunnen bestuurders en ambtenaren dan beter omgaan met dit complexe en subjectieve begrip?In deze bundel bespreken auteurs vanuit verschillende invalshoeken en expertises hoe de overheid nu omgaat met het begrip rechtvaardigheid en hoe dat ook anders zou kunnen. De auteurs gaan in op conceptuele vragen omtrent rechtvaardigheid en op concrete beleidsvraagstukken. Duidelijk wordt dat wanneer de overheid het vertrouwen van burgers wil behouden of terugwinnen, zij de komende jaren meer aandacht zal moeten besteden aan rechtvaardigheidsvraagstukken in beleid en uitvoering. De uitdagingen en transities die Nederland in komende jaren wachten, zijn talrijk en onderling verbonden. Om die succesvol het hoofd te bieden, zou rechtvaardigheid weleens de belangrijkste voorwaarde kunnen zijn.Met bijdragen van: Beatrice de Graaf, Marjan Slob, René Cuperus, Ahmed Aboutaleb, Tim Meijers, Edwin Buitelaar, Yrla van de Ven, Joep Schoenmakers en Vinzenz Ziesemer, Jan-Willem van Prooijen, Paul Frijters, Roeland Spruyt en Alberto Alemanno.

Boemerangbeleid beschrijft een onderzoek naar de aard en oorzaken van hardnekkig beleidsfalen op de beleidsterreinen passend onderwijs en jeugdzorg. De auteur breekt een lans voor een langetermijnperspectief op de ontwikkeling en uitwerking van beleid, en bouwt dit perspectief op vanuit de institutionele theorie. Aan de hand van een viertal ‘historische narratieven'worden plausibele hypothesen afgeleid over de (ver)wording van het passend onderwijs- en jeugdzorgbeleid in ons land. Hierna volgt een nauwgezette reconstructie van de beleidshervormingen die zich in de afgelopen vier decennia hebben voltrokken. Dit leidt tot een even prikkelende als verontrustende conclusie: hervormingen worden primair ingegeven door de onbedoelde gevolgen van de daaraan voorafgaande hervorming. Beleid werkt als een boemerang. Het onderzoek sluit af met een reflectie op de wetenschappelijke en sociaal-politieke betekenis van dit inzicht.Sharon Stellaard (1982) deed dit promotieonderzoek als buitenpromovenda aan de Vrije Universiteit naast haar werk als programmacoördinator in de jeugdzorg. Het onderzoek vond plaats binnen de ZonMw Academische Werkplaats Transformatie Jeugdhulp – Samen op School.

Het vakgebied bestuurskunde heeft zich de afgelopen jaren bewezen. Via opleidings- en onderzoeksprogramma's, academische netwerken, internationale verbanden, publicaties, symposia en prijzen wordt gewerkt aan de versterking van het openbaar bestuur. Door de jaren heen is het bereik van bestuurskundigen gegroeid. De bestuurskunde draait niet enkel om de overheid, maar richt zich tevens op maatschappelijke dienstverlening, publiek-private samenwerking, coproductie van beleid en diensten en publieke waardecreatie. De laatste tijd werken bestuurskundigen bovendien aan maatschappelijke impact.Deze bundel gaat een stap verder. De auteurs laten zien dat het tijd is voor een meer ‘maatschappelijke'bestuurskunde, die zich nadrukkelijker en zichtbaarder richt op de analyse en aanpak van maatschappelijke vraagstukken. Dat is meer dan ‘maatschappelijke impact maken'. Dat is je verbinden aan andere academische disciplines en maatschappelijke velden, waarin de aanpak van concrete issues centraal staat. Denk aan klimaatadaptatie, duurzame landbouw, energietransitie, migratie, wonen, kansengelijkheid, georganiseerde misdaad, houdbare zorg en digitalisering.In elk van de hoofdstukken staat zo'n vraagstuk centraal. Auteursteams verkennen of en hoe de bestuurskunde bijdraagt aan de aanpak van ‘hun'vraagstuk. Wat is het vraagstuk eigenlijk, wat is de governance, welke bestuurskundige inzichten zijn relevant, levert de bestuurskunde een actieve bijdrage, hoe kan de rol van de bestuurskunde sterker worden?In de inleiding en uitleiding bespreken de redacteuren de opkomst van een maatschappelijke bestuurskunde en trekken ze conclusies. Zij laten zien dat de bestuurskunde stil, weinig zichtbaar en passief is, als het om allerlei vraagstukken gaat. De bestuurskunde speelt te veel op safe en kan spannender worden. Dat vraagt wel wat van de repertoires van ‘verbindende bestuurskundigen'.Deze bundel is gerealiseerd in het kader van het vijftigjarige bestaan van de Vereniging voor Bestuurskunde (VB) in 2023.

De Europese Unie vormt de belangrijkste innovatie van het moderne statenstelsel sinds het einde van de middeleeuwen. De Democratisering van de Europese Unie beschrijft en analyseert hoe de invoering van de rechtsstaatstoets de omslag van een traditionele confederatie naar een transnationale democratie teweeg heeft gebracht. Dit brengt met zich mee dat de EU niet meer beantwoordt aan de wetten van het Westfaalse stelsel van Internationale Betrekkingen en is uitgegroeid tot een nieuw soort internationale organisatie met een eigen, transnationaal bestuursmodel.Structurele veranderingen binnen het moderne statenstelsel zijn zeldzaam. Toch is de transformatie van de EU tot op heden onopgemerkt gebleven. De waarde van dit boek ligt erin dat de auteur de evolutie van de EU nauwgezet volgt en de afzonderlijke stadia in het proces onderzoekt. Deze werkwijze resulteert in een aantal opvallende uitkomsten. De EU is niet van bovenaf opgelegd, maar van onderop tot stand gekomen. Ze heeft zich niet volgens een vooropgezet plan ontwikkeld, maar is spontaan gegroeid. De EU is het beruchte democratisch tekort te boven gekomen door stapsgewijs – en soms tegendraads – te evolueren tot een democratische Unie van democratische Staten. Het belang van deze ontwikkeling voor het publiekrecht is vanuit wetenschappelijk oogpunt vergelijkbaar met de vervanging van het Ptolemeïsche model door het heliocentrische wereldbeeld van Copernicus en Galileï. De EU is niet alleen een nieuwe loot aan de stam van het internationaal recht, maar vormt als Europese democratie van staten en burgers ook een uitdaging voor de politieke theorie.

De laatste jaren is de verhouding tussen recht en overheid binnen maatschappelijke vraagstukken vrijwel dagelijks voorwerp van discussie en mediaberichtgeving. Recente voorbeelden zijn de nasleep van het toeslagenschandaal, de gevolgen van de PAS-uitspraak en de Urgenda-uitspraak en de invoering van de Omgevingswet. Juristen bij de overheid zijn publieke professionals die een rol spelen in het vormgeven van deze verhouding tussen recht en overheid binnen het overheidshandelen. Voor deze juristen zijn de grote maatschappelijke vraagstukken een constante bron van nieuwe en uitdagende juridische vragen, inzichten en dilemma's.In dit boek onderzoekt de auteur de manier waarop de naar schatting 15000 overheidsjuristen in Nederland in de dagelijkse praktijk invulling geven aan hun professionele rol. Daartoe presenteert hij onderzoeksresultaten van drie empirische studies onder bijna 500 overheidsjuristen. Daaruit komen overheidsjuristen naar voren als een beroepsgroep die gericht is op het beïnvloeden van beleids- en besluitvorming, het bijdragen aan het realiseren van maatschappelijke opgaven, het maximeren van de juridische kwaliteit en het laveren tussen rechter en bestuur.

Publiek-Private Samenwerking (PPS) is niet meer weg te denken uit de ontwikkeling en het management van publieke infrastructuur. Twee belangrijke argumenten bij de keuze voor PPS zijn samenwerking en meerwaarde. Wanneer publieke en private partijen samenwerken, zou er meerwaarde kunnen worden bereikt. Waarde die anders niet bereikt had kunnen worden. In de internationale literatuur gaat het dan over de collaborative advantage van PPS. Een aannemelijke en aantrekkelijke gedachte. Maar klopt die wel?In dit boek worden, door middel van een quasi-experimenteel onderzoeksdesign, de prestaties van en samenwerking in PPS-projecten – in de vorm van Design-Build-Finance-Maintain (DBFM) – vergeleken met een ‘controlegroep'van niet-PPS-projecten – in de vorm van Design-and-Construct (D&C). Op basis van harde projectendata, vragenlijstonderzoek en in-depth casestudies worden conclusies getrokken over prestaties wat betreft tijd, kosten, kwaliteit, innovatie en tevredenheid en over de invloed van samenwerking op prestatieverschillen tussen DBFM- en D&C-projecten.De meerwaarde van Publiek-Private Samenwerking voorziet in een evaluatie van de Nederlandse PPS-praktijk en informeert beleidsmakers, managers en onderzoekers over de effectiviteit en de werking van DBFM.

De aanpak van de coronacrisis vestigt onze aandacht opnieuw op een klassiek vraagstuk: de relatie tussen wetenschap en overheidsbeleid. Lange tijd leunde het kabinet sterk op de adviezen van het Outbreak Management Team, waarin vooral medische wetenschappers zitting hebben. Maar hoe verhoudt dit zich tot het primaat van de politiek?In deze essaybundel schrijven gerenommeerde auteurs, waar onder Jet Bussemaker, Wim Derksen en Huub Dijstelbloem, vanuit de werelden van wetenschap, politiek en het snijvlak daartussen over dit onderwerp. De essays variëren van theoretische beschouwingen over de wenselijkheid van empirisch onder bouwde wetgeving en de verschillen tussen de werelden van wetenschap en politiek, tot concrete verslagen van het samenspel tussen beleid en wetenschap in bijvoorbeeld een staatscommissie, en aanbevelingen om dit samenspel beter vorm te geven, zoals via experimenteerwetgeving.

Internet, individualisering, media en globalisering hebben een ander type samenleving gecreëerd, met veranderende eisen aan de overheid, het bedrijfsleven en aan burgers zelf. Dat heeft consequenties voor de beleidsontwikkeling. Menig ambtenaar worstelt met de vraag hoe hij/zij in de huidige wereld het beroep van beleidsambtenaar goed kan uitoefenen.Het boek Beleidsontwikkeling in de 21e eeuw. Hoe het anders kan (en zou moeten) biedt een nieuw conceptueel kader voor beleidsontwikkeling als een open proces waarin naast gebruikelijke stakeholders ook ongebruikelijke stakeholders en gewone burgers betrokken worden.Dit boek, Werkvormen voor open beleidsontwikkeling. Ambtelijk vakmanschap in de 21e eeuw, is daarop een praktisch vervolg, maar kan op zichzelf gelezen worden. Het biedt een groot aantal werkvormen aan om open beleidsprocessen vorm te geven. Voor een vlot keuzeproces is aan elke werkvorm een of twee van de volgende trefwoorden toegekend: intervisie, out of the box, toekomstverkenning, risicomanagement, probleemoplossing, evaluatie.In deze snel veranderende wereld wil dit boek de beleidsambtenaar inspireren met een variëteit aan werkvormen om hem/haar daarmee te faciliteren open beleidsprocessen met veel stakeholders vorm te geven!

Wat doe je als een opdrachtgever of leidinggevende iets aan je vraagt, waarvan je vindt dat dit niet passend is in jouw onderzoekspraktijk? Wat doe je met onderzoeksresultaten waarvan je weet dat ze politiek en maatschappelijk gevoelig liggen? En hoe geef je jouw maatschappelijke opvattingen op een integere manier een plek in je onderzoek?Er zijn legio situaties waarin je als wetenschappelijk onderzoeker lastige keuzes moet maken. Keuzes waar je vaak helemaal geen zin in hebt, omdat ze ingewikkeld zijn en je afhouden van je echte onderzoekswerk, kortom: onderzoeksgedoe. Toch heb je er waarschijnlijk geregeld mee te maken: in je relatie met collega-onderzoekers, met je werkgever, subsidieverstrekkers en opdrachtgevers. Hoe kun jij in dit soort situaties stevig in je schoenen blijven staan en keuzes maken die passen bij waar jij als mens en wetenschappelijk onderzoeker voor staat?In Onderzoeksgedoe geven we je handvatten om integer en effectief om te gaan met lastige onderzoekssituaties. We gaan in op wat integriteit in de onderzoekspraktijk inhoudt en laten je ook naar jezelf kijken: wat vind jij belangrijk? We reiken je tools aan om de situatie, jezelf en de ander te analyseren. Als je dat helder hebt, kan je bewust, creatief en integer omgaan met onderzoeksgedoe.Dit boek bevat – naast theorie – veel voorbeelden, reflectievragen en filmfragmenten (die je kunt bekijken op www.onderzoeksgedoe.nl). Tussen de hoofdstukken staan persoonlijke verhalen van mensen die met hart en ziel geloven in de kracht van wetenschap en werkzaam zijn binnen het brede palet aan kennisorganisaties.‘Onderzoeksgedoe is een boek met een positieve en vrolijke insteek. Het maakt het onderwerp integriteit licht en alledaags, zonder te beknibbelen op diepgang of af te doen aan de complexiteit van het onderwerp.'– Eppo Bruins, voorzitter Adviesraad voor wetenschap, technologie en innovatie (AWTI)

Vanaf het begin van de jaren tachtig van de vorige eeuw heeft zich wereldwijd een proces van decentralisatie van nationale stelsels van openbaar bestuur voltrokken. Veelal lag daaraan de verwachting ten grondslag dat decentralisatie leidt tot beter bestuur; tot meer democratie en politieke participatie, tot betere dienstverlening aan de burger en, meer in het algemeen, tot grotere maatschappelijke welvaart. Ook in Nederland heeft zich over de afgelopen vier decennia een weliswaar niet eenparig, maar per saldo onmiskenbaar proces van decentralisatie voorgedaan met als oogmerk de kwaliteit van het bestuur te verbeteren. De vraag is: wat zijn de daadwerkelijke effecten van decentralisatie geweest en wat zegt dit over de veronderstellingen en theorieën waarop het decentralisatiebeleid is gebaseerd?In deze studie wordt aan de hand van een nauwgezette analyse van zestien cases – van de decentralisatie op het terrein van de stadsvernieuwing in de vorige eeuw tot de recente decentralisatie van de jeugdzorg naar de gemeenten – nagegaan of de gunstige effecten die in het vooruitzicht werden gesteld, zijn gerealiseerd en welke factoren daarbij een rol hebben gespeeld.De auteurs ontwikkelden bovendien op basis van de geanalyseerde cases theorie die een verband legt tussen bepaalde kenmerken van bestuurlijke stelsels, bepaalde condities en bepaalde aspecten van de kwaliteit van bestuur. Daarnaast geven ze een beschouwing over hoe het na veertig jaar ervaring met het streven naar decentralisatie verder zou moeten.Effecten van decentralisatie is verplichte leesstof voor politici en ambtenaren die in het bestuur te maken hebben met het vraagstuk van de verdeling van taken en bevoegdheden over de verschillende overheidslagen en voor wetenschappers en studenten op het terrein van de politicologie, de bestuurskunde, de economie en het recht.

Het jaar 2020 was, als gevolg van de coronacrisis die zich aandiende, duidelijk een heel ander jaar dan andere jaren. Niet eerder in de recente geschiedenis had een pandemie zo'n grote invloed op ons dagelijks leven. In dit negende jaarboek in de reeks Lessen uit crises en mini-crises staat de coronacrisis centraal, maar worden ook verschillende mini-crises in deze bijzondere crisis beschouwd.In deze publicatie wordt ingegaan op de nationale crisisrespons, de rol van de veiligheidsregio's en op de ervaringen van burgemeesters. Daarnaast komen meer specifieke thema's aan bod, zoals het drama dat zich afspeelde in verpleeghuizen, de vele coronabesmettingen onder buitenlandse werknemers en de invoering van de mondkapjesplicht. De corona-uitbraak en de maatregelen die volgden én de demonstraties daartegen, brachten voor de GGD, de buitengewoon opsporingsambtenaren en de politie een grote werklast met zich mee. Deze en enkele andere beroepsgroepen komen eveneens aan het woord. Bijdragen zijn afkomstig van bestuurders en leidinggevenden uit verschillende sectoren en van wetenschappelijk onderzoekers.Deze uitgave kwam tot stand onder redactie van Vina Wijkhuijs en Menno van Duin en is bedoeld voor al diegenen die werkzaam of geïnteresseerd zijn in crisisbeheersing. De publicatie biedt vanuit verschillende perspectieven de nodige inzichten in de coronacrisis.

In Omwille van fatsoen onderzoekt Van der Zwaard de risico's van ‘institutionele vernedering'in de Nederlandse verzorgingsstaat. Verwonderd door het gemak waarmee politiek en beleid opvattingen over een menswaardig bestaan institutionaliseren, stelt zij dat de Nederlandse verzorgingsstaat in zijn streven om menselijke waardigheid voor iedereen te garanderen juist diezelfde waardigheid onder druk zet. Over deze stelling gaat Van der Zwaard met zowel klassieke als eigentijdse denkers in gesprek, daarbij geïnspireerd door filosoof Avishai Margalit en zijn verhaal over de fatsoenlijke samenleving.Van der Zwaard schetst in haar onderzoek een kritisch samenspel van mens, werk en taak in de Nederlandse verzorgingsstaat. Op grond daarvan analyseert zij de decentralisaties van 2015 en de opvattingen over menswaardig bestaan die daarin een rol spelen.“Het idee is dat je mensen leert zelfredzamer te worden. Daar ben ik mee opgehouden.”In de gemeente Utrecht observeert Van der Zwaard ontmoetingen tussen buurtteammedewerkers en inwoners. Daar krijgt de verzorgingsstaat gezicht en wordt duidelijk wat nodig is om mensen in hun waarde te laten. Buurtteammedewerkers nemen de ruimte om zich een beeld te vormen van de mensen die zij ontmoeten en ondersteunen. Dat lukt soms dankzij, maar vaker ondanks de opvattingen over menswaardig bestaan die zij van politiek en beleid meekrijgen.Dit onderzoek biedt actuele en relevante inzichten voor allen die betrokken zijn bij het streven naar menswaardige zorg.RecensiesRecensie Journal of Social Intervention 2023 Vol. 32, Issue 1

Recente crises en schandalen werpen een schril licht op het functioneren van politiek en democratie.In 2010 schreef Roel in't Veld het boek Kennisdemocratie. Daarin verkende hij de oplopende spanningen tussen politiek, media en wetenschap in samenlevingen als de onze. Democratie was en is een ijzersterk merk en een succesrijk besturingsmodel voor samenlevingen. Maar representatie als een van de hoekstenen is aan erosie onderhevig. Waarden zijn gefragmenteerd, grote ideeën als wezenskenmerk van politiek flets geraakt en vervangen door attractieve persoonlijkheden. Populisme wint veld.Inspanningen voor nieuwe vormen van participatieve democratie naast de representatieve blijken hier en daar vrucht te dragen. De klassieke media hebben de sociale media naast zich zien verschijnen, met vervolgens wederzijdse beïnvloeding, en veel impact op politiek en democratie. De disciplinaire wetenschapsbeoefening bleek in veel gevallen kennis en inzichten te produceren, die naar hun aard tekortschoten als grondslag voor de oplossing van maatschappelijke vraagstukken. Daarom was een aanvulling in de vorm van transdisciplinaire trajecten noodzakelijk, met meer aandacht voor wederzijdse beïnvloeding tussen politiek, media en wetenschap.Deze toegenomen complexiteit in voornoemde dubbele helix roept spanningen op, die soms tot explosies leiden en om vernieuwing vragen, ook op institutioneel niveau.Na een bewogen decennium heeft de auteur zijn inzichten verscherpt en bijgesteld. Problematiek rondom duurzame ontwikkeling heeft sterk aan urgentie gewonnen. Protesten van deelgroepen, zoals boeren, gele hesjes en vele andere, laten sporen na. De ontmoeting met onzekerheid, die onder meer juist het gevolg is van het reflexieve karakter van mensen en groepen, vereist nieuwe methoden om met de toekomst om te gaan. Deze zijn in deze geheel herziene versie opgenomen. De ondertitel van het eerdere boek luidde: Opkomend stormtij. De herziene versie kent als ondertitel: In het oog van de orkaan. Dit illustreert de gestegen urgentie van vernieuwing.

In deze speciale editie in de reeks Lessen uit crises en minicrises worden tien verschillende situaties beschouwd waarin de gezondheid van mensen in het geding is. Het zijn casus die eerder in de jaarboeken van het lectoraat Crisisbeheersing zijn verschenen en nu in één publicatie zijn samengebracht. De casus worden voorafgegaan door een inleidend hoofdstuk waarin de verantwoordelijkheidstoedeling bij gezondheidscrises wordt beschreven en – met de coronacrisis als voorbeeld – wordt ingegaan op een aantal dilemma's die in dit soort situaties spelen. Ook wordt in dit hoofdstuk aandacht besteed aan de behoeften van diegenen die getroffen worden en hoe hiermee om te gaan. De daaropvolgende casus gaan in op uitbraken van infectieziekten, de leefomgeving, risicobeleving, bedreigingen voor de continuïteit van zorg en consequenties van de klimaatverandering. De auteurs beschouwen de gebeurtenissen aan de hand van bestuurlijke of operationele dilemma's die zich ook in toekomstige situaties kunnen voordoen.De publicaties in de reeks Lessen uit crises en mini-crises zijn bedoeld voor zowel bestuurders als voor professionals werkzaam op het terrein van crisisbeheersing en veiligheidsmanagement. Deze speciale editie kwam tot stand onder redactie van Vina Wijkhuijs en Menno van Duin.

De digitalisering van de overheid is een groot goed. Ze heeft gezorgd voor enorme verbetering van de efficiëntie. Tegelijkertijd voltrekken zich catastrofes. Het schandaal rond de kinderopvangtoeslag is het symbool geworden van maatschappelijke problemen die mede voortkomen uit de digitalisering van de overheid, zoals de toenemende schuldproblematiek, de verminderde wendbaarheid van overheden en het eroderen van de rechts - bescherming voor burgers. Het zijn symptomen van structurele problemen in de organisatie van de digitale overheid.Dit boek biedt het overzicht dat nodig is voor openbaar bestuur met een menselijk gezicht in een digitale tijd. Daarnaast illustreren tientallen columns kort en toegankelijk hoe de digitalisering concreet wordt in het leven van mensen. De opbouw van het boek aan de hand van een landkaart en praatplaten maakt het uitermate geschikt voor workshops en onderwijs.Tenslotte is dit boek ook een appèl aan politiek en bestuur. Het legt de oorzaken bloot van een democratisch tekort bij de inrichting van de digitale infrastructuur. Echter niet zonder een uitweg te schetsen. Een weg naar besluiten die niet alleen steeds efficiënter zijn, maar ook rechtvaardiger.In de mediaVeel media-aandacht voor'Volwassen digitale overheid'. Bekijk hier het overzicht >

Burgers zijn in veel noodsituaties op zichzelf en op elkaar aangewezen. Het is belangrijk dat zij zelfredzaam zijn, want hulpdiensten zijn bijna nooit direct ter plaatse. En als ze er dan zijn is er een opstartperiode en blijkt de capaciteit vaak beperkt. Maar niet iedere burger is overal, altijd en in dezelfde mate zelfredzaam. Hoe komt dat, en kan het beter? Dit boek beantwoordt deze vragen op basis van actuele theorieën en empirisch onderzoek. De wisselwerking tussen het individu en diens sociale omgeving staat centraal, beide perspectieven blijken relevant. Het overheidsbeleid om zelfredzaamheid bij noodsituaties te stimuleren is vaak te eenzijdig gericht op het individu, waardoor kansen onbenut blijven. Dit boek pleit voor een nieuw perspectief, waarin zelfredzaamheid verschijnt als een vorm van improvisatie. Dit opent de deur voor nieuwe, energieke vormen van beleid.Eigen redder in de nood biedt actuele en vernieuwende inzichten voor wetenschappers, beleidsmakers, professionals en iedereen die geïnteresseerd is in veiligheid en burgerschap bij noodsituaties.

In De ban van beheersing staat het denkbeeld ‘maakbaarheid'centraal. Hoewel sterk verwaarloosd in het publieke debat en in de bestuurskunde, blijkt de maakbaarheidsgedachte springlevend in de praktijk van beleid, bestuur en politiek. We zijn nog volop ‘in de ban van beheersing'. Vandaag de dag draagt maakbaarheid bovendien een neoliberaal stempel. Dat is wat het eerste deel van dit boek betoogt én bekritiseert. De vraag die daarom in het tweede deel centraal staat is hoe we ‘uit de ban van beheersing'kunnen komen. Een wenkend perspectief ligt in de herwaardering van premoderne inzichten. Door opnieuw de deugd van de gematigdheid centraal te stellen, de logica van sociale praktijken te respecteren en als een ambachtsman te handelen kan maakbaarheidsdenken begrensd worden. Bovendien schuilen hierin aanknopingspunten voor een ‘neosociaal'perspectief op bestuur en beleid.

Bij de overheid gaat nogal eens wat fout. Soms is er sprake van grote beleidsfouten, bijvoorbeeld beleidsplannen die niet blijken te werken, stelsels die hun doelen niet halen en programma's die verkeerd uitpakken. Maar er zijn ook concrete projecten die mislukken. Vaak gaan er zaken mis in de uitvoering. De ernst van de fouten kan nogal uiteenlopen. Ook worden sommige fouten uitvergroot, terwijl andere juist worden gemaskeerd. Soms is een fout bijna onvermijdelijk, bijvoorbeeld omdat bij het maken van beleid niet gelet is op de uitvoerbaarheid. Maar het kan ook gaan om blunders.‘Dat had niet zo gemoeten'is een veelgehoorde verzuchting in dit verband. Roel Bekker gaat op basis van een analyse van de voorvallen, maar ook aan de hand van zijn eigen ervaringen als topambtenaar, in op wat er misgaat. Hij beschrijft een groot aantal grote en kleine mislukkingen. Kern van het boek is een verkenning van de oorzaken van wat er fout is gegaan. En dan vooral de achterliggende oorzaken: het politieke systeem, de bureaucratie of de verkokering van de overheid. Of gewoon stommiteiten. In een apart hoofdstuk komt een aantal blundergebieden aan de orde, terreinen of thema's waarbij het vaker fout gaat dan normaal. Hoe komt dat?Bij de overheid gaat men ongemakkelijk om met fouten. Ze worden vaak ontkend of gebagatelliseerd. Of juist sterk uitvergroot. Roel Bekker beschrijft een tiental van de meest gebruikte reacties van de overheid, variërend van ‘hoezo, fout?'tot deemoed en het aanbieden van excuses. Tot slot komt hij met een aantal suggesties ter verbetering.

Uitvoeringsorganisaties als het UWV, de Belastingdienst en het CBR verschijnen zelden positief in het nieuws. Er lijkt van alles mis te gaan in de uitvoering van beleid. Is dat echt zo? En zo ja, hoe komt dat? In dit essay worden 10 lessen gepresenteerd op grond van 25 jaar onderzoek naar uitvoeringsorganisaties. Hieruit komt een genuanceerder beeld naar voren: veel problemen in de uitvoering worden veroorzaakt door de politiek en tekortkomingen in de aansturing door ministeries. De oplossing die vaak wordt gekozen, reorganisatie, gaat niet werken. In plaats daarvan moeten politici en ministeries meer leren loslaten en vertrouwen op en investeren in de professionaliteit van de uitvoering.Dit essay is geschreven voor beleidsmakers, politici en beleidsuitvoerders. Alhoewel de lessen zijn geformuleerd op het niveau van de rijksoverheid, gelden ze evenzeer voor gemeenten die vaak met vergelijkbare problemen te maken hebben.

Eind 2019 publiceerde het SCP de eindevaluatie van de Participatiewet. Het rapport geeft een weinig verheffend beeld van de resultaten van het beleid om mensen met een kwetsbare positie op de arbeidsmarkt aan werk te helpen. De politieke en publieke kritiek naar aanleiding van het rapport was niet mals. In dit boek wordt met andere ogen naar vijf jaar Participatiewet gekeken. Dit nuanceert de negatieve teneur van de reacties op de SCP-bevindingen. Onderzoekers van verschillende instituten laten zien welke praktijken er achter de harde cijfers schuilen. Met de invoering van de Participatiewet werd een heel stelsel van regels en instanties op de schop genomen. Organisaties kregen andere rollen, uitkeringsgerechtigden andere voorzieningen en prikkels en professionals andere doelen en taken.Dit boek geeft inzicht in de vraag hoe lokale overheden en hun maatschappelijke partners zijn omgegaan met deze immense veranderingen en welke eerste vruchten hun inspanningen afwerpen. Het boek is daarmee niet alleen een ‘must read'voor beleidsmakers en uitvoerders in het sociaal domein, maar ook voor iedereen die wil begrijpen waarom, hoe en onder welke voorwaarden mooie beleidsintenties daadwerkelijk omgezet worden in de aanpak van weerbarstige maatschappelijke vraagstukken.

Hoe anders was de wereld enkele decennia terug voor een gemiddelde burger of een gemiddeld bedrijf. Die wereld is drastisch veranderd. Internet, individualisering, media en globalisering hebben een ander type samenleving gecreëerd, met veranderende eisen aan de overheid, het bedrijfsleven, en aan burgers zelf. Dat heeft consequenties voor de beleidsontwikkeling. Menig ambtenaar worstelt met de vraag hoe hij/zij in de huidige wereld het beroep van beleidsambtenaar goed kan uitoefenen.Beleidsontwikkeling in de 21e eeuw is bedoeld om beleidsambtenaren een steun in de rug te geven. Het biedt niet alleen een nieuw conceptueel kader voor beleidsontwikkeling, maar geeft bovendien een groot aantal concrete handvatten voor het ambachtelijke werk dat daarvoor nodig is. Daarbij wordt tevens stilgestaan bij het verantwoord omgaan met ongeschreven regels binnen de overheid, ten dienste van een open beleidsproces. Beleidsontwikkeling wordt in dit boek beschouwd als een open proces waarin ook ongebruikelijke stakeholders en gewone burgers een rol spelen, als een leerproces waarbij kennisontwikkeling hand in hand gaat met beleidsontwikkeling, als een proces dat doorgaat tijdens de uitvoering van het beleid, en als een proces dat voortdurend op zoek is naar beleidsinnovaties.

Rangordeningen maken is een populair tijdverdrijf. Nederland is dol op lijstjes. Veel burgers raken in de ban van competities en ‘ranking the stars'. Hitparades behoren tot de best gelezen stukken. Benchmarking past bij die interesse. Dergelijke analyses leveren onder meer een hitlijst op, zoals bijvoorbeeld van gemeenten, woningcorporaties, opleidingen, ziekenhuizen of zorgcentra. Benchmarking impliceert het vergelijken van organisaties op prestaties en kwaliteiten, het rangordenen, het verklaren van verschillen in resultaten en het zoeken naar aanwijzingen voor de beste praktijken. Dit onderzoek komt veel voor. Benchmarking is vooral bedoeld om te leren en verbeteren.Dit boek geeft inzicht in hoe een benchmark op te zetten, wat daarbij komt kijken, wat je niet moet doen en wat de toepassing oplevert. Wat moet gebeuren om de beste te worden? En hoe blijf je weg uit de achterhoede of middenmoot?Een nuttig boek voor wie streeft naar verbetering en vernieuwing en ook voor wie wil graven naar achterliggende veronderstellingen. Een must read voor vernieuwers en aanbevolen voor ambtenaren, onderzoekers en consultants en voor studenten van opleidingen bedrijfskunde, bestuurskunde of overheidsmanagement.

Toezicht en handhaving blijven hoog op de maatschappelijke en politieke agenda staan. Of het nu gaat om belastingontwijking door internationaal opererende bedrijven, coffeeshopbeleid, voedselveiligheid, onderwijskwaliteit, enzovoort, steeds zijn er problemen met regelnaleving en rijzen er vragen over de effectiviteit van de handhaving. Dit boek verkent een aantal van deze handhavingsproblemen. Het kiest hiervoor het perspectief van de professional: de inspecteur die daadwerkelijk het contact onderhoudt met de inspectee en die steeds voor dilemma's staat hoe te handelen. Met name het strategische gedrag van inspectees ligt ten grondslag aan deze dilemma's en het is dan ook dit strategische gedrag dat centraal staat in dit boek. Dit kat-en-muisspel tussen inspectee en inspecteur kan vele vormen aannemen, van window dressing en ´ja zeggen, nee doen´ tot verdeel- en-heersstrategieën en information-overload. Handhaving beschrijft deze strategische gedragingen, veelal in de vorm van korte cases, zoals sjoemelsoftware, dopingschandalen en financiële crises. Het geeft aan welke problemen dit strategisch gedrag oplevert voor de handhavers en hoe zij in de praktijk hiermee omgaan. Het boek schetst een aantal mogelijkheden om dit effectiever te doen. Nieuw in de tweede drukEen aantal hoofdstukken is geschrapt, er is een nieuw hoofdstuk toegevoegd en een groot aantal paragrafen is herschreven of geheel nieuw. Veel voorbeelden zijn geactualiseerd. De opzet van het boek is echter ongewijzigd gebleven.

Rechtshandhaving is tegenwoordig vaak een kwestie van multidisciplinaire samenwerking, waarbij het openbaar bestuur, Justitie en private partijen zijn betrokken. Zij werken samen in ketens en netwerken. Drie disciplines zijn in vrijwel elk samenwerkingsverband aan de orde: straf- en sanctierecht (omdat dat de harde kern is van handhaving), keteninformatisering (omdat informatie moet worden uitgewisseld in en tussen ketens) en gegevensbescherming (privacy). Het unieke van dit boek is dat het een kennismaking biedt met deze drie perspectieven in hun onderlinge samenhang. Op een laagdrempelige manier brengt het theorie en praktijk bij elkaar.

Met een voorwoord van Frans TimmermansBij het Nederlandse EU-voorzitterschap in 2016 begon Winand Quaedvlieg een maandelijkse blog over Europa. Gebeurtenissen waar hij professioneel direct of indirect bij betrokken was, werden verpakt in korte schetsen waarin grotere Europese vragen en ontwikkelingen en kleinere persoonlijke anekdotes verweven zijn.De nu in De sterrendans van Europa gebundelde blogs bieden een soort dagboek van drie jaar Brussel, tot en met de Europese verkiezingen in 2019. Er komen dramatische momenten in voor, zoals het Britse Brexit-referendum en, van een heel andere orde, de Brusselse aanslagen in 2016. Het boek toont hoe de sfeer en het beleid in Europa geleidelijk veranderen door zorgen over rechts-populistische partijen, de komst van Donald Trump of groeiende onrust over China, terwijl Brussel daarnaast bezig is met een brede sociaal-economische agenda, niet minder belangrijk voor burgers en bedrijven.De sterrendans van Europa neemt een brede lezersgroep op een speelse manier mee in het Brusselse gebeuren en biedt professionals, studenten en iedere lezer met interesse voor Europa een boeiende inkijk in de wereld van een Europese ondernemerslobby. Het geeft ook een originele invalshoek om een beeld te krijgen van Brusselse ontwikkelingen over een langere en veelbewogen tijd.

In deze zevende editie in de reeks Lessen uit crises en minicrises worden veertien bijzondere gebeurtenissen uit het jaar 2018 beschreven en beschouwd. Het jaarboek gaat onder meer in op de extreem droge zomer die een voorbode leek te zijn van wat ons door de klimaatverandering te wachten staat. Ook wordt aandacht geschonken aan de aardbeving in Zeerijp, die voor het kabinet aanleiding was om de aardgaswinning op korte termijn te stoppen, aan het Stintongeval in Oss, de besmeurde zwanen in Maassluis, de steekincidenten in Amsterdam en Den Haag en het vreugdevuur in Scheveningen. In elk hoofdstuk wordt een dilemma of thema beschouwd dat zich ook in een toekomstige situatie kan voordoen. Bestuurders en professionals werkzaam op het terrein van crisisbeheersing en veiligheidsmanagement kunnen hiermee hun voordeel doen.Het inleidende hoofdstuk schetst de rode draden uit de casus. Centrale thema's zijn: de impact van institutionele crises, de rol van de burgemeester, ook wanneer hij of zij niet direct de leiding heeft, het proces van op- en afschaling en de rol van burgers en de media.

‘We leven in een hypermoreel tijdperk.'Vijftig jaar geleden werd de samenleving op een andere leest geschoeid. Boutellier onderzoekt de gevolgen van het verdwijnen van God uit Nederland. Het werd geen ‘zooitje'zoals zijn vader voorspelde, maar er heerst wel onvrede. De westerse wereld radicaliseert, vanzelfsprekende waarden staan onder druk. Alles kan waar zijn, of juist niet. We nemen elkaar permanent de maat om uit te vinden wat we zelf geloven. Dat is ontluisterend én inspirerend. Een nieuw groot verhaal zal niet gauw ontstaan. Maar dat staat betekenisvolle verhalen, praktijken en momenten niet in de weg.‘Boutellier is een scherp denker over de paradoxen van de hedendaagse samenleving'– Vrij Nederland

Internationale markten zijn de afgelopen decennia sterk mondiaal ontwikkeld en veel bedrijven zijn in deze geglobaliseerde context uitgegroeid tot belangrijke, quasi-politieke spelers. Deze stormachtige economische ontwikkelingen bieden kansen en welvaart aan velen, maar kennen ook schaduwzijden, van milieuschade tot belastingontwijking. In deze bundel verkennen de auteurs het idee van de ‘open samenleving'om vat te krijgen op deze nieuwe realiteit.De open samenleving naar het ideaal van Popper, waarin mensen de vrijheid hebben om hun mening uit te drukken, initiatief te nemen en elkaar tegen te spreken, wordt gezien als de grondslag voor vrijheid, welvaart en vooruitgang. Deze bundel onderzoekt of de toegenomen openheid van markten de open samenleving als politiek ideaal dichterbij heeft gebracht. De auteurs werpen vanuit verschillende perspectieven een kritisch licht op de bedreigingen die voortvloeien uit mondiale markten en de toegenomen macht van ondernemingen. Ze stellen óók de vraag of het gedachtegoed van de open samenleving inspiratie kan bieden bij het tegengaan van die bedreigingen. Kunnen nieuwe vormen en interpretaties van ‘openheid'worden gevonden, die tegenwicht bieden tegen de excessen van de vrijemarkteconomie?

Publiek-private samenwerking (PPS) is een in populariteit groeiende organisatievorm bij het realiseren en exploiteren van maatschappelijke voorzieningen. Voor publieke en private partijen is er de gezamenlijke opdracht om via PPS een maatschappelijke bijdrage te leveren. Maar een PPS is complex en staat garant voor spanningen, zo laat dit boek zien. Dit brengt een extra uitdaging teweeg voor het afstemmen van de kwaliteit van maatschappelijke voorzieningen op lokale behoeften en sociale opgaven.In dit boek verklaren de auteurs de herkomst van spanningen in PPS bij het realiseren van multifunctionele sportaccommodaties en wijzen zij op mogelijkheden voor het innoveren van PPS. Zij introduceren een nieuw type PPS, de waardengerichte PPS, en komen met concrete aanbevelingen voor het versterken van het verbindend vermogen van actoren in een PPS.

Dit boek beschrijft het werk van de Nederlandse Europarlementariërs sinds 2014. Zij komen aan het woord over hun activiteiten, de resultaten waar ze trots op zijn en de manier waarop ze contact hebben onderhouden met hun achterban.

Valkuilen voor wethouders geeft een nooit vertoond overzicht van en inzicht in alle valpartijen en tussentijdse vertrekken van wethouders in de afgelopen vier college- en raadsperioden. Het boek bevat hoofdstukken over de falende bestuursstijl van wethouders, integriteitskwesties en de wijze waarop wethouders projecten uitvoerden. Daarnaast geeft het ook inzicht in de patronen van valpartijen van wethouders en de invloed van politisering en fragmentering van het lokale politieke landschap.Dit boek is bedoeld voor wethouders die willen leren van de valpartijen van wethouders in de vier collegeperioden tussen 2002 en 2018, onderzoekers en andere belangstellenden in het functioneren van wethouders in de lokale democratie, en voor ieder ander die inspiratie zoekt om de lokale democratie te kunnen verbeteren en wil weten hoe wethouders in de dagelijkse praktijk daarbij op de politieke en persoonlijke grenzen van hun mogelijkheden zijn gestuit.

Vaak zien we samenwerking als de ultieme mogelijkheid om complexe problemen in een complexe omgeving aan te pakken. Denk aan professionals die samen gezinnen ondersteunen waar de problemen zich opstapelen. Of aan gemeenten en maatschappelijke partners die een ‘sluitende aanpak'ontwikkelen om de participatie van jongeren te verbeteren. Niet zelden lopen samenwerkingsverbanden stuk, omdat deelnemende partijen niet in staat blijken ‘over hun schaduw heen te springen'. Zij stellen het eigen belang boven het gezamenlijke doel. Samenwerken wordt dan een probleem in plaats van de oplossing.In dit boek gaan de auteurs in op het probleem samenwerken. Zij laten zien dat het welhaast onvermijdelijk is dat samenwerking niet het ultieme gezamenlijke resultaat oplevert. Dat is niet erg. Het is de consequentie van de tijd waarin we leven. Wie de verwachting van de ultieme samenwerking overboord weet te zetten, heeft de mogelijkheid om samen met anderen de eigen doelen dichterbij te brengen.Dat is dan ook de kern van dit boek. Aan de hand van wetenschappelijke inzichten en voorbeelden uit de praktijk schetsen en verklaren de auteurs eerst de weerbarstigheid van het samenwerken. Vervolgens biedt het boek een concrete uitleg over de vraag hoe het vastlopen van een samenwerking te voorkomen of hoe deze vlot te trekken.Daarmee is het boek een leerzame handleiding voor iedereen die meer wil halen uit samenwerking. Daarbij geldt het motto: in een moderne samenwerking weet je wel waar je heen wilt, maar niet waar je uitkomt.

De functie en rolinvulling van controller in de publieke en non-profitsector maakt in allerlei opzichten een snelle groei door. De context waarin de controller werkt wordt complexer, eisen en verantwoordelijkheden groter, kennis en organisatie van beheersing van IT-systemen steeds onontbeerlijker. Waar de public controller van oorsprong vooral gericht was op het financiële domein, heeft hij tegenwoordig zijn rol verbreed naar strategische advisering over het geheel van ambities van de organisatie. De bedrijfseconomische kijk op de zaken blijft van onderscheidende waarde voor de controller, maar daarover dient hij ook het strategische gesprek te kunnen voeren met het management of bestuur. De controller dient zelfkritisch en zelfbewust te zijn over zijn eigen rol en bijdrage aan de organisatie. Hard controls alleen zijn niet meer voldoende, hij moet ook met soft controls en vanuit vertrouwen kunnen werken.

Door veranderingen in de samenleving moeten publieke professionals steeds meer kunnen samenwerken in complexe, horizontale netwerken met veel verschillende maatschappelijke partijen. Tegelijkertijd werken zij in organisaties, bijvoorbeeld ministeries, die nog steeds hiërarchisch, dus verticaal, zijn georganiseerd. Tussen die twee organisatievormen zit spanning. Binnen een ministerie zijn bijvoorbeeld het vermijden van fouten en het bedienen van de politieke top belangrijk, terwijl buiten het ministerie innovatie en persoonlijke overtuigingskracht van groot belang zijn. Hoe gaan effectieve publieke professionals met die spanning om? In dit boek worden antwoorden gezocht op deze vraag in zeven casestudies naar publieke professionals op verschillende plekken in de samenleving. Het boek eindigt met tien lessen voor publieke professionals. Die lessen beperken zich niet tot de competenties van individuen; ook de manier waarop teams en netwerken gestructureerd worden blijkt belangrijke effecten te hebben op de effectiviteit van professionals.

In De digitale kooi volgen we Saskia, Pieter en Esther, die elk getroffen lijken te worden door het noodlot. Saskia moet haar gestolen auto APK laten keuren. Omdat ze dat niet kan, wordt ze meer dan tien jaar achtervolgd met boetes en raakt in de schulden. En als modelburger Esther teveel voor haar werk in het buitenland is, verliest ze vrijwel alles. Van haar parkeervergunning en stemrecht tot de mogelijkheid om een factuur te sturen voor haar bedrijf. Als in een Kafka-roman ontdekken we hoe registraties en gegevensuitwisseling geen neutrale spelers zijn, maar dat met onwetendheid en achteloosheid een digitale kooi is gebouwd die een steeds grotere groep mensen onzichtbaar gevangen houdt.Informatiedeling is de ruggengraat van overheidsdienstverlening geworden, maar we zijn de controle over deze informatie kwijtgeraakt. We weten niet wie er gebruikmaakt van onze persoonsgegevens en we hebben geen idee over de gevolgen die een foute registratie kan hebben.In dit boek laten we zien dat informatiearchitectuur de overheid blind heeft gemaakt voor de problemen van burgers en onmachtig heeft gemaakt om fouten te herstellen en maatwerk te leveren. We formuleren ´algemene beginselen van behoorlijke ICT'om de burger weer een stem en een centrale plaats geven in de digitale overheid.Een must-read voor elke overheidsprofessional.

Burgers, bestuur en brandweer zet een eerste stap in het ‘meten'van de waarde van brandweerzorg en het bekijken van het potentiële gebruik van die waardering bij bestuurlijke keuzes. Maatschappelijke besluitvorming over de brandweer is gebaat bij onderbouwde afwegingen tussen kosten enerzijds en (de waardering van) de opbrengsten anderzijds. Het principe van de maatschappelijke kosten-batenanalyse als instrument voor het beoordelen van risicobeleid vormt het vertrekpunt. De baten zijn daarin de veiligheidsopbrengst en de waarde die de maatschappij daaraan toekent. Dat kan gaan om waardering van telbare opbrengsten in termen van minder slachtoffers of schade, maar ook opbrengst in de zin van de waardering van burgers voor de paraatheid van de brandweer. Dit boek beschrijft de resultaten van een vijftal waarderingsstudies, waaronder de betalingsbereidheid voor snellere opkomsttijd, de waarde van een statistisch mensenleven (VOSL) bij brandveiligheid en een keuzeexperiment over brandweerbeleid onder burgemeesters. Het onderzoek laat onder andere zien dat burgers en bestuurders vooral waarde toekennen aan een parate brandweer en een gegarandeerde uitruk. De resultaten kunnen door iedereen die zich bezighoudt met fysieke veiligheid gebruikt worden bij beleidsvraagstukken rondom brandweerzorg.