Search

Iedereen kent de minister-president. Hij is de regeringsleider, voert het woord bij belangrijke debatten en vertegenwoordigt de regering in het buitenland. Veel minder bekend is zijn ambtelijke ondersteuning. Daarvoor is in 1947 het ministerie van Algemene Zaken (AZ) opgericht. Dat staat onder leiding van een secretaris-generaal (SG). Over die laatste gaat dit boek. De SG is de hoogste ambtenaar achter de regeringsleider. Maar wie hij is, wat hij doet, hoe hij werkt en wat zijn invloed is, dat is bij velen onbekend.De hoogste ambtenaar begint met een schets van de rol van de minister-president, de organisatie van AZ en de taak van de SG. Het bevat voorts portretten van de elf SG's die er sinds de oprichting zijn geweest. Ingegaan wordt op hun persoonlijkheid, hun manier van werken, hun invloed en hun verhouding met enerzijds de premier en anderzijds de rijksdienst. In een apart hoofdstuk worden hun collega's in acht andere landen beschreven. In het laatste hoofdstuk staat een aantal suggesties tot verbetering.Onder'Extra materiaal'is het rapport De hoogste ambtenaar in het buitenland te vinden, een uitgebreider overzicht van de hoogste adviseurs van de regeringsleider in acht andere landen.Roel Bekker (1947) studeerde rechten aan de Rijksuniversiteit Groningen. Van 1970-1992 werkte hij bij het ministerie van VROM, de laatste zeven jaren als plaatsvervangend SG. Van 1992-1998 was hij partner van TwijnstraGudde Management Consultants. In 1998 werd hij SG van het ministerie van VWS. Van 2007-2010 was hij SG Vernieuwing Rijksdienst. Van 2007-2014 was hij tevens bijzonder hoogleraar Arbeidsverhoudingen in de publieke sector aan de Universiteit Leiden.

De laatste jaren is de verhouding tussen recht en overheid binnen maatschappelijke vraagstukken vrijwel dagelijks voorwerp van discussie en mediaberichtgeving. Recente voorbeelden zijn de nasleep van het toeslagenschandaal, de gevolgen van de PAS-uitspraak en de Urgenda-uitspraak en de invoering van de Omgevingswet. Juristen bij de overheid zijn publieke professionals die een rol spelen in het vormgeven van deze verhouding tussen recht en overheid binnen het overheidshandelen. Voor deze juristen zijn de grote maatschappelijke vraagstukken een constante bron van nieuwe en uitdagende juridische vragen, inzichten en dilemma's.In dit boek onderzoekt de auteur de manier waarop de naar schatting 15000 overheidsjuristen in Nederland in de dagelijkse praktijk invulling geven aan hun professionele rol. Daartoe presenteert hij onderzoeksresultaten van drie empirische studies onder bijna 500 overheidsjuristen. Daaruit komen overheidsjuristen naar voren als een beroepsgroep die gericht is op het beïnvloeden van beleids- en besluitvorming, het bijdragen aan het realiseren van maatschappelijke opgaven, het maximeren van de juridische kwaliteit en het laveren tussen rechter en bestuur.

De Europese Unie vormt de belangrijkste innovatie van het moderne statenstelsel sinds het einde van de middeleeuwen. De Democratisering van de Europese Unie beschrijft en analyseert hoe de invoering van de rechtsstaatstoets de omslag van een traditionele confederatie naar een transnationale democratie teweeg heeft gebracht. Dit brengt met zich mee dat de EU niet meer beantwoordt aan de wetten van het Westfaalse stelsel van Internationale Betrekkingen en is uitgegroeid tot een nieuw soort internationale organisatie met een eigen, transnationaal bestuursmodel.Structurele veranderingen binnen het moderne statenstelsel zijn zeldzaam. Toch is de transformatie van de EU tot op heden onopgemerkt gebleven. De waarde van dit boek ligt erin dat de auteur de evolutie van de EU nauwgezet volgt en de afzonderlijke stadia in het proces onderzoekt. Deze werkwijze resulteert in een aantal opvallende uitkomsten. De EU is niet van bovenaf opgelegd, maar van onderop tot stand gekomen. Ze heeft zich niet volgens een vooropgezet plan ontwikkeld, maar is spontaan gegroeid. De EU is het beruchte democratisch tekort te boven gekomen door stapsgewijs – en soms tegendraads – te evolueren tot een democratische Unie van democratische Staten. Het belang van deze ontwikkeling voor het publiekrecht is vanuit wetenschappelijk oogpunt vergelijkbaar met de vervanging van het Ptolemeïsche model door het heliocentrische wereldbeeld van Copernicus en Galileï. De EU is niet alleen een nieuwe loot aan de stam van het internationaal recht, maar vormt als Europese democratie van staten en burgers ook een uitdaging voor de politieke theorie.

Steeds minder burgers lijken overtuigd te zijn van de rechtvaardigheid van de overheid. Dat laten ze ook duidelijk merken, of het nu gaat om de toeslagenaffaire, de aanpak van klimaatverandering of de afhandeling van de aardbevingsschade in Groningen. Gevoelens van (on)rechtvaardigheid kunnen de aanzet geven voor verbeteringen en oplossingen, maar kunnen ook zuurstof geven aan verregaand wantrouwen en diepe onvrede.Wat verstaan burgers dan precies onder rechtvaardigheid? Wat de één rechtvaardig vindt, is dat voor de ander niet. En hoe kunnen bestuurders en ambtenaren dan beter omgaan met dit complexe en subjectieve begrip?In deze bundel bespreken auteurs vanuit verschillende invalshoeken en expertises hoe de overheid nu omgaat met het begrip rechtvaardigheid en hoe dat ook anders zou kunnen. De auteurs gaan in op conceptuele vragen omtrent rechtvaardigheid en op concrete beleidsvraagstukken. Duidelijk wordt dat wanneer de overheid het vertrouwen van burgers wil behouden of terugwinnen, zij de komende jaren meer aandacht zal moeten besteden aan rechtvaardigheidsvraagstukken in beleid en uitvoering. De uitdagingen en transities die Nederland in komende jaren wachten, zijn talrijk en onderling verbonden. Om die succesvol het hoofd te bieden, zou rechtvaardigheid weleens de belangrijkste voorwaarde kunnen zijn.Met bijdragen van: Beatrice de Graaf, Marjan Slob, René Cuperus, Ahmed Aboutaleb, Tim Meijers, Edwin Buitelaar, Yrla van de Ven, Joep Schoenmakers en Vinzenz Ziesemer, Jan-Willem van Prooijen, Paul Frijters, Roeland Spruyt en Alberto Alemanno.

Publiek-Private Samenwerking (PPS) is niet meer weg te denken uit de ontwikkeling en het management van publieke infrastructuur. Twee belangrijke argumenten bij de keuze voor PPS zijn samenwerking en meerwaarde. Wanneer publieke en private partijen samenwerken, zou er meerwaarde kunnen worden bereikt. Waarde die anders niet bereikt had kunnen worden. In de internationale literatuur gaat het dan over de collaborative advantage van PPS. Een aannemelijke en aantrekkelijke gedachte. Maar klopt die wel?In dit boek worden, door middel van een quasi-experimenteel onderzoeksdesign, de prestaties van en samenwerking in PPS-projecten – in de vorm van Design-Build-Finance-Maintain (DBFM) – vergeleken met een ‘controlegroep'van niet-PPS-projecten – in de vorm van Design-and-Construct (D&C). Op basis van harde projectendata, vragenlijstonderzoek en in-depth casestudies worden conclusies getrokken over prestaties wat betreft tijd, kosten, kwaliteit, innovatie en tevredenheid en over de invloed van samenwerking op prestatieverschillen tussen DBFM- en D&C-projecten.De meerwaarde van Publiek-Private Samenwerking voorziet in een evaluatie van de Nederlandse PPS-praktijk en informeert beleidsmakers, managers en onderzoekers over de effectiviteit en de werking van DBFM.

Het vakgebied bestuurskunde heeft zich de afgelopen jaren bewezen. Via opleidings- en onderzoeksprogramma's, academische netwerken, internationale verbanden, publicaties, symposia en prijzen wordt gewerkt aan de versterking van het openbaar bestuur. Door de jaren heen is het bereik van bestuurskundigen gegroeid. De bestuurskunde draait niet enkel om de overheid, maar richt zich tevens op maatschappelijke dienstverlening, publiek-private samenwerking, coproductie van beleid en diensten en publieke waardecreatie. De laatste tijd werken bestuurskundigen bovendien aan maatschappelijke impact.Deze bundel gaat een stap verder. De auteurs laten zien dat het tijd is voor een meer ‘maatschappelijke'bestuurskunde, die zich nadrukkelijker en zichtbaarder richt op de analyse en aanpak van maatschappelijke vraagstukken. Dat is meer dan ‘maatschappelijke impact maken'. Dat is je verbinden aan andere academische disciplines en maatschappelijke velden, waarin de aanpak van concrete issues centraal staat. Denk aan klimaatadaptatie, duurzame landbouw, energietransitie, migratie, wonen, kansengelijkheid, georganiseerde misdaad, houdbare zorg en digitalisering.In elk van de hoofdstukken staat zo'n vraagstuk centraal. Auteursteams verkennen of en hoe de bestuurskunde bijdraagt aan de aanpak van ‘hun'vraagstuk. Wat is het vraagstuk eigenlijk, wat is de governance, welke bestuurskundige inzichten zijn relevant, levert de bestuurskunde een actieve bijdrage, hoe kan de rol van de bestuurskunde sterker worden?In de inleiding en uitleiding bespreken de redacteuren de opkomst van een maatschappelijke bestuurskunde en trekken ze conclusies. Zij laten zien dat de bestuurskunde stil, weinig zichtbaar en passief is, als het om allerlei vraagstukken gaat. De bestuurskunde speelt te veel op safe en kan spannender worden. Dat vraagt wel wat van de repertoires van ‘verbindende bestuurskundigen'.Deze bundel is gerealiseerd in het kader van het vijftigjarige bestaan van de Vereniging voor Bestuurskunde (VB) in 2023.

Boemerangbeleid beschrijft een onderzoek naar de aard en oorzaken van hardnekkig beleidsfalen op de beleidsterreinen passend onderwijs en jeugdzorg. De auteur breekt een lans voor een langetermijnperspectief op de ontwikkeling en uitwerking van beleid, en bouwt dit perspectief op vanuit de institutionele theorie. Aan de hand van een viertal ‘historische narratieven'worden plausibele hypothesen afgeleid over de (ver)wording van het passend onderwijs- en jeugdzorgbeleid in ons land. Hierna volgt een nauwgezette reconstructie van de beleidshervormingen die zich in de afgelopen vier decennia hebben voltrokken. Dit leidt tot een even prikkelende als verontrustende conclusie: hervormingen worden primair ingegeven door de onbedoelde gevolgen van de daaraan voorafgaande hervorming. Beleid werkt als een boemerang. Het onderzoek sluit af met een reflectie op de wetenschappelijke en sociaal-politieke betekenis van dit inzicht.Sharon Stellaard (1982) deed dit promotieonderzoek als buitenpromovenda aan de Vrije Universiteit naast haar werk als programmacoördinator in de jeugdzorg. Het onderzoek vond plaats binnen de ZonMw Academische Werkplaats Transformatie Jeugdhulp – Samen op School.

Internet, individualisering, media en globalisering hebben een ander type samenleving gecreëerd, met veranderende eisen aan de overheid, het bedrijfsleven en aan burgers zelf. Dat heeft consequenties voor de beleidsontwikkeling. Menig ambtenaar worstelt met de vraag hoe hij/zij in de huidige wereld het beroep van beleidsambtenaar goed kan uitoefenen.Het boek Beleidsontwikkeling in de 21e eeuw. Hoe het anders kan (en zou moeten) biedt een nieuw conceptueel kader voor beleidsontwikkeling als een open proces waarin naast gebruikelijke stakeholders ook ongebruikelijke stakeholders en gewone burgers betrokken worden.Dit boek, Werkvormen voor open beleidsontwikkeling. Ambtelijk vakmanschap in de 21e eeuw, is daarop een praktisch vervolg, maar kan op zichzelf gelezen worden. Het biedt een groot aantal werkvormen aan om open beleidsprocessen vorm te geven. Voor een vlot keuzeproces is aan elke werkvorm een of twee van de volgende trefwoorden toegekend: intervisie, out of the box, toekomstverkenning, risicomanagement, probleemoplossing, evaluatie.In deze snel veranderende wereld wil dit boek de beleidsambtenaar inspireren met een variëteit aan werkvormen om hem/haar daarmee te faciliteren open beleidsprocessen met veel stakeholders vorm te geven!

Wat doe je als een opdrachtgever of leidinggevende iets aan je vraagt, waarvan je vindt dat dit niet passend is in jouw onderzoekspraktijk? Wat doe je met onderzoeksresultaten waarvan je weet dat ze politiek en maatschappelijk gevoelig liggen? En hoe geef je jouw maatschappelijke opvattingen op een integere manier een plek in je onderzoek?Er zijn legio situaties waarin je als wetenschappelijk onderzoeker lastige keuzes moet maken. Keuzes waar je vaak helemaal geen zin in hebt, omdat ze ingewikkeld zijn en je afhouden van je echte onderzoekswerk, kortom: onderzoeksgedoe. Toch heb je er waarschijnlijk geregeld mee te maken: in je relatie met collega-onderzoekers, met je werkgever, subsidieverstrekkers en opdrachtgevers. Hoe kun jij in dit soort situaties stevig in je schoenen blijven staan en keuzes maken die passen bij waar jij als mens en wetenschappelijk onderzoeker voor staat?In Onderzoeksgedoe geven we je handvatten om integer en effectief om te gaan met lastige onderzoekssituaties. We gaan in op wat integriteit in de onderzoekspraktijk inhoudt en laten je ook naar jezelf kijken: wat vind jij belangrijk? We reiken je tools aan om de situatie, jezelf en de ander te analyseren. Als je dat helder hebt, kan je bewust, creatief en integer omgaan met onderzoeksgedoe.Dit boek bevat – naast theorie – veel voorbeelden, reflectievragen en filmfragmenten (die je kunt bekijken op www.onderzoeksgedoe.nl). Tussen de hoofdstukken staan persoonlijke verhalen van mensen die met hart en ziel geloven in de kracht van wetenschap en werkzaam zijn binnen het brede palet aan kennisorganisaties.‘Onderzoeksgedoe is een boek met een positieve en vrolijke insteek. Het maakt het onderwerp integriteit licht en alledaags, zonder te beknibbelen op diepgang of af te doen aan de complexiteit van het onderwerp.'– Eppo Bruins, voorzitter Adviesraad voor wetenschap, technologie en innovatie (AWTI)

De aanpak van de coronacrisis vestigt onze aandacht opnieuw op een klassiek vraagstuk: de relatie tussen wetenschap en overheidsbeleid. Lange tijd leunde het kabinet sterk op de adviezen van het Outbreak Management Team, waarin vooral medische wetenschappers zitting hebben. Maar hoe verhoudt dit zich tot het primaat van de politiek?In deze essaybundel schrijven gerenommeerde auteurs, waar onder Jet Bussemaker, Wim Derksen en Huub Dijstelbloem, vanuit de werelden van wetenschap, politiek en het snijvlak daartussen over dit onderwerp. De essays variëren van theoretische beschouwingen over de wenselijkheid van empirisch onder bouwde wetgeving en de verschillen tussen de werelden van wetenschap en politiek, tot concrete verslagen van het samenspel tussen beleid en wetenschap in bijvoorbeeld een staatscommissie, en aanbevelingen om dit samenspel beter vorm te geven, zoals via experimenteerwetgeving.