Search

Ouderenmis(be)handeling is naast kindermishandeling en partnergeweld een vorm van familiaal geweld. Naast fysiek, psychologisch en seksueel geweld omvat ouderenmis(be)handeling ook financieel misbruik, schending van de rechten en verwaarlozing. De prevalentiecijfers in België variëren tussen 12% en 33%. Slechts een fractie hiervan wordt gemeld door schaamte, angst en (misplaatste) loyaliteit van de oudere tegenover de dader. De huisarts is een centrale figuur binnen de eerstelijnsgezondheidszorg en zou zich dus – theoretisch gezien – in een ideale positie bevinden om gevallen van ouderenmis(be)handeling te bereiken en te identificeren. Toch blijkt uit internationale studies dat (huis)artsen daar niet zo sterk in zijn. Ook uit een verkennende masterproefstudie bij 63 Vlaamse huisartsen blijkt dat artsen een cruciale rol kunnen vervullen, maar op dit moment onvoldoende opgeleid zijn en onvoldoende ervaring hebben om ouderenmis(be)handeling te detecteren en aan te pakken. Verschillende onderzoekers bevelen dan ook aan dat er bij artsen nood is aan een grotere bewustwording over ouderenmis(be)handeling, de risicofactoren en de signalen. De detectie zou versterkt kunnen worden door het gebruik van een korte, gevalideerde tool. Dit artikel schuift het RITI (een risicotaxatie-instrument) naar voren als een potentieel interessante tool omdat deze gevalideerd is in Vlaanderen, ontwikkeld is voor professionals die hun patiënten kennen en kort en gebruiksvriendelijk is.

Selecteren van pootaardappelen kost de teler veel tijd en vergt een hoge mate van vakmanschap. Wellicht kan een machine dat sneller en beter. Daarom start dit jaar het vierjarige project Smart Ziekzoeken Pootaardappelen om te testen of het automatisch opsporen van zieke aardappelplanten haalbaar is. Het project wordt uitgevoerd door Praktijkonderzoek Plant en Omgeving (PPO) en specialisten van Plant Research International (beide onderdeel van Wageningen UR)

Het rapport beschrijft op welke manieren genetisch gemodificeerde organismen zijn op te sporen, en welke informatie en welk vergelijkingsmateriaal minimaal daarvoor nodig zijn. Vervolgens wordt, aan de hand van een aantal recente incidenten, beschreven welke technische problemen zich voordoen bij de detectie van ggos en wanneer de beschreven detectiemethoden succesvol kunnen zijn. En wat is de technische haalbaarheid om in de toekomst niet-toegelaten ggos op te sporen. De Conclusie vat de mogelijkheden en beperkingen kort samen.

Het RIVM heeft een overzicht gemaakt van bestaande en nieuwe methoden om legionella in water aan te tonen. Dit is gemaakt in opdracht van de VROM Inspectie, die inzicht wil hebben in de kenmerken en toepassingsmogelijkheden van bestaande en nieuwe methoden. Legionella komt overal in het milieu voor, maar mensen raken vooral geinfecteerd als zij bacterien inademen die zijn uitgegroeid in watersystemen die door de mens zijn gemaakt. Voorbeelden daarvan zijn bubbelbaden, koeltorens en leidingwatersystemen. Legionellapreventie is erop gericht de groei van legionella in dergelijke watersystemen te voorkomen. Bepaalde collectieve leidingwaterinstallaties, zoals in ziekenhuizen, moeten volgens het Waterleidingbesluit periodiek gecontroleerd worden op de aanwezigheid van legionella. Dit dient te gebeuren conform de NEN 6265, een kweekmethode op agarplaten. De NEN 6265 heeft een aantal beperkingen. Zo kunnen legionellabacterien gemist worden doordat ze niet groeien op agarplaten of doordat ze overgroeid worden door andere bacterien. Nieuwe methoden, zoals Polymerase Chain Reaction, de legionella-chip of amoebe-kweek, kunnen voordelen bieden ten opzichte van de wettelijk vereiste kweekmethode. Ze kunnen bijvoorbeeld wel de legionellabacterien detecteren die niet zijn te kweken op agarplaten. Nieuwe methoden hebben echter ook beperkingen. Een aantal van deze methoden tonen bijvoorbeeld ook dode bacterien aan, waardoor na een reinigingsmaatregel niet kan worden vastgesteld of het legionella-probleem in een installatie verholpen is. Nader onderzoek dient te worden uitgevoerd om vast te stellen of nieuwe methoden of een combinatie van methoden in staat zijn een beter beeld te geven van legionellagroei in een leidingwaterinstallatie dan de NEN 6265.

Er zijn diverse mogelijkheden waardoor radioactief materiaal in een partij schroot terecht kan komen. Het kan dan gaan om kunstmatige bronnen of bijvoorbeeld om ijzeren pijpen uit de olie- en gaswinning waarin zich een laag natuurlijke radioactiviteit heeft afgezet. In alle gevallen is het gewenst dat deze bronnen niet in een smelterij of hoogoven worden gemengd met 'schoon' materiaal bij de productie van nieuwe ijzerproducten. Afgezien van het feit dat schroothandelaren ook zelf liever geen radioactiviteit in hun schroot hebben, wordt het voor een aantal grotere bedrijven (bij overschrijding van een bepaalde omzet) door de rijksoverheid vanaf 2003 verplicht gesteld dat zij hierop controleren. Bij de aanvoer van schroot per vrachtwagen vindt dergelijk onderzoek veelal plaats met zogenaamde poortdetectoren. De vrachtwagen rijdt hierbij langzaam tussen een aantal detectoren door. Indien activiteit wordt gedetecteerd, wordt gealarmeerd. Om een beter beeld te verkrijgen van de poortdetectoren zoals die worden toegepast en om te zien of ze aan door de overheid in een Regeling gestelde minimumeisen voldoen, is een ring-onderzoek uitgevoerd in de zomer van 2003. Bij dit onderzoek aan een 32-tal poorten bleek een zevental niet te voldoen aan het minimaal te meten dosistempo. Waarschijnlijk is een slechte afregeling hiervan de oorzaak. Bij elf van de poortdetectoren bleek de breedte tussen de detectoren groter dan de in de Regeling opgenomen 4,5 meter. Overigens voldeden acht van deze 'brede' poorten wel aan de eis betreffende het dosistempo.

Er zijn diverse mogelijkheden waardoor radioactief materiaal in een partij schroot terecht kan komen. Het kan dan gaan om kunstmatige bronnen of bijvoorbeeld om ijzeren pijpen uit de olie- en gaswinning waarin zich een laag natuurlijke radioactiviteit heeft vastgezet. In alle gevallen is het gewenst dat deze bronnen niet in een smelterij of hoogoven worden gemengd met 'schoon' materiaal bij de productie van nieuwe ijzerproducten. Afgezien van het feit dat schroothandelaren ook zelf liever geen radioactiviteit in hun schroot hebben, wordt het voor een aantal grotere bedrijven door de rijksoverheid vanaf 2003 verplicht gesteld dat zij hierop controleren. Bij de aanvoer van schroot per vrachtwagen vindt dergelijk onderzoek veelal plaats met zogenaamde poortdetectoren. De vrachtwagen rijdt hierbij langzaam tussen een aantal detectoren door. Indien activiteit wordt gedetecteerd, wordt gealarmeerd. Om een beter beeld te verkrijgen van de poortdetectoren zoals die worden toegepast en om te zien of ze aan bepaalde door de overheid gestelde minimumeisen voldoen, is een ring-onderzoek in voorbereiding. In dit rapport is aan de hand van metingen bij enkele bedrijven met een poortdetector en ondersteund door enige berekeningen, onderzocht aan welke eisen een dergelijk ringonderzoek dient te voldoen. Daarbij kan gedacht worden aan bijvoorbeeld een keuze van de te gebruiken testbronnen, de testconfiguratie en eventuele andere aanbevelingen. Het eindresultaat is een concept protocol voor het uitvoeren van een ringonderzoek.

Dit rapport beschrijft de laatste ontwikkelingen in de radiochemische bepaling van plutonium in monstermatrices zoals luchtstoffilters, regenwater, gras en bodem. De radiochemische scheiding van plutonium van storende alfastralers, zoals americium en curium, is door de recente ontwikkeling van specifieke kolommaterialen sterk vereenvoudigd. Speciale aandacht wordt besteed aan de mate van arbeidsintensiviteit van de diverse methodes, aan de preparaatbereiding en aan de meest optimale detectie.

In dit rapport wordt een overzicht gegeven van de detectiemethoden voor virussen in water in Nederland. De norm voor drinkwater is vastgesteld in het Nederlandse Waterleidingbesluit op een risico van minder dan een infectie per 10.000 personen per jaar. Om te bepalen of drinkwater aan deze norm voldoet wordt het aantal virussen bepaald in de grondstof waaruit drinkwater wordt geproduceerd en de verwijdering van virussen door zuiveringsprocessen uit deze grondstof. De berekende virusconcentratie kan vervolgens gebruikt worden voor een schatting van het infectierisico. De virussen die zijn opgenomen in het Waterleidingbesluit staan omschreven als (entero)virussen, wat inhoud dat enterovirussen, maar mogelijk ook andere virusgroepen die kritisch zijn voor de drinkwatervoorziening onder het Waterleidingbesluit vallen. Dergelijke virussen zijn rota- en norovirussen, omdat dit de belangrijkste veroorzakers zijn van virale gastro-enteritis in Nederland. De volgende procedure is beschreven voor virusdetectie in watermonsters: Virussen worden uit water geconcentreerd met behulp van filtratie door een negatief geladen membraan, het eluaat wordt verder geconcentreerd met behulp van twee-fasenscheiding voor Reverse Transcriptase-polymerase chain reaction (RT-PCR) en door middel van ultrafiltratie voor celkweek, met behulp van RT-PCR wordt eventueel aanwezig virus in het watermonster gedetecteerd en indien de enterovirus RT-PCR positief is wordt met behulp van celkweek bepaald of infectieus virus aanwezig is. Bacteriofagen worden bepaald in de grondstof en in verschillende stadia van het zuiveringsproces om zo de mate van zuivering te kunnen vaststellen. Voor- en nadelen van de beschreven detectiemethoden zullen worden bediscussieerd. Om de beschreven procedure te optimaliseren zullen aanbevelingen worden gedaan om nieuwe klinische methoden uit de virale diagnostiek te implementeren in de procedure voor virusdetectie in water.

Specifieke soorten legionellabacterien kunnen schadelijk zijn voor de volksgezondheid. Het RIVM heeft een nieuwe methode ontwikkeld waarmee legionellabacterien die in water zitten, kunnen worden aangetoond. Eerst worden legionellabacterien gekweekt op amoeben, eencelligen waarin de bacterien kunnen groeien. De vermeerderde bacterien worden vervolgens aangetoond met polymerase chain reaction (PCR) of met kweek op mediumplaten. Jaarlijks worden veel gevallen van longontsteking als gevolg van een legionellabacterie gemeld bij het RIVM. Het lukt echter zelden om in de omgeving van deze patienten de bron van de besmetting te vinden. Dit komt waarschijnlijk doordat bestaande methoden niet in staat zijn om alle legionellabacterien in watermonsters op te sporen. De amoebe-kweek PCR-methode kan dit naar verwachting wel, maar dit moet nog worden gevalideerd.

Uit rapporten van de Inspectie Milieuhygiene van het ministerie van VROM blijkt dat de laatste jaren sprake is van een stijging van het aantal meldingen door schrootbedrijven van ladingen schroot met een verhoogd stralingsniveau. Als reactie daarop gaat de Nederlandse overheid via een algemene maatregel van bestuur apparatuur voor detectie van radioactief besmet metaalschroot verplicht stellen. In de ministeriele regeling die bij het besluit zal gaan horen, zullen nadere eisen aan ondermeer de gevoeligheid, reproduceerbaarheid en betrouwbaarheid van de detectieapparatuur worden gesteld. RIVM heeft in zeer korte tijd een onderzoek uitgevoerd naar de mogelijkheden voor een normering voor detectie van radioactief schroot met poortdetectoren. Er bestaan mogelijkheden om de detectie van radioactief schroot met poortdetectoren te normeren. De grootheid waaraan dan een grens zou kunnen worden opgelegd, is de detectielimiet uitgedrukt in het omgevingsdosisequivalenttempo. Uit berekeningen van het omgevingsdosisequivalenttempo dat in diverse situaties van besmet schroot verwacht kan worden, blijkt dat er zich situaties kunnen voordoen waarin het onderscheiden van de verhoging en de achtergrond problematisch is. De detectielimiet is afhankelijk van de integratietijd tijdens de meting. Deze integratietijd mag echter niet te lang zijn in verband met de rijsnelheid van de vrachtauto. Het is daarom ook wenselijk om eisen te stellen aan de rijsnelheid in combinatie met de integratietijd. Alarmering zou moeten plaatsvinden ten opzichte van de door de vrachtauto en de lading schroot afgeschermde achtergrond. Om te komen tot een waarde voor het alarmniveau moeten detailgegevens over de instelling en het rekenalgoritme van de detectoren bekend worden. Deze gegevens zijn nu niet voor alle typen detectoren, die in Nederland in gebruik zijn, beschikbaar. Daarom wordt geadviseerd om over te gaan tot normering van de detectie met poortdetectoren door het Nederlands Normalisatie-instituut. Na het tot stand komen van de norm kan deze door de overheid in regelgeving worden aangewezen.

Aquatische exoten laten kleine hoeveelheden DNA achter in hun leefmilieu, zogenaamd environmental DNA of eDNA. Daarmee kan de aanwezigheid van bepaalde exoten op een eenvoudige manier (analyse van watermonsters) worden aangetoond. Environmental DNA-detectiemethoden zijn echter nog volop in ontwikkeling. Aan de hand van exotische rivierkreeften laten we zien wat er komt kijken bij de ontwikkeling en validatie van een nieuwe eDNA-detectiemethode en bij het daadwerkelijk gebruiken van dergelijke methoden.

Aan het begin van het FES-project ‘Versterking infrastructuur plantgezondheid' zijn de belangrijkste knelpunten op plantenvirologisch gebied in Nederland geïnventariseerd. Criteria hierbij waren vooral fytosanitaire status, economisch belang en de behoefte aan betrouwbare detectie- en identificatiemethoden. Op basis hiervan is een prioriteitenlijst opgesteld van de (gereguleerde) virussen uit de volgende virusgroepen: Potyvirussen, Nepovirussen, Tospovirussen en Potexvirussen. Daarnaast werd zo’n lijst opgesteld voor viroïden en fytoplasma’s. Aan de prioriteitenlijst werden toegevoegd: Pospiviroïden en Fytoplasma’s. De verkregen gegevens werden opgenomen in de Q-bank.

Een systeem om vroegtijdig ziekten en plagen te detecteren en vervolgens aan te pakken. "De tuinbouwondernemer heeft behoefte", meent projectcoördinator Carolien Zijlstra, "aan een systeem waar hij werkelijk iets aan heeft. Een teler kan niets met een uitspraak als: 'Je hebt waarschijnlijk een beetje Phytophthora'. Pleidooi voor project Gezonde Kas

Een camera kan een plant herkennen en de software verbindt daar conclusies aan: het onkruid wordt weggeslagen en de suikerbiet blijft staan. Dat is de theorie. In de praktijk staan de herkenning en de vertaling nog in de kinderschoenen, maar de ontwikkelingen gaan snel. Elektronisch schoffelen ligt onder handbereik. Voor dit herkenningsonderzoek werkt het PPO in Lelystad met de Franse Sarl Radis als basis. Deze machine werd in 2003 naar Nederland gehaald. Hij bestrijdt het onkruid in de rij en werkt daarvoor met twee schoffels.

In bloembolgewassen kan de schimmel Botrytis veel schade veroorzaken. Botrytis kan snel toeslaan. Snelle en gevoelige toetsen kunnen dan bijdragen tot het op tijd nemen van maatregelen om ‘vuur’ te beheersen. Er komen verschillende Botrytis-soorten voor, die moleculair- genetisch gedetecteerd en geïdentificeerd kunnen worden. Serologische toetsen bleken niet te werken. PCR-methodieken, gebaseerd op enkele kleine verschillen in DNA-sequenties wel. Mogelijk kunnen via monitoring van luchtmonsters waarschuwingssystemen voor vuur verder worden verbeterd.

Het is bekend dat de plantpathogen bacterie Xanthomonos hyacinthi hyacinten en nauw-verwante bolgewassen kan aantasten en 'geelziek' kan veroorzaken. Veel minder bekend is dat deze geel-gepigmenteerde Gram-negatieve bacterie ook andere bolgewassen kan infecteren en hierin in toenemendemate schade veroorzaakt. Onderzocht wordt of geelziek in bijzondere bolgewassen aantoonbaar is met de detectietechnieken ontwikkeld voor X. hyacinthi of dat er mogelijk sprake is van andere Xanthomonas-pathovars. Voor de teelt van hyacint is het van groot belang om vast te stellen of hyacinten op het veld gemakkelijk via deze bolgewassen geïnfecteerd kunnen raken

De ontdekking van strigolactonen laat zien dat planten op grote schaal ondergronds communiceren. Planten produceren die strigolactonen niet om te communiceren met de parasitaire planten, maar met de mycorrhiza schimmels en mogelijk ook andere voor de plant nuttige organismen. De parasitaire planten hebben een mechanisme ontwikkeld om deze communicatie af te luisteren en te gebruiken in hun eigen voordeel. Om het grote belang van deze stoffen verder te onderzoeken heeft Harro Bouwmeester begin 2006 van NWO een Vici-fellowship ontvangen ter waarde van 1.2 miljoen euro. Met een onderzoeksgroep, waartoe ook auteur Wouter Kohlen behoort, probeert hij de genen in kaart te brengen die zijn betrokken bij de productie van strigolactonen en inzicht te krijgen in hoe ze gereguleerd worden. Ook wil het team weten hoe de strigolactonen worden waargenomen door de parasitaire planten en hoe deze stoffen de interactie tussen de gastheer en beide bezoekers - parasitaire planten en mycorrhiza schimmels - reguleren. De bedoeling is dat het onderzoek niet alleen het begrip zal verbeteren van hoe gastheren communiceren met mycorrhiza schimmels en parasitaire planten, maar ook zal bijdragen aan het verminderen van een reusachtig probleem in Afrika, waar in vele landen Striga de oorzaak is van catastrofale oogstverliezen

Onder laboratoriumomstandigheden blijkt het goed mogelijk om een Botrytis-infectie in tomatenplanten te detecteren met behulp van vluchtige stoffen. Onderzoekers van Wageningen Universiteit en Plant Research International bekijken nu of het mogelijk is om deze stoffen te detecteren in een kas zodat ziekten en plagen mogelijk in een zeer vroeg stadium opgespoord kunnen worden

Doelstellingen van het Actieplan “Minder virus in Tulp” zijn: Dit project organiseert de opstart en de uitvoering van een actieplan dat leidt tot minder virus in tulp in een economisch rendabele teelt. De aandacht ligt met name bij TBV, TVX, Augustaziek, ArMV en LSV. Uitvoering van het actieplan moet leiden tot enthousiasme en power in de sector waardoor ook nieuwe inspiratie voor innovaties ontstaat. De beoogde modulaire en stapsgewijze aanpak van dit project zorgt voor een duidelijke afbakening van doelstellingen, activiteiten en budget en maakt tussentijdse nadere invulling van activiteiten mogelijk. Dit verslag beschrijft een aantal onderzoeken die hebben plaatsgevonden vanaf de start van dit Actieplan.

In het project “Bedrijven voor Bijen” (2012 – 2014) hebben verschillende partijen, waaronder De Gasunie en Wageningen UR, onderzocht hoe en met welke maatregelen populaties van bijen op bedrijventerreinen en in industriële infrastructuur versterkt kunnen worden. Het onderzoek bestaat uit drie onderzoekslijnen: a) Bijen op leidingtracés van de Gasunie, b) Bijen in de stad en c) beheer van gazons voor bestuivers. Dit rapport beschrijft de resultaten van de drie studies.

Een teler heeft een virus in de kas, maar hij weet niet welk virus precies? Hij heeft last van een aaltje en wil uitzoeken welk aaltje het is? Zijn de vlekjes veroorzaakt door Botrytis of door meeldauw? Binnenkort zorgen telers zelf voor antwoorden op deze vragen. Snel en goedkoop, in de kas.

Het doel van het project is om door samenwerking tussen kwekers, loonbedrijf, onderzoek en teelt-advisering de implementatie van (duurzame) biologische grondontsmetting te stimuleren door het samen opdoen en delen van kennis hierover. Daarnaast is er behoefte aan een snelle en nauwkeurige methode voor detectie van Verticillium in grond de bodem. Deze wordt in een EU-MKB project ontwikkeld. Vanuit het praktijknetwerk zal zo mogelijk kennis uit dit project benut worden.

Selecteren van pootaardappelen kost de teler veel tijd en vergt een hoge mate van vakmanschap. Wellicht kan een machine dat sneller en beter. Daarom start dit jaar het vierjarige project Smart Ziekzoeken Pootaardappelen om te testen of het automatisch opsporen van zieke aardappelplanten haalbaar is. Het project wordt uitgevoerd door Praktijkonderzoek Plant en Omgeving (PPO) en specialisten van Plant Research International (beide onderdeel van Wageningen UR)

Aarfusarium leidt tot kwaliteitsverlies in graangewassen. Aarfusarium in granen wordt veroorzaakt door verschillende ziekteverwekkers van het geslacht Fusarium: De belangrijkste veroorzaker van aarfusarium is F. graminearum. De schimmel infecteert de aar tijdens de bloeiperiode, onder vochtige omstandigheden. Is het tijdens de bloei droog dan is er weinig kans op Fusarium. Is het tijdens en voor de bloei nat dan vergroot dat de kans op aarfusarium. Als een partij tarwe of gerst te zwaar geïnfecteerd is kan dat leiden tot een lagere bakkwaliteit, respectievelijk een lagere brouwkwaliteit. In opdracht van het Productschap Akkerbouw is onderzoek gedaan naar de bestrijding van Fusarium in de teelt van brouwgerst. Het onderzoek is uitgevoerd in samenwerking met de gewasbeschermingsindustrie.

Aarfusarium leidt tot kwaliteitsverlies in graangewassen. Aarfusarium in granen wordt veroorzaakt door verschillende ziekteverwekkers van het geslacht Fusarium: De belangrijkste veroorzaker van aarfusarium is F. graminearum. De schimmel infecteert de aar tijdens de bloeiperiode, onder vochtige omstandigheden. Is het tijdens de bloei droog dan is er weinig kans op Fusarium. Is het tijdens en voor de bloei nat dan vergroot dat de kans op aarfusarium. Als een partij tarwe of gerst te zwaar geïnfecteerd is kan dat leiden tot een lagere bakkwaliteit, respectievelijk een lagere brouwkwaliteit. In opdracht van het Productschap Akkerbouw is onderzoek gedaan naar de bestrijding van Fusarium in de teelt van brouwgerst. Het onderzoek is uitgevoerd in samenwerking met de gewasbeschermingsindustrie.

In het project “Bedrijven voor Bijen” (2012 – 2014) hebben verschillende partijen, waaronder De Gasunie en Wageningen UR, onderzocht hoe en met welke maatregelen populaties van bijen op bedrijventerreinen en in industriële infrastructuur versterkt kunnen worden. Het onderzoek bestaat uit drie onderzoekslijnen: a) Bijen op leidingtracés van de Gasunie, b) Bijen in de stad en c) beheer van gazons voor bestuivers. Dit rapport beschrijft de resultaten van de drie studies.

Mealybugs and armoured scales are major pest species in ornamental crops in greenhouses. The first part of this report focuses on mealybug detection. The research presented here builds on previous study in which it was shown on laboratory scale that the odour profile released by plants after damage by mealybugs differs from the odour profile released by undamaged plants and plants that suffer from spider mite or mechanical damage. In the present study the change of several compounds in response to mealybug infection was shown to depend on a number of different factors: the growth stage of the plant (flowering/non-flowering), the time of the day sampling took place, the mealybug density and the duration of the mealybug infection. Although in each of the laboratory experiments several plant volatiles were found to significantly differ between mealybug-infested plants and control plants, so far no candidate indicator-volatiles have been found that always reacted significantly and in the same manner to a mealybug infection. The screening of new pesticides showed one pesticide to be effective against both the citrus mealybug Planococcus citri and the rose scale Aulacapsis rosae. Several isolates of entomopathogenic fungi were able to infect mealybugs in the laboratory, but results obtained in the greenhouse were disappointing. Lacewing larvae of the species Chrysoperla lucasina were able to control mealybugs when released repeatedly. The addition of Ephestia eggs disrupted this control in some cases. Wol-, en schildluis zijn een toenemend probleem in de sierteelt onder glas. Niet alleen het aantal bedrijven met besmetting neemt toe, ook de bestrijding wordt steeds moeilijker. In dit rapport wordt verslag gedaan van verschillende onderzoeksactiviteiten die gericht waren op de bestrijding en detectie van wol- en schildluis. Al het onderzoek met wolluis is uitgevoerd met de citruswolluis Planococcus citri. De experimenten met schildluis zijn uitgevoerd met de rozenschildluis Aulacapsis rosae.

Als vooraanstaand in- en exporteur van plantaardig uitgangsmateriaal en eindproducten heeft Nederland ook de taak om ongewenste organismen die met de handelswaar kunnen meereizen buiten of juist binnen de deur te houden. Wageningen UR ontwikkelt samen met partners in binnen- en buitenland nieuwe diagnose- en screeningsmethoden waarmee inspectie- en keuringsdiensten hun taken beter en efficiënter kunnen vervullen. DNA-analyse op de plaats van inspectie speelt daarin een belangrijke rol.

Het doel van het project is om door samenwerking tussen kwekers, loonbedrijf, onderzoek en teelt-advisering de implementatie van (duurzame) biologische grondontsmetting te stimuleren door het samen opdoen en delen van kennis hierover. Daarnaast is er behoefte aan een snelle en nauwkeurige methode voor detectie van Verticillium in grond de bodem. Deze wordt in een EU-MKB project ontwikkeld. Vanuit het praktijknetwerk zal zo mogelijk kennis uit dit project benut worden.

Doelstellingen van het Actieplan “Minder virus in Tulp” zijn: Dit project organiseert de opstart en de uitvoering van een actieplan dat leidt tot minder virus in tulp in een economisch rendabele teelt. De aandacht ligt met name bij TBV, TVX, Augustaziek, ArMV en LSV. Uitvoering van het actieplan moet leiden tot enthousiasme en power in de sector waardoor ook nieuwe inspiratie voor innovaties ontstaat. De beoogde modulaire en stapsgewijze aanpak van dit project zorgt voor een duidelijke afbakening van doelstellingen, activiteiten en budget en maakt tussentijdse nadere invulling van activiteiten mogelijk. Dit verslag beschrijft een aantal onderzoeken die hebben plaatsgevonden vanaf de start van dit Actieplan.

In 2001-2003 nam Augustaziekte epidemische vormen aan. Terugkijkend in de geschiedenis van de tulpenteelt lijkt er een periodiciteit te zijn in de uitbraak van deze ziekte en wel met een interval van circa acht tot tien jaar. In 2002 werd opnieuw onderzoek gestart bij PPO-bloembollen naar deze virusziekte. In dit artikel wordt een overzicht gegeven van deze en eerdere onderzoeken

Diagnostiek van plant pathogenen met behulp van serologische diagnostica is in Nederland al vele tientallen jaren een standaard technologie. Het is een van de pijlers onder ons intensieve en hoogstaande keurings- en kwaliteitssysteem en heeft als zodanig duidelijk bijgedragen heeft aan de vooraanstaande positie die Nederland op agrarisch gebied inneemt. Ondanks de toenemende belangstelling voor moleculair biologische detectiemethoden in de laatste tien jaar, vindt het merendeel van de keuringen bij de Nederlandse Keuringsdiensten en bedrijven nog steeds plaats met behulp van detectiemethoden gebaseerd op antisera. Prime Diagnostics®, onderdeel van Plant Research International BV, is binnen Nederland een van de grootste leveranciers van deze serologische reagentia. Het producten pakket bestaat op dit moment voornamelijk uit polyclonale antisera gericht tegen plantenvirussen (58) en plantpathogene bacteriën (32). Voor meer informatie zie ook de website op www.primediagnostics. nl

Met het verschijnen van de 'Phoma Identification Manual' in 2004 is een tijdperk afgesloten in het Phoma onderzoek in Nederland. Met de introductie van moleculaire technieken dient zich een nieuwe fase aan. Een hernieuwd onderzoek is recentelijk opgestart door het Centraalbureau voor Schimmelcultures (CBS) en de Plantenziektenkundige Dienst (PD) en is gericht op fylogenetische vraagstukken zowel binnen het geslacht Phoma als tussen dit genus en verscheidene gerelateerde genera onderling. Daarnaast zullen de moleculaire data dienen als basis voor het ontwikkelen van soortspecifieke DNA-barcodes. Deze barcodes vormen de basis voor een nieuwe generatie moleculaire identificatie- en detectietechnieken voor belangrijke plantpathogene Phoma soorten

Via de website Mijn bedrijf van CR Delta worden attenderingen voor mastitis en bronst beschikbaar gesteld om veehouders te ondersteunen in hun dagelijkse management. Door vertaling van sensorinformatie in bruikbare attenderingen en presentatie op een bekende website verwacht men dat meer veehouders procesinformatie gaan gebruiken

Ervaringen van de bemanning van mijnenjagers bij het opsporen, verslepen, en vernietigen van de door vissersvaartuigen gemelde explosieven. Eerder dit jaar was er een dodelijk ongeluk met een opgeviste bom op een kotter

Het opsporen en identificeren van schadelijke organismen in planten, grond, teeltsubstraat, water of lucht vormt de basis van een veilige en duurzame gewasbescherming. Daarom bestaat er een grote behoefte aan diagnostische testen, die niet alleen de plantenpathogenen snel moeten kunnen detecteren en identificeren, maar liefst ook de concentratie van de ziekteverwekker moeten kunnen inschatten. Op deze manier kan een accuraat advies gegeven worden, zodat er, naargelang de aard en de ernst van de besmetting, op een verantwoorde manier (bij)gestuurd kan worden

Vroegtijdige bladval bij Golden Delicious (mutanten) is een fenomeen dat wereldwijd optreedt. In de jaren 1960-1970 is voor dit probleem veel aandacht geweest in Nederland. Hierbij is gekeken naar voeding, weersinvloeden en diverse ziekteverwekkers, maar tot een oplossing heeft dit niet geleid. De bladval werd uiteindelijk aanvaard als iets wat bij het ras hoorde. De problematiek van vroegtijdige bladval in de vruchtboomkwekerij was aanleiding om nieuw onderzoek te starten. Het ras Golden Delicious is in Nederland minder belangrijk geworden. Het fenomeen vroegtijdige bladval bestaat echter nog steeds. Vaak worden bladmeststoffen gespoten om het probleem, meestal zonder succes, tegen te gaan. Vruchtboomkwekers ervaren kwaliteitsverlies door vroegtijdige bladval bij Golden. De symptomen in de kwekerij en de boomgaard zijn vergelijkbaar. Eerst ontstaan necrotische vlekjes op het blad, dan vergelen de bladeren en tegelijkertijd begint de vroegtijdige bladval. In de vruchtboomkwekerij resulteert deze bladval in verkaling van het hout en bomen van lichtere kwaliteit. In de fruitteelt is bladval bij Golden Delicious ook nog steeds een probleem. Daar kan het de kwaliteit van de vruchten nadelig beïnvloeden.

Het Gezonde Kas-systeem is een innovatief, integraal gewasbeschermingssysteem voor in de moderne kas. Het is een hulpmiddel dat telers tijdig attendeert op de aanwezigheid van ziekten en plagen, helpt bij het nemen van beslissingen en bij het toepassen van maatregelen. In deze editie van KAS Techniek word stilgestaan bij verschillende deelprojecten, in dit artikel een toelichting op het Gezonde Kas-project.

Vroegtijdige bladval bij Golden Delicious (mutanten) is een fenomeen dat wereldwijd optreedt. In de jaren 1960-1970 is voor dit probleem veel aandacht geweest in Nederland. Hierbij is gekeken naar voeding, weersinvloeden en diverse ziekteverwekkers, maar tot een oplossing heeft dit niet geleid. De bladval werd uiteindelijk aanvaard als iets wat bij het ras hoorde. De problematiek van vroegtijdige bladval in de vruchtboomkwekerij was aanleiding om nieuw onderzoek te starten. Het ras Golden Delicious is in Nederland minder belangrijk geworden. Het fenomeen vroegtijdige bladval bestaat echter nog steeds. Vaak worden bladmeststoffen gespoten om het probleem, meestal zonder succes, tegen te gaan. Vruchtboomkwekers ervaren kwaliteitsverlies door vroegtijdige bladval bij Golden. De symptomen in de kwekerij en de boomgaard zijn vergelijkbaar. Eerst ontstaan necrotische vlekjes op het blad, dan vergelen de bladeren en tegelijkertijd begint de vroegtijdige bladval. In de vruchtboomkwekerij resulteert deze bladval in verkaling van het hout en bomen van lichtere kwaliteit. In de fruitteelt is bladval bij Golden Delicious ook nog steeds een probleem. Daar kan het de kwaliteit van de vruchten nadelig beïnvloeden.

Twee autonoom rijdende mobiele sensor-systemen die zich door de kas bewegen en zoeken naar ziekten en plagen. Het klinkt futuristisch, maar deze robots worden momenteel daadwerkelijk getest binnen het project Gezonde Kas. Met nieuwe cameratechnieken kan botrytis in een vroeg stadium worden herkend, maar de robots zijn ook inzetbaar voor detectie van andere kenmerken van plantgezondheid en productiemonitoring. Maak kennis met de Top Crop en de Side Crop Viewer.

De afgelopen jaren werd op verschillende perenpercelen (zware) aantasting met Phytophthora-vruchtrot vastgesteld. Ook in de bewaring werd aantasting van Phytophthora geconstateerd. Naar aanleiding daarvan is een project gestart met de volgende doelstellingen: • Het leveren van basiskennis over de epidemiologie en infectiewijze van Phytophthora bij peer. • Aanzet voor ontwikkelen van mogelijke bestrijdingsstrategiën voor Phytophthora-vruchtrot.

Appelbloedluis Eriosoma lanigerum is de belangrijkste plaag van Malus in de laanboomteelt. Omdat de soort zich zeer snel kan vermeerderen, kunnen enkele luizen in het voorjaar in korte tijd een plaag veroorzaken. Ook na een chemische bestrijding zullen de overlevende luizen zich snel weer uitbreiden. Er is dus een constante rem op de populatiegroei nodig om een explosie tegen te gaan. Het hier beschreven onderzoek richt zich op de geïntegreerde beheersing van deze plaag.

Twee autonoom rijdende mobiele sensor-systemen die zich door de kas bewegen en zoeken naar ziekten en plagen. Het klinkt futuristisch, maar deze robots worden momenteel daadwerkelijk getest binnen het project Gezonde Kas. Met nieuwe cameratechnieken kan botrytis in een vroeg stadium worden herkend, maar de robots zijn ook inzetbaar voor detectie van andere kenmerken van plantgezondheid en productiemonitoring. Maak kennis met de Top Crop en de Side Crop Viewer.

De afgelopen jaren werd op verschillende perenpercelen (zware) aantasting met Phytophthora-vruchtrot vastgesteld. Ook in de bewaring werd aantasting van Phytophthora geconstateerd. Naar aanleiding daarvan is een project gestart met de volgende doelstellingen: • Het leveren van basiskennis over de epidemiologie en infectiewijze van Phytophthora bij peer. • Aanzet voor ontwikkelen van mogelijke bestrijdingsstrategiën voor Phytophthora-vruchtrot.