Search

Het RIVM heeft het rekenmodel verbeterd waarmee de jaargemiddelde concentratie ultrafijn stof van vliegverkeer rond Schiphol wordt bepaald. Ultrafijn stof is het aantal zeer kleine deeltjes in de lucht (kleiner dan 0,1 micrometer). De nieuwe berekeningen zijn vergeleken met metingen gedurende een half jaar op tien locaties rond Schiphol. Het is voor het eerst dat dit in Nederland op deze schaal is gedaan. Het rekenmodel is op twee punten aangepast. Taxiënde vliegtuigen zijn als bron toegevoegd. Daarnaast zijn extra gegevens over de uitstoot van ultrafijn stof van vliegverkeer uit de wetenschappelijke literatuur gebruikt. Vervolgens zijn de rekenresultaten afgestemd op de meetwaarden. Het aangepaste rekenmodel blijkt op deze manier goed in staat te zijn om gemiddelde concentraties over een langere tijd te bepalen. Locaties met lagere en hogere concentraties worden goed van elkaar onderscheiden. Daarmee zijn we erin geslaagd om het rekenmodel geschikt te maken voor onderzoek naar effecten op de gezondheid als mensen langdurig aan ultrafijn stof van vliegverkeer van Schiphol blootstaan. Volgens de berekeningen is de jaargemiddelde blootstelling van omwonenden aan ultrafijn stof van vliegverkeer op Schiphol in 2017 en 2018 het hoogst op woonlocaties vlak bij de luchthaven en neemt deze af naarmate ze verder weg wonen. Wel zijn er van jaar tot jaar kleine verschillen die onder andere veroorzaakt worden door variatie in weersomstandigheden en baangebruik. Een volgend onderdeel van het onderzoeksprogramma is onderzoek naar de gezondheidseffecten van langdurige blootstelling aan ultrafijn stof van vliegverkeer. Hiervoor is informatie nodig over de mate waarin mensen die in de omgeving van Schiphol wonen aan ultrafijn stof worden blootgesteld. Om de blootstelling te kunnen bepalen, is inzicht in de concentratie ultrafijn stof in de lucht nodig. Het rekenmodel maakt het mogelijk om die informatie te verkrijgen. Metingen kennen beperkingen: het is onmogelijk om op alle locaties waar mensen wonen de concentratie van ultrafijn stof te meten. Ook zijn de metingen erg afhankelijk van de weersomstandigheden en het baangebruik. Het rekenmodel vertaalt metingen naar alle overige locaties en andere (langere) perioden.

Het RIVM heeft het rekenmodel verbeterd waarmee de jaargemiddelde concentratie ultrafijn stof van vliegverkeer rond Schiphol wordt bepaald. Ultrafijn stof is het aantal zeer kleine deeltjes in de lucht (kleiner dan 0,1 micrometer). De nieuwe berekeningen zijn vergeleken met metingen gedurende een half jaar op tien locaties rond Schiphol. Het is voor het eerst dat dit in Nederland op deze schaal is gedaan. Het rekenmodel is op twee punten aangepast. Taxiënde vliegtuigen zijn als bron toegevoegd. Daarnaast zijn extra gegevens over de uitstoot van ultrafijn stof van vliegverkeer uit de wetenschappelijke literatuur gebruikt. Vervolgens zijn de rekenresultaten afgestemd op de meetwaarden. Het aangepaste rekenmodel blijkt op deze manier goed in staat te zijn om gemiddelde concentraties over een langere tijd te bepalen. Locaties met lagere en hogere concentraties worden goed van elkaar onderscheiden. Daarmee zijn we erin geslaagd om het rekenmodel geschikt te maken voor onderzoek naar effecten op de gezondheid als mensen langdurig aan ultrafijn stof van vliegverkeer van Schiphol blootstaan. Volgens de berekeningen is de jaargemiddelde blootstelling van omwonenden aan ultrafijn stof van vliegverkeer op Schiphol in 2017 en 2018 het hoogst op woonlocaties vlak bij de luchthaven en neemt deze af naarmate ze verder weg wonen. Wel zijn er van jaar tot jaar kleine verschillen die onder andere veroorzaakt worden door variatie in weersomstandigheden en baangebruik. Een volgend onderdeel van het onderzoeksprogramma is onderzoek naar de gezondheidseffecten van langdurige blootstelling aan ultrafijn stof van vliegverkeer. Hiervoor is informatie nodig over de mate waarin mensen die in de omgeving van Schiphol wonen aan ultrafijn stof worden blootgesteld. Om de blootstelling te kunnen bepalen, is inzicht in de concentratie ultrafijn stof in de lucht nodig. Het rekenmodel maakt het mogelijk om die informatie te verkrijgen. Metingen kennen beperkingen: het is onmogelijk om op alle locaties waar mensen wonen de concentratie van ultrafijn stof te meten. Ook zijn de metingen erg afhankelijk van de weersomstandigheden en het baangebruik. Het rekenmodel vertaalt metingen naar alle overige locaties en andere (langere) perioden.

Nederland loopt wereldwijd voorop met het terugdringen van de ammoniakemissie uit de landbouw. Toch is er een ‘ammoniak-gat’. De modellen die de emissie en depositie van ammoniak berekenen, zijn niet meer state of the art, stelt de Britse ammoniakdeskundige Mark Sutton. Hij onderzocht het Nederlandse ammoniakbeleid. Zijn advies: De Nederlandse overheid moet weer investeren in ammoniakonderzoek.

On 1 January 2014 a system of compulsory manure treatment was introduced in the Netherlands. All livestock farmers with a manure surplus (expressed in kg phosphate) are required to have part of this manure surplus treated. Each year the Minister for Agriculture, Nature and Food Quality (LNV) determines the official manure treatment percentages per region in consultation with the agricultural organisations. These percentages are based on the results of an analysis by the Scientific Committee on the Nutrient Management Policy (CDM), which is carried out in accordance with a protocol agreed with the ministry. This report presents the results of the analysis of the calculated manure treatment percentages per region for 2018, under different assumptions. These percentages are based on an empirical analysis of the manure production per region in 2016 and an analysis of the maximum permitted manure allocation (in kg phosphate) and expected actual manure input per region in 2017. The analyses take account of the effects of redistribution of manure between farms within and between regions, and of exemptions from the compulsory manure treatment regulation. The total amount of manure to be treated in 2018 is 45 ± 5 kg phosphate. The manure treatment percentages in the ‘baseline’ variant are 10% for the region ‘Other’ (minimum manure treatment percentage), 55% for the region ‘East’, 62% the region ‘South’, and 47% for the whole of the Netherlands. Changes in the assumptions about manure production and the manure input ratio (the ratio of actual manure input, in kg phosphate, to the average total permitted phosphate input) have a large effect on the manure treatment percentages for region East (34–75%), region South (39–82%) and for the Netherlands as a whole (30–60%). Implementation of the Responsible Growth of Dairy Farming Act (Wet Verantwoorde groei melkveehouderij) in combination with the Order in Council on ‘land-based growth of dairy farming’ leads to figure for the total amount of dairy farm manure (in kg phosphate) to be treated of 5.1 million kg phosphate. In consultation with the agricultural organizations the Minister for LNV determines the manure treatment percentages per region Op 1 januari 2014 is in Nederland het stelsel ‘verplichte mestverwerking’ ingevoerd. Deze verplichting houdt in dat alle veehouders met een ‘bedrijfsoverschot’ (mestoverschot, uitgedrukt in kg fosfaat) een deel van dat overschot verplicht moeten laten verwerken. In opdracht van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) geeft de Commissie Deskundigen Meststoffenwet jaarlijks een wetenschappelijk advies over de hoogte van de mestverwerkingspercentages per regio, op basis van een door het ministerie geaccordeerd protocol. Dit rapport geeft een analyse van de mestverwerkingspercentages per regio voor het jaar 2018 bij verschillende uitgangspunten. De mestverwerkingspercentages zijn gebaseerd op een empirische analyse van de mestproductie per regio voor het jaar 2016, en een analyse van de mestplaatsingsruimte en de verwachte mestplaatsingsgraden per regio, en van de mestdistributie tussen regio’s, voor het jaar 2018. De totale mestverwerkingsopgave in 2018 is 45 ± 5 miljoen kg fosfaat. De mestverwerkings-percentages verschillen per regio en rekenvariant. In de basisvariant zijn de mestverwerkings- percentages 10% voor regio ‘Overig’ (minimaal mestverwerkingspercentage), 55% voor regio ‘Oost’, 62% voor regio ‘Zuid’ en 47% voor heel Nederland. Veranderingen in de aannames over de mestplaatsingsgraad en mestproductie hebben grote effecten op de mestverwerkingspercentages voor regio Oost (34 tot 75%), regio Zuid (39 tot 82%) en die voor Nederland (30 tot 60%). De Wet Verantwoorde groei melkveehouderij in combinatie met de AMvB ‘grondgebonden groei melkveehouderij’ geeft een mestverwerkingsopgave voor melkveefosfaat van 5.1 miljoen kg fosfaat. De minister van LNV stelt in overleg met de landbouworganisaties de mestverwerkingspercentages per regio uiteindelijk vast

Om veranderingen in het waterbeheer te vertalen naar landbouwopbrengsten zijn in Nederland drie methodes operationeel: de HELP-tabellen, de TCGB-tabellen en AGRICOM. Door de landbouw, de waterbeheerders en de waterleidingbedrijven is lang aangedrongen op een herziening van deze methodes (o.a. Van Bakel en Heijkers (2004)), omdat die verouderd zijn. Er is nu een eerste stap gezet naar een nieuwe, meer (klimaat)bestendige, methode. De agrohydrologische modelcode SWAP vormt in deze methode de kern voor het afleiden van schadefuncties. SWAP is daarbij uitgebreid met nieuwe of verbeterde modules voor de berekening van directe hydrologische effecten van natschade (zuurstofstress) en zoutschade

‘Digestaat’ is een algemene benaming voor meststoffen afkomstig uit vergistingsinstallaties. Teneinde de biogasproductie te vergroten, kunnen, naast dierlijke mest, koolstofrijke producten worden toegevoegd. Omdat de samenstelling en afbreekbaarheid van die toegevoegde co-producten betekenisvol verschilt, zal ook de bemestingswaarde van digestaten sterk verschillen. Een gemiddelde van zoveel mogelijk analyse-uitkomsten van digestaten zegt daarom weinig over de bemestingswaarde van een individuele partij. Meer nog dan bij dierlijke mest verdient het daarom de voorkeur om een mestmonster te nemen en daarin op zijn minst de gehalten aan P2O5, totaal-N en ammonium-N (NH4-N) te bepalen.

Bijgaand rapport beschrijft de rekenregels van de KringloopWijzer. De KringloopWijzer is een model waarmee agrarische ondernemers op basis van hun eigen bedrijfsgegevens een schatting kunnen maken van de benutting van aangevoerde nutriënten, met name stikstof (N) en fosfor (P), en van de omvang en aard van verliezen aan N, P en koolstof (C). Die schatters kunnen gebruikt worden voor het benoemen van verbeterpunten binnen het bedrijf en als verantwoording naar overheden en verwerkers. Voor de overheid biedt de KringloopWijzer mogelijkheden om generieke wetgeving te vervangen door maatwerk. Voor de verwerkende industrie is het bovendien mogelijk om het streven naar duurzaamheid meetbaar te maken ten behoeve van consumenten. De hier beschreven rapportversie bevat een aantal verbeteringen en aanvullingen ten opzichte van de versie uit 2014. Ze heeft bovendien niet langer betrekking op alleen melkvee en ruwvoergewassen, maar is ook geschikt voor bedrijven met een neventak akkerbouw en/of een neventak hokdieren. De rekenregels zijn waar mogelijk voorzien van onderbouwende referenties. Aan een verdere toetsing van deze rekenregels wordt nog voortdurend onderzoek verricht.

Bijgaand rapport beschrijft de rekenregels van de KringloopWijzer. De KringloopWijzer is een model waarmee agrarische ondernemers op basis van hun eigen bedrijfsgegevens een schatting kunnen maken van de benutting van aangevoerde nutriënten, met name stikstof (N) en fosfor (P), en van de omvang en aard van verliezen aan N, P en koolstof (C). Die schatters kunnen gebruikt worden voor het benoemen van verbeterpunten binnen het bedrijf en als verantwoording naar overheden en verwerkers. Voor de overheid biedt de KringloopWijzer mogelijkheden om generieke wetgeving te vervangen door maatwerk. Voor de verwerkende industrie is het bovendien mogelijk om het streven naar duurzaamheid meetbaar te maken ten behoeve van consumenten. De hier beschreven rapportversie bevat een aantal verbeteringen en aanvullingen ten opzichte van de versie uit 2014. Ze heeft bovendien niet langer betrekking op alleen melkvee en ruwvoergewassen, maar is ook geschikt voor bedrijven met een neventak akkerbouw en/of een neventak hokdieren. De rekenregels zijn waar mogelijk voorzien van onderbouwende referenties. Aan een verdere toetsing van deze rekenregels wordt nog voortdurend onderzoek verricht.

Wat veroorzaakt nu meer CO2-emissie : tomaten uit Spanje of tomaten die hier zijn geteeld, weliswaar in verwarmde kassen maar met gebruik van wkk's? Het blijkt er maar net aan te liggen wat er wordt meegenomen in de berekening en welke aannames worden gemaakt

De aanscherping van de mestnormen leidt tot een geringe verandering van het gebruik van dierlijke mest en kunstmest in de Nederlandse landbouw. De grootste verandering wordt berekend voor landbouw op zand- en lössgronden in de zuidelijke provincies, waar het gebruik van stikstof met dierlijke mestgiften gemiddeld 12 kg stikstof ha-1 jr-1 afneemt. In de komende 15 jaar zullen de nitraatconcentraties in geringe mate dalen, gedeeltelijk veroorzaakt door de aanscherping van de mestnormen in het 5de Actieprogramma. Op termijn wordt op de zanden lössgronden gemiddeld aan de nitraatnorm van 50 mg L-1 voldaan, maar in de zuidelijke provincies zal de nitraatnorm nog ruim worden overschreden. Het effect op de stikstofvracht naar het oppervlaktewater is beperkt. De grootste effecten treden op in de zuidelijke provincies. Voor de fosfaatvracht naar het oppervlaktewater worden geen of slechts geringe effecten berekend.

Op verzoek van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) heeft Alterra de methode om de openheid van het landschap te berekenen vernieuwd. Het model Viewscape dat op basis van zichtlijnen de oppervlakte zichtbaar landschap berekent, is daartoe aangepast, getest en gevalideerd. Er is een methode ontwikkeld die topografische informatie bewerkt tot een basiskaart voor het model dat rekening houdt met reliëf. In de basiskaart worden bomenrijen als ondoorzichtige elementen meegenomen, maar een toekomstige nuancering op dit punt is wenselijk. Bij het reliëf lag de uitdaging in het negeren van flauwe hellingen. Uit de validatie bleek dat de oppervlaktes van grotere open ruimten goed konden worden berekend, maar structureel iets worden onderschat. De oppervlakte van het zichtbare deel van het landschap blijkt een goede maat te zijn voor de openheid ervan. De verbeterde versie van ViewScape is gebruikt om met een resolutie van 100 meter die oppervlakte landsdekkend te berekenen. Het resultaat voldoet aan de verwachtingen van het PBL. Het is nog wel de vraag of de topografische informatie betrouwbaar genoeg is om de openheid te kunnen monitoren aangezien een onbekend deel van de veranderingen op de kaart niet voortkomt uit veranderingen in het veld, maar uit verbeterde kartering.

De aanscherping van de mestnormen leidt tot een geringe verandering van het gebruik van dierlijke mest en kunstmest in de Nederlandse landbouw. De grootste verandering wordt berekend voor landbouw op zand- en lössgronden in de zuidelijke provincies, waar het gebruik van stikstof met dierlijke mestgiften gemiddeld 12 kg stikstof ha-1 jr-1 afneemt. In de komende 15 jaar zullen de nitraatconcentraties in geringe mate dalen, gedeeltelijk veroorzaakt door de aanscherping van de mestnormen in het 5de Actieprogramma. Op termijn wordt op de zanden lössgronden gemiddeld aan de nitraatnorm van 50 mg L-1 voldaan, maar in de zuidelijke provincies zal de nitraatnorm nog ruim worden overschreden. Het effect op de stikstofvracht naar het oppervlaktewater is beperkt. De grootste effecten treden op in de zuidelijke provincies. Voor de fosfaatvracht naar het oppervlaktewater worden geen of slechts geringe effecten berekend.

Het rekenmodel KringloopWijzer brengt op jaarbasis de waarden van een aantal kengetallen van het melkveebedrijf in beeld. Aan de veestapel gerelateerde kengetallen zijn 1) de excretie van stikstof (N) en fosfaat (P2O5) ‘onder de staart’, 2) de hoeveelheden N en P2O5 als voer geconsumeerd, 3) de efficiëntie waarmee de in het voer aanwezige N en P2O5 wordt omgezet in melk en groei en 4) de emissie van ammoniak (NH3) uit mest. De waarden van deze kengetallen kunnen vergeleken worden met referentie- en forfaitaire waarden. Referentiewaarden zijn waarden die door bedrijven gerealiseerd worden die in vergelijkbare omstandigheden verkeren wat betreft grondsoort en intensiteit (melkproductie per hectare). De veehouder weet daardoor hoe hij scoort in vergelijking met collega’s. Deze notitie gaat enkel in op de forfaitaire waarden voor de eerder genoemde kengetallen.

Nederland loopt wereldwijd voorop met het terugdringen van de ammoniakemissie uit de landbouw. Toch is er een ‘ammoniak-gat’. De modellen die de emissie en depositie van ammoniak berekenen, zijn niet meer state of the art, stelt de Britse ammoniakdeskundige Mark Sutton. Hij onderzocht het Nederlandse ammoniakbeleid. Zijn advies: De Nederlandse overheid moet weer investeren in ammoniakonderzoek.

Nederland loopt wereldwijd voorop met het terugdringen van de ammoniakemissie uit de landbouw. Toch is er een ‘ammoniak-gat’. De modellen die de emissie en depositie van ammoniak berekenen, zijn niet meer state of the art, stelt de Britse ammoniakdeskundige Mark Sutton. Hij onderzocht het Nederlandse ammoniakbeleid. Zijn advies: De Nederlandse overheid moet weer investeren in ammoniakonderzoek.

Naast het bestaande rekenmodel voor de schatting van het deel van de aalvangst met gehalten som-TEQ onder de voedselveiligheidsnorm (“percentage aal onder de norm”) is nu een rekenmodel gemaakt zodat ook voor de som van niet-dioxine achtige PCBs (som-ndl-PCB) het percentage van de vangst onder de voedselveiligheidsnorm kan worden geschat. De gehalten som-TEQ en som-ndl-PCB in aal zijn aan elkaar gerelateerd, maar een eventuele overschrijding van de norm in aal kan van de som-TEQ, van de somndl-PCB óf van beide normen zijn. Dit kan per locatie verschillen. De norm voor som-ndl-PCBs wordt in de aal uit de onderzochte locaties het vaakst overschreden. Beide normen wegen wettelijk even zwaar; het laagste geschatte percentage aal onder de norm uit beide modellen wordt genomen als hét “percentage aal onder de norm”. Door het gebruik van de norm voor som-TEQ én som-ndl-PCBs wordt het geschatte percentage aal onder de norm in het gesloten gebied lager. Daarnaast zijn de beide modellen aangepast zodat de gemeten man-vrouw verhouding in het gebruikte mengmonster aal in de berekening wordt meegenomen.

Naast het bestaande rekenmodel voor de schatting van het deel van de aalvangst met gehalten som-TEQ onder de voedselveiligheidsnorm (“percentage aal onder de norm”) is nu een rekenmodel gemaakt zodat ook voor de som van niet-dioxine achtige PCBs (som-ndl-PCB) het percentage van de vangst onder de voedselveiligheidsnorm kan worden geschat. De gehalten som-TEQ en som-ndl-PCB in aal zijn aan elkaar gerelateerd, maar een eventuele overschrijding van de norm in aal kan van de som-TEQ, van de somndl-PCB óf van beide normen zijn. Dit kan per locatie verschillen. De norm voor som-ndl-PCBs wordt in de aal uit de onderzochte locaties het vaakst overschreden. Beide normen wegen wettelijk even zwaar; het laagste geschatte percentage aal onder de norm uit beide modellen wordt genomen als hét “percentage aal onder de norm”. Door het gebruik van de norm voor som-TEQ én som-ndl-PCBs wordt het geschatte percentage aal onder de norm in het gesloten gebied lager. Daarnaast zijn de beide modellen aangepast zodat de gemeten man-vrouw verhouding in het gebruikte mengmonster aal in de berekening wordt meegenomen.

Wageningen UR Livestock Research carried out a desk study to analyse why calculated methane emissions differ from actual measured emissions and makes recommendations for further research. The study indicates that the accuracy of both the calculated and measured emissions can be questioned. The recommendations are to re-examine the composition of manure (particularly organic matter (OM), the biodegradable fraction of organic matter (Bo) and the part of the biodegradable fraction that is actually broken down into CH4 (MCF)with regard to conditions in the Netherlands. A further recommendation is to investigate the possible causes of the wide variation in measured methane emissions, giving consideration to the age of the manure, the effect of ammonia-reducing measures, manure management and enteric methane emission by pigs.

Wageningen UR Livestock Research carried out a desk study to analyse why calculated methane emissions differ from actual measured emissions and makes recommendations for further research. The study indicates that the accuracy of both the calculated and measured emissions can be questioned. The recommendations are to re-examine the composition of manure (particularly organic matter (OM), the biodegradable fraction of organic matter (Bo) and the part of the biodegradable fraction that is actually broken down into CH4 (MCF)with regard to conditions in the Netherlands. A further recommendation is to investigate the possible causes of the wide variation in measured methane emissions, giving consideration to the age of the manure, the effect of ammonia-reducing measures, manure management and enteric methane emission by pigs. Wageningen UR Livestock Research heeft een deskstudie uitgevoerd om te analyseren waarom berekende engemeten methaanemissies verschillen en doet aanbevelingen voor nader onderzoek. Het blijkt dat zowel aande kant van de meetwaarden als aan de kant van de berekeningen vragen kunnen worden gesteld. Deaanbevelingen betreffen een nadere beschouwing van mestsamenstelling (met name organische stof (OS),de fractie van de organische stof die afbreekbaar is (Bo) en het deel van de afbreekbare fractie diedaadwerkelijk wordt afgebroken tot CH4 (MCF)) met in achtneming van Nederlandse omstandigheden.Tevens wordt geadviseerd te bestuderen wat de oorzaak kan zijn van de grote variatie in gemetenmethaanemissie met oog voor de leeftijd van de mest, effect van ammoniakemissie-reducerendemaatregelen, mestmanagement en enterische methaanemissie door varkens

Er is een belangrijke basis gelegd voor een nieuwe (klimaatrobuuste) methode om te voorspellen welke gevolgen veranderingen in het waterbeheer hebben voor de landbouwopbrengsten.

Om veranderingen in het waterbeheer te vertalen naar wijzigingen in landbouwopbrengsten zijn in Nederland drie methodes operationeel: de HELP-tabellen, de TCGB-tabellen en AGRICOM. Door de landbouw, de waterbeheerders en de waterleidingbedrijven is lang aangedrongen op een herziening van deze methodes, omdat ze verouderd zijn. Er is inmiddels een belangrijke eerste stap gezet naar één breed gedragen methode voor het bepalen van (klimaat)robuuste relaties tussen waterhuishoudkundige condities en opbrengstdepressies. Het is de bedoeling dat deze methode in een aantal fasen wordt gerealiseerd. De eerste fase is in de zomer van 2013 afgrond. Er is een nieuw systeem ontwikkeld voor het bepalen van klimaatrobuuste relaties tussen waterhuishoudkundige condities en gewasopbrengst. Dit rapport geeft een overzicht van de verbeteringen die zijn doorgevoerd, op basis van de meest actuele kennis en inzichten over deze relaties.

Stikstoflevering vanuit organische stof (OS) wordt belangrijker naarmate de bemestingsnormen strakker worden. Dit project kent drie fasen met de volgende doelen. Fase I: de bestaande kennis over organische stof en stikstofmineralisatie te ontsluiten voor zowel telers als voorlichters, Fase II: een functioneel ontwerp van een adviesmodule op te leveren waarmee de stikstofbenutting vanuit de bodem kan worden gekwantificeerd bij diverse managementmaatregelen rond organische stof. Gedurende het project is besloten om dit te wijzigen in een werkende module. Fase III: de opgeleverde adviesmodule te testen in de praktijk op een viertal locaties en te demonstreren op een 20-tal praktijkbedrijven.

Stikstoflevering vanuit organische stof (OS) wordt belangrijker naarmate de bemestingsnormen strakker worden. Dit project kent drie fasen met de volgende doelen. Fase I: de bestaande kennis over organische stof en stikstofmineralisatie te ontsluiten voor zowel telers als voorlichters, Fase II: een functioneel ontwerp van een adviesmodule op te leveren waarmee de stikstofbenutting vanuit de bodem kan worden gekwantificeerd bij diverse managementmaatregelen rond organische stof. Gedurende het project is besloten om dit te wijzigen in een werkende module. Fase III: de opgeleverde adviesmodule te testen in de praktijk op een viertal locaties en te demonstreren op een 20-tal praktijkbedrijven.

Organische stof speelt een hoofdrol in de vruchtbaarheid van de bodem. In opdracht van Productschap Akkerbouw is door het Louis Bolk Instituut, BLGG AgroXpertus, Alterra en HLB een applicatie ontwikkeld die snel en eenvoudig per teeltrotatie de organische stofbalans en stikstofmineralisatie in beeld brengt. In dit rapport wordt de opzet en de gebruikswijze van de applicatie kort uiteengezet.

Organische stof speelt een hoofdrol in de vruchtbaarheid van de bodem. In opdracht van Productschap Akkerbouw is door het Louis Bolk Instituut, BLGG AgroXpertus, Alterra en HLB een applicatie ontwikkeld die snel en eenvoudig per teeltrotatie de organische stofbalans en stikstofmineralisatie in beeld brengt. In dit rapport wordt de opzet en de gebruikswijze van de applicatie kort uiteengezet.

Om veranderingen in het waterbeheer te vertalen naar landbouwopbrengsten zijn in Nederland drie methodes operationeel: de HELP-tabellen, de TCGB-tabellen en AGRICOM. Door de landbouw, de waterbeheerders en de waterleidingbedrijven is lang aangedrongen op een herziening van deze methodes (o.a. Van Bakel en Heijkers (2004)), omdat die verouderd zijn. Er is nu een eerste stap gezet naar een nieuwe, meer (klimaat)bestendige, methode. De agrohydrologische modelcode SWAP vormt in deze methode de kern voor het afleiden van schadefuncties. SWAP is daarbij uitgebreid met nieuwe of verbeterde modules voor de berekening van directe hydrologische effecten van natschade (zuurstofstress) en zoutschade

Dit rapport bevat de resultaten van een onderzoek naar de plausibiliteit van de uitkomsten van een nieuw modelinstrumentarium om ingrepen in de waterhuishouding te vertalen naar effecten in landbouwopbrengsten. Doet het instrument wat je ervan verwacht en sluit het aan bij de praktijk? Hiervoor is een vergelijking gemaakt met bestaande modellen en met meetgegevens uit de praktijk. Voor het bepalen van de effecten van de ingrepen in de waterhuishouding op de landbouwopbrengsten zijn in Nederland drie methodes operationeel: de HELP-tabellen, de TCGB-tabellen en AGRICOM. In bijna elke berekening wordt gebruik gemaakt van deze methodes. De landbouwsector, de waterbeheerders en de waterleidingbedrijven dringen al langere tijd aan op een herziening van deze methodes. De aanleiding is dat de methodes toe zijn aan actualisatie en aan 'klimaatrobuustheid'. De huidige methoden zijn gebaseerd op verouderderde meteorologische gegevens. Daarnaast geven ze alleen langjarige gemiddelde schades. Een ander belangrijk punt is dat in de huidige methoden zout niet of beperkt wordt meegenomen. Met een droger klimaat gaat zout en het sturen met water op zout, juist een belangrijkere rol spelen in het waterbeheer. Daarnaast is er een nieuw concept ontwikkeld voor het duiden van natschade. Met de nieuwe insteek kan straks door het jaar heen gerekend worden, zodat waterbeheerders een beter beeld krijgen welke waterhuishoudkundige maatregelen ze kunnen nemen en kunnen ze beter inspelen op klimaatverandering. Recent is een belangrijke eerste stap gezet naar een breed gedragen methode voor het bepalen van de klimaatrobuuste relaties tussen waterhuishoudkundige condities en opbrengstdepressies. Deze nieuwe methode zal de huidige schadetabellen kunnen vervangen.Voor de aanpak is een traject voorzien van 2013 tot en met 2016. Het is de bedoeling dat de nieuwe methode in een aantal fasen wordt gerealiseerd. De eerste fase is afgerond. De conceptuele verbeteringen die zijn doorgevoerd, zijn vastgelegd in STOWA-rapport 2013-22 ‘Actualisatie schadefuncties landbouw: fase 1’. Voordat de bij de ontwikkeling betrokken partijen verder wilden gaan, was er behoefte om een toetsing uit te voeren naar de plausibiliteit van de uitkomsten van het nieuwe modelinstrumentarium. Doet het instrument wat je er van verwacht en sluit het aan bij de praktijk. Hiervoor is een vergelijking gemaakt met bestaande modellen en met meetgegevens van de locaties Zegveld, Cabouw en Roswinkel. Dit om uiteindelijk, in 2016, te komen tot een klimaatbestendig en geactualiseerd instrument om te sturen op waterstromen en opbrengsten, rekening houdend met droogte-, nat en zoutschade. Daarmee is er straks een instrument dat onmisbaar is bij het doorrekenen van o.a. peilbesluiten en inrichtingsplannen.

Om veranderingen in het waterbeheer te vertalen naar landbouwopbrengsten zijn in Nederland drie methodes operationeel: de HELP-tabellen, de TCGB-tabellen en AGRICOM. Door de landbouw, de waterbeheerders en de waterleidingbedrijven is lang aangedrongen op een herziening van deze methodes (o.a. Van Bakel en Heijkers (2004)), omdat die verouderd zijn. Er is nu een eerste stap gezet naar een nieuwe, meer (klimaat)bestendige, methode. De agrohydrologische modelcode SWAP vormt in deze methode de kern voor het afleiden van schadefuncties. SWAP is daarbij uitgebreid met nieuwe of verbeterde modules voor de berekening van directe hydrologische effecten van natschade (zuurstofstress) en zoutschade

Om veranderingen in het waterbeheer te vertalen naar wijzigingen in landbouwopbrengsten zijn in Nederland drie methodes operationeel: de HELP-tabellen, de TCGB-tabellen en AGRICOM. Door de landbouw, de waterbeheerders en de waterleidingbedrijven is lang aangedrongen op een herziening van deze methodes, omdat ze verouderd zijn. Er is inmiddels een belangrijke eerste stap gezet naar één breed gedragen methode voor het bepalen van (klimaat)robuuste relaties tussen waterhuishoudkundige condities en opbrengstdepressies. Het is de bedoeling dat deze methode in een aantal fasen wordt gerealiseerd. De eerste fase is in de zomer van 2013 afgrond. Er is een nieuw systeem ontwikkeld voor het bepalen van klimaatrobuuste relaties tussen waterhuishoudkundige condities en gewasopbrengst. Dit rapport geeft een overzicht van de verbeteringen die zijn doorgevoerd, op basis van de meest actuele kennis en inzichten over deze relaties.

De hogere voerprijzen laten de kostprijs van consumptie-eieren weer stijgen. Ten opzichte van twee jaar geleden (de vorige berekening) is de kostprijs ongeveer 10 procent hoger.

Om de doelstelling van Energieboerderij te realiseren is een meetlat ontwikkeld. Dit rapport is een aanvulling op de bestaande onderbouwing van de meetlat (Van der Voort et al., 2012). De aanvullende onderbouwing is bedoeld om helder en duidelijk te communiceren over de meetlat en specifiek die voor groen gas. Deze rapportage is onderdeel van het project Energieboerderij. Het project Energieboerderij heeft als doel om de duurzaamheid van in Nederland geproduceerde biomassa inzichtelijk te maken en te verbeteren. In plaats van het rekenen met gegevens uit de literatuur worden op praktijkbedrijven gegevens verzameld en geanalyseerd. Deze informatie vormt de basis voor het berekenen van duurzaamheidskengetallen en het optimaliseren van energieteelten.

De hogere voerprijzen laten de kostprijs van consumptie-eieren weer stijgen. Ten opzichte van twee jaar geleden (de vorige berekening) is de kostprijs ongeveer 10 procent hoger.

Om de doelstelling van Energieboerderij te realiseren is een meetlat ontwikkeld. Dit rapport is een aanvulling op de bestaande onderbouwing van de meetlat (Van der Voort et al., 2012). De aanvullende onderbouwing is bedoeld om helder en duidelijk te communiceren over de meetlat en specifiek die voor groen gas. Deze rapportage is onderdeel van het project Energieboerderij. Het project Energieboerderij heeft als doel om de duurzaamheid van in Nederland geproduceerde biomassa inzichtelijk te maken en te verbeteren. In plaats van het rekenen met gegevens uit de literatuur worden op praktijkbedrijven gegevens verzameld en geanalyseerd. Deze informatie vormt de basis voor het berekenen van duurzaamheidskengetallen en het optimaliseren van energieteelten.

Excretion forfaits (N and P) for young stock are based on animals on dairy farms. However N and P excretion of young stock kept on specialised young stock rearing farms differs from the forfaits. The farm specific excretion calculation method described in this report offers the possibility to deviate from the forfaits in a way accepted by the Dutch government. De excretie forfaits (N en P) voor jongvee zijn gebaseerd op dieren op melkveebedrijven. Echter, de excretie van jongvee op gespecialiseerde jongveeopfokbedrijven verschilt van deze forfaits. In dit rapport wordt een methode beschreven om de bedrijfsspecifieke excretie van jongveeopfokbedrijven te berekenen. Hiermee kan van de forfaits afgeweken worden op een manier, die door de Nederlandse overheid wordt geaccepteerd.

In project Energieboerderij zijn in 2011 zijn op 3 deelnemende bedrijven en op het proefveld met verschillende bemesting – compost varianten broeikaskasmissies gemeten in een suikerbietenteelt gedurende het hele seizoen. Alle meetlocaties liggen op zandgrond in Noord-Limburg. Daarnaast zijn voor deze locaties ook de directe lachgas emissies berekend. De vergelijking van de resultaten laat zien, dat er grote verschillen zitten tussen de gemeten emissies van lachgas en de berekende directe emissies op basis van de kg N in de grond.

In deze studie worden kostprijzen berekend voor verschillende technieken van onkruidbestrijding op verhardingen. Hierbij is een kostensystematiek toegepast die gangbaar is binnen grond-, weg- en waterbouw en de groensector. Kengetallen zijn overgenomen uit de systematiek of aangeleverd door diverse groenaannemers en producenten van machines. Op basis van de kengetallen is de kostprijs berekend door voor iedere techniek de directe kosten te bepalen en vervolgens het percentage van opslag voor indirecte kosten hierop toe te passen. Berekende prijzen worden uitgedrukt in eurocent per m2.