Search

Europe has a rich diversity of landscapes because of differences in biophysical conditions, land use practices and cultures. Immigration brings new people from other cultures to the continent, with different preferences regarding the landscape they live in. Because of these and other differences cultural minorities may lack access to landscape use and planning. We explore this problem and discuss what the case of cultural minorities in the Netherlands can tell us about inclusion of vulnerable groups in landscape use and planning.

Op het beperkte grondgebied van Nederland komen steeds meer complexe opgaven samen. Mogelijke oplossingen hebben vaak gevolgen voor meerdere partijen. Bij het zoeken naar passende oplossingen moet beleid rekening houden met de veelheid van randvoorwaarden: ecologische, sociaaleconomische en bestuurlijke. Maar hoe krijg je inzicht in de verweving van die veelheid aan factoren? Hoe kun je de complexiteit hanteerbaar maken? Wij komen in dit artikel met een voorstel voor een dergelijke methodiek en illustreren dat aan de hand van het vraagstuk rond de adoptie van natuurinclusieve landbouw.

Omgevingsvisies, natuurbeleidsprogramma’s en bosstrategieën van rijk en provincies bevatten vaak ambitieus beleidsproza voor natuur, bos en landschap. Beleid is echter vrijblijvend en behoeft door gemeenten niet in daden te worden omgezet. Recht daarentegen is bindend, maar van een automatischedoorwerking van beleid naar recht is nog geen sprake.

De overheid pleit voor een transitie naar kringlooplandbouw, waarbij natuurinclusieve landbouw één van de perspectieven is. Bij zowel terreinbeherende organisaties, boerenorganisaties als de voedselketen ontstaan allerlei natuurinclusieve initiatieven. Door de grote verscheidenheid is het lastig om nog door de grassprieten het kruidenrijke weiland te zien. De WUR geeft een handreiking om het transitieproces inzichtelijk te maken. Aan de hand van vijf natuurinclusieve initiatieven laat ze zien hoe in een overzicht in één oogopslag de mate van opschaling en de mate van natuurinclusiviteit inzichtelijk is te maken.

This study investigates the association between having a domestic garden or not and the amount of greenery in this garden, and the prevalence of several types of diseases and disorders, as known by one’s general practitioner. Data on garden ownership and the amount of garden greenery, as well as on health, are available for about 800,000 people, all living within city limits. In the statistical analyses, the associations are corrected for, among other things, the socioeconomic status of the individual and its neighbourhood, but also for the local air quality and noise exposure. The results show that for a large number of diseases and disorders having a garden, and especially having more greenery in that garden, is associated with a lower prevalence.

Voor verduurzaming van de landbouw is een goed verdienvermogen voor de landbouwers nodig. Naast steun van de overheid (dus de belastingbetaler) voor duurzame productie, zullen consumenten de duurdere duurzame producten ook moeten afnemen en zal de meerprijs die zij betalen via de keten moeten worden doorgegeven aan de producent. Daarvoor zijn duurzaamheidsafspraken nodig tussen landbouwers en ketenpartijen, aanvullend aan bestaande initiatieven en keurmerken. In dit onderzoek wordt de ruimte onderzocht om rechtmatig private duurzaamheidsafspraken te maken. Onder het kartelverbod in het EU- verdrag is die ruimte beperkt en onvoldoende werkbaar in de praktijk. De GMO-verordening biedt verschillende derogaties op het kartelverbod, die mogelijkheden bieden aan landbouwers en verenigingen van landbouwers om duurzaamheidsafspraken te maken. In de GLB-herziening van 2021 is die ruimte uitgebreid met een artikel (210bis), dat speciaal voor dit doel is toegevoegd. Dit biedt grote kansen. Het moet gaan om ambitieuze bovenwettelijke initiatieven en de afspraken moeten worden gemaakt vanuit of met de landbouwers (onderlinge afspraken binnen de retail of de verwerkende industrie zonder de landbouwers blijven vallen onder het kartelverbod). Voorwaarde is ook dat de afspraken in hun uitwerking onontbeerlijk zijn om het gestelde duurzaamheidsdoel te realiseren (geen greenwashing). Daarnaast kunnen andere derogaties in de GMO- verordening worden benut, met name voor erkende producentenorganisaties (Art. 152) en andere verenigingen van landbouwers (Art. 209) in combinatie met waardeverdelingclausules (Art. 172bis). Betere prijzen voor landbouwers voor duurzame producten betekenen hogere kosten voor de consument voor diens voedsel. Verduurzaming van de landbouw leidt echter ook tot maatschappelijke voordelen en financiële ruimte om burgers te compenseren die door de hogere voedselprijzen in de knel komen.

This study explores the variety of social impacts the agricultural transition has on those directly involved (farmers, farmers’ families and farming communities) and how they experience those impacts. The various social consequences experienced by farmers is outlined in a ‘social impact palette'. This palette has five dimensions: (1) existential, (2) psychological, (3) behavioural, (4) physical environment and (5) process. Each dimension is elucidated further in various facets and illustrations from the interviews.

De landbouwsector heeft zich gecommitteerd aan het Klimaatakkoord uit 2019. Een onderdeel daarvan is het doel om vanaf 2030 een reductie van 0,5 Mton CO2-equivalenten per jaar te realiseren door het vastleggen van koolstof in de organische stof van minerale landbouwbodems. Via het Nationaal Programma Landbouwbodems (NPL) werkt LNV samen met diverse partijen aan het realiseren van handelingsperspectieven voor duurzaam bodembeheer en koolstofvastlegging in landbouwbodems. Een belangrijk onderdeel van het NPL is het onderzoeksprogramma Slim Landgebruik (SL). Binnen Slim Landgebruik ligt de focus onder meer op het onderbouwen van de effectiviteit van maatregelen voor koolstofvastlegging. De route naar realisatie van het doel om in 2030 extra koolstofvastlegging van 0,5 Mton CO2-eq te realiseren is van vele factoren afhankelijk. De wens om meer inzichtte verkrijgen in mogelijke ontwikkelingsrichtingen naar 2030 van de koolstofvastlegging in de praktijk heeft geleid tot het rapport “Scenariostudie naar de impact van maatregelen op de koolstofvastlegging in minerale landbouwbodems: Een overzicht van vier ontwikkelingsrichtingen” (Herbert et al., 2022). In het kader van het Nationaal Programma Landelijk Gebied (NPLG) en de daarop aansluitende provinciale gebiedsplannen is het belangrijk om een vertaalslag te maken van de landelijke potentie naar concrete handelingsperspectieven die op lokaal niveau ingezet kunnen worden. -Doelstelling Het doel van de studie is om meer inzicht te verkrijgen in potentie van koolstofvastlegging in de praktijk op provincieniveau en de kansen en knelpunten van maatregelen die lokaal spelen. De studie dient als eerste vingeroefening met als doel om in een vervolg het gesprek te kunnen aangaan met de provincies over de mogelijkheden van duurzame bodemmaatregelen in hun regio’s.

In oktober 2020 werd het Zonnepark Revelhorst, gelegen tussen de Boggelder Enk en de Lansinkweg in Zutphen net ten zuiden van de Rondweg N314 in Zutphen, geopend. Dit 8 ha park, omheind met sterk hekwerk, ligt op een oud maisveld. Daarop staan ruim 20.000 zonnepanelen, met een totale capaciteit van 8,2 MW. Een gedeelte van de panelen op het terrein is in bezit van Energiecoöperatie Zutphen Energie. Het gaat om ongeveer 20% van de oppervlakte. Het beheer van het gehele terrein wordt uitgevoerd door Sunvest. Zoals overal in Nederland rijst de vraag wat een dergelijk park voor effect heeft op de biodiversiteit op deze locatie en wellicht daarbuiten. Zutphen Energie is geïnteresseerd om middels een monitoring van de uitgangssituatie daarop antwoord te geven en heeft aan de Wetenschapswinkel van Wageningen Universiteit en Research gevraagd om hier een onderzoeksproject van te maken. Hoofdvraag van het onderzoek is: Wat is de huidige biodiversiteit op het zonnepark, op welke wijze moet het beheer van het zonnepark worden bijgesteld om te zorgen dat de ecologische waarden zich optimaal ontwikkelen op langere termijn en hoe moet dat gemonitord worden? Zutphen Energie wil graag meer biodiversiteit in het zonnepark. Hoe kunnen ze dat realiseren, keuzes maken en het beheer indien nodig bijstellen? Hoe sluit dit aan bij het beleid van de andere exploitant van het zonnepark Sunvest, en dat van de gemeente? Welke biodiversiteit willen de betrokkenen en hoe kunnen we bereiken? Dit project van de wetenschapswinkel moet ertoe bijdragen dat weloverwogen keuzes worden gemaakt, gedragen door de betrokken partijen en dat dit wordt uitgewerkt in een beheerplan en een monitoringsplan. Het gaat dus naast ecologische inbreng ook nadrukkelijk om gevoel voor sociale verhoudingen aandacht voor (gemeentelijk) natuurbeleid. Een analyse van het veld met diverse betrokken organisaties maakt dan ook onderdeel uit van het onderzoek. Een deel van het onderzoek is uitgevoerd door een groep van 8 studenten die dit in het kader van een ACT (Academic Consultancy Training) op zich hebben genomen. Dit betreft met name het ecologisch veldwerk om de huidige biodiversiteit in beeld te brengen en adviezen hoe deze verbeterd zou kunnen worden. De hoofdconclusie van het ecologisch onderzoek is dat de huidige biodiversiteit van het zonnepark laag is. Voorafgaande aan het zonnepark was het terrein gebruik als landbouwgrond en de effecten daarvan in de vorm van een overmaat aan stikstof en fosfaat verhinderen een toename van de natuurwaarden. Om de biodiversiteit te verhogen wordt daarom als eerste geadviseerd om een verschralend hooibeheer te voeren. Ook aanvullende beheersmaatregelen worden besproken en een plan om het zonnepark te blijven monitoren is toegevoegd. De verschillende partijen en hun rollen rondom het zonnepark worden besproken en geadviseerd wordt hoe hun onderlinge samenwerking verbeterd kan worden. De samenstellers van dit rapport hopen daarmee dat dit rapport bijdraagt aan ‘Meer biodiversiteit op zonnepark Revelhorst, Zutphen’.

Recreational activities in green/blue areas were monitored by analysing data from the Continu Vrijetijdsonderzoek (CVTO), an ongoing outdoor leisure activities survey, for the years 2006/2007, 2008/2009, 2010/2011, 2012/2013, 2015 and (now) 2018. In the CVTO each week about 375 people are questioned about their leisure activities over the past week. This study focuses on leisure activities in and around farmland, forests, natural areas, parks, recreational areas, rivers and water bodies, and the sea. For each type of area an analysis was made of visitor numbers, recreational activities and background information on visitors (including age and urbanicity of home address). As the questions were formulated differently from previous surveys, the data from 2018 could only be compared with previous years to a limited extent. The data from 2018 shows that forests are the most visited green/blue areas in the Netherlands, followed at some distance by farmland. Walking is the most popular activity in many environments. Om het recreatiegedrag in groenblauwe gebieden te kunnen monitoren, zijn in eerdere jaren data van het Continu Vrijetijdsonderzoek (CVTO) over de jaren 2006/2007, 2008/2009, 2010/2011, 2012/2013, 2015 geanalyseerd. Voor dit project zijn nu ook de meest actuele data van 2018 zijn geanalyseerd. Voor het CVTO worden wekelijks circa 375 personen ondervraagd over hun vrijetijdsactiviteiten in de voorgaande week. Voor de studie is gefocust op het vrijetijdsgedrag in de omgevingen agrarisch gebied, bos, natuurgebied, park, recreatiegebied, rivier, plas en meer én zee. Per type gebied is een analyse gemaakt van bezoekersaantallen, ondernomen recreatieactiviteiten en achtergrondkenmerken van de bezoekers (waaronder leeftijd en stedelijkheid van de woonomgeving). Door veranderde vraagformuleringen konden de bevindingen uit 2018 slechts beperkt worden vergeleken met eerdere jaren. De cijfers voor 2018 laten zien dat bos de meest bezochte groenblauwe omgeving voor openluchtrecreatie in Nederland is, op enige afstand gevolgd door agrarisch gebied. In veel omgevingen is wandelen de meest beoefende activiteit.

In a motion MP Epping asked for a study into keeping the countryside liveable, in view of the relocation of basic facilities to cities. The aim of this study is to indicate the assumptions and knowledge on which government interventions to maintain or enhance the quality of life in rural areas are based, while paying attention to different perspectives, times and knowledge gaps. Basic facilities ensure encounters, and encounters feed the social capital in the community. The symbolic value of basic facilities lies in the status, strength, and vitality that rural residents derive from the presence of a village hall and a supermarket. It gives a sense of pride and confidence when they have remained there. Proximity to public facilities ensures that people meet each other (schoolyard, village hall), as well as care and transport. This proximity forms the basis of a self-reliant society, which has confidence in the collective and government, and can build broad prosperity. Deterioration of quality of life is a self-reinforcing process, caused by the depoliticization of decision-making and a lack of insight into chain effects. The final conclusion is that quality of life should be seen as a foundation and treated as such, on which initiatives for broad prosperity can flourish.

Voor verduurzaming van de landbouw is een goed verdienvermogen voor de landbouwers nodig. Naast steun van de overheid (dus de belastingbetaler) voor duurzame productie, zullen consumenten de duurdere duurzame producten ook moeten afnemen en zal de meerprijs die zij betalen via de keten moeten worden doorgegeven aan de producent. Daarvoor zijn duurzaamheidsafspraken nodig tussen landbouwers en ketenpartijen, aanvullend aan bestaande initiatieven en keurmerken. In dit onderzoek wordt de ruimte onderzocht om rechtmatig private duurzaamheidsafspraken te maken. Onder het kartelverbod in het EU- verdrag is die ruimte beperkt en onvoldoende werkbaar in de praktijk. De GMO-verordening biedt verschillende derogaties op het kartelverbod, die mogelijkheden bieden aan landbouwers en verenigingen van landbouwers om duurzaamheidsafspraken te maken. In de GLB-herziening van 2021 is die ruimte uitgebreid met een artikel (210bis), dat speciaal voor dit doel is toegevoegd. Dit biedt grote kansen. Het moet gaan om ambitieuze bovenwettelijke initiatieven en de afspraken moeten worden gemaakt vanuit of met de landbouwers (onderlinge afspraken binnen de retail of de verwerkende industrie zonder de landbouwers blijven vallen onder het kartelverbod). Voorwaarde is ook dat de afspraken in hun uitwerking onontbeerlijk zijn om het gestelde duurzaamheidsdoel te realiseren (geen greenwashing). Daarnaast kunnen andere derogaties in de GMO- verordening worden benut, met name voor erkende producentenorganisaties (Art. 152) en andere verenigingen van landbouwers (Art. 209) in combinatie met waardeverdelingclausules (Art. 172bis). Betere prijzen voor landbouwers voor duurzame producten betekenen hogere kosten voor de consument voor diens voedsel. Verduurzaming van de landbouw leidt echter ook tot maatschappelijke voordelen en financiële ruimte om burgers te compenseren die door de hogere voedselprijzen in de knel komen.

This study explores the variety of social impacts the agricultural transition has on those directly involved (farmers, farmers’ families and farming communities) and how they experience those impacts. The various social consequences experienced by farmers is outlined in a ‘social impact palette'. This palette has five dimensions: (1) existential, (2) psychological, (3) behavioural, (4) physical environment and (5) process. Each dimension is elucidated further in various facets and illustrations from the interviews. Dit onderzoek verkent de variëteit van sociale impact van de landbouwtransitie op directbetrokkenen (boeren, boerinnen, boerengezinnen en (boeren)gemeenschappen) en hoe zij de impact beleven. De variëteit aan sociale gevolgen die boeren ervaren, wordt geschetst door een ‘palet aan sociale impact’. Dit palet kent vijf dimensies: (1) existentieel, (2) psychologisch, (3) gedragsmatig, (4) fysieke omgeving en (5) procesmatig. Elke dimensie wordt nader geduid in verschillende facetten en illustraties uit de interviews.

In oktober 2020 werd het Zonnepark Revelhorst, gelegen tussen de Boggelder Enk en de Lansinkweg in Zutphen net ten zuiden van de Rondweg N314 in Zutphen, geopend. Dit 8 ha park, omheind met sterk hekwerk, ligt op een oud maisveld. Daarop staan ruim 20.000 zonnepanelen, met een totale capaciteit van 8,2 MW. Een gedeelte van de panelen op het terrein is in bezit van Energiecoöperatie Zutphen Energie. Het gaat om ongeveer 20% van de oppervlakte. Het beheer van het gehele terrein wordt uitgevoerd door Sunvest. Zoals overal in Nederland rijst de vraag wat een dergelijk park voor effect heeft op de biodiversiteit op deze locatie en wellicht daarbuiten. Zutphen Energie is geïnteresseerd om middels een monitoring van de uitgangssituatie daarop antwoord te geven en heeft aan de Wetenschapswinkel van Wageningen Universiteit en Research gevraagd om hier een onderzoeksproject van te maken. Hoofdvraag van het onderzoek is: Wat is de huidige biodiversiteit op het zonnepark, op welke wijze moet het beheer van het zonnepark worden bijgesteld om te zorgen dat de ecologische waarden zich optimaal ontwikkelen op langere termijn en hoe moet dat gemonitord worden? Zutphen Energie wil graag meer biodiversiteit in het zonnepark. Hoe kunnen ze dat realiseren, keuzes maken en het beheer indien nodig bijstellen? Hoe sluit dit aan bij het beleid van de andere exploitant van het zonnepark Sunvest, en dat van de gemeente? Welke biodiversiteit willen de betrokkenen en hoe kunnen we bereiken? Dit project van de wetenschapswinkel moet ertoe bijdragen dat weloverwogen keuzes worden gemaakt, gedragen door de betrokken partijen en dat dit wordt uitgewerkt in een beheerplan en een monitoringsplan. Het gaat dus naast ecologische inbreng ook nadrukkelijk om gevoel voor sociale verhoudingen aandacht voor (gemeentelijk) natuurbeleid. Een analyse van het veld met diverse betrokken organisaties maakt dan ook onderdeel uit van het onderzoek. Een deel van het onderzoek is uitgevoerd door een groep van 8 studenten die dit in het kader van een ACT (Academic Consultancy Training) op zich hebben genomen. Dit betreft met name het ecologisch veldwerk om de huidige biodiversiteit in beeld te brengen en adviezen hoe deze verbeterd zou kunnen worden. De hoofdconclusie van het ecologisch onderzoek is dat de huidige biodiversiteit van het zonnepark laag is. Voorafgaande aan het zonnepark was het terrein gebruik als landbouwgrond en de effecten daarvan in de vorm van een overmaat aan stikstof en fosfaat verhinderen een toename van de natuurwaarden. Om de biodiversiteit te verhogen wordt daarom als eerste geadviseerd om een verschralend hooibeheer te voeren. Ook aanvullende beheersmaatregelen worden besproken en een plan om het zonnepark te blijven monitoren is toegevoegd. De verschillende partijen en hun rollen rondom het zonnepark worden besproken en geadviseerd wordt hoe hun onderlinge samenwerking verbeterd kan worden. De samenstellers van dit rapport hopen daarmee dat dit rapport bijdraagt aan ‘Meer biodiversiteit op zonnepark Revelhorst, Zutphen’.

Recreational activities in green/blue areas were monitored by analysing data from the Continu Vrijetijdsonderzoek (CVTO), an ongoing outdoor leisure activities survey, for the years 2006/2007, 2008/2009, 2010/2011, 2012/2013, 2015 and (now) 2018. In the CVTO each week about 375 people are questioned about their leisure activities over the past week. This study focuses on leisure activities in and around farmland, forests, natural areas, parks, recreational areas, rivers and water bodies, and the sea. For each type of area an analysis was made of visitor numbers, recreational activities and background information on visitors (including age and urbanicity of home address). As the questions were formulated differently from previous surveys, the data from 2018 could only be compared with previous years to a limited extent. The data from 2018 shows that forests are the most visited green/blue areas in the Netherlands, followed at some distance by farmland. Walking is the most popular activity in many environments.

Deze studie betreft een integrale verkenning van regionale doelen en maatregelen in de landbouw voor de provincie Gelderland om de doelstellingen van de Vogel- en Habitatrichtlijnen, Kaderrichtlijn Water, Nitraatrichtlijn en het Nationaal Klimaatakkoord te realiseren. Hiertoe zijn de resultaten uit de landelijke studie ‘Scenariostudie naar doelen en doelrealisatie in het kader van het Nationaal Programma Landelijk Gebied’ (Gies et al., 2023) vertaald naar de Gelderse gebieden en regio’s. Er worden voor de Gelderse gebieden en regio’s regionale doelen afgeleid en er is op basis van de in de landelijke studie gehanteerde integrale maatregelpakketten doorgerekend wat het doelbereik zal zijn. Het gaat om doelbereik met betrekking tot uit- en afspoeling van stikstof en fosfor naar grond- en oppervlaktewater, broeikasgasemissies (methaan en lachgas), ammoniakemissie en stikstofdepositie op natuur. De mogelijke doelen op gebieds- en regioniveau zijn op basis van reeds gemaakte afspraken, beoogde afspraken en eigen invulling bepaald per gebied en regio. Er zijn berekeningen uitgevoerd voor het basisjaar 2020, het referentiejaar 2030 bij vaststaand beleid en twee scenario’s waarbij het maatregelpakket generiek en gebiedsgericht is toegepast. De effecten van de maatregelen zijn vervolgens gerelateerd aan de regionale doelen om het doelbereik te bepalen.

De landbouwsector heeft zich gecommitteerd aan het Klimaatakkoord uit 2019. Een onderdeel daarvan is het doel om vanaf 2030 een reductie van 0,5 Mton CO2-equivalenten per jaar te realiseren door het vastleggen van koolstof in de organische stof van minerale landbouwbodems. Via het Nationaal Programma Landbouwbodems (NPL) werkt LNV samen met diverse partijen aan het realiseren van handelingsperspectieven voor duurzaam bodembeheer en koolstofvastlegging in landbouwbodems. Een belangrijk onderdeel van het NPL is het onderzoeksprogramma Slim Landgebruik (SL). Binnen Slim Landgebruik ligt de focus onder meer op het onderbouwen van de effectiviteit van maatregelen voor koolstofvastlegging. De route naar realisatie van het doel om in 2030 extra koolstofvastlegging van 0,5 Mton CO2-eq te realiseren is van vele factoren afhankelijk. De wens om meer inzichtte verkrijgen in mogelijke ontwikkelingsrichtingen naar 2030 van de koolstofvastlegging in de praktijk heeft geleid tot het rapport “Scenariostudie naar de impact van maatregelen op de koolstofvastlegging in minerale landbouwbodems: Een overzicht van vier ontwikkelingsrichtingen” (Herbert et al., 2022). In het kader van het Nationaal Programma Landelijk Gebied (NPLG) en de daarop aansluitende provinciale gebiedsplannen is het belangrijk om een vertaalslag te maken van de landelijke potentie naar concrete handelingsperspectieven die op lokaal niveau ingezet kunnen worden. -Doelstelling Het doel van de studie is om meer inzicht te verkrijgen in potentie van koolstofvastlegging in de praktijk op provincieniveau en de kansen en knelpunten van maatregelen die lokaal spelen. De studie dient als eerste vingeroefening met als doel om in een vervolg het gesprek te kunnen aangaan met de provincies over de mogelijkheden van duurzame bodemmaatregelen in hun regio’s.

Deze studie betreft een integrale verkenning van regionale doelen en maatregelen in de landbouw voor de provincie Gelderland om de doelstellingen van de Vogel- en Habitatrichtlijnen, Kaderrichtlijn Water, Nitraatrichtlijn en het Nationaal Klimaatakkoord te realiseren. Hiertoe zijn de resultaten uit de landelijke studie ‘Scenariostudie naar doelen en doelrealisatie in het kader van het Nationaal Programma Landelijk Gebied’ (Gies et al., 2023) vertaald naar de Gelderse gebieden en regio’s. Er worden voor de Gelderse gebieden en regio’s regionale doelen afgeleid en er is op basis van de in de landelijke studie gehanteerde integrale maatregelpakketten doorgerekend wat het doelbereik zal zijn. Het gaat om doelbereik met betrekking tot uit- en afspoeling van stikstof en fosfor naar grond- en oppervlaktewater, broeikasgasemissies (methaan en lachgas), ammoniakemissie en stikstofdepositie op natuur. De mogelijke doelen op gebieds- en regioniveau zijn op basis van reeds gemaakte afspraken, beoogde afspraken en eigen invulling bepaald per gebied en regio. Er zijn berekeningen uitgevoerd voor het basisjaar 2020, het referentiejaar 2030 bij vaststaand beleid en twee scenario’s waarbij het maatregelpakket generiek en gebiedsgericht is toegepast. De effecten van de maatregelen zijn vervolgens gerelateerd aan de regionale doelen om het doelbereik te bepalen.

Deze studie betreft een verkenning voor het Interprovinciaal Overleg (IPO) naar mogelijk generieke beleidsmaatregelen, aanvullend op de bronmaatregelen Aanpak Stikstof, mogelijk is om de stikstofemissies te verminderen. Daarbij wordt ook het effect van deze beleidsmaatregelen op de vermindering van broeikasgasemissies in beeld gebracht. Tegelijkertijd vraagt het IPO om de termen ‘generiek’ en ‘gebiedsgericht’ beter te definiëren die in het kader van de Aanpak Stikstof en het Nationaal Programma Landelijk Gebied veelvuldig worden gebruikt. De verkenning geeft dus inzicht in mogelijke opties voor aanvullende generieke maatregelen, kwantificeert het mogelijke effect van de maatregelen op emissiereducties en depositiereductie en beschrijft de wijze waarop deze maatregelen vormgegeven kunnen worden in beleid.

In a motion MP Epping asked for a study into keeping the countryside liveable, in view of the relocation of basic facilities to cities. The aim of this study is to indicate the assumptions and knowledge on which government interventions to maintain or enhance the quality of life in rural areas are based, while paying attention to different perspectives, times and knowledge gaps. Basic facilities ensure encounters, and encounters feed the social capital in the community. The symbolic value of basic facilities lies in the status, strength, and vitality that rural residents derive from the presence of a village hall and a supermarket. It gives a sense of pride and confidence when they have remained there. Proximity to public facilities ensures that people meet each other (schoolyard, village hall), as well as care and transport. This proximity forms the basis of a self-reliant society, which has confidence in the collective and government, and can build broad prosperity. Deterioration of quality of life is a self-reinforcing process, caused by the depoliticization of decision-making and a lack of insight into chain effects. The final conclusion is that quality of life should be seen as a foundation and treated as such, on which initiatives for broad prosperity can flourish. Door TK-lid Epping is een motie ingediend waarin gevraagd wordt om een onderzoek naar het leefbaar houden van het platteland, gelet op het verplaatsen van basisvoorzieningen naar steden. Het doel van dit onderzoek is aan te geven op welke veronderstellingen en kennis overheidsinterventies voor het behoud of het versterken van de leefbaarheid op het platteland gebaseerd zijn, met daarbij aandacht voor verschillende perspectieven, tijdsgewrichten en kennishiaten. Basisvoorzieningen zorgen voor ontmoetingen en ontmoetingen voeden het sociaal kapitaal in de gemeenschap. De symbolische waarde ligt in de status, kracht en vitaliteit die bewoners van het platteland afleiden van de aanwezigheid van een dorpshuis en een supermarkt. Het geeft een gevoel van trots en vertrouwen als die er zijn gebleven. Nabijheid van publieke voorzieningen zorgt ervoor dat mensen elkaar ontmoeten (schoolplein, dorpshuis), evenals zorg en vervoer. Deze nabijheid vormt de basis van een zelfredzame samenleving, die vertrouwen heeft in het collectief en samen, inwoners en overheid, en kan bouwen aan haar brede welvaart. Achteruitgang van leefbaarheid is een zelfversterkend proces, veroorzaakt door depolitisering van besluitvorming en gebrek aan inzicht van keteneffecten. De eindconclusie is dat leefbaarheid als fundament moet worden gezien en als zodanig worden behandeld, waarop initiatieven voor brede welvaart tot bloei kunnen komen.

This study investigates the association between having a domestic garden or not and the amount of greenery in this garden, and the prevalence of several types of diseases and disorders, as known by one’s general practitioner. Data on garden ownership and the amount of garden greenery, as well as on health, are available for about 800,000 people, all living within city limits. In the statistical analyses, the associations are corrected for, among other things, the socioeconomic status of the individual and its neighbourhood, but also for the local air quality and noise exposure. The results show that for a large number of diseases and disorders having a garden, and especially having more greenery in that garden, is associated with a lower prevalence. In dit onderzoek wordt gekeken naar de relatie tussen het hebben van een tuin bij huis, de hoeveelheid groen in die tuin en de mate waarin bepaalde aandoeningen voorkomen, zoals bekend bij de huisarts. Van circa 800.000 in een bebouwde kom wonende mensen zijn gegevens beschikbaar over zowel hun gezondheid als over hun tuinbezit en de hoeveelheid tuingroen daarin. In de analyses wordt rekening gehouden met zaken zoals de sociaaleconomische positie van het individu en de woonbuurt, maar ook met de lokale luchtkwaliteit en geluidsbelasting. Het resultaat is dat voor vrij veel aandoeningen een gunstig verband wordt gevonden met het hebben van een tuin en de hoeveelheid groen in die tuin: tuinbezit, en met name meer tuingroen, gaat gepaard met lagere prevalenties.

Bas Breman, senior-onderzoeker bij Wageningen Environmental Research en co-auteur van de Natuurverkenning 2050 van het Planbureau voor de Leefomgeving en Wageningen University Research. Een natuurinclusief scenario is één van de toekomstscenario’s uit die verkenning. De Natuurverkenning 2050 is in februari 2022 gepubliceerd.

Environmental law and policy are both highly fragmented in an enormous amount of sectoral legislation and policy goals. Whereas policy documents increasingly call for a more integrated approach, especially European and hence also member state legislation currently seems to do the contrary. This counterpoint also applies to the newly drafted Dutch 'Omgevingswet'. Under the Omgevingswet some policy integration might perhaps be reached in a policy document like the 'Omgevingsvisie', covering all environmental sectors, but these documents are of no binding force whatsoever. Legislative norms and assessments, however, are binding but also still sectoral norms and assessments. The New Zealand integrated environmental legislation (the Resource Management Act) with an overarching sustainability law principle was considered to be an interesting next step towards a novel integrated approach, but this Act has recently been evaluated and environmental legislation will probably be sectoralized again.

Ons land staat voor grote uitdagingen, zoals een aanzienlijke woningopgave, de energietransitie, behoud van biodiversiteit en een passend antwoord bieden aan klimaatverandering. Samen zullen deze uitdagingen bepalend zijn voor de ruimtelijke inrichting van Nederland en de keuzen die we daarin gezamenlijk en in samenhang maken. De publicatie van het toekomstperspectief “Een natuurlijkere toekomst voor Neder-land in 2120” en de vele reacties die daarop volgden, laten zien dat er behoefte is aan een vergezicht. Een vergezicht waarin veel van de uitdagingen samenkomen en op hun plek vallen. Een vergezicht dat kansen biedt: geen doembeeld, maar een groen beeld. Een vergezicht als uitnodiging.

Sinds de uitspraak van de RvS in 2019, die een streep heeft gezet door de PAS-systematiek, zoeken de overheid en de sectoren naar oplossingen voor het stikstofprobleem. Provincie Fryslân werkt, samen met de verschillende sectoren die stikstof uitstoten, aan een uitvoeringsprogramma stikstof met een op Fryslân toegespitste aanpak. Dit programma moet er de komende jaren voor gaan zorgen dat er weer balans komt in de economische/maatschappelijke ontwikkelingen én het beschermen van de Friese stikstofgevoelige natuur. In deze studie is voor de provincie Fryslân onderzocht wat het effect van de bronmaatregelen meer weidegang, mest verdunnen met water, eiwitarmer voeren en emissiearme stallen is op de stikstofdepositie en in hoeverre deze maatregelen bijdragen aan het behalen van de stikstofdoelstellingen voor de voor stikstof gevoelige Friese Natura 2000-gebieden, ervan uitgaande de alle sectoren een evenredige bijdrage leveren aan de stikstofreductie opgave. Daar waar deze doelstelling voor landbouw niet gehaald wordt zijn gebiedsgericht aanvullende maatregelen doorgerekend. Het gaat dan om de bronmaatregelen opkopen van bedrijven of extensiveren in 2 varianten (30 of 50% minder dieren, minder mesttoediening).

To compile the national emissions inventory, the National Institute for Public Health and the Environment (RIVM) has to have an accurate picture of the locations of all the livestock farms in the Netherlands. The GIAB-plus dataset (Geographical Information on Agricultural Businesses) was created for this purpose in 2009. In this dataset, animal numbers taken from the agricultural census are reallocated across the farm locations obtained from the animal registers and associated with the types of livestock housing recorded in the agricultural census. Since 2015 the livestock housing census have been made available as a supplement. These record for each location the average number of animals, divided into animal group, each agricultural business held and in which types of housing, per calendar year. Since emission year 2016 this additional information has been used as the basis for the GIAB dataset and the information from the agricultural census and animal registers is used as an aid to check these records and where necessary improve the data they contain. This report describes how the GIAB 2019 was compiled and what it can be used for. Besides localising emissions from livestock farming, the dataset can be used in regional studies of the agricultural structure and for research into the spread of animal diseases. Ten behoeve van de nationale emissieregistratie van het RIVM is het nodig om een goed beeld te hebben van de bedrijfslocaties van veehouderijbedrijven in Nederland. Vanaf 2009 is daarvoor het zogenaamde GIAB-plus-bestand gemaakt: Geografische Informatie Agrarische Bedrijven, waarbij de dieraantallen van de landbouwtelling zijn herverdeeld over veehouderijlocaties vanuit de dierregistraties en gekoppeld aan de staltypen die in de landbouwtelling bekend zijn. Vanaf 2015 is de opgave huisvesting als aanvulling beschikbaar gekomen, waarin bedrijven per locatie opgeven hoeveel dieren per diergroep gemiddeld over het kalender in een bepaald staltype gehuisvest zijn. Deze aanvullende informatie wordt vanaf emissiejaar 2016 gebruikt als basis voor het GIAB- bestand, waarbij de informatie vanuit landbouwtelling en dierregistraties gebruikt worden als hulpmiddel om deze opgave te checken en waar nodig te verbeteren. Dit rapport geeft aan hoe het GIAB2019 is samengesteld en wat de gebruiksmogelijkheden zijn. Behalve voor het lokaliseren van emissies uit de veehouderij is het bestand ook toepasbaar in regionale onderzoeken naar de landbouwstructuur en onderzoek naar verspreiding van dierziekten.

Op het beperkte grondgebied van Nederland komen steeds meer complexe opgaven samen. Mogelijke oplossingen hebben vaak gevolgen voor meerdere partijen. Bij het zoeken naar passende oplossingen moet beleid rekening houden met de veelheid van randvoorwaarden: ecologische, sociaaleconomische en bestuurlijke. Maar hoe krijg je inzicht in de verweving van die veelheid aan factoren? Hoe kun je de complexiteit hanteerbaar maken? Wij komen in dit artikel met een voorstel voor een dergelijke methodiek en illustreren dat aan de hand van het vraagstuk rond de adoptie van natuurinclusieve landbouw.

Every year, many farms stop farming. In 2016, Wageningen Environmental Research (former called Alterra) made an analysis for the province of Noord-Brabant of the art, size and solution directions of the current and future vacancy of agricultur al real estate in the province of Noord-Brabant (Alterra report 2713), based onthe data from 2012. A new analysis was made in 2019, based on the data from 2017. This 2022 report is an analysis based on data from 2020 and concerns an update of vacant agricultural buildings, the expected vacancy and its forecast for the year 2035. Jaarlijks stoppen veel agrarische bedrijven. In 2016 heeft Wageningen Environmental Research (toen Alterra geheten) voor de provincie Noord-Brabant een analyse gemaakt van de aard, omvang en oplossingsrichtingen van de huidige en toekomstige leegstand van agrarisch vastgoed in de provincie Noord-Brabant (Alterra-rapport 2713), gebaseerd op de gegevens van 2012. In 2019 is een nieuwe analyse gemaakt, op basis van de gegevens van 2017. Dit rapport van 2022 betreft een analyse op basis van gegevens van 2020 en gaat over een actualisatie van vrijgekomen agrarische bebouwing, de verwachte leegstand en de prognose daarvan naar het jaar 2035.

Dure boeken, saaie teksten en extra lesuren, maar soms leerde je ook wel wat nuttigs op het gymnasium. Wat dacht u van deze oneliner van Horatius: naturam expellas furca, tamen usque recurret. Verdrijf de natuur met de landbouw (letterlijk staat er zoiets als: met de hooivork), toch komtze steeds weer terug.

Het derde Plattelandsontwikkelingsprogramma (POP3) is verlengd tot en met 2022. Deze tweede tussentijdse evaluatie is gericht op de voortgang van het programma POP3 en inzicht in de impact van het programma (streefwaarden en doelen).