Search

It is commonly believed that the backbone texts of Brabantine historiography in the vernacular – the Brabantsche yeesten (1316-1350), its later Voortzetting (ca. 1430) and the Alder excellenste cronyke van Brabant (1498) – played a decisive role in the development of Brabantine historical consciousness. They were also highly regarded in well-informed circles in the Duchy, such as urban administrations, monastic institutions and among the nobility. However, the question how historiographical knowledge reached less privileged audiences, for example in urban centres, has not yet been definitively answered. In our article, we look for cross-references between the version of Brabantine history present in widely dispersed vernacular sources and the way in which Brabantine history was performed and interpreted in the urban space of Antwerp, on the occasion of the Joyous Entry of Duke Maximilian (1478). Antwerp was the hometown of Brabant’s first vernacular historiographer, Jan van Boendale († ca. 1351), and the city where in 1498 the Alder excellenste cronyke van Brabant was printed. Therefore, Antwerp can be assumed to have been fertile ground for historiography, both in terms of production and reception. Through an analysis of three tableaux vivants, we show that ‘ canonical’ historiography was quick to reach urban audiences not commonly associated with manuscript or print chronicles., Dès le xive siècle, le duché de Brabant avait sa propre tradition d’historiographie en langue vernaculaire – c’est-à-dire en moyen néerlandais – qui commence avec les Brabantsche yeesten de Jean de Boendaele († c. 1351). Ce texte rimé, continué au XVe siècle dans l’administration urbaine de Bruxelles par la Voortzetting (ca. 1430), constitue la base d’un texte en prose, l’Alder excellenste cronyke van Brabant, imprimé à Anvers en 1498. Cette tradition de différents textes et adaptations constituait à l’époque le coeur de la conscience historique des élites du duché, par exemple dans les administrations urbaines, dans des contextes monastiques ou parmi les nobles. Bien qu’on soit plutôt bien informé sur les textes mêmes et les contextes dans lesquelles ils circulaient, on ignore relativement comment, au Moyen Âge, la connaissance des faits historiques atteignait les classes plus modestes. Dans cette contribution, nous cherchons à établir des liens entre le discours sur l’histoire du Brabant en forme écrite, d’une part, et les manifestations d’une conscience historique dans l’espace urbain, d’autre part. Dans ce but, nous analysons trois tableaux vivants traitant de l’histoire du duché, organisés par des artisans anversois à l’occasion de la Joyeuse Entrée de l’archiduc Maximilien d’Autriche dans la ville d’Anvers (1478), à la suite de son mariage avec Marie de Bourgogne, héritière des pays bourguignons. Nous nous penchons sur l’origine de la connaissance historique à la base des tableaux, et cherchons à établir le lien entre la tradition écrite de l’historiographie brabançonne et la conscience historique d’un public qui ne lisait pas ces chroniques directement, en forme manuscrite ou imprimée., Ondanks de centraliserende initiatieven van de Bourgondische (1369-1482) en Habsburgse (1482-1581) hertogen, regeerden zij in de Nederlanden over een amalgaam van semiautonome vorstendommen en steden. Deze structurele heterogeniteit blijkt onder meer uit de markante toename van historiografische initiatieven na de eenmaking onder Filips de Goede in 1430. Zo gaat men ervan uit dat de belangrijkste Brabantse kronieken in de volkstaal – van de Brabantsche yeesten (1316-1350) over de Voortzetting (ca. 1430) tot de Alder excellenste cronyke van Brabant (1498) – grote invloed hadden op de ontwikkeling van een historisch bewustzijn in de Brabantse adellijke, klerikale en stedelijke kringen waarin de teksten circuleerden. Hoe de in deze kronieken verzamelde kennis zich op het stedelijke niveau vertaalde naar brede lagen van de bevolking, is echter minder duidelijk. In antwoord op deze vraag, zoeken we in dit artikel naar de raakvlakken tussen de geschiedschrijving over het hertogdom Brabant, en de manier waarop die in de late vijftiende eeuw bekend was bij – en mogelijk geherinterpreteerd werd door – de inwoners van de stad Antwerpen. De Scheldestad was niet alleen de thuisstad van Jan van Boendale († ca. 1351), het is ook de plaats waar in 1498 de omvangrijke prozabewerking van zijn Brabantsche yeesten, de Alder excellenste cronyke van Brabant, op de drukpers werd gelegd. Het is dan ook goed denkbaar dat in deze stad niet alleen een relatief ruim publiek, maar ook een grote waardering bestond voor de Brabantse historiografie. De vraag die in dit artikel centraal staat is in hoeverre de in Brabantse kronieken, verzamelde verhalen en oorsprongsmythes bekend waren bij brede(re) lagen van de Antwerpse bevolking. Om de kruisbestuiving tussen de Brabantse historiografie en lokale stedelijke kennistradities te onderzoeken, reconstrueren we de literaire, politieke en sociaaleconomische context van drie historiserende tableaux vivants die georganiseerd werden tijdens de Blijde Intrede van Maximiliaan van Oostenrijk in Antwerpen op 13 januari 1478., Caers Bram, Overlaet Kim. Brabo en de Grimbergse Oorlog in Antwerpen (13 januari 1478). De stedelijke toe-eigening van regionale historiografie en orale tradities in het laatmiddeleeuwse Brabant. In: Revue belge de philologie et d'histoire, tome 97, fasc. 4, 2019. Histoire – Geschiedenis. pp. 1053-1074.

The position of the Université de Liège, established in 1816, and of the Dutch appointee Johannes Kinker, is often seen in terms of the Dutch-Belgian antagonism that culminated in the Belgian Secession of 1830. In this perspective, the regional outreach of that new university is obscured from view. Liège played a regional role in larger European patterns (German-French tensions over the Meuse-Rhine triangle between Strasbourg, Cologne and Liège). And within the United Kingdom of the Netherlands, Liège was a regional centre for intellectuals and writers from Luxembourg and Maastricht, who studied at the university in the period 1816-1840 and were inspired by its vibrant city culture as the capital of a former sovereign ecclesiastical principality. Certain parallels between Maastricht and Luxembourg in the nineteenth century can be explained from their shared orientation towards Liège in those years. In arguing this, this article hopes to offer an application of a transnational-comparative approach to regional and urban history., La position de l’Université de Liège, fondée en 1816, et le rôle qu’y a joué Johannes Kinker, sont souvent liés aux tensions néerlando-belges qui ont débouché sur la sécession belge en 1830. De ce fait, le rôle régional de la nouvelle université est dérobé aux regards. La ville de Liège a joué ce rôle avant tout dans la grande zone de tension franco-allemande, où le triangle Strasbourg/ Cologne/ Liège en région mosane et en Rhénanie s’était mué en zone tampon controversée, objet de revendications contradictoires et de processus de centralisation. Au sein du Royaume Uni des Pays-Bas, Liège se révélait être un centre pour des cultures urbaines régionales, qui a servi d’exemple à, entre autres, des intellectuels et des écrivains de Luxembourg et de Maastricht, diplômés à Liège. Certains parallèles entre le Maastricht du 19e siècle et Luxembourg s’expliquent par leur orientation commune sur Liège dans les années 1815-1840. Ainsi, cette contribution se veut un exemple concret d’une méthode comparative transnationale au niveau de l’histoire urbaine et régionale., De positie van de in 1816 opgerichte Université de Liège, en de rol van Johannes Kinker aldaar, wordt meestal geplaatst in de Nederlands-Belgische spanningen die in 1830 uitmondden in de Belgische Afscheiding. De regionale rol van die nieuwe universiteit wordt daardoor aan het oog onttrokken. Die regionale rol speelde Luik allereerst in het grote Frans-Duitse spanningsveld, waarin de Maas/ Rijnlandse driehoek Straatsburg/ Keulen/ Luik tot een omstreden bufferzone met tegenstrijdige aanspraken en centraliseringprocessen was geworden. Binnen het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden bleek Luik een centrum voor gewestelijke stadsculturen te vormen waaraan ook in Luik afgestudeerde intellectuelen en schrijvers uit Luxemburg en Maastricht een voorbeeld namen. Bepaalde parallellen tussen negentiende-eeuws Maastricht en Luxemburg kunnen verklaard worden vanuit hun gemeenschappelijke oriëntatie op Luik in de jaren 1815-1840. Daarmee probeert deze bijdrage een toepassing te bieden van een transnationaal vergelijkende methode op het niveau van de stads-en regiogeschiedenis., Leerssen Joseph Theodoor. De afkeer van Nederland en de uitstraling van Luik: regionale functie, universitaire netwerken en de mislukte staatsvorming van 1815-1830. In: Revue belge de philologie et d'histoire, tome 96, fasc. 4, 2018. Langues et littératures modernes - Moderne taal-en letterkunde. pp. 1345-1365.

Like Liège, the city of Ghent owes its university to the educational policy of king William I during the period of the United Kingdom of the Netherlands (1815-1830). This contribution seeks to explain why the king opted for three new state universities in the South (Louvain, Liège and Ghent) and decided on Ghent instead of the small, catholic city of Bruges. The king’s modern and centralist ambitions regarding higher education in the United Kingdom were thwarted by the Belgian revolution of 1830. The survival of the state universities of Ghent and Liège in 1835 was, to a large extent, due to the foundation of two free universities in Mechelen and Brussels in the previous year. Evidently, Belgium’s politics of compromise in the field of higher education has a long history, with ideological differences presenting a major source of tension and conflict. The main theme of this article is the way in which the city of Ghent championed its university during a turbulent time of regime changes., Tout comme la ville de Liège, la ville de Gand doit son université à la politique d’enseignement du roi Guillaume I durant la période du Royaume Uni des Pays-Bas (1815-1830). Cette contribution étudie la question de savoir pourquoi en 1816 le roi a opté pour trois nouvelles universités d’État dans le sud – à Louvain, à Liège et à Gand – et pourquoi, dans ce contexte, il a choisi Gand et non pas Bruges, ville catholique et plus petite. La vision moderne et centraliste du souverain néerlandais sur l’enseignement supérieur au Royaume Uni a été contrecarrée par la Révolution belge de 1830. La survie des universités d’État à Gand et à Liège en 1835 s’explique surtout par la création de deux universités libres à Malines et à Bruxelles l’année précédente. La politique belge du compromis sur le plan de l’enseignement supérieur connaissait donc une longue histoire, avec la ligne de rupture idéologique comme source principale de conflits et tensions. Le fil conducteur de cet article est la façon dont la ville de Gand a défendu son université dans une période mouvementée de changements de régime., De stad Gent heeft haar universiteit net als Luik te danken aan de onderwijspolitiek van koning Willem I tijdens de periode van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden (1815-1830). Deze bijdrage gaat dieper in op de vraag waarom de koning in 1816 voor drie nieuwe rijksuniversiteiten in het Zuiden opteerde – in Leuven, Luik en Gent – en in die context voor Gent koos en niet voor het kleinere, katholieke Brugge. De moderne en centralistische visie van de Nederlandse vorst op het hoger onderwijs in het Verenigd Koninkrijk werd doorkruist door de Belgische revolutie van 1830. Dat de rijksuniversiteiten in Gent en Luik in 1835 konden blijven bestaan, was vooral te danken aan de stichting van twee vrije universiteiten in Mechelen en Brussel het jaar voordien. De Belgische compromispolitiek op het gebied van het hoger onderwijs kende dus een lange voorgeschiedenis, met de levensbeschouwelijke breuklijn als voornaamste bron van conflict en spanningen. De manier waarop de stad Gent gedurende een woelige periode van regimewisselingen voor haar universiteit opkwam, loopt als een rode draad door dit artikel., Deneckere Gita. Inter utrumque: de ontstaansgeschiedenis van de Gentse Universiteit, 1816-1835. In: Revue belge de philologie et d'histoire, tome 96, fasc. 4, 2018. Langues et littératures modernes - Moderne taal-en letterkunde. pp. 1271-1287.

This article examines the late medieval Flemish urban network through the daily contacts between cities. This kind of research expands previous rather static research on urban networks. The central focus of this article is the extent of influence of information circulation on the development of urban networks. Firstly, the nature and speed of communication were examined. Secondly, a typological analysis of the list of messengers made possible an examinination of the cities’ motives for send ing them out. Who did the city approach in order to further its ends ? Finally, the importance of rumours was analysed. The circulation of such informal information was actively incorporated into official urban communication, but not without due supervision. Rumours, we argue, effectively influenced urban politics., Cet article examine le réseau urbain flamand au Bas Moyen Âge à la lumière des contacts incessants entre les villes. Une telle approche enrichit la recherche plutôt statique sur les réseaux urbains qui était pratiquée précédemment. Nous avons étudié l’influence de la circulation de l’information sur le développement du réseau urbain. Nous avons d’abord examiné le caractère et la vitesse de la communication. Une analyse typologique a permis ensuite d’analyser les raisons pour lesquelles la ville envoyait des messagers. Avec qui la ville prenait-elle contact pour réaliser ses ambitions ? On a enfin traité de l’importance des rumeurs informelles : ce cheminement de l’information a été pris en compte dans la communication urbaine officielle, mais après un nécessaire contrôle. Les rumeurs officieuses se sont avérées avoir un impact fort sur la politique urbaine., Dit artikel behandelt het laatmiddeleeuws Vlaamse stedelijk netwerk vanuit de voortdurende contacten tussen de steden. Een dergelijke aanpak biedt een meerwaarde aan het vorig statisch onderzoek naar stedelijke netwerken. Centraal stond de vraag naar de invloed die informatiestromen hadden bij de ontwikkeling van het stedelijk netwerk. In een eerste deel kwamen de aard en snelheid van de communicatie aan bod. Vervolgens werd via een typologische analyse van de bodelijsten onderzocht waarom een stad boden uitstuurde. Wie contacteerde de stad om haar ambities te verwezenlijken ? Tot slot werd het belang van de informele geruchten geanalyseerd. Deze informatiestroom werd actief ingezet bij de offi ciële stedelijke communicatie, maar moest ook goed gecontroleerd worden. Officieuze geruchten bleken een sterke impact te hebben op de stedelijke politiek., Lowagie Hannes. Stedelijke communicatie in de Late Middeleeuwen. Aard, motivaties en politieke implicaties. In: Revue belge de philologie et d'histoire, tome 87, fasc. 2, 2009. pp. 273-295.