Search

Op 1 mei jl. is de Wet open overheid (Woo) in werking getreden. Deze wet zou een nieuw hoofdstuk in de openbaarheid van het openbaar bestuur moeten inluiden. Een van de beoogde vernieuwingen van de Woo betrof de uitbreiding van het wettelijke openbaarmakingsregime tot semipublieke instellingen. Een categorie van instellingen waarvoor die uitbreiding relevant zou zijn, betrof de netbeheerders, waarvan alle aandelen immers direct of indirect bij de 'overheid' berusten. Deze uitbreiding van het bereik van de Woo is echter op het laatste moment gesneuveld. Dit neemt niet weg dat de beweging naar een (meer) 'open overheid' ook aan semipublieke instellingen niet voorbij gaat.

Op 1 mei jl. is de Wet open overheid (Woo) in werking getreden. Deze wet zou een nieuw hoofdstuk in de openbaarheid van het openbaar bestuur moeten inluiden. Een van de beoogde vernieuwingen van de Woo betrof de uitbreiding van het wettelijke openbaarmakingsregime tot semipublieke instellingen. Een categorie van instellingen waarvoor die uitbreiding relevant zou zijn, betrof de netbeheerders, waarvan alle aandelen immers direct of indirect bij de 'overheid' berusten. Deze uitbreiding van het bereik van de Woo is echter op het laatste moment gesneuveld. Dit neemt niet weg dat de beweging naar een (meer) 'open overheid' ook aan semipublieke instellingen niet voorbij gaat.

De belangstelling voor toegang tot en hergebruik van overheidsinformatie of onderliggende overheidsdata is het laatste decennium explosief gestegen. Tegelijk kan het belang van openbaarmaking van overheidsinformatie in conflict komen met andere belangen, zoals dat van IE-bescherming van derden. Dit artikel analyseert hoe de balans tussen beide belangen kan worden gevonden in een datatijdperk en stelt in dat verband een minder binaire benadering voor waarbij recht gedaan kan worden aan zowel openbaarmaking als IE-bescherming.

In dit artikel zullen wij betogen dat overheidsorganisaties ten onrechte denken dat er vanuit de Wet Markt en Overheid juridische belemmeringen worden opgeworpen waardoor ze hun eigen software niet als open source beschikbaar zouden kunnen stellen. Tevens zullen wij onderbouwen dat de Wet Hergebruik Overheidsinformatie de beschikbaarstelling van broncode juist aanmoedigt.

Grote delen van de wereld hebben of krijgen mede door klimaatverandering in toenemende mate te maken met waterschaarsterisico’s. Ook Europa en Nederland zullen de dans niet ontspringen en zulle adequaat adaptatiebeleid moeten ontwikkelen en uitvoeren. Daarnaast zijn er binnen de EU en Nederland vergaande ambities om in 2050 een volledig circulaire economie tot stand te hebben gebracht. Eén van de strategieën om deze risico’s te lijf te gaan en bij te dragen aan de verwezenlijking van deze ambities is het hergebruik van (stedelijk) afvalwater. In dit artikel bespreken wij het Europeesrechtelijke kader en de implementatie daarvan in Nederland voor hergebruik van stedelijk afvalwater, met bijzondere aandacht voor Verordening 2020/741 inzake minimumeisen voor hergebruik van water die per 26 juni 2023 van kracht zal zijn. Vervolgens onderwerpen wij de ontwikkelingen in dit verband aan een discussie, waarbij we ingaan op de vraag of naar verwachting inderdaad grootschalig gebruik zal worden gemaakt van de mogelijkheden die de Verordening biedt en welke volgende ontwikkelingen te verwachten zijn.

Grote delen van de wereld hebben of krijgen mede door klimaatverandering in toenemende mate te maken met waterschaarsterisico’s. Ook Europa en Nederland zullen de dans niet ontspringen en zulle adequaat adaptatiebeleid moeten ontwikkelen en uitvoeren. Daarnaast zijn er binnen de EU en Nederland vergaande ambities om in 2050 een volledig circulaire economie tot stand te hebben gebracht. Eén van de strategieën om deze risico’s te lijf te gaan en bij te dragen aan de verwezenlijking van deze ambities is het hergebruik van (stedelijk) afvalwater. In dit artikel bespreken wij het Europeesrechtelijke kader en de implementatie daarvan in Nederland voor hergebruik van stedelijk afvalwater, met bijzondere aandacht voor Verordening 2020/741 inzake minimumeisen voor hergebruik van water die per 26 juni 2023 van kracht zal zijn. Vervolgens onderwerpen wij de ontwikkelingen in dit verband aan een discussie, waarbij we ingaan op de vraag of naar verwachting inderdaad grootschalig gebruik zal worden gemaakt van de mogelijkheden die de Verordening biedt en welke volgende ontwikkelingen te verwachten zijn.

De belangstelling voor toegang tot en hergebruik van overheidsinformatie of onderliggende overheidsdata is het laatste decennium explosief gestegen. Tegelijk kan het belang van openbaarmaking van overheidsinformatie in conflict komen met andere belangen, zoals dat van IE-bescherming van derden. Dit artikel analyseert hoe de balans tussen beide belangen kan worden gevonden in een datatijdperk en stelt in dat verband een minder binaire benadering voor waarbij recht gedaan kan worden aan zowel openbaarmaking als IE-bescherming.

In dit artikel zullen wij betogen dat overheidsorganisaties ten onrechte denken dat er vanuit de Wet Markt en Overheid juridische belemmeringen worden opgeworpen waardoor ze hun eigen software niet als open source beschikbaar zouden kunnen stellen. Tevens zullen wij onderbouwen dat de Wet Hergebruik Overheidsinformatie de beschikbaarstelling van broncode juist aanmoedigt.

Deze presentatie gaat over het meten van het kwantitatieve hergebruik ('keiharde cijfers' dus) van de collecties van de Koninklijke Bibliotheek via Wikipedia, Wikimedia Commons en Wikidata, o.b.v. de indicatoren zoals die op https://nl.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:GLAM/Koninklijke_Bibliotheek_en_Nationaal_Archief/Resultaten beschreven worden. Presentatie gegeven op 18 juni 2020 voor 15 GLAMWiki-coordinatoren van Nederlandse erfgoedinstellingen.

Milieuprestatie als uitgangspunt om de circulariteit in de bouwsector te bepalen. In Nederland werken de overheid en het bedrijfsleven samen aan een circulaire economie, gericht op het hergebruik van producten en grondstoffen. De bouwsector kan een belangrijke bijdrage leveren aan een circulaire economie. Op dit moment wordt in de bouwsector een methode gebruikt om de zogeheten milieuprestatie van bouwwerken in de grond-, weg- en waterbouw (gebouwen, bruggen, viaducten en dergelijke) te meten. Dat houdt in dat gemeten wordt welke effecten die bouwmaterialen of gebouwen op het milieu hebben. Deze milieuprestatie wordt onder andere gebruikt als criterium bij aanbestedingen in de bouw. Het RIVM heeft onderzocht welke aanpassingen nodig zijn om de huidige meetmethode om de milieuprestatie te bepalen meer te laten bijdragen aan een circulaire economie. Dit onderzoek is uitgevoerd in verband met het Rijksbrede programma Circulaire Economie 'Nederland circulair in 2050'. Het is belangrijk om al bij het ontwerp na te denken over hoe grondstoffen en bouwmaterialen beter hergebruikt of gerecycled kunnen worden. Volgens experts is de huidige methode onvoldoende geschikt om circulaire ontwerpstrategieën in de bouw te realiseren. Om de methode te verbeteren is het van belang is om op een juiste manier in te schatten of nieuwe technieken de beloofde voordelen echt waar kunnen maken. Het gaat dan om technieken in het ontwerp van een bouwwerk, maar ook over de manier waarop wordt gesloopt en het materiaal daarna wordt hergebruikt. Verder wordt aanbevolen aan te sluiten bij huidige methodologische vernieuwingen op dit gebied. Een verbeterde methode om de milieuprestatie te berekenen maakt het mogelijk om beter te kunnen afwegen welke ontwerpen en technieken nodig zijn om hergebruik en recycling te optimaliseren.

Milieuprestatie als uitgangspunt om de circulariteit in de bouwsector te bepalen. In Nederland werken de overheid en het bedrijfsleven samen aan een circulaire economie, gericht op het hergebruik van producten en grondstoffen. De bouwsector kan een belangrijke bijdrage leveren aan een circulaire economie. Op dit moment wordt in de bouwsector een methode gebruikt om de zogeheten milieuprestatie van bouwwerken in de grond-, weg- en waterbouw (gebouwen, bruggen, viaducten en dergelijke) te meten. Dat houdt in dat gemeten wordt welke effecten die bouwmaterialen of gebouwen op het milieu hebben. Deze milieuprestatie wordt onder andere gebruikt als criterium bij aanbestedingen in de bouw. Het RIVM heeft onderzocht welke aanpassingen nodig zijn om de huidige meetmethode om de milieuprestatie te bepalen meer te laten bijdragen aan een circulaire economie. Dit onderzoek is uitgevoerd in verband met het Rijksbrede programma Circulaire Economie 'Nederland circulair in 2050'. Het is belangrijk om al bij het ontwerp na te denken over hoe grondstoffen en bouwmaterialen beter hergebruikt of gerecycled kunnen worden. Volgens experts is de huidige methode onvoldoende geschikt om circulaire ontwerpstrategieën in de bouw te realiseren. Om de methode te verbeteren is het van belang is om op een juiste manier in te schatten of nieuwe technieken de beloofde voordelen echt waar kunnen maken. Het gaat dan om technieken in het ontwerp van een bouwwerk, maar ook over de manier waarop wordt gesloopt en het materiaal daarna wordt hergebruikt. Verder wordt aanbevolen aan te sluiten bij huidige methodologische vernieuwingen op dit gebied. Een verbeterde methode om de milieuprestatie te berekenen maakt het mogelijk om beter te kunnen afwegen welke ontwerpen en technieken nodig zijn om hergebruik en recycling te optimaliseren.

Regenwater opgevangen in reservoirs en toegepast voor onder andere toiletspoeling is vaak fecaal verontreinigd en bevat soms ziekteverwekkende bacterien. Om het infectierisico bij toepassing van dit water te kunnen schatten is aanvullend onderzoek nodig waarbij ziekteverwekkers worden gekwantificeerd en getypeerd en waarbij onderzocht wordt in welke mate gebruikers worden blootgesteld aan het besmette water.Regenwater is aanvankelijk onbesmet, maar bij afstromen langs oppervlakken en tijdens opslag in reservoirs kan besmetting optreden met micro-organismen die ziekte bij de mens kunnen veroorzaken. Dit kan gebeuren wanneer bijvoorbeeld vogelfeces van het dak wordt gespoeld of ratten of andere dieren toegang hebben tot het reservoir of open leidingen. Onderzoek van opgevangen hemelwater op vier verschillende locaties in Nederland toonde de aanwezigheid van de indicatoren voor fecale verontreiniging, bacterien van de coligroep, E. coli en enterococcen, in respectievelijk 28, 27 en 27 van de 28 onderzochte monsters aan. De potentieel ziekteverwekkende bacterien Campylobacter en Legionella pneumophila werden elk een maal op een locatie aangetroffen. Aeromonas en Clostridium perfringens, die ook ziekte bij de mens kunnen veroorzaken, werden in respectievelijk 20 en 23 van de 28 monsters gevonden. Salmonella en Vibrio werden op geen van de locaties aangetroffen. De aanwezigheid van ziekteverwekkende micro-organismen in regenwater toegepast voor toiletspoeling kan negatieve gevolgen voor de volksgezondheid hebben. Op basis van de verkregen resultaten is het nog niet mogelijk om het risico op het oplopen van een infectie bij blootstelling aan dit water te schatten omdat daarvoor nog aanvullende typerings- en blootstellingsgegevens nodig zijn.

Het ministerie van Infrastructuur en Milieu wil duurzaam gebruik van natuurlijke hulpbronnen stimuleren, evenals het hergebruik ervan. Grondstoffen terugwinnen uit bijvoorbeeld afvalstromen moet voorkomen dat bronnen uitputten. Daarnaast kan er energie en geld mee worden bespaard. Het RIVM onderzoekt hoe de overheid juridische belemmeringen kan wegnemen en hergebruik van grondstoffen uit huishoudelijk afvalwater kan stimuleren. In onderliggend rapport zijn hiervoor twee casussen uitgewerkt: het hergebruik van fosfaat (uit ontlasting en urine) en cellulose (uit toiletpapier). Een belemmering is dat het etiket 'afval' van het materiaal moet worden afgehaald om er voor de wet een product van te kunnen maken. Hiervoor moet het beoogde product eerst aan veiligheids- en technische eisen voldoen die garanderen dat het hergebruik geen onacceptabele risico's veroorzaakt voor mens en milieu. Voor fosfaat is dat in gang gezet, namelijk voor het product kunstmest. Voor cellulose nog niet omdat er nog geen concrete producten zijn ontwikkeld. Momenteel worden hiervoor meerdere opties verkend. Wat de veiligheidseisen betreft zijn zowel bij fosfaat als cellulose de hygiënische eisen een belemmering. Het is namelijk lastig om huishoudelijk afvalwater zodanig schoon te krijgen dat er na de zuivering een 'aanvaardbaar niveau' ziekteverwekkers in zit. Voor kunstmest (uit herwonnen fosfaat) worden hiervoor al criteria ontwikkeld, die wettelijk moeten worden vastgelegd. Daarnaast is het van belang om bij de ontwikkeling van producten, naast economische, naar duurzame voordelen te kijken, zoals een lagere CO2-uitstoot. Ook kan het gebruik van fosfaat uit afvalwater in kunstmest een alternatief zijn voor de winning van fosfaat uit mijnen en zo voorkomen dat deze uitgeput raken. De overheid kan een belangrijke stimulerende en richtinggevende rol innemen bij dit soort bredere afwegingen. De belemmeringen en mogelijkheden zijn in kaart gebracht met behulp van een methodische aanpak die het RIVM heeft ontwikkeld.

Het ministerie van Infrastructuur en Milieu wil duurzaam gebruik van natuurlijke hulpbronnen stimuleren, evenals het hergebruik ervan. Grondstoffen terugwinnen uit bijvoorbeeld afvalstromen moet voorkomen dat bronnen uitputten. Daarnaast kan er energie en geld mee worden bespaard. Het RIVM onderzoekt hoe de overheid juridische belemmeringen kan wegnemen en hergebruik van grondstoffen uit huishoudelijk afvalwater kan stimuleren. In onderliggend rapport zijn hiervoor twee casussen uitgewerkt: het hergebruik van fosfaat (uit ontlasting en urine) en cellulose (uit toiletpapier). Een belemmering is dat het etiket 'afval' van het materiaal moet worden afgehaald om er voor de wet een product van te kunnen maken. Hiervoor moet het beoogde product eerst aan veiligheids- en technische eisen voldoen die garanderen dat het hergebruik geen onacceptabele risico's veroorzaakt voor mens en milieu. Voor fosfaat is dat in gang gezet, namelijk voor het product kunstmest. Voor cellulose nog niet omdat er nog geen concrete producten zijn ontwikkeld. Momenteel worden hiervoor meerdere opties verkend. Wat de veiligheidseisen betreft zijn zowel bij fosfaat als cellulose de hygiënische eisen een belemmering. Het is namelijk lastig om huishoudelijk afvalwater zodanig schoon te krijgen dat er na de zuivering een 'aanvaardbaar niveau' ziekteverwekkers in zit. Voor kunstmest (uit herwonnen fosfaat) worden hiervoor al criteria ontwikkeld, die wettelijk moeten worden vastgelegd. Daarnaast is het van belang om bij de ontwikkeling van producten, naast economische, naar duurzame voordelen te kijken, zoals een lagere CO2-uitstoot. Ook kan het gebruik van fosfaat uit afvalwater in kunstmest een alternatief zijn voor de winning van fosfaat uit mijnen en zo voorkomen dat deze uitgeput raken. De overheid kan een belangrijke stimulerende en richtinggevende rol innemen bij dit soort bredere afwegingen. De belemmeringen en mogelijkheden zijn in kaart gebracht met behulp van een methodische aanpak die het RIVM heeft ontwikkeld.

Alleen digitaal beschikbaar

niet beschikbaar

niet beschikbaar

Op initiatief van BV Aannemingsbedrijf NBM is in november 1991 een civieltechnisch en milieuhygienisch laboratoriumonderzoek gestart naar de mogelijkheden om in depot liggend verontreinigd wegfunderingsmateriaal te immobiliseren of te stabiliseren. Het doel hiervan was om een bijdrage te leveren aan een verantwoorde beslissing voor het hergebruik van het verontreinigde funderingsmateriaal als wegfundering. Voor de coordinatie van de verschillende aspecten bij het onderzoek werd een werkgroep samengesteld, bestaande uit vertegenwoordigers van Kansai Engineering, RIVM en NBM. Voor het immobiliseren of stabiliseren werden, mede ter onderlinge vergelijking, verschillende percentages (4, 7, 10 en 12%) cement, 20% geosta-E mix en tenslotte een mengsel van 3% cement en 3% emulsie (in het rapport verder aangeduid met 3/3% EMC) gebruikt als bindmiddel. Het geosta werd gekozen vanwege vermeende sterk immobiliserende eigenschappen. De conclusie uit het civieltechnische deel van het onderzoek is dat: Toepassing van tenminste 7% cement voldoende druksterkte geeft aan de uit het verontreinigde materiaal vervaardigde proefstukken. De conclusies uit het milieuhygienische deel van het onderzoek zijn dat: 1. zowel op basis van de organische samenstelling als het anorganisch uitlooggedrag van de met 7% cement en 12% cement uit het verontreinigde materiaal vervaardigde proefstukken hergebruik mogelijk is binnen categorie 1 van het (voorlopige) Bouwstoffenbesluit. De met geosta en EMC vervaardigde proefstukken voldoen aan eisen voor categorie 2. 2. de granulaten (afvalstadium van de toepassing) uit de hiervoor genoemde stabilisaten met 7% cement en 12% cement nuttig toepasbaar zijn binnen het kader van categorie 2 van het (voorlopige) Bouwstoffenbesluit. De eindconclusie uit het laboratoriumonderzoek is dat ten behoeve van hergebruik van het verontreinigde funderingsmateriaal als nieuwe wegfundering stabilisatie met 7% cement civieltechnisch en milieuhygienisch verantwoord is.

niet beschikbaar

Voor het scheidena van de mengsels papier/glas/blik, respectievelijk kunststoffen/glas/blik, ingezameld met behulp van een duobak, was door TNO in samenwerking met RIVM/LAE een scheidingsinstallatie ontwikkeld, bestaande uit de apparaten stijgzifter, bovenbandmageet en 2 dwarszifters. Het systeem ontwerp is tijdens de eerste fase beproefd. Vanwege de noodzaak om in de praktijk ingezamelde mengsels te kunnen verwerken, moest het genoemde scheidingssysteem aangepast worden. Daarom is in overleg met het LAE besloten een proevenprogramma uit te voeren. Het doel van dit proevenprogramma is het verschaffen van basisgegevens voor het ontwerp van een levensvatbare scheidingsinstallatie, bestaande uit de eenheden trommelzeef, magneet, stijgfilter en dwarsfilter, op praktijkschaal. In dit rapport worden de resultaten van het beproeven van de scheidingsinstallatie inclusief de resultaten van het proevenprogramma, tijdens fase 2 van het onderzoek, beschreven.

niet beschikbaar

Het rapport geeft een overzicht van de afvalsituatie in de bedrijfsklasse voedings- en genotmiddelenindustrie. Per sector (bedrijfsgroep) zijn daartoe de gegevens over soorten en hoeveelheden afvalstoffen, de bestaande afvalverwijdering, hergebruik, etc., geinventariseerd. Deze gegevens zijn voor zover mogelijk geplaatst tegen de achtergrond van de in de desbetreffende sector toegepaste processen en materiaalstromen. Geconstateerd wordt dat afvalstoffen in milieuhygienische zin weinig knelpunten opleveren. De grote omvang van de afvalstroom (ca. 1,5 miljoen ton/jaar) wordt vooral veroorzaakt door enkele zeer grote stromen, voornamelijk bestaande uit zand en klei. Hergebruik van afvalstoffen/bij-produkten vindt op zeer grote schaal plaats. Het gaat daarbij met name om de toepassing als (grondstof voor de) veevoeder (industrie) en als meststof in de landbouw.

niet beschikbaar

In dit rapport worden voor de metaalbewerkings- en elektrotechnische industrie verwachtingen gegeven voor de hoeveelheden afvalstoffen, de mogelijkheden voor preventie, hergebruik en de minimalisering van het storten van de resterende hoeveelheden in de jaren 2000 en 2010. Bij de verwachtingen is uitgegaan van technisch haalbare preventie- en hergebruiksopties alsmede inmiddels geformuleerd beleid. Het basisjaar was 1990/1991. Ten opzichte van het basisjaar wordt verwacht dat in het jaar 2000 16% preventie kan worden bereikt. In het jaar 2010 kan de preventie 23% bedragen. Het hergebruik in de jaren 2000 en 2010 kan respectievelijk 60% en 57% bedragen, tegen 56% in het basisjaar. De premisse dat preventie prevaleert over hergebruik, conform de officiele beleidsuitgangspunten, is de oorzaak van de relatieve daling in de jaren tussen 2000 en 2010. Het relatieve aandeel van de afvalstoffen die ter verbranding worden afgevoerd verandert over de jaren niet en zal 12% blijven bedragen. De hoeveelheid te storten afvalstoffen kan sterk dalen van 32% in het basisjaar tot 12% in het prognosejaar 2000 en verder tot 7% in het prognosejaar 2010. Met name voor het emballage-afval wordt voorzien dat het effect van de voorgenomen stortverboden groot zal zijn. Opgemerkt wordt dat voor een aantal kostbare opties waarmee een grote reduktie bereikt kan worden, zal gelden dat het doorvoeren ervan en het tempo waarin dit gebeurt, sterk zal afhangen van de specifieke bedrijfsomstandigheden. Hierbij zal de economische levensduur van de huidige produktie-installaties in de afwegingen niet op de laatste plaats komen.

niet beschikbaar

niet beschikbaar

Het rapport bevat gegevens met betrekking tot tien afvalcategorieen. Deze dekken 90% van de hoeveelheid afval (excl. baggerspecie en mestoverschotten). Er wordt informatie verschaft over hoeveelheid en samenstelling, verwijderingswijze, ruimtebeslag, emissies en kosten. Voor het jaar 2000 wordt een prognose gegeven voor het hoeveelheid afval bij ongewijzgd beleid en de gevolgen voor ruimtebeslag, emissies en kosten. De hoeveelheid afval stijgt met 15-35%, het percentage is vooral afhankelijk van de economische ontwikkeling. De kosten stijgen met 40%. Daarnaast wordt ingegaan op de mogelijke effecten van een veranderd afvalstoffenbeleid, zoals dat verwoord is in de Notitie inzake preventie en hergebruik van afvalstoffen. Verwacht wordt dat door preventie de hoeveelheid afval 10% lager ligt dan bij ongewijzigd beleid. Door de nadruk op preventie, hergebruik en verbranden daalt het ruimtebeslag met 75-80%. de kosten stijgen een fractie ten opzichte van het trendscenario.

Het rapport geeft een globaal overzicht van de afvalsituatie in de bedrijfsklasse elektrotechnische industrie. Daartoe zijn per bedrijfs(sub)groep de beschikbare gegevens over soorten en hoeveelheden afvalstoffen, de bestaande afvalverwerking, hergebruik, etc., geinventariseerd en voorzover mogelijk geplaatst tegen de achtergrond van de toegepaste produktieprocessen en materiaalstromen. Gebleken is dat relatief weinig informatie over afvalstoffen beschikbaar is. Hiervoor zijn verschillende oorzaken aan te wijzen. De totale hoeveelheid procesafval die ter verwerking afgevoerd wordt, bedraagt ca. 38.000 ton/jaar. Meer dan de helft hiervan bestaat uit verpakkingsafval en ander afval dat niet typerend geacht kan worden voor deze industrie. Het hergebruik van afvalstoffen is zeer sterk ontwikkeld. Ca. 70.000 ton, vooral metaalafval, wordt jaarlijks ter recuperatie aangeboden. Aan chemisch afval wordt ca. 5.800 ton/jaar geproduceerd, voornamelijk afkomstig van oppervlaktebehandelingsprocessen.

niet beschikbaar

Het rapport geeft een globaal overzicht van de afvalstromen in de bedrijfsklasse: Papier- en Papierwarenindustrie. De totale hoeveelheid afvalstoffen bedraagt 405.000 ton (in 1982). 54% hiervan bestaat uit papier- en kartonafval (220.000 ton). Van de totale hoeveelheid afvalstoffen wordt ongeveer de helft gestort of verbrand. Deze 210.000 ton bestaat voor een groot deel uit slib (dus water): ca. 130.000 ton. Van de papierafvallen wordt ca. 80% intern of extern hergebruikt. De overige 20% wordt gestort of verbrand. Het streven naar vergroting van de Nederlande houtproduktie, ook voor de papierindustrie en een grotere inzet van oud papier zullen leiden tot een grotere afvalstroom.

Het rapport geeft een overzicht en een vergelijking van de resultaten van proeven met gescheiden inzameling van (delen van) het huishoudelijk afval in Nederland. Ingegaan wordt op de verschillende wijzen waarop de burger bij de proeven is voorgelicht. Bij de inzameling komt de techniek maar ook de medewerking van de bevolking aan de orde. De gescheiden ingezamelde mengsels van "droge" componenten moeten na inzameling worden gescheiden ; de gescheiden ingezamelde droge fractie moet worden gecomposteerd. De afzetmogelijkheden van de componenten hangen nauw samen met de kwaliteit die weer afhankelijk is van het scheidingsgedrag van de burger en het scheidingsproces. Bij dit alles zijn de kosten en baten van gescheiden inzameling niet onbelangrijk. Het rapport gaat tenslotte kort in op de situatie in het buitenland.

In het rapport worden de resultaten van een vergelijkend onderzoek weergegeven van een systeem van het inzamelen van eenmalig glas door middel van de glasbak en een systeem van het huis aan huis inzamelen van eenmalig met het doel de flessen niet als scherven her te gebruiken, maar als flessen. Het onderzoek spitst zich toe op een vergelijking van de milieuhygienische (grondstoffen, energie, milieu) konsekwenties van beide systemen en op een vergelijking van de economische resultaten.

niet beschikbaar

niet beschikbaar

Het doel van dit onderzoek is de beschrijving van de milieuhygienische kwaliteit van bouwstoffen na medio 1998 en de evaluatie van: - de toepasbaarheid van bouwstoffen onder de voorwaarden van het Bouwstoffenbesluit, - de consequenties van de normstelling voor het (her)gebruik van bouwstoffen, - de kritische componenten en in hoeverre ze beinvloedbaar zijn, -kwaliteitsverbeteringen t.o.v. de ex-ante evaluatie in 1997, - problemen in de praktijk. Voor dit doel zijn gegevens over samenstelling en uitloging verzameld en geevalueerd. Voor iedere bouwstof is een materiaalblad gemaakt waarin toepasbaarheid, milieuhygienische kwaliteit en kwaliteitsverbeteringen beschreven staan. De milieuhygienische kwaliteit is getoetst aan de normen van het Bouwstoffenbesluit voor drie toepassingshoogten: 0,2 0,7 en 2,0 meter. 98-99% van de bouwstoffen voldoet hieraan. Het totale hergebruik van bouwstoffen is toegenomen van 141 Mton in 1997 tot 155 Mton in 2001. Dit is het gevolg van de verdubbeling van het hergebruik van granulaire secundaire bouwmaterialen. Het totale (her)gebruik van bouwstoffen bestaat voor 76% uit primaire en voor 24% uit secundaire bouwstoffen.Voor een beperkt aantal bouwstoffen zijn er aanzienlijke problemen om aan het normkader van het Bouwstoffenbesluit te voldoen: Gereinigde grond (antimoon); AVI-bodemas (koper, molybdeen; bij aflopen tijdelijke regeling zonder kwaliteitsverbetering 70% niet meer toepasbaar); mijnsteen (antimoon, seleen); granulaten uit bouw- en sloopafval (sulfaat; opsplitsen van partijen); baggerspecie: (fluoride, sulfaat); tarragrond (minerale olie, DDD/DDE/DDT, aldrin/dieldrin/endrin); klei (DDD/DDE/DDT, drins). Algemene kwaliteitsgerelateerde knelpunten zijn de verhoogde keuringsfequentie die het gevolg is spreiding in meetwaarden, het verschil in bemonstweringsinspanning bij grond en de tijd, kosten en kwaliteit van partijkeuringen.

TNO/MT heeft in opdracht van het RIVM/LAE een scheidingsinstallatie (pilot-plantschaal ; capaciteit ca. 1 ton per uur) ontworpen, gebouwd beproefd en aangepast. Het doel van het onderzoek is het scheiden van separaat ingezamelde mengsels (met behulp van een in 2 vakken verdeelde minicontainer = duobak) in de desbetreffende componenten. Voor het scheidingsonderzoek zijn in Woerden het mengsel papier/glas/ blik en in Amersfoort het mengsel kunststoffen/glas/blik separaat van het overige huishoudelijke afval ingezameld. Op basis van een vooronderzoek met door het LAE ter beschikking gestelde, hierboven omschreven mengsels, is het scheidingssysteem stijgzifter --> bovenbandmagneet --> dwarszifter ontworpen. Op basis van de resultaten van een proevenprogramma is het systeem aangepast en is een trommelzeef toegevoegd. Het systeem is aangevuld met controlerende handsorteerders. In dit rapport zijn naast de resultaten van de proeven op pilot-plantschaal de produktgegevens, ontwerpgegevens, investeringen en verwerkingskosten voor een scheidingsinstallatie op praktijkschaal (5 ton per uur) opgesteld.

niet beschikbaar

niet beschikbaar

In het kader van het programma 'Afzet Afvalstoffen als Secundaire grondstof' is de kwaliteit van de in kwantitatief opzicht belangrijkste secundaire grondstofstromen die momenteel in de markt worden afgezet gemonitord. Doel van dit onderzoek is het creeren van een betrouwbaar gegevensbestand over de kwaliteit van granulaire afvalstoffen en hun (potentiele) toepassingen. In dit onderzoek is aan de hand van de organische samenstelling en de uitloging de milieuhygienische kwaliteit van een aantal niet-vormgegeven - en vormgegeven secundaire bouwstoffen beschreven en een lijst met kritische stoffen opgesteld. De uitloging van de niet-vormgegeven bouwstoffen is bepaald met behulp van de kolomproef en de uitloging van de vormgegeven bouwstoffen met behulp van de diffusieproef. Uit de resultaten van het onderzoek blijkt dat voor betonKORRELMIX, poederkoolbodemas, gewassen mijnsteen, cementgebonden vormzand en zeer open asfaltbeton alle bemonsterde partijen in categorie 1 toepasbaar zijn en dus open mogen worden toegepast. Voor AVI-bodemas, gereinigd straalgrit, baggerspecie, kleigebonden vormzand en ijzerhoudend oppervlaktewaterslib blijkt daarentegen geen van de bemonsterde partijen toepasbaar te zijn. Bij de overige onderzochte niet-vormgegeven bouwstoffen is de indeling van de bemonsterde partijen naar toepassingscategorie minder eenduidig. De partijen zijn verdeeld over de categorieen 1, 2 en 'niet toepasbaar'. Bij de vormgegeven bouwstoffen zijn negen van de dertien onderzochte materialen bestempeld als een categorie 1A of 2/1B bouwstof. Dit geldt met name voor beton met betongranulaat (1A), hydraulisch mengKORRELMIX (2/1B), beton met gesinterde poederkoolvliegas (1A), betonmortel met hoogovencement (1A), betonmortel met vliegascement (1A), LD-staalslak stortsteen (1A en 2/1B), de asfaltbeton met de vulstof 1 en 2 (1A) en steenslagasfaltbeton (1A). Bij de overige vormgegeven bouwstoffen zijn de partijen verdeeld over de categorieen 1A, 2/1B en niet toepasbaar. Het betreft zandcementstabilisatie, asfaltbeton met asfaltKORRELMIX en breekasfaltcement met asfaltKORRELMIX.

niet beschikbaar

niet beschikbaar

niet beschikbaar

niet beschikbaar

Het Nationaal Onderzoeksprogramma Hergebruik van Afvalstoffen heeft tot doel het ontstaan van afvalstoffen te verminderen en het hergebruik te bevorderen middels onderzoek en ontwikkeling. Dit rapport geeft een overzicht van de ondernomen activiteiten in 1988 en het programma dat in 1989 ten uitvoer zal worden gebracht. Het NOH wordt gezamenlijk beheerd door het RIVM en NOVEM, waarbij het RIVM zich voornamelijk richt op de inhoudelijke formulering van programma's en opgedragen projecten. Bij het overzicht van lopende projecten is aangegeven welke RIVM-LAE medewerker contactpersoon is voor het betreffende project. Meer gedetailleerde informatie is te vinden in het Raamprogramma 1988-1992 en het overzicht lopende projecten en verschenen rapporten.

Het informatiedocument geeft in het kort een overzicht van de hoeveelheid en samenstelling van kunststofafval in Nederland, de verwijderingswijze en de daaraan verbonden milieuhygienische aspecten en kosten, een prognose voor de hoeveelheid kunststofafval in het jaar 2000 en de mogelijkheden om de taakstelling die neergelegd is in de Notitie Afvalpreventie, te realiseren. Daarnaast is het commentaar van belanghebbenden op het concept document en de reactie van het RIVM op het commentaar, opgenomen.

TNO-MT heeft in opdracht van het RIVM/LAE een scheidingsinstallatie (pilot-plantschaal ; capaciteit ca. 1 ton/h) ontworpen, gebouwd en beproefd met als doel het scheiden van separaat ingezamelde mengsels (met behulp van een in 2 vakken verdeelde minicontainer = duobak) in de desbetreffende componenten. Voor het scheidingsonderzoek wordt in Woerden het mengsel - papier, glas, blik - en in Amersfoort het mengsel - kunststoffen, glas, blik - separaat van het overige huishoudelijke afval ingezameld. Op basis van reeds gedeeltelijk aanwezige apparatuur en voorzieningen voaor de aan- en afvoer van materialen is op het TNO-complex Apeldoorn een scheidingssysteem opgebouwd met de volgende apparaten: -stijgzifter: afscheiding licht papier of kunststof ; -bovenbandmagneet: afscheiding blik; -dwarszifter: afscheiding van glas en zwaar papier of kunststof.

De nuttige toepassing van reststoffen van afvalverbrandingsinstallaties (AVI's ) als bouwstof wordt beperkt, doordat de uitloging van o.a. molybdeen de daarvoor gestelde norm overschrijdt. De kwaliteit van de reststoffen met betrekking tot molybdeen kan mogelijk worden verbeterd door de hoeveelheid molybdeen in het afvalaanbod naar de AVI (AVI-input) te reduceren. Hiervoor is het noodzakelijk een gedetailleerd inzicht te hebben in de herkomst van molybdeen in de AVI-input. In dit rapport wordt een gedetailleerd overzicht gegeven van de toepassingen van molybdeen in produkten en produktieprocessen en de route naar de AVI, op basis van informatie van bedrijven, brancheorganisaties, andere instellingen en literatuur. Uit de studie blijkt dat een aantal mogelijke bronnen in huishoudelijk afval geen relevante bijdrage levert aan de input naar de AVI. Het betreft kunststoffen, verven, toners, pigmenten, electronica, email, smeermiddelen en brandvertragers. De grootste bijdrage aan de AVI-input van molybdeen via huishoudelijk afval is de zogeheten 'restfraktie'. Deze verzamelfraktie bevat diverse bronnen van molybdeen, waaronder 'natuurlijke' bronnen als GFT, asresten en grond. Bronnen van molybdeen in bedrijfsafval die in de AVI's worden verbrand konden niet eenduidig worden vastgesteld.

Onderzoek is verricht naar de verspreiding in de bodem van emissies uit secundaire grondstoffen. Hiertoe zijn in het laboratorium 3 kolomproeven uitgevoerd. Per proef is een alkalische secundaire grondstof uitgeloogd met pH4 water ; vervolgens is dit percolaat over verschillende typen bodems geleid. Als secundaire grondstoffen zijn fosforslak, staalslak respectievelijk AVI-bodemas onderzocht. In totaal zijn een 7-tal gronden met varierend organisch koolstof-, klei-, en oxide-gehalte in het onderzoek meegenomen. Uit het onderzoek bleek dat stoffen die sterk uitlogen uit secundaire grondstoffen (Ba uit staalslak, F uit fosforslak en F, Mo, Sb en Cu uit AVI-bodemas, Ca uit alle alkalische secundaire grondstoffen) in meer of minder mate worden gebonden in de onderliggende bodem. De mate van binding bleek linear gecorreleerd met het organisch koolstof gehalte danwel het oxalaat extraheerbaar ijzer en aluminium gehalte van de onderzochte gronden. Alkalisch reststofpercolaat mobiliseerde de 'bodem-eigen' chemische componenten Zn, As en Sb sterker dan pH4 water (referentie experiment), terwijl voor Cu het omgekeerde gold. De resultaten van dit onderzoek worden in deelrapport-2 verder uitgewerkt tot bindings(sorptie)vergelijkingen waarmee de verspreiding van reststof-componenten in de bodem modelmatig kan worden berekend.

niet beschikbaar