Search

Het Maritiem Vliegkamp De Kooy en de civiele medegebruiker van het vliegveld, Den Helder Airport, zijn gelegen op korte afstand van de Waddenzee. Bij de nadering of bij het vertrek van het vliegveld moet, afhankelijk van de windrichting, in de helft van de gevallen op relatief geringe hoogte over de Waddenzee worden gevlogen. Het vliegveld wordt vooral gebruikt ten behoeve van helikopterverkeer. Den Helder Airport gebruikt het vliegveld vooral voor het vervoer van offshore-arbeiders van en naar olie- en gasplatforms op het Nederlands Continentaal Plat. De groep Maritieme Helikopters is de belangrijkste gebruiker vanuit het Ministerie van Defensie. De 12 hier gestationeerde NH90 helikopters hebben De Kooy als thuisbasis. Ook het onderhoud aan deze helikopters vindt hier plaats. Het vliegkamp wordt vooral gebruikt voor trainingsvluchten. De effecten van de uitbreiding van civiel helikopterverkeer op vogels zijn de afgelopen jaren gemonitord. Tijdens deze onderzoeken zijn ook steeds de effecten van militair vliegverkeer meegenomen. Er is na 2006 echter vrijwel geen onderzoek uitgevoerd op de minder intensief gebruikte aan- en afvliegroute via het Kooijhoekschor. Doel van het in deze rapportage beschreven deelonderzoek was de effecten van militair vliegverkeer op deze route nauwkeuriger in kaart te brengen en te actualiseren. Primaire doel van het in deze rapportage beschreven onderzoek was het bepalen van het effect van vliegbewegingen met militaire helikopters op wad- en watervogels op de locatie Kooijhoekschor, gelegen aan de rand van het Balgzand, ten zuidoosten van het Maritiem Vliegkamp De Kooy. Daarbij is vooral gekeken of overvliegende helikopters vogels doen opvliegen, hoe vaak dit gebeurt en beoordeeld of dit wellicht negatieve effecten voor vogels kan hebben.

Het Maritiem Vliegkamp De Kooy en de civiele medegebruiker van het vliegveld, Den Helder Airport, zijn gelegen op korte afstand van de Waddenzee. Bij de nadering of bij het vertrek van het vliegveld moet, afhankelijk van de windrichting, in de helft van de gevallen op relatief geringe hoogte over de Waddenzee worden gevlogen. Het vliegveld wordt vooral gebruikt ten behoeve van helikopterverkeer. Den Helder Airport gebruikt het vliegveld vooral voor het vervoer van offshore-arbeiders van en naar olie- en gasplatforms op het Nederlands Continentaal Plat. De groep Maritieme Helikopters is de belangrijkste gebruiker vanuit het Ministerie van Defensie. De 12 hier gestationeerde NH90 helikopters hebben De Kooy als thuisbasis. Ook het onderhoud aan deze helikopters vindt hier plaats. Het vliegkamp wordt vooral gebruikt voor trainingsvluchten. De effecten van de uitbreiding van civiel helikopterverkeer op vogels zijn de afgelopen jaren gemonitord. Tijdens deze onderzoeken zijn ook steeds de effecten van militair vliegverkeer meegenomen. Er is na 2006 echter vrijwel geen onderzoek uitgevoerd op de minder intensief gebruikte aan- en afvliegroute via het Kooijhoekschor. Doel van het in deze rapportage beschreven deelonderzoek was de effecten van militair vliegverkeer op deze route nauwkeuriger in kaart te brengen en te actualiseren. Primaire doel van het in deze rapportage beschreven onderzoek was het bepalen van het effect van vliegbewegingen met militaire helikopters op wad- en watervogels op de locatie Kooijhoekschor, gelegen aan de rand van het Balgzand, ten zuidoosten van het Maritiem Vliegkamp De Kooy. Daarbij is vooral gekeken of overvliegende helikopters vogels doen opvliegen, hoe vaak dit gebeurt en beoordeeld of dit wellicht negatieve effecten voor vogels kan hebben.

Naar aanleiding van verzoeken tot uitbreiding van het aantal vliegbewegingen met civiele helikopters van en naar Den Helder Airport is in 2003 en 2004 onderzoek uitgevoerd naar de mogelijke effecten van deze vliegbewegingen. Dit onderzoek was nodig omdat een deel van de vliegbewegingen, bij de nadering of bij het vertrek van vliegveld De Kooy, op vrij geringe hoogte wordt uitgevoerd boven het Natura 2000 gebied Waddenzee. De uitgevoerde waarnemingen in 2011 concentreerden zich op de omgeving van het Kuitje, het deel van het Balgzand waar de meeste vliegbewegingen plaatsvinden en waar ook het vaakst effecten van vliegbewegingen zijn waargenomen.

Vanwege de nog steeds toenemende vraag naar vliegbewegingen vanuit de offshore-industrie bleken 22.000 vliegbewegingen onvoldoende om aan de vraag te kunnen voldoen. Daarom heeft Den Helder Airport de wens geuit het aantal vluchten uit te breiden naar 25.000. Een dergelijke behoefte zou kunnen leiden tot een groter aantal vluchten in korte tijd. Uit vervolgonderzoek dat is uitgevoerd in 2008 is gebleken dat een dergelijke clustering van vliegbewegingen niet tot andere reacties van vogels leidt dan die welke al tijdens vorige onderzoeken waren vastgesteld. Op basis daarvan is Den Helder Airport een vergunning verleend voor maximaal 25.000 vliegbewegingen per jaar.

Vanwege de nog steeds toenemende vraag naar vliegbewegingen vanuit de offshore-industrie bleken 22.000 vliegbewegingen onvoldoende om aan de vraag te kunnen voldoen. Daarom heeft Den Helder Airport de wens geuit het aantal vluchten uit te breiden naar 25.000. Een dergelijke behoefte zou kunnen leiden tot een groter aantal vluchten in korte tijd. Uit vervolgonderzoek dat is uitgevoerd in 2008 is gebleken dat een dergelijke clustering van vliegbewegingen niet tot andere reacties van vogels leidt dan die welke al tijdens vorige onderzoeken waren vastgesteld. Op basis daarvan is Den Helder Airport een vergunning verleend voor maximaal 25.000 vliegbewegingen per jaar.

Vanwege de nog steeds toenemende vraag naar vliegbewegingen vanuit de offshore-industrie bleken 22.000 vleigbewegingen onvoldoende om aan de vraag te kunnen voldoen. Daarom heeft Den Helder Airport de wens geuit het aantal vluchten uit te breiden naar 25.000. Een dergelijke behoefte zou kunnen leiden tot een groter aantal vluchten in korte tijd. Opnieuw moet nu nagegaan worden of de vliegbewegingen nadelige effecten heeft op wadvogels en watervogels

Ten behoeve van het Europese Interreg-project CLIWAT is door Vitens gevraagd om een Verstoring- en Verslechteringstoets op te stellen van de effecten van helikoptervluchten langs de randen van de Waddenzee. Het doel van de vluchten was inzicht te verkrijgen in de effecten van klimaatverandering en zeespiegelrijzing op het evenwicht tussen zoet en zout grondwater in gebieden grenzend aan de Noordzee. IMARES heeft in mei 2009, op basis van een door Vitens gegeven beschrijving van de voorgenomen activiteiten, een Verstorings- en Verslechteringstoets opgesteld waarin de voorspelde effecten van helikoptervluchten zijn beschreven en waarin een opsomming wordt gegeven van de ter plaatse aanwezige te beschermen natuurwaarden, één en ander op basis van de kracht zijnde Aanwijzingsbesluiten van de Natura 2000 gebieden Noordzeekustzone, Duinen van Terschelling en Waddenzee.

Ten behoeve van het Europese Interreg-project CLIWAT is door Vitens gevraagd om een Verstoring- en Verslechteringstoets op te stellen van de effecten van helikoptervluchten langs de randen van de Waddenzee. Het doel van de vluchten was inzicht te verkrijgen in de effecten van klimaatverandering en zeespiegelrijzing op het evenwicht tussen zoet en zout grondwater in gebieden grenzend aan de Noordzee. IMARES heeft in mei 2009, op basis van een door Vitens gegeven beschrijving van de voorgenomen activiteiten, een Verstorings- en Verslechteringstoets opgesteld waarin de voorspelde effecten van helikoptervluchten zijn beschreven en waarin een opsomming wordt gegeven van de ter plaatse aanwezige te beschermen natuurwaarden, één en ander op basis van de kracht zijnde Aanwijzingsbesluiten van de Natura 2000 gebieden Noordzeekustzone, Duinen van Terschelling en Waddenzee.

Den Helder Airport streeft naar een uitbreiding van het aantal vliegbewegingen van "groot verkeer" van 22.000 naar 25.000 per jaar. Een dergelijke verruiming kan tot gevolg hebben dat op bepaalde tijden van de dag, met name in de vroege ochtenduren, een sterke clustering van vliegbewegingen optreedt. Deze situatie (veel vliegbewegingen in korte tijd) is in vorige Alterra Texel onderzoeken onvoldoende onderzocht. Reden om in het voorjaar 2008 nieuw onderzoek op te starten naar de verstorende effecten van het vliegverkeer op de vogelstand. De reacties van de vogels op de vliegbewegingen was in alle gevallen zeer licht van aard. Het feit dat de waargenomen verstoringspercentages vrij sterk overeenkomen met die welke in 2006 werden vastgesteld, is opmerkelijk

Den Helder Airport streeft naar een uitbreiding van het aantal vliegbewegingen van "groot verkeer" van 22.000 naar 25.000 per jaar. Een dergelijke verruiming kan tot gevolg hebben dat op bepaalde tijden van de dag, met name in de vroege ochtenduren, een sterke clustering van vliegbewegingen optreedt. Deze situatie (veel vliegbewegingen in korte tijd) is in vorige Alterra Texel onderzoeken onvoldoende onderzocht. Reden om in het voorjaar 2008 nieuw onderzoek op te starten naar de verstorende effecten van het vliegverkeer op de vogelstand. De reacties van de vogels op de vliegbewegingen was in alle gevallen zeer licht van aard. Het feit dat de waargenomen verstoringspercentages vrij sterk overeenkomen met die welke in 2006 werden vastgesteld, is opmerkelijk

De effecten van militair laagvliegen (in de daarvoor aangewezen laagvlieggebieden) op vogels en zoogdieren. Het betreft hierbij zowel helikopters als straaljagers. De gebieden betreft zowel de Ecologische Hoofdstructuur als Natura 2000 gebieden. Het onderzoek is uitgevoerd in samenwerking met SOVON

Waargenomen reacties van vogels op civiel vliegverkeer lunnen niet worden aangemerkt als zijnde een significante aantasting van de beschermde natuurwaarden, afgemeten naar de aantallen vogels die erbij betrokken zijn en van het gedrag en de voedselopname van ter plaatse foeragerende vogels.

De effecten van militair laagvliegen (in de daarvoor aangewezen laagvlieggebieden) op vogels en zoogdieren. Het betreft hierbij zowel helikopters als straaljagers. De gebieden betreft zowel de Ecologische Hoofdstructuur als Natura 2000 gebieden. Het onderzoek is uitgevoerd in samenwerking met SOVON

Waargenomen reacties van vogels op civiel vliegverkeer lunnen niet worden aangemerkt als zijnde een significante aantasting van de beschermde natuurwaarden, afgemeten naar de aantallen vogels die erbij betrokken zijn en van het gedrag en de voedselopname van ter plaatse foeragerende vogels.

Den Helder Airport verwacht in de komende jaren een toename van de vraag naar vliegbewegingen van civiele helikopters naar offshore installaties op de Noordzee. Ongeveer 54% van de vliegbewegingen vindt plaats boven het Balgzand, dat deel uitmaakt van de Speciale Beschermingszone Waddenzee. Vanwege een aanvraag naar een structurele uitbreiding van het aantal vluchten met civiele helikopters naar 20.000 per jaar en een beperking van het aantal vluchten met vaste vleugelvliegtuigen tot 5000 per jaar is in 2003 en 2004 onderzoek uitgevoerd naar de effecten van deze vluchten boven het Balgzand, met name gericht op vogels en zeehonden. Bovendien is onderzocht wat de effecten zijn van test- en trainingsvluchten, typen vliegbewegingen die in eerdere ter plaatse uitgevoerde studies niet onderzocht werden. In dit rapport wordt verslag gedaan van de resultaten van de uitgevoerde waarnemingen en wordt, via een analyse van beschikbare literatuur over het onderwerp verstoring van vogels door helikopterverkeer, een verband gezocht tussen het aantal vliegbewegingen in een bepaald gebied en de verstoring die deze opleveren. Deze analyse levert een verband op: wanneer veel helikopterverkeer plaatsvindt treedt weinig verstoring op en omgekeerd. Vogels blijken kennelijk te kunnen wennen aan regelmatig optredende vliegbewegingen. Dit verklaart waarom helikopters in bepaalde delen van de Waddenzee een groot verstorend effect kunnen hebben en elders vrijwel niet. Op basis van de uitgevoerde waarnemingen en de analyse van resultaten van elders wordt geconcludeerd dat vluchten met civiele helikopters in de omgeving van Den Helder Airport geen significant effect hebben op de Speciale Beschermingszone Waddenzee. Het rapport gaat ook in op effecten van vaste vleugelvliegtuigen en op mogelijkheden om de effecten op de Waddenzee verder te verminderen.

Den Helder Airport verwacht in de komende jaren een toename van de vraag naar vliegbewegingen van civiele helikopters naar offshore installaties op de Noordzee. Ongeveer 54% van de vliegbewegingen vindt plaats boven het Balgzand, dat deel uitmaakt van de Speciale Beschermingszone Waddenzee. Vanwege een aanvraag naar een structurele uitbreiding van het aantal vluchten met civiele helikopters naar 20.000 per jaar en een beperking van het aantal vluchten met vaste vleugelvliegtuigen tot 5000 per jaar is in 2003 en 2004 onderzoek uitgevoerd naar de effecten van deze vluchten boven het Balgzand, met name gericht op vogels en zeehonden. Bovendien is onderzocht wat de effecten zijn van test- en trainingsvluchten, typen vliegbewegingen die in eerdere ter plaatse uitgevoerde studies niet onderzocht werden. In dit rapport wordt verslag gedaan van de resultaten van de uitgevoerde waarnemingen en wordt, via een analyse van beschikbare literatuur over het onderwerp verstoring van vogels door helikopterverkeer, een verband gezocht tussen het aantal vliegbewegingen in een bepaald gebied en de verstoring die deze opleveren. Deze analyse levert een verband op: wanneer veel helikopterverkeer plaatsvindt treedt weinig verstoring op en omgekeerd. Vogels blijken kennelijk te kunnen wennen aan regelmatig optredende vliegbewegingen. Dit verklaart waarom helikopters in bepaalde delen van de Waddenzee een groot verstorend effect kunnen hebben en elders vrijwel niet. Op basis van de uitgevoerde waarnemingen en de analyse van resultaten van elders wordt geconcludeerd dat vluchten met civiele helikopters in de omgeving van Den Helder Airport geen significant effect hebben op de Speciale Beschermingszone Waddenzee. Het rapport gaat ook in op effecten van vaste vleugelvliegtuigen en op mogelijkheden om de effecten op de Waddenzee verder te verminderen.

Den Helder Airport verwacht in de komende jaren een toename van de vraag naar vliegbewegingen van civiele helikopters naar offshore-installaties op de Noordzee. Een groot deel van deze extra vliegbewegingen zal plaatsvinden boven het Balgzand, dat deel uitmaakt van de Speciale Beschermingszone Waddenzee. Overschrijding van het nu beschikbare maximaal aantal vliegbewegingen dient getoetst te worden aan zowel de Vogel- en Habitatrichtlijn als aan de ter plaatse van kracht zijnde Natuurbeschermingswet. De effecten van extra vliegbewegingen zijn beoordeeld op basis van kortdurende veldwaarnemingen, expertise van de bewaker van de Balgzandkwelders, en ervaringen van elders. Reguliere vliegbewegingen van civiele helikopters op de aan- en afvliegroute blijken geen significant effect te hebben op aantal en gedrag van de ter plaatse foeragerende vogels. Dergelijke vliegbewegingen hebben ook geen aantoonbaar effect op de tijdens hoogwater op de Balgzandkwelders rustende wad- en watervogels, op de broedvogelsvan deze kwelders, op de in het zuidelijk deel van het Balgzand ruiende bergeenden, op de in de herfst slapende sterns, noch op het gedrag van zeehonden in de omgeving van de aan- en afvliegroutes. Op basis hiervan wordt geconcludeerd dat een toename vanhet aantal vliegbewegingen geen effect op vogels en zeehonden in deze situaties zal hebben. De juridische consequenties van deze constateringen worden besproken.

Den Helder Airport verwacht in de komende jaren een toename van de vraag naar vliegbewegingen van civiele helikopters naar offshore-installaties op de Noordzee. Een groot deel van deze extra vliegbewegingen zal plaatsvinden boven het Balgzand, dat deel uitmaakt van de Speciale Beschermingszone Waddenzee. Overschrijding van het nu beschikbare maximaal aantal vliegbewegingen dient getoetst te worden aan zowel de Vogel- en Habitatrichtlijn als aan de ter plaatse van kracht zijnde Natuurbeschermingswet. De effecten van extra vliegbewegingen zijn beoordeeld op basis van kortdurende veldwaarnemingen, expertise van de bewaker van de Balgzandkwelders, en ervaringen van elders. Reguliere vliegbewegingen van civiele helikopters op de aan- en afvliegroute blijken geen significant effect te hebben op aantal en gedrag van de ter plaatse foeragerende vogels. Dergelijke vliegbewegingen hebben ook geen aantoonbaar effect op de tijdens hoogwater op de Balgzandkwelders rustende wad- en watervogels, op de broedvogelsvan deze kwelders, op de in het zuidelijk deel van het Balgzand ruiende bergeenden, op de in de herfst slapende sterns, noch op het gedrag van zeehonden in de omgeving van de aan- en afvliegroutes. Op basis hiervan wordt geconcludeerd dat een toename vanhet aantal vliegbewegingen geen effect op vogels en zeehonden in deze situaties zal hebben. De juridische consequenties van deze constateringen worden besproken.

In een simulator experiment bleek de stuurnauwkeurigheid van helicopter-sluipvliegen te verbeteren door voorkennis ovre het traject en door actieve joysticks. Het voordeel van actieve joysticks is het grootst bij compensieve deeltaken en geldt alleen bij hoge werklast.

In een simulator experiment bleek de stuurnauwkeurigheid van helicopter-sluipvliegen te verbeteren door voorkennis ovre het traject en door actieve joysticks. Het voordeel van actieve joysticks is het grootst bij compensieve deeltaken en geldt alleen bij hoge werklast.

De typekeuze voor de bewapende helikopter voor de KL is op korte termijn te verwachten. Daardoor zal de helikopter, met name de bewapende, veel militaire en politieke aandacht krijgen. Bewapende helikopters kunnen worden ingezet tegen tanks, grondtroepen en gevechtshelikopters. De bewapende helikopter wordt een belangrijk manoeuvre-element in handen van de Legerkorpscommandant en is vooral bedoeld om als een van de laatste redmiddelen een vijandelijke tankdoorbraak te voorkomen en om grondgebonden eenheden tijd te verschaffen voor verplaatsíng naar het bedreigde punt. Uit de optiek van de tegenstander zijn bewapende helikopters juist het aangewezen middel om op de plaats waar een inbraak van grondgebonden eenheden succesvol lijkt snel via het luchtruim het resultaat uit te buiten en actief bij te dragen aan het verder uitschakelen van gepantserde gronddoelen. Zowel verdediger als aanvaller zullen trachten dit invloedrijke wapensysteem zo lang mogelijk aan vijandelijke waarneming te onttrekken. Snelheid, wendbaarheid en de mogelijkheid het terrein te benutten zonder last van de meest natuurlijke hindernissen maken detectie niet eenvoudig. ln dit artikel worden akoestische-detectiemogelijkheden beschreven, waarbij tevens de stand van zaken bij het wetenschappelijke onderzoek wordt toegelicht. Akoestische detectie, en het voorkómen ervan, zijn van belang voor alle militaire helikopters maar toch vooral voor de categorie die het dichtst bij, of zelfs tussen, vijandelijke eenheden moet kunnen opereren

De typekeuze voor de bewapende helikopter voor de KL is op korte termijn te verwachten. Daardoor zal de helikopter, met name de bewapende, veel militaire en politieke aandacht krijgen. Bewapende helikopters kunnen worden ingezet tegen tanks, grondtroepen en gevechtshelikopters. De bewapende helikopter wordt een belangrijk manoeuvre-element in handen van de Legerkorpscommandant en is vooral bedoeld om als een van de laatste redmiddelen een vijandelijke tankdoorbraak te voorkomen en om grondgebonden eenheden tijd te verschaffen voor verplaatsíng naar het bedreigde punt. Uit de optiek van de tegenstander zijn bewapende helikopters juist het aangewezen middel om op de plaats waar een inbraak van grondgebonden eenheden succesvol lijkt snel via het luchtruim het resultaat uit te buiten en actief bij te dragen aan het verder uitschakelen van gepantserde gronddoelen. Zowel verdediger als aanvaller zullen trachten dit invloedrijke wapensysteem zo lang mogelijk aan vijandelijke waarneming te onttrekken. Snelheid, wendbaarheid en de mogelijkheid het terrein te benutten zonder last van de meest natuurlijke hindernissen maken detectie niet eenvoudig. ln dit artikel worden akoestische-detectiemogelijkheden beschreven, waarbij tevens de stand van zaken bij het wetenschappelijke onderzoek wordt toegelicht. Akoestische detectie, en het voorkómen ervan, zijn van belang voor alle militaire helikopters maar toch vooral voor de categorie die het dichtst bij, of zelfs tussen, vijandelijke eenheden moet kunnen opereren