Search

Over het algemeen is voedsel in Nederland veilig. De veiligheid kan echter worden bedreigd door microbiologische besmetting en schadelijke chemische stoffen. Het RIVM heeft de huidige stand van zaken beschreven over de voedselveiligheid in Nederland en de maatregelen die nodig zijn om het hoge niveau te handhaven. Voedselinfecties zijn niet volledig te vermijden. Dat komt doordat levensmiddelen op diverse momenten in de productieketen, van grondstof tot en met bereiding, besmet kunnen raken met ziekteverwekkers. Voedselinfecties worden meestal veroorzaakt door bacteriën (zoals Salmonella en Campylobacter), virussen (zoals het norovirus) en parasieten (zoals Toxoplasma). Deze ziekteverwekkers kunnen worden gevonden in rauwe (of niet goed verhitte) dierlijke en plantaardige producten. Maar ook mensen die betrokken zijn bij de productie van ons voedsel kunnen door onvoldoende hygiëne een besmetting veroorzaken. Jaarlijks worden ongeveer 700.000 mensen ziek door een voedselinfectie; dit is gelijk aan 1 op de 24 personen. De belangrijkste veroorzakers zijn het norovirus (dat vooral op vis en schelpdieren wordt gevonden), Campylobacter (op kip) en Salmonella (in ei). De meeste infecties beperken zich tot relatief milde, kortdurende maag- darmklachten. Ze kunnen soms ook chronische gezondheidsklachten veroorzaken, zoals gewrichtsontsteking en het prikkelbare darm syndroom. De blootstelling van de consument aan chemische stoffen die de overheid voor het voedselproductieproces toestaat, zoals additieven ('E- nummers') en gewasbeschermingsmiddelen, is zo laag dat er geen risico voor de volksgezondheid is. Voor sommige stoffen die als verontreiniging in ons voedsel voorkomen (vanuit het milieu, door verwerking of bereiding) geldt dat de inname van een deel van de consumenten hoger is dan wat als veilig wordt geadviseerd. Het gaat hier voor kinderen en volwassenen om drie schimmelgifstoffen (mycotoxinen) en acrylamide, en voor 2-6 jarigen ook om de zware metalen cadmium en lood. Het gaat hierbij niet om de gemiddelde inname, maar om volwassenen en kinderen met een hoge inname. Als de blootstelling aan deze stoffen langdurig te hoog is kunnen ze schadelijk zijn voor de gezondheid. Producenten van voedingsmiddelen zijn via diverse nationale en Europese wetten verplicht preventieve maatregelen te nemen om te voorkomen of te beperken dat ziekteverwekkers of chemische stoffen in hun producten zitten. Voor ziekteverwekkers in grondstoffen en eindproducten zijn criteria opgesteld. Voor chemische stoffen gelden productnormen. Op de naleving van deze criteria en productnormen wordt in Nederland door de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) toegezien. Dit rapport is een achtergrondstudie voor de rapportage 'Wat ligt op ons bord? Gezond, veilig en duurzaam eten in Nederland' van het RIVM die op 24 januari 2017 is verschenen. Hierin worden de aspecten van gezond, veilig en ecologisch duurzaam voedsel geïntegreerd weergegeven.

1. Een Urban Consolidation Centre (UCC) maakt het mogelijk om de stad zero-emissie te beleveren en zorgt ervoor dat goederen gebundeld de stad in gaan. Met als doel het minder belasten van klimaat, gezondheid van mensen en leefbaarheid van de stad. 2. Het UCC is een multimodaal overslagpunt, geschikt voor een variëteit aan voertuigen. Consolidatie van stromen is belangrijk 3. Duidelijkheid over toekomstige zero-emissie-zones in steden is belangrijk om stappen te kunnen nemen. Een UCC bevindt zich niet ver buiten de rand van de zero-emissiezone, bij voorkeur op een bedrijventerrein.

In een vijftig-tal willekeurig gekozen sauna-instituten in Nederland werd een eenmalig onderzoek uitgevoerd naar de kwaliteit van het water in whirlpools, zwembaden, voetenbaden en dompelbaden. Aangetoond werd dat in de meeste baden de waterkwaliteit sterk afwijkt van die, welke als minimaal noodzakelijk voor zwemwater in circulatiebaden wordt beschouwd. Met name in whirlpools bleek de waterkwaliteit vaak sterk afwijkend te zijn. De meetresultaten duiden op gebreken in de verwijdering van organische en andere door zwemmers ingebrachte stoffen door filtratie, oxydatie en verversing, in de pH-regeling, en in de regeling van het gehalte aan vrij beschikbaar chloor. Samenhangend met dit laatste werden frequent opportunistisch pathogene micro-organismen aangetroffen, zoals Pseudomonas aeruginosa, Staphylococcus aureus en Legionella pneumophila. Vrij levende amoeben werden tevens regelmatig aangetoond de uit de onderzochte monsters geisoleerde stammen waren niet pathogeen.

Onderzoek werd uitgevoerd naar het voorkomen van enterobacteriaceae, groep D streptococcen, Pseudomonas aeruginosa en Staphylococcus aureus in het afvalwater van een academisch ziekenhuis (St.Radboudziekenhuis te Nijmegen) en een algemeen ziekenhuis (St.Elisabethziekenhuis te Tilburg). Tevens werden reincultures hieruit geisoleerd en onderzocht op resistentie tegen antimicrobiele middelen. Enterobacterien en groep D streptococcen werden aangetroffen in aantallen die in dezelfde orde van grootte waren als in huishoudelijk afvalwater. Resistentie werd in relatief hoge percentages stammen aangetoond. P.aeruginosa werd met name in het afvalwater van het Radboudziekenhuis in relatief hoge aantallen aangetroffen. Ook deze kiem bleek veelvuldig resistent te zijn tegen verscheidene antibiotica w.o. gentamicine en carbenicilline. S.aureus werd in lage aantallen aangetroffen. Bijna alle isolaten waren resistent tegen penicilline en gevoelig voor de overige onderzochte antibiotica.

In 121 monsters zwemwater uit circulatiebaden met een watertemperatuur groter dan 28 graden C werd veertien maal Pseudomonas aeruginosa aangetroffen. Een ophopingsmethode met asparagine-bouillon gaf iets vaker positieve resultaten dan een ophopingsmethode met C-390 bouillon (twaalf maal) of een membraanfiltratiemethode met mPA-B agar (elf maal). De selectiviteit van de mPA-B methode was zeer goed, die van de ophopingsmethoden aanzienlijk minder. De aanwezigheid van P.aeruginosa ging met name gepaard met een laag gehalte aan vrij beschikbaar chloor en een verhoogde waarde van het koloniegetal bij 37 graden C. De bacterien werden met name aangetroffen in baden die niet voldeden aan het normenstelsel zoals dat is vastgelegd in het Besluit Hygiene en Veiligheid Zwemgelegenheden (1984).

The determination of E.coli as a fecal indicator for surface- and drinking water according to NEN 6261 is based on the ability of E.coli to produce indole from tryptophane. E.coli is also able to use the constitutive enzyme beta-glucuronidase to produce the fluorescent methylum-belliferyl from the substrate 4-methylumbelliferyl-beta-D- glucuronide (MUG). This report describes research on the possibility to use the beta-glucuronidase-activity as an identification- characteristic for E.coli. 14% of the isolated E.coli strains was found to be beta-glucuronidase-negative at 44 degr. C. 24% of these strains showed a positive beta-glucuronidase-reaction at 37 degr. C. Two percent of the isolated E.coli strains was indole-negative and four percent of strains other than E.coli gave false positive reactions in this test. There were no false-positive beta-glucuronidase reactions. It is concluded that the indole-reaction gives better results than the beta-glucuronidase-reaction. The interpretation of the beta- glucuronidase- reaction is more difficult and it gives more false- negative results.

In het afvalwater van een viertal ziekenhuizen werd Pseudomonas aeruginosa aangetroffen in aantallen varierend van 3,2x10-2 tot 6,6x10-4 cfu/ml. Dit was aanzienlijk hoger dan in huishoudelijk afvalwater (< 10-1-1,9x10-2 cfu/ml). Isolaten uit ziekenhuizen waren frequent resistent tegen of verminderd gevoelig voor carbenicilline en gentamicine en in mindere mate voor amikacine en ceftazidime. Er was een globaal verband met het gebruik van deze of verwante middelen ter plaatse. Uit huishoudelijk afvalwater werden geen resistente of verminderd gevoelige stammen geisoleerd.

Een verscheidenheid van micro-organismen kan potentieel ziekte veroorzaken na recreatief contact met oppervlaktewater. Het betreft virussen, bacterien (Leptospira, Salmonella, Shigella's, Aeromonas, Clostridium botulinum), cyanobacterien, schistosomen, vrij levende amoeben en andere parasieten. In dit rapport wordt een overzicht gegeven van deze organismen, hun rol als ziekteverwekker voor de mens, de overdracht via recreatiewater, hun bronnen en mogelijke beheersmaatregelen.

Infecties met bacterien van het geslacht Campylobacter vormen een belangrijk volksgezondheidsprobleem in Nederland. Jaarlijks leiden deze infecties tot circa honderdduizend gevallen van gastroenteritis. Daarnaast zijn er ongeveer zestig gevallen van het Guillain-Barre syndroom en enkele duizenden gevallen van reactieve artritis. Naar verwachting bedraagt de economische schade voor Nederland meer dan honderd miljoen euro per jaar. De belangrijkste reservoirs van Campylobacter zijn te vinden in de dierenwereld, zowel landbouwhuisdieren als in het wild levende dieren als huisdieren. Vanuit deze reservoirs vindt een permanente besmetting van het voedselpakket, het milieu en de directe leefomgeving van de mens plaats. Het relatieve belang van de verschillende besmettingsbronnen en blootstellingroutes in de epidemiologie van humane campylobacteriose is niet bekend. In veel onderzoekingen komt kipvlees als een belangrijke besmettingsbron naar voren, maar dit is zeker niet de enige route waarlangs de mens besmet wordt. Andere geidentificeerde risicofactoren zijn varkens- en rundvlees, rauwe melk, direct contact met dieren, besmet oppervlaktewater en buitenlandse reizen. In Nederland speelt drinkwater geen rol van betekenis in de epidemiologie van Campylobacter. Verscherpte hygienemaatregelen hebben geleid tot een daling van de prevalentie van Campylobacter in de vleeskuikenhouderij. Hoewel in 2000 nog 35 % van de kuikens besmet is en een aanzienlijke daling niet binnen afzienbare tijd verwacht wordt. Aanvullende maatregelen, verder in de keten, zijn dan ook noodzakelijk om tot een verdere reductie van de besmetting van kipvlees met Campylobacter te komen. Hierbij valt met name te denken aan kanalisatie van besmette koppels (onder meer logistiek slachten), verbeterde slachthygiene en behandeling van het eindproduct. Er is weinig informatie over de kwaliteit van in Nederland geimporteerd kippevlees. Een effectieve bestrijding van campylobacteriose bij de mens vereist meer kennis en inzicht dan op dit moment beschikbaar is. De complexiteit van de epidemiologie van campylobacteriose en de beperkte beschikbare kennis maken het moeilijk betrouwbare voorspellingen te doen over de te verwachten effecten van interventie maatregelen, en noodzaken tot voorzichtigheid bij het formuleren van beleidsdoelstellingen. Effectieve bestrijding vraagt een zorgvuldig afgewogen pakket van maatregelen. Een op risicoanalyse gebaseerde modelmatige beschrijving van de besmettingsketens wordt aanbevolen om de beschikbare kennis op een gestructureerde wijze te integreren teneinde de effecten van interventiemaatregelen en de onzekerheid daarin te kwantificeren. Integratie van deze modellen met economische modellen en beleidsanalyses leveren een optimale basis voor het onderbouwen van beleidsbeslissingen.

Inleiding: Door middel van een prospectief cohort onderzoek bij triatleten en deelnemers aan run-bike-run wedstrijden werden de mogelijke gezondheidsrisico's van zwemmen in zoet oppervlaktewater onderzocht. Doel van het onderzoek was een kwantitatieve relatie tussen microbiologische waterkwaliteitsparameters en het risico op gezondheidsklachten (met name maag-darmklachten) vast te stellen, teneinde de Nederlandse zwemwaternormstelling voor oppervlaktewater te kunnen baseren op een acceptabel gezondheidsrisico. Methoden: Het onderzoek werd verricht onder 827 deelnemers aan zeven kwart triathlons (zwemmers) en 773 deelnemers aan vijftien run-bike-run wedstrijden (niet-zwemmers) in de zomers van 1993 en 1994. Middels een uitgebreide vragenlijst werd informatie verzameld over het optreden van gezondheidsklachten in de week na de wedstrijd en tijdens het zwemonderdeel van de triathlon vond intensief waterkwaliteitsonderzoek plaats. Resultaten: Zwemmers hadden in de week na de wedstrijd vaker klachten van het maagdarm-kanaal (5,2% vs. 2,1%), de luchtwegen (8,4% vs. 4,0%), de huid en slijmvliezen (3,1% vs. 1,5%) en totaal klachten (15,9% vs. 8,3%) dan niet-zwemmers. Gastro-enteritis werd, afhankelijk van de gehanteerde case-definitie, gerapporteerd door 0,4 tot 3,6% van de zwemmers en 0% tot 1,7% van de niet-zwemmers. Het risico op gastro-enteritis nam toe met de faecale verontreiniging van het zwemwater, gemeten aan de hand van thermotolerante bacterien van de coligroep en Escherichia coli. Er werd geen relatie gevonden met andere microbiologische waterkwaliteits parameters. In water waar de concentraties thermotolerante bacterien van de coligroep hoger waren dan 100 kve per 100 ml was het risico op gastro-enteritis 3 tot 5 maal zo groot dan in water waar de concentraties rond 100 kve per 100 ml of minder bedroegen. In deze laatste wateren was het risico vergelijkbaar met het risico voor niet-zwemmers. De risico's waren onafhankelijk van andere risicofactoren voor gastro-enteritis. Alle onderzochte zwemplaatsen voldeden ten tijde van de wedstrijd ruim aan de wettelijke waterkwaliteitsnormen voor thermotolerante bacterien van de coligroep (minder dan 2000/100 ml). Conclusie: In zwemwater dat voldeed aan de huidige waterkwaliteitsnormen hadden zwemmers een twee maal zo groot risico op gezondheidsklachten dan niet-zwemmers en was het risico op gastro-enteritis onder de zwemmers positief gerelateerd aan de concentraties thermotolerante bacterien van de coligroep en Escherichia coli in het zwemwater. Het optreden van een meetbaar gezondheidseffect van zwemmen in water dat ruim aan de huidige normen voldoet betekent dat deze norm de in het NMP geformuleerde beleidsdoelstelling dat in 2010 zwemmen in alle Nederlandse oppervlaktewateren mogelijk moet zijn zonder er ziek van te worden niet kan verwezenlijken. Indien de incidentie en aard van de klachten onacceptabel gevonden worden zouden de huidige zwemwaternormen verscherping behoeven.

Uit het onderzoek is gebleken dat bij defosfateren van afvalwater door precipitatie met ijzer(III)chloride tevens een aanzienlijke reductie van micro-organismen (bacterien, virussen en bacteriofagen) kan optreden. De mate van verwijdering bleek sterk afhankelijk te zijn van de gekozen procesvoering. Zo bleek naprecipitatie meer effect te hebben dan simultane precipitatie, en bleek bij filtratiestappen de dosering van vlokhulpmiddel tot een verbeterd effect te leiden. Onder optimale omstandigheden mag gerekend worden op een reductie van het aantal micro-organismen die 10-100x groter is dan bij conventionele actief- slibprocessen.

Op melkveebedrijven wordt C.botulinum regelmatig aangetroffen. De aantallen C.botulinum type B, aanwezig in monsters grond afkomstig van weilanden, varieren van 10-300 kiemen per 100 gram grond. Op bedrijven, die regelmatig weilanden met zuiveringsslib bemesten, blijkt de besmetting met C.botulinum van dezelfde orde van grootte te zijn. Deze aantallen zijn laag ten opzichte van die, welke werden gevonden op een bedrijf waar zich een kringloop van C.botulinum handhaaft nadat onder runderen botulisme was opgetreden als gevolg van bijvoedering met bierbostel (2.000-13.000 kiemen/100 g grond). Op deze boerderij was vermeerdering van C.botulinum in ingekuild gras de meest belangrijke schakel in de kringloop. Uit het beschreven onderzoek is gebleken dat de besmettingsdruk op de overige melkveebedrijven laag was, zodat de kans vooralsnog klein is dat in ingekuild gras een massale vermeerdering van C.botulinum plaatsvindt.

Een sterk significante relatie werd gevonden tussen de inactivering van micro-organismen en de berekende stralingsdosis. Er was verschil in resistentie tussen de bestudeerde groepen micro-organismen en wel in de volgorde: E.coli - somatische colifagen < faecale streptococcen < F specifieke bacteriofagen (1 : 1,1 : 1,5 : 2,3). Er waren indicaties voor bescherming van faecale streptococcen, maar niet van F specifieke bacteriofagen door adsorptie aan zwevend materiaal. Geconcludeerd wordt dat UV-straling, gezien het vrij goede virucide effect, een bruikbaar desinfectans voor behandeld afvalwater is. Hierbij kunnen F specifieke fagen met succes als modelorganisme voor virus-inactivering worden toegepast. Ook de keuze van de stralingsbron (HD- of LD-kwiklampen) dient hierbij aan de orde te komen. In de voor deze experimenten gebruikte opstelling was echter sprake van een zeer hoog energieverbruik, zodat optimalisatie van de apparatuur een essentiele voorwaarde voor praktijktoepassing is.

Voor schatting van de gezondheidsrisico's bij de consumptie van rauwe schelpdieren, besmet met Campylobacter lari, zijn kwantitatieve gegevens nodig over de dosis en de dosis-responsrelatie. In dit onderzoek zijn aantallen C. lari in rauwe oesters en mosselen geschat uit gegevens van een Most Probable Numbers (MPN)-test met 1 verdunning. Samen met gegevens over het aantal schelpdieren in een portie en de gewichtsverdeling van oesters/mosselen, kan hiermee de dosis pathogenen in een portie oesters/mosselen geschat worden. Voor Campylobacter lari zijn geen dosis-responsgegevens bekend, daarom zijn gegevens uit een vrijwilligersexperiment met C. jejuni gebruikt voor schatting van het infectierisico. Het mediane risico op infectie door C. lari na het eten van een enkele portie rauwe schelpdieren blijkt dan 2-10% (oesters) of 5-20% (mosselen) te zijn, afhankelijk van het tijdstip binnen het seizoen. Onzekerheidsanalyse leidt tot een 95% bovengrens voor het infectierisico van 60% . Uitgaande van gegevens voor C. jejuni zou de kans op acute gastro-enteritis na infectie tot 20% kunnen bedragen, zodat de geschatte mediane kans op ziekte 0.4-2% (oesters) of 1-4% (mosselen) zou kunnen zijn. Voor de consumptie van rauwe schelpdieren zijn geen bevolkingsgegevens bekend, zodat de geschatte risico's niet kunnen worden vertaald in mogelijke incidenties. Het is echter wel mogelijk om het risico na herhaalde blootstelling te berekenen: maandelijkse consumptie van een portie rauwe schelpdieren gedurende een kompleet seizoen leidt tot een geschatte kans op infectie van 50% (voor oesters, voor mosselen 60% . Na koken mag aangenomen worden dat besmette mosselen veilig zijn voor consumptie, mits het standaardrecept wordt gevolgd, en de mosselen niet gegeten worden, onmiddellijk na het openen van de schelp. De hier gegeven analyse geeft duidelijk aan dat er grote behoefte is aan meer kwantitatieve gegevens omtrent concentraties van pathogenen, consumptiepatronen, en dosis-responsrelaties, om de betrouwbaarheid van de geschatte risico's te verbeteren.

Health complaints may occur after swimming in feacally polluted surface water that complies with the microbial water quality standards. To give the Dutch standards a scientific base and to determine whether existing standards should be made more stringent, research into the relationship between microbial water quality and the occurrence of health complaints should be carried out. To explore the merit and feasibility of such an investigation among endurance competitions, a feasibility study was undertaken among 314 participants of the quarter triathlon in Ammerstol (the water exposed population) and 81 participants of the Run-Bike-Run competition in Borne (the control population), both held at August 29th 1992. Information on the occurrence of health complaints during and in the week after the competition day was obtained by the use of a postal questionnaire. On the competition day the swimming water of the triathlon was sampled to examine the microbial quality. The results showed that the triathletes and Run-Bike-Run athletes were comparable with respect to other factors except exposure to water that may influence the occurrence of health complaints. In the week after the race health complaints (e.g. gastrointestinal symptoms, respiratory symptoms and skin/mucosal complaints) were reported by 14,8% of the triathletes and 7,4% of the Run-Bike-Run athletes. At the time of the triathlon the microbial quality of the swimming water complied with the Dutch standards. It was concluded that for studying the relationship between microbial water quality and health complaints a study among triathletes and Run-Bike-Run athletes is feasible. This study will be carried out in the summer of 1993.

HIL / Buchli

Het infectieziektenonderzoek van het RIVM concentreert zich in toenemende mate op een beperkt aantal thema's (integratie, maag/darm/leverinfecties, sexueel en bloedoverdraagbare aandoeningen, luchtweginfecties, zoonotische agentia, rijksvaccinatieprogramma), en is sterker dan voorheen kwantitatief en populatiegericht van aard. Deze verschuivingen leiden tot een toenemende behoefte aan het gebruik van wiskundige en statistische modellen, met name ten behoeve van de evaluatie van preventie- en interventiemaatregelen, scenario-analyses, kosten-effectiviteits en kosten-batenanalyses en optimalisatie van surveillanceprogramma's. De noodzaak tot het opnemen van modelresultaten in integrale documenten, en om de beperkte capaciteit effectief en flexibel in te zetten maken onderlinge afstemming van modellen noodzakelijk. Ook is er behoefte aan een kader voor prioriteitstelling en uitwisseling tussen modelleurs en aspectdeskundigen. In deze rapportage wordt voor de speerpuntthema's van het infectieziektenonderzoek in het RIVM een inventarisatie gemaakt van de beschikbaarheid van modellen in relatie tot de aanwezige inhoudelijke deskundigheid. Op grond daarvan worden aanbevelingen gedaan voor toekomstige strategische keuzen. Prioritering en toetsing op haalbaarheid dienen in overleg met de opdrachtgevers te worden gedaan.

This report describes an epidemiological study on health effects of participation in a triathlon and their relation to water quality. illness was reported more frequently by participants than by controls. Gastro-instestinal symptoms and head-aches were predominant ; respiratory, skin and mucosal symptoms were also reported. The risk of acquiring highly credible gastro-enteritis was significantly higher for participants (28/439) than for controls (1/217) ; odds ratio 14,7. Prolonged exposure to water of the Zegerplas tended to result in a higher risk of acquiring gastro-enteritis. These findings, together with the absence of an effect of other possible sources, led to the conclusion that the water of the Zegerplas was the most likely source of infection. Electron microscopic examination of faeces showed the presence of viruses in 6/12 participants. Because of the low number of samples and the absence of control samples, no definitive conclusions can be drawn, but viral aetiology of the gastro-intestinal symptoms is likely. Microbiological investigation showed that the faecal pollution of the Zegerplas at the time of the triathlon was considerable (thermotolerant coliforms 750/100mL ; faecal streptococci 20/100mL (geometric mean counts)) ; the source of pollution was the effluent discharge of the waste water treatment plant.

De doelstelling van het CARMA project, waarin de effecten van logistiek slachten worden bestudeerd, is het adviseren van de overheid over de effectiviteit en doelmatigheid van maatregelen die zijn gericht op het terugdringen van campylobacteriose in de Nederlandse bevolking. Logistiek slachten is een methode waarbij koppels vleeskuikens worden onderzocht op besmetting met Campylobacter, waarna positief geteste koppels aan het einde van de dag of op een andere locatie worden geslacht. Daarmee wordt kruisbesmetting in het slachthuis beperkt. Echter, tengevolge van de lange periode (twee weken of meer) die verloopt tussen bemonstering van koppels op de boerderij en aflevering van deze koppels op het slachthuis wordt slechts een-derde van de ge6nfecteerde koppels als zodanig herkend. Dientengevolge wordt een gering effect verwacht van logistiek slachten op de prevalentie van Campylobacter op kippenkarkassen. Bovendien blijkt dat de aantallen Campylobacter op een karkas - en daarmee de volksgezondheidsrisico's - na kruiscontaminatie aanzienlijk lager zijn dan op een karkas van een koppel dat bij aanvoer op het slachthuis besmet is. Een combinatie van logistiek slachten en een kiemreducerende behandeling van karkassen na het slachten kan aanzienlijk bijdragen aan reductie van het risico. Deze gecombineerde maatregel is alleen effectief wanneer een gevoelige test wordt gebruikt die zo kort mogelijk voor het slachten wordt ingezet. Een dergelijke test is momenteel nog niet beschikbaar. Daarnaast zijn er wettelijke beperkingen die het gebruik van chemische decontaminatie momenteel verhinderen. Het toepassen van een kiemreducerende behandeling op alle koppels voorkomt de noodzaak tot testen op besmetting met Campylobacter spp., wat kan leiden tot lagere kosten en minder ingewikkelde procedures. Echter, sommige kiemdodende behandelingen kunnen een negatief effect hebben op de kwaliteit van het product. Het optimaliseren van de combinatie van logistiek slachten en kiemreducerende behandelingen vormt onderwerp van nader onderzoek in het CARMA project.

Het rapport geeft een samenvatting van de resultaten van een tweetal rondzendingen, waaraan werd deelgenomen door resp. 51 en 45 laboratoria. Op grond van een evaluatie van de resultaten wordt aanbevolen activiteiten, op gericht op kwaliteitsbeheersing van microbiologisch wateronderzoek, te continueren. Het onderzoek heeft tevens de conclusie opgeleverd dat in de toekomst meer aandacht moet worden besteed aan de produktie van stabiele, op aanvraag beschikbare referentiematerialen, waarmee laboratoria zelfstandig een eigen kwaliteitsbewakingsprogramma kunnen opbouwen.

This definition study was set up to guide future research by the modelling group of the Microbiological Laboratory for Health Protection (MGB) at the National Institute of Public Health and the Environment in the Netherlands. The mission of the group is to make quantitative estimations of the public health risk of pathogenic micro-organisms in water, food and animals. Primary tasks are to develop and apply mathematical models, obtain and integrate system knowledge and data, participate in experimental and observational research and advise policy makers on the effectiveness of risk-reducing measures. The research was spread over five research fields: Animal, Food, Water & Land, Man and Public Health. Research fields are described, along with future approaches to them and will be coordinated on the basis of agreements on limits to and interactions between these fields. Modelling is an essential component of the overall MGB strategy of integrated risk assessment with effect modelling at individual and population level as an endpoint. The major modelling research areas of the recent past (bacterial zoonoses, protozoa and viruses in water, dose response and public health effects) will be maintained, while attempting to limit the number of micro-organisms to be investigated. Modelling techniques cannot be chosen a priori, as these will be determined by the specific research objective and data availability. Stochastic and mechanistic models are preferred. The information needs are described per research field and modelling is comfirmed as an information-intensive activity with a multidisciplinary approach.

Voor beheersing van het Campylobacterprobleem, dat groter wordt genoemd dan het Salmonellaprobleem, wordt afgevraagd in hoeverre de Nederlandse overheid zal moeten ingrijpen

Participants in a triathlon in Alphen aan den Rijn, the Netherlands, reported gastrointestinal symptoms to the local health authority. A study was performed to establish the number of complaints and the relation with the microbiological water quality at the surface water swimming site, which met current standards. An epidemiological survey was carried out with a questionnaire among 629 participants, with non-participating relatives as controls. Faecal samples of patients and water samples were investigated by conventional methods. 439 participants and 217 controls completed the questionnaire. 140 participants had at least one gastro-intestinal symptom and 28 (6.4%) had highly credible gastroenteritis. Participants had an odds ratio for gastro-enteritis of 14.7 (95% CI: 2.39-604.45). Electron microscopic examination in six of 12 patients showed viruses able to cause such symptoms. Water samples showed considerable faecal pollution at the time of the triathlon (geometric mean counts: thermotolerant coliforms 725/100 ml; faecal streptococci 23/100 ml). The most likely source is the effluent discharge of the nearby waste water treatment plant. A surface water swimming site meeting current standards does not exclude health complaints among tri-athletes.

In a national survey in the period May 1986-December 1987, Aeromonas was isolated from 277 out of 16,857 (1.6%) samples of watery, bloody or mucous stool, from patients with diarrhoea. There was a clear seasonal pattern (less than 1% in winter, up to 3% in summer). A. caviae was isolated most frequently (49%), followed by A. sobria (35%) and A. hydrophila (15%). Some non-identifiable strains were isolated as well. Aeromonas were isolated in particular from faeces of patients aged over 70 years (predominantly A. sobria) or under 5 years (predominantly A. caviae). In 67% Aeromonas was isolated as the only possible bacterial cause of diarrhoea, but in 33% other enteropathogenic bacteria were found as well (17% Campylobacter, 14% Salmonella, 2% Shigella). In addition, all Aeromonas isolates were collected which were obtained in normal diagnostic activities in the participating laboratories, among others from blood, from pus or wound fluid, from faecal samples which did not meet the above mentioned criteria. A. caviae was the dominant species in 'other' faeces and 'various' body sites but was not isolated from blood. The results of this study do not indicate that routine examinations for Aeromonas in faeces of patients with diarrhoea are necessary.

In view of large-scale outbreaks of botulism among waterfowl and farm animals in the Netherlands, studies were done designed to estimate the risks incurred by man. The presence of C. botulinum in the environment as well as contamination cycles and the potential for multiplication were studied. Raw materials used in the production of food were frequently found to be contaminated with types of C. botulinum pathogenic for man. The growth of C. botulinum in foods and meat preservatives other than nitrite were examined. To reduce the use of laboratory animals in research on botulism, immunological methods to detect botulinum toxins were developed.

Clostridium botulinum, mainly type B, was constantly found to be present on cattle farms. The organism was isolated both from samples of the soil of pastures and from the faeces of cattle during the winter housing period. The number of C. botulinum type B in samples of soil varied from 10 to 300 organisms per 100 grams. Contamination with C. botulinum was found to be of a similar order of magnitude on farms on which pastures are regularly dressed with sewage sludge. C. botulinum was detected in 13 per cent of the faecal samples (420 samples of one gram each). Particularly grass silage pits prepared with wilted grass were found to provide a possible link between contamination of pastures and cattle.