Search

De opbrengst van het zonnepark van Ameland heeft nauwelijks te leiden onder de ganzen die periodiek op Ameland neerstrijken. De vervuiling die zij veroorzaken is ieder jaar met name in april duidelijk zichtbaar maar zorgt amper voor een vermindering van de stroomproductie van het zonnepark. Dat hebben studenten en onderzoekers van de Hanzehogeschool Groningen vastgesteld. Mogelijke redenen hiervoor zijn het wegspoelen van de vervuiling door regen of de beperkte oppervlakte die de vervuiling inneemt.

In het boerenland zijn ganzen een alledaagse verschijning geworden, niet alleen in de winter, maar ook in de zomerperiode zijn er grote aantallen. Vanuit het natuurbeleid wordt de toename toegejuicht, maar er zijn ook negatieve aspecten : de schade aan landbouwgewassen. Meer recent zijn er berichten dat de royale aanwezigheid van ganzen ook schade aan bepaalde vormen van natuur veroorzaakt. Daarmee is het tweeslachtige beeld van de ganzen in onze maatschappij gekenschetst : ze zijn welkom, maar met mate. Een overzicht van het aantal ontwikkelingen, de belangrijkste beleidsmaatregelen en de nieuwste bevindingen uit recent onderzoek.

Het gaat goed met de ganzen in de Lage Landen. Vrijwel alle soorten zijn, sinds het verschijnen van het vorige themanummer in 1987, in aantal toegenomen. Brandgans (Branta leucopsis) en grauwe gans (Anser anser) zijn spectaculair toegenomen en zijn in enkele decennia tijd van zeldzame bezoekers zelfs tot gewone broedvogels geworden. In dit themanummer wordt echter ook de keerzijde van deze toename van zowel overwinterende ganzen als het langere verblijf van broedganzen in het voorjaar belicht

Nu de opvang van de sterk toegenomen aantallen ganzen de overheid steeds meer geld gaat kosten en er steeds vaker aan beperking van de aantallen ganzen wordt gedacht, is goede demografische informatie van steeds groter belang. Hoe oud worden ganzen, hoeveel jongen krijgen ze, wat is de jaarlijkse overleving en hoeveel ganzen worden op de gehele trekroute jaarlijks geschoten

Nergens anders in Europa vinden we zulke grote aantallen ganzen als in Nederland. Zachte winters en de combinatie van geschikte voedselbronnen en veilige slaapplaatsen maken van Nederland een ideaal winterverblijf. Hoewel ganzen de naam hebben traditioneel te zijn, blijken ze flexibel in te kunnen spelen op nieuwe ontwikkelingen. Aan de hand van de landelijke ganzentellingen wordt in deze bijdrage getoond hoe de verschillende populaties zich hebben ontwikkeld en wordt er ingegaan op de internationale context waarin dat is gebeurd. Een eerste bijdrage in een themanummer "Ganzen in Nederland en Vlaanderen"

De voor Nederland zo typerende natte graslanden van het laagveen- en zeekleigebied worden momenteel bevolkt door twee karakteristieke groepen vogels. Hun habitatvoorkeur komt sterk overeen, maar voor het overige verschillen ze duidelijk van elkaar. De in hun broedseizoen van dierlijk voedsel afhankelijke weidevogels gaan sterk in populatieomvang achteruit

Een studie is gedaan naar de mogelijke verspreiding van het hoogpathogene vogelgriepvirus H5N1 door de kolgans (Anser albifrons albifrons) in Europa. Hierop voortbordurend wordt de modellering van de verspreiding van het vogelgriepvirus in Europa met GIS-software besproken

Vanaf het midden van de jaren negentig werden enkele aantallen ganzen in Nederland waargenomen. Een overzicht van tellingen sindsdien

Na de recente eeuwwisseling verschenen de rietganzen steeds vroeger in de herfst. In het seizoen 2001/02 werd eind september al een groepje rietganzen gezien en in de herfst van 2002 waren er op 23 septmber al enkele tientallen waargenomen. Dit is twee maanden vroeger dan voorheen het geval was. De verblijfsduur van de rietganzen in Nederland is zodoende in een tijdsbestek van slechts enkele jaren met circa 2,5 maand verlengd

Tellingen van ganzen en zwanen worden in Nederland sinds 1993 verricht door Sovon en sinds 2005 door de KNJV, met als voornaamste doel een schatting te geven van totale aantallen. Hier is onderzocht in hoeverre de Sovon-tellingen en KNJV-tellingen van watervogels tussen 2005 en 2010 verschillen. Ook worden aandachtspunten bij het tellen van 11 soorten schadeveroorzakende watervogels beschreven. Vergelijking van de telprotocollen levert belangrijke verschillen op die een verklaring zouden kunnen vormen voor uiteenlopende telresultaten. Op grond van de geanalyseerde gegevens is het niet mogelijk de werkelijk aanwezige aantallen nauwkeurig te bepalen, omdat daarvoor validatie met behulp van onafhankelijke tellingen noodzakelijk is. Tot slot worden er aanbevelingen gedaan ter verbetering van telprotocollen door Sovon en KNJV.

Veertig jaar onderzocht Bart Ebbinge (Alterra) rotganzen. Hier in ons land, maar vooral ook op zijn vele expedities naar Siberië, waar de vogels in de zomer broeden. Op 7 april vond bij uitgeverij Atlas in Amsterdam de presentatie plaats van De rotgans, een weerslag van vier decennia studie. De rotgans, paperback, 368 blz, ISBN 9789045091600

Roepen dat er te veel of te weinig ganzen zijn, heeft niet veel zin. Ganzenonderzoeker Ebbinge pleit voor het vaststellen van acceptabele aantallen.

Tellingen van ganzen en zwanen worden in Nederland sinds 1993 verricht door Sovon en sinds 2005 door de KNJV, met als voornaamste doel een schatting te geven van totale aantallen. Hier is onderzocht in hoeverre de Sovon-tellingen en KNJV-tellingen van watervogels tussen 2005 en 2010 verschillen. Ook worden aandachtspunten bij het tellen van 11 soorten schadeveroorzakende watervogels beschreven. Vergelijking van de telprotocollen levert belangrijke verschillen op die een verklaring zouden kunnen vormen voor uiteenlopende telresultaten. Op grond van de geanalyseerde gegevens is het niet mogelijk de werkelijk aanwezige aantallen nauwkeurig te bepalen, omdat daarvoor validatie met behulp van onafhankelijke tellingen noodzakelijk is. Tot slot worden er aanbevelingen gedaan ter verbetering van telprotocollen door Sovon en KNJV.

De afgelopen jaren is gebleken dat veel maatschappelijk debat kan ontstaan over het beheer van in het wild levende dieren. Het ministerie van EZ wil handvatten om mogelijke maatschappelijke discussies rondom faunabeheer tijdig te herkennen. Alterra heeft hiertoe een state of the art studie uitgevoerd van theorievorming rondom ethiek en emoties van burgerreacties in relatie tot in het wild levende dieren, en deze toegepast op twee actuele casussen: orka Morgan en de ganzenproblematiek in Nederland. De state of the art studie maakte duidelijk dat burgers voornamelijk vanuit waarden en emoties redeneren, waar beleidsmakers en natuurbeheerders de focus leggen op kennis. Inzicht in elkaars taal is essentieel om nader tot elkaar te komen. Of een voorgenomen maatregel commotie veroorzaakt is sterk afhankelijk van het dier dat het betreft, de schade die het dier veroorzaakt en de impact van de voorgenomen maatregel. Voorts speelt mee of er partijen zijn die zich hard maken. In de discussie over de orka Morgan is het biocentrisme dominant: debatten gaan vooral over het welzijn van Morgan. In de ganzendiscussie zijn het vooral biocentrische en antropocentrische visies die tegenover elkaar staan in de twee dominante discoursen.

Met een eerder ontwikkeld individu-gebaseerd, ruimtelijk expliciet populatie-dynamisch model (Kleijn et al., 2011) zijn enkele scenarioberekeningen uitgevoerd waarin verschillende vormen van aantalsregulatie met elkaar worden vergeleken: eieren onklaar maken, afschot ruiperiode, jaar-rond afschot). Enkele parameters van het model zijn geactualiseerd aan de hand van terugmeldingsgegevens uit geese.org (vooral overlevingskans en geboortedispersie). Een gevoeligheidsanalyse is uitgevoerd om te bepalen welke factoren de omvang van de populatie het sterkst beïnvloeden. In de vorm van verschillende scenario’s is berekend wat de te onttrekken aantallen zijn om de komen van de huidige omvang van de populatie naar de gewenste omvang, waarbij verschillende realisatietermijnen zijn vergeleken. Er is ook berekend wat er nodig is om een eenmaal bereikte gewenste omvang (gesteld op 100.000 exemplaren) te behouden. Aan de hand van bestaande, voor dit doel bijeengebrachte populatie-dynamische gegevens, zijn modelparameters opgesteld voor de Brandgans, zodat ook voor deze soort aan een populatie-dynamisch model kan worden gewerkt

De afgelopen jaren is gebleken dat veel maatschappelijk debat kan ontstaan over het beheer van in het wild levende dieren. Het ministerie van EZ wil handvatten om mogelijke maatschappelijke discussies rondom faunabeheer tijdig te herkennen. Alterra heeft hiertoe een state of the art studie uitgevoerd van theorievorming rondom ethiek en emoties van burgerreacties in relatie tot in het wild levende dieren, en deze toegepast op twee actuele casussen: orka Morgan en de ganzenproblematiek in Nederland. De state of the art studie maakte duidelijk dat burgers voornamelijk vanuit waarden en emoties redeneren, waar beleidsmakers en natuurbeheerders de focus leggen op kennis. Inzicht in elkaars taal is essentieel om nader tot elkaar te komen. Of een voorgenomen maatregel commotie veroorzaakt is sterk afhankelijk van het dier dat het betreft, de schade die het dier veroorzaakt en de impact van de voorgenomen maatregel. Voorts speelt mee of er partijen zijn die zich hard maken. In de discussie over de orka Morgan is het biocentrisme dominant: debatten gaan vooral over het welzijn van Morgan. In de ganzendiscussie zijn het vooral biocentrische en antropocentrische visies die tegenover elkaar staan in de twee dominante discoursen.

M.i.v. 1998 moeten vleeseenden in stallen zijn gehuisvest. Op verzoek van de gemeenten Harderwijk en Ermelo is de geur-emissie van eenden bij stalhuisvesting met mechanische ventilatie vastgesteld.

In een proef met 600 Peking-eenden is welzijnsvriendelijke huisvesting vergeleken met traditionele huisvesting. Voornaamste verschil tussen beide huisvestingsvormen was de manier van water verstrekken

In het Noord-Hollandse natuurreservaat 'het Wormer- en Jisperveld' is een driejarig onderzoek (2009-2011) uitgevoerd naar de verspreiding van weidevogels in relatie tot de aanwezigheid van lokale broedpopulaties van de Brandgans en de Kleine Mantelmeeuw. Onderzocht is of er een directe relatie is (bijvoorbeeld via gedrag/interactie/predatie) of een indirecte relatie (via beïnvloeding van vegetatiehoogte/structuur). In de periode maart-juni (dus gedurende de vestigingsfase, broedfase en kuikenfase) van elk jaar zijn de onderzochte soorten gekarteerd en is de vegetatiehoogte in kaart gebracht. Met een toets die de ruimtelijke associatie dan wel dissociatie in beeld brengt, is bepaald of de soorten elkaar ‘mijden’ of elkaar ‘zoeken’. Daarnaast is gekeken hoe de ruimtelijke verspreiding van weidevogelterritoria zich verhield tot de komst en ruimtelijke verspreiding van de nesten van de Brandgans en de Kleine Mantelmeeuw in de periode 1992-2010. Aanvullend is een globale analyse uitgevoerd naar de invloed van ganzen op de mogelijkheden van agrarische exploitatie.

Onderzoek is uitgevoerd naar overzomerende Grauwe ganzen op Texel, gericht op het effect van aantal regulerende maatregelen op de populatieomvang, op de landbouwschade en op de schade aan enkele voor Texel belangrijke natuurwaarden. Er is gebruik gemaakt van uitgevoerde tellingen door het jaar heen en specifieke tellingen naar het aantal jonge en volwassen ganzen in het broedseizoen. Daarnaast is gebruik gemaakt van terugmeldingen aan gehalsbande exemplaren. Voor het vaststellen van effecten aan de natuur is in een experimentele aanpak een vergelijking gemaakt tussen wel en niet door ganzen gebruikte delen (exclosures), betrekking hebbend op duinplassen en matig-voedselrijke graslandvegetatie. Voor de landbouwschade is gebruik gemaakt van gegevens die door het Faunafonds worden verzameld.

Onderzoek is uitgevoerd naar overzomerende Grauwe ganzen op Texel, gericht op het effect van aantal regulerende maatregelen op de populatieomvang, op de landbouwschade en op de schade aan enkele voor Texel belangrijke natuurwaarden. Er is gebruik gemaakt van uitgevoerde tellingen door het jaar heen en specifieke tellingen naar het aantal jonge en volwassen ganzen in het broedseizoen. Daarnaast is gebruik gemaakt van terugmeldingen aan gehalsbande exemplaren. Voor het vaststellen van effecten aan de natuur is in een experimentele aanpak een vergelijking gemaakt tussen wel en niet door ganzen gebruikte delen (exclosures), betrekking hebbend op duinplassen en matig-voedselrijke graslandvegetatie. Voor de landbouwschade is gebruik gemaakt van gegevens die door het Faunafonds worden verzameld.

In het Noord-Hollandse natuurreservaat 'het Wormer- en Jisperveld' is een driejarig onderzoek (2009-2011) uitgevoerd naar de verspreiding van weidevogels in relatie tot de aanwezigheid van lokale broedpopulaties van de Brandgans en de Kleine Mantelmeeuw. Onderzocht is of er een directe relatie is (bijvoorbeeld via gedrag/interactie/predatie) of een indirecte relatie (via beïnvloeding van vegetatiehoogte/structuur). In de periode maart-juni (dus gedurende de vestigingsfase, broedfase en kuikenfase) van elk jaar zijn de onderzochte soorten gekarteerd en is de vegetatiehoogte in kaart gebracht. Met een toets die de ruimtelijke associatie dan wel dissociatie in beeld brengt, is bepaald of de soorten elkaar ‘mijden’ of elkaar ‘zoeken’. Daarnaast is gekeken hoe de ruimtelijke verspreiding van weidevogelterritoria zich verhield tot de komst en ruimtelijke verspreiding van de nesten van de Brandgans en de Kleine Mantelmeeuw in de periode 1992-2010. Aanvullend is een globale analyse uitgevoerd naar de invloed van ganzen op de mogelijkheden van agrarische exploitatie.

Nederland is internationaal gezien een belangrijk overwinteringsgebied voor ganzen en smienten. Naar schatting overwintert twee derde tot driekwart van de totale Europese populatie in ons land. Naast deze in de winter verblijvende ganzen is de populatie zomerganzen de afgelopen jaren zeer sterk toegenomen. Daarmee zijn tevens de kosten voor het huidige ganzenbeleid (foerageergebieden en het vergoeden van schade aan gewassen) toegenomen. Momenteel is er een voorstel van de Ganzen-7 (G-7), bestaande uit de twaalf Landschappen, de Federatie Particulier Grondbezit, de Land- en Tuinbouworganisatie Nederland, Natuurmonumenten, stichting Agrarisch en Particulier Natuur- en Landschapsbeheer Nederland, Staatsbosbeheer, Vogelbescherming Nederland voor een alternatief winter- en zomerganzenbeleid.

In dit rapport zijn aanbevelingen gedaan voor een toekomstige vergoedingsregeling voor het versneld onderwerken van de graanresten (stoppels en gevallen graankorrels) na de graanoogst in de nabijheid van Schiphol (Haarlemmermeerpolder). Als de regeling wordt uitgevoerd zal deze in de weken na de graanoogst de veiligheid van het vliegverkeer naar en van Schiphol bevorderen. In dit rapport zijn twee vergoedingsregelingen doorberedeneerd en berekend. Bij beide regelingen wordt het stro gehakseld en samen met de graanstoppel ondergewerkt. In de ene regeling wordt het land geploegd en bij de andere regeling wordt een groenbemester ingezaaid. De voorgestelde vergoeding voor beide regelingen ontlopen elkaar niet veel: circa 700 euro per ha. Daarboven op kan voor aanvullende zaken (administratie, monitoren ganzen, overleg) en om het geheel bedrijfseconomisch aantrekkelijker te maken een opslag komen. Voorgesteld wordt om uiteindelijk één regeling aan de graantelers voor te leggen en het verder aan hen over te laten wat men kiest. Als de graanoogstresten (stro en resterende korrels) maar ondergewerkt zijn binnen twee dagen na de oogst.

In 2010 en 2011 zijn in dit project op 6 praktijkbedrijven in totaal 15 praktijkpercelen gevolgd op schade door ganzen en de extra kosten voor verjaging. Het doel was de financiële gevolgen van ganzenschade voor granen en graszaad door een praktijkinventarisatie beter te onderbouwen. Het ging in eerste instantie om schade door overzomerende ganzen. Er zijn diverse waarnemingen gedaan en bij meerdere percelen is bij de oogst de opbrengst bepaald. Verder zijn de maatregelen geïnventariseerd die genomen zijn om de schade te beperken.

Nederland is internationaal gezien een belangrijk overwinteringsgebied voor ganzen en smienten. Naar schatting overwintert twee derde tot driekwart van de totale Europese populatie in ons land. Naast deze in de winter verblijvende ganzen is de populatie zomerganzen de afgelopen jaren zeer sterk toegenomen. Daarmee zijn tevens de kosten voor het huidige ganzenbeleid (foerageergebieden en het vergoeden van schade aan gewassen) toegenomen. Momenteel is er een voorstel van de Ganzen-7 (G-7), bestaande uit de twaalf Landschappen, de Federatie Particulier Grondbezit, de Land- en Tuinbouworganisatie Nederland, Natuurmonumenten, stichting Agrarisch en Particulier Natuur- en Landschapsbeheer Nederland, Staatsbosbeheer, Vogelbescherming Nederland voor een alternatief winter- en zomerganzenbeleid.

In dit rapport zijn aanbevelingen gedaan voor een toekomstige vergoedingsregeling voor het versneld onderwerken van de graanresten (stoppels en gevallen graankorrels) na de graanoogst in de nabijheid van Schiphol (Haarlemmermeerpolder). Als de regeling wordt uitgevoerd zal deze in de weken na de graanoogst de veiligheid van het vliegverkeer naar en van Schiphol bevorderen. In dit rapport zijn twee vergoedingsregelingen doorberedeneerd en berekend. Bij beide regelingen wordt het stro gehakseld en samen met de graanstoppel ondergewerkt. In de ene regeling wordt het land geploegd en bij de andere regeling wordt een groenbemester ingezaaid. De voorgestelde vergoeding voor beide regelingen ontlopen elkaar niet veel: circa 700 euro per ha. Daarboven op kan voor aanvullende zaken (administratie, monitoren ganzen, overleg) en om het geheel bedrijfseconomisch aantrekkelijker te maken een opslag komen. Voorgesteld wordt om uiteindelijk één regeling aan de graantelers voor te leggen en het verder aan hen over te laten wat men kiest. Als de graanoogstresten (stro en resterende korrels) maar ondergewerkt zijn binnen twee dagen na de oogst.

In 2010 en 2011 zijn in dit project op 6 praktijkbedrijven in totaal 15 praktijkpercelen gevolgd op schade door ganzen en de extra kosten voor verjaging. Het doel was de financiële gevolgen van ganzenschade voor granen en graszaad door een praktijkinventarisatie beter te onderbouwen. Het ging in eerste instantie om schade door overzomerende ganzen. Er zijn diverse waarnemingen gedaan en bij meerdere percelen is bij de oogst de opbrengst bepaald. Verder zijn de maatregelen geïnventariseerd die genomen zijn om de schade te beperken.

Veel melkveehouders krijgen vroeg of laat te maken met ganzenschade. Het PPO-AGV geeft via een checklist aan hoe te handelen bij dreigende of reeds aangerichte schade door ganzen.

In het boerenland zijn ganzen een alledaagse verschijning geworden, niet alleen in de winter, maar ook in de zomerperiode zijn er grote aantallen. Vanuit het natuurbeleid wordt de toename toegejuicht, maar er zijn ook negatieve aspecten : de schade aan landbouwgewassen. Meer recent zijn er berichten dat de royale aanwezigheid van ganzen ook schade aan bepaalde vormen van natuur veroorzaakt. Daarmee is het tweeslachtige beeld van de ganzen in onze maatschappij gekenschetst : ze zijn welkom, maar met mate. Een overzicht van het aantal ontwikkelingen, de belangrijkste beleidsmaatregelen en de nieuwste bevindingen uit recent onderzoek.

Dit tussenrapport beschrijft een deel van de werkzaamheden die in het kader van het onderzoeksproject ‘Populatiebeheer overzomerende (grauwe) ganzen’ (BO-02-013-005) in 2009 en 2010 hebben plaatsgevonden. Het aantal ganzen dat in Nederland broedt neemt de laatste decennia spectaculair toe. Onder natuurbeschermers is ongerustheid ontstaan dat ganzen een negatief effect hebben op weidevogels. Daarom worden sinds een aantal jaren in en om natuurreservaten aantal-regulerende maatregelen voor de Grauwe gans genomen. Dit rapport presenteert de resultaten van een studie die tot doel had vast te stellen of er een (negatieve) relatie bestaat tussen het voorkomen van overzomerende Grauwe ganzen en weidevogels. In negen gebieden waar ganzen en weidevogels in substantiële aantallen voorkwamen, is onderzocht of de dichtheid of populatietrends van ganzen en weidevogels met elkaar gerelateerd waren. Daarnaast is geanalyseerd hoe de ruimtelijke verdeling tussen ganzen en weidevogels zich gedurende het broedseizoen ontwikkelde: mijden ze elkaar of komen ze juist samen voor? Daarbij is onderscheid gemaakt tussen directe beïnvloeding (aanwezigheid van ganzen) en indirecte beïnvloeding (via de vegetatie).

Een QuickScan literatuur analyse is uitgevoerd naar de effectiviteit van weren en verjagen van ganzen. Met trefwoorden is een aantal artikelen geselecteerd en geanalyseerd op bruikbare informatie rond dit onderwerp (ruim 30). Op basis van een aantal criteria is een inschatting gemaakt van de wetenschappelijke hardheid van de informatie voor de te beantwoorden vraag. In een overzichtstabel zijn aard, eenduidigheid en substantie (ruimtelijke schaal, duur) van de effecten opgenomen. De bevindingen zijn collegiaal doorgesproken met een hoogleraar Resource Ecology en een onderzoeker en voorzien van een aantal meer algemene noties.

Een QuickScan literatuur analyse is uitgevoerd naar de effectiviteit van weren en verjagen van ganzen. Met trefwoorden is een aantal artikelen geselecteerd en geanalyseerd op bruikbare informatie rond dit onderwerp (ruim 30). Op basis van een aantal criteria is een inschatting gemaakt van de wetenschappelijke hardheid van de informatie voor de te beantwoorden vraag. In een overzichtstabel zijn aard, eenduidigheid en substantie (ruimtelijke schaal, duur) van de effecten opgenomen. De bevindingen zijn collegiaal doorgesproken met een hoogleraar Resource Ecology en een onderzoeker en voorzien van een aantal meer algemene noties.

Dit tussenrapport beschrijft een deel van de werkzaamheden die in het kader van het onderzoeksproject ‘Populatiebeheer overzomerende (grauwe) ganzen’ (BO-02-013-005) in 2009 en 2010 hebben plaatsgevonden. Het aantal ganzen dat in Nederland broedt neemt de laatste decennia spectaculair toe. Onder natuurbeschermers is ongerustheid ontstaan dat ganzen een negatief effect hebben op weidevogels. Daarom worden sinds een aantal jaren in en om natuurreservaten aantal-regulerende maatregelen voor de Grauwe gans genomen. Dit rapport presenteert de resultaten van een studie die tot doel had vast te stellen of er een (negatieve) relatie bestaat tussen het voorkomen van overzomerende Grauwe ganzen en weidevogels. In negen gebieden waar ganzen en weidevogels in substantiële aantallen voorkwamen, is onderzocht of de dichtheid of populatietrends van ganzen en weidevogels met elkaar gerelateerd waren. Daarnaast is geanalyseerd hoe de ruimtelijke verdeling tussen ganzen en weidevogels zich gedurende het broedseizoen ontwikkelde: mijden ze elkaar of komen ze juist samen voor? Daarbij is onderscheid gemaakt tussen directe beïnvloeding (aanwezigheid van ganzen) en indirecte beïnvloeding (via de vegetatie).

Dit rapport beschrijft een deel van de werkzaamheden die in het kader van het onderzoeksproject "Populatiebeheer overzomerende (Grauwe) ganzen" in 2009 en 2010 zijn uitgevoerd. Het aantal ganzen dat in Nederland broedt neemt de laatste decennia spectaculair toe. Dit toenemende aantal ganzen veroorzaakt een zodanige maatschappeleijke overlast dat aantalregulerende maatregelen worden overwogen. Het is echter nog onduidelijk welk effect de verschillende maatregelen hebben. Om hier meer inzicht in te krijgen is een ruimtelijk-expliciet, op individu gebaseerd, dichtheidsafhankelijk model ontwikkeld voor de Grauwe gans.

Onder beheerders van natuurterreinen waarin veel Grauwe ganzen voorkomen is een enquête uitgevoerd naar de perceptie van de eventueel door deze soort veroorzaakte natuurschade. De enquête is aangeboden aan 69 beheerders, waarvan er 42 hebben gereageerd. De vragen hadden betrekking op het al of niet waarnemen van schade, welke natuurelementen dat betrof en of er al of niet maatregelen werden getroffen. Een literatuuronderzoek is gedaan naar uitgevoerd onderzoek aan natuurschade door Grauwe ganzen.

In 2010 zijn in het kader van het project Faunaschade op 5 praktijkbedrijven 7 praktijkpercelen gevolgd op schade door ganzen en de extra kosten voor verjaging. Het ging in eerste instantie om schade door overzomerende ganzen. Er zijn diverse waarnemingen gedaan en bij meerdere percelen is bij de oogst de opbrengst bepaald. Verder zijn de maatregelen die genomen zijn om de schade te beperken, geïnventariseerd. Het jaar 2010 was het 1e inventarisatie jaar. Van de 7 percelen wintertarwe, traden er in 4 percelen ook daadwerkelijk schade door overzomerende ganzen op. Het bleek dat er op enkele percelen een duidelijke vraatschade was waardoor een groot verschil in opbrengst ontstond. Andere percelen met zichtbare schade, gaven weinig opbrengstreductie. De periode waarin schade optreedt is erg belangrijk. Ook zat er een groot verschil in de opbrengsten van het stro. Stro is voor veel bedrijven ook een belangrijke bron van inkomsten. De kosten die nodig zijn voor het verjagen van de ganzen bleken uiteen te lopen van 1000 tot 6000 euro. Vooral de tijd die men bezig is met het verjagen ligt vele malen hoger dan vaak wordt ingeschat. Verder is het lastig te achterhalen wanneer iets structuurschade is en wanneer ganzenschade. Een tweede inventarisatiejaar is nodig om een breder en beter onderbouwd beeld te krijgen over vraatschade en de gevolgen daarvan voor de hectareopbrengst. Als extra zou het aan te bevelen zijn in 2011 meer te doen met het volgen van schade via GPS. Misschien is het ook mogelijk om via MijnAkker.nl of Cropview vanuit de lucht de opbrengst en schade te bepalen. Ook is het belangrijk opnieuw te inventariseren wat de kosten van het verjagen zijn.

Veel melkveehouders krijgen vroeg of laat te maken met ganzenschade. Het PPO-AGV geeft via een checklist aan hoe te handelen bij dreigende of reeds aangerichte schade door ganzen.

In 2010 zijn in het kader van het project Faunaschade op 5 praktijkbedrijven 7 praktijkpercelen gevolgd op schade door ganzen en de extra kosten voor verjaging. Het ging in eerste instantie om schade door overzomerende ganzen. Er zijn diverse waarnemingen gedaan en bij meerdere percelen is bij de oogst de opbrengst bepaald. Verder zijn de maatregelen die genomen zijn om de schade te beperken, geïnventariseerd. Het jaar 2010 was het 1e inventarisatie jaar. Van de 7 percelen wintertarwe, traden er in 4 percelen ook daadwerkelijk schade door overzomerende ganzen op. Het bleek dat er op enkele percelen een duidelijke vraatschade was waardoor een groot verschil in opbrengst ontstond. Andere percelen met zichtbare schade, gaven weinig opbrengstreductie. De periode waarin schade optreedt is erg belangrijk. Ook zat er een groot verschil in de opbrengsten van het stro. Stro is voor veel bedrijven ook een belangrijke bron van inkomsten. De kosten die nodig zijn voor het verjagen van de ganzen bleken uiteen te lopen van 1000 tot 6000 euro. Vooral de tijd die men bezig is met het verjagen ligt vele malen hoger dan vaak wordt ingeschat. Verder is het lastig te achterhalen wanneer iets structuurschade is en wanneer ganzenschade. Een tweede inventarisatiejaar is nodig om een breder en beter onderbouwd beeld te krijgen over vraatschade en de gevolgen daarvan voor de hectareopbrengst. Als extra zou het aan te bevelen zijn in 2011 meer te doen met het volgen van schade via GPS. Misschien is het ook mogelijk om via MijnAkker.nl of Cropview vanuit de lucht de opbrengst en schade te bepalen. Ook is het belangrijk opnieuw te inventariseren wat de kosten van het verjagen zijn.

De voor Nederland zo typerende natte graslanden van het laagveen- en zeekleigebied worden momenteel bevolkt door twee karakteristieke groepen vogels. Hun habitatvoorkeur komt sterk overeen, maar voor het overige verschillen ze duidelijk van elkaar. De in hun broedseizoen van dierlijk voedsel afhankelijke weidevogels gaan sterk in populatieomvang achteruit

Welfare issues concerning killing of wild geese are discussed. An experiment is conducted to determine physiological parameters during killing of geese with gas mixtures of CO2 and argon.

Nergens anders in Europa vinden we zulke grote aantallen ganzen als in Nederland. Zachte winters en de combinatie van geschikte voedselbronnen en veilige slaapplaatsen maken van Nederland een ideaal winterverblijf. Hoewel ganzen de naam hebben traditioneel te zijn, blijken ze flexibel in te kunnen spelen op nieuwe ontwikkelingen. Aan de hand van de landelijke ganzentellingen wordt in deze bijdrage getoond hoe de verschillende populaties zich hebben ontwikkeld en wordt er ingegaan op de internationale context waarin dat is gebeurd. Een eerste bijdrage in een themanummer "Ganzen in Nederland en Vlaanderen"

Nu de opvang van de sterk toegenomen aantallen ganzen de overheid steeds meer geld gaat kosten en er steeds vaker aan beperking van de aantallen ganzen wordt gedacht, is goede demografische informatie van steeds groter belang. Hoe oud worden ganzen, hoeveel jongen krijgen ze, wat is de jaarlijkse overleving en hoeveel ganzen worden op de gehele trekroute jaarlijks geschoten

Het gaat goed met de ganzen in de Lage Landen. Vrijwel alle soorten zijn, sinds het verschijnen van het vorige themanummer in 1987, in aantal toegenomen. Brandgans (Branta leucopsis) en grauwe gans (Anser anser) zijn spectaculair toegenomen en zijn in enkele decennia tijd van zeldzame bezoekers zelfs tot gewone broedvogels geworden. In dit themanummer wordt echter ook de keerzijde van deze toename van zowel overwinterende ganzen als het langere verblijf van broedganzen in het voorjaar belicht

Welfare issues concerning killing of wild geese are discussed. An experiment is conducted to determine physiological parameters during killing of geese with gas mixtures of CO2 and argon. Ter voorkoming van schade aan natuurdoelstellingen en aan landbouwgewassen of in het belang van de vliegverkeerveiligheid worden met regelmaat grote aantallen wilde ganzen geschoten, gevangen en gedood. Een gebruikte methode is het doden van wilde ganzen met CO2. De vraag van LNV is of het doden van wilde ganzen met CO2 vanuit dierenwelzijnperspectief gezien een acceptabele methode is, en zo ja, welke verbeteringen er doorgevoerd kunnen worden in vergelijking met andere toegestane methoden zoals afschot. In dit rapport wordt allereerst een overzicht van de methoden bij het doden van wilde ganzen gegeven. Hierbij wordt aangegeven welke methoden men kan toepassen bij verschillende aantallen ganzen. Ook het vangen en transporteren van ganzen beïnvloeden het welzijn van deze dieren en dienen als onderdeel van de dodingmethode te worden opgenomen in de beschrijving over aantasting van dierenwelzijn. Daarna is een proef beschreven, waarin wilde ganzen worden gedood met CO2, al dan niet in combinatie met argon, en waarbij fysiologische parameters worden gemeten. Resultaten uit het onderzoek worden vergeleken met vergelijkbaar onderzoek bij kippen, kalkoenen en eenden.

Het langlopende ganzenvang- en merkprogramma dat Alterra in nauwe samenwerking met de Nederlandse Vereniging van Ganzenvangers al sinds 1954 uitvoert, is als monitoringsprogramma ingezet bij de analyse en interpretatie van de acute vraag of ganzen vogelgriep kunnen overbrengen over grote afstanden. Dankzij een internationaal netwerk van vrijwillige vogelwaarnemers, die hun waarnemingen van gemerkte ganzen via een speciale website kunnen doorgeven, wordt belangrijke informatie verkregen over de trekroutes van wilde ganzen. Tevens levert dit programma belangrijke gegevens over de jaarlijkse overlevingskans van ganzen en in hoeverre die door jacht wordt beïnvloed. Met deze informatie kunnen populatiemodellen getoetst en verbeterd worden, die voor het beheer van de sterk in aantal toegenomen ganzenpopulaties van belang zijn.

Deze studie laat zien wat de kosteneffectiviteit is van verschillende scenario’s en opties voor het winterganzenbeleid hebben. Vergeleken met voortzetting van het huidige beleid levert het afschaffen van de schadevergoeding voor ganzen buiten de foerageergebieden en het verminderen van ganzenpopulaties door afschot (populatieregulatie) de grootste besparingen op. Het stoppen met het huidige Beleidskader, dat wil zeggen geen foerageergebieden meer, geen verjaging door ondersteunend afschot en in het hele land de schade van ganzen vergoeden, levert ook aanzienlijke besparing op. Het draagvlak voor deze opties verschilt sterk tussen agrariërs, terreinbeheerders, wildbeheereenheden, dierenbeschermingsorganisaties en Vogelbescherming.

Deze studie laat zien wat de kosteneffectiviteit is van verschillende scenario’s en opties voor het winterganzenbeleid hebben. Vergeleken met voortzetting van het huidige beleid levert het afschaffen van de schadevergoeding voor ganzen buiten de foerageergebieden en het verminderen van ganzenpopulaties door afschot (populatieregulatie) de grootste besparingen op. Het stoppen met het huidige Beleidskader, dat wil zeggen geen foerageergebieden meer, geen verjaging door ondersteunend afschot en in het hele land de schade van ganzen vergoeden, levert ook aanzienlijke besparing op. Het draagvlak voor deze opties verschilt sterk tussen agrariërs, terreinbeheerders, wildbeheereenheden, dierenbeschermingsorganisaties en Vogelbescherming.