Search

Mensen die in de buurt van Schiphol wonen staan regelmatig bloot aan verhoogde concentraties ultrafijn stof. Ultrafijn stof is het aantal zeer kleine deeltjes in de lucht (kleiner dan 0,1 micrometer). De blootstelling aan ultrafijn stof rond Schiphol kan kortdurend effect hebben op de gezondheid, blijkt uit onderzoek van het RIVM. Op zulke dagen hebben kinderen meer last van luchtwegklachten, zoals kortademigheid en piepende ademhaling. Ook gebruiken kinderen dan meer medicijnen. De effecten treden vooral op bij kinderen die al klachten aan de luchtwegen hebben en hiervoor al medicijnen gebruiken. Bij kinderen en gezonde volwassenen zijn kortdurende verminderingen in de longfunctie gemeten en bij de gezonde volwassen is ook kortdurende vermindering van de hartfunctie gemeten bij tijdelijk hogere blootstelling. Gemiddeld genomen zijn deze veranderingen klein en hoeven ze niet tot directe gezondheidsklachten te leiden. Voor individuen die hiervoor gevoelig zijn, bijvoorbeeld omdat ze astma of hartaandoeningen hebben, kunnen deze veranderingen groter zijn. De effecten treden zowel op bij ultrafijn stof afkomstig van vliegverkeer als bij ultrafijn stof van andere bronnen, zoals wegverkeer. Er zijn geen aanwijzingen gevonden dat de gezondheidseffecten van het vliegverkeer anders zijn dan die van het wegverkeer. De conclusies zijn gebaseerd op drie deelstudies: een studie met 191 basisschoolkinderen in woonkernen vlakbij Schiphol, een studie met 21 gezonde volwassenen direct naast Schiphol en een laboratoriumstudie met longcellen. De resultaten van dit onderzoek geven nog geen inzicht in mogelijke lange termijn gezondheidseffecten van ultrafijnstof. Dit komt aan bod in het deelonderzoek naar de effecten van langdurige blootstelling aan ultrafijn stof van vliegverkeer. De resultaten hiervan worden in 2021 verwacht.

De GGD-richtlijn 'Koolmonoxide in woon- en verblijfsruimten' uit 2008 is geactualiseerd. Deze richtlijn ondersteunt GGD'en om vragen van bijvoorbeeld bewoners en gemeenten te beantwoorden en over dit onderwerp te adviseren. Ook kan de richtlijn helpen om voorlichting te geven over de risico's van koolmonoxide. Verbrandingstoestellen GGD-medewerkers zijn meestal niet betrokken bij acute incidenten met koolmonoxide door verbrandingstoestellen, zoals geisers en cv-ketels. Wel krijgen ze regelmatig vragen van bewoners die vermoeden dat zij klachten hebben door koolmonoxide. De GGD beoordeelt of de klachten, zoals hoofdpijn, duizeligheid en vermoeidheid, kunnen samenhangen met blootstelling aan koolmonoxide. Dat komt niet alleen voor in woningen met open, afvoerloze verbrandingstoestellen, of bij toestellen die niet voldoende zijn onderhouden. Inmiddels weten we dat dit ook voorkomt in woningen met nieuwe, goed onderhouden, gesloten toestellen. Sishalounges In sishalounges komt koolmonoxide vrij bij de verbranding van kooltjes in waterpijpen. De lucht uit een shishalounge dringt soms door naar de woning erboven, waardoor bewoners last kunnen krijgen van geurhinder en gezondheidsklachten. De GGD kan meten of er koolmonoxide in de woning is, en de bewoners adviseren hoe zij de blootstelling kunnen beperken. Ook kan de GGD contact zoeken met handhavende instanties om ervoor te zorgen dat de shishalounge maatregelen neemt om de koolmonoxideconcentratie te verlagen. Houtpelletopslag Steeds meer mensen kiezen in hun woning voor een houtpelletkachel als verwarming. In de opslagruimte van de houtpellets kan koolmonoxide ontstaan door een chemische reactie van het hout met zuurstof in de lucht. Hierdoor kunnen gevaarlijke concentraties koolmonoxide ontstaan. Voor zover bekend zijn er in Nederland nog geen ernstige incidenten geweest bij particulieren. Hier is wel aandacht voor nodig. Voorlichting en preventie Voor de voorlichting over koolmonoxide zoeken GGD'en aansluiting bij de campagne van Brandweer Nederland. De boodschap is: ventileer, controleer en alarmeer. GGD-richtlijnen Medische Milieukunde De GGD-richtlijnen Medische Milieukunde (MMK) zijn gemaakt zodat GGD'en op dezelfde manier en zo goed mogelijk te werk gaan. De richtlijnen worden gemaakt door professionals van de GGD'en. De coördinatie ervan ligt bij het RIVM.

Luchtvervuiling heeft invloed op de gezondheid van de burger. Tot voor kort vormden Europese normen de basis voor het luchtbeleid in Nederland. Inmiddels is duidelijk dat blootstelling aan concentraties vervuilende stoffen onder de normen ook gezondheidseffecten kunnen veroorzaken. Om die reden wil de rijksoverheid de luchtkwaliteit in Nederland verbeteren. In het Schone Lucht Akkoord worden hiervoor extra maatregelen opgenomen. Het doel is de gezondheidsschade door luchtvervuiling in 2030 te verminderen. Het akkoord is een samenwerkingsverband tussen de rijksoverheid en een groot aantal provincies en gemeenten. Het RIVM heeft gezondheidsindicatoren ontwikkeld waarmee het rijk, provincies en gemeenten hun ambitie om met luchtkwaliteitsbeleid de gezondheid te verbeteren, kunnen berekenen. De gezondheidsindicatoren geven ook aan in welke sectoren of gebieden extra luchtkwaliteitsmaatregelen mogelijk zijn om de gewenste gezondheidswinst in hun regio te bereiken. De gezondheidsindicatoren zijn in opdracht van het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) ontwikkeld. Het RIVM beschrijft in dit rapport wat de wetenschap onder milieu-gezondheidsindicatoren verstaat. Ook geeft het aan hoe de gezondheidsindicatoren zijn ontwikkeld. Daarna wordt het rekensysteem stap voor stap uitgelegd en worden de resultaten met enkele voorbeelden voor Nederland voor 2016 en 2030 geïllustreerd. Ten slotte wordt dieper ingegaan op de keuzes die bij de ontwikkeling van de indicatoren zijn gemaakt, en volgen enkele aanbevelingen.

Omwonenden van veehouderijen hebben minder vaak allergie, astma en chronische luchtwegaandoeningen (COPD) dan mensen op grotere afstand. Maar COPD-patiënten die in de buurt van veehouderijen wonen, hebben vaker problemen van de luchtwegen dan mensen met COPD die elders wonen. Ze hebben vaker last van bijvoorbeeld luchtweginfecties, longontsteking en een piepende ademhaling. Ook gebruiken ze meer medicijnen. Dit verband wordt sterker, als er meer veehouderijen zijn in de woonomgeving. Verder zijn er aanwijzingen dat omwonenden van pluimveebedrijven vaker longontsteking hebben. Dat blijkt uit een overzicht van de beschikbare kennis over wonen nabij de veehouderij. Dit onderzoek is een update van een literatuurstudie uit 2008; sindsdien zijn meer gegevens gepubliceerd en is ook in Nederland onderzoek gedaan onder omwonenden. In tegenstelling tot de meeste eerder uitgevoerde studies zijn daarbij niet alleen zelfgerapporteerde klachten meegenomen, maar ook gegevens van huisartsen. Bovendien zijn in de leefomgeving stoffen en micro-organismen gemeten om zo een indruk te krijgen van de mate waarin omwonenden eraan blootgesteld staan. De laatste jaren is er veel belangstelling voor het verband tussen de blootstelling aan endotoxinen en gezondheidsklachten. Endotoxinen zijn onderdelen van bacteriën waaraan zowel schadelijke als beschermende effecten voor de gezondheid worden toegeschreven. Ook wordt veel gekeken naar de rol van fijnstof bij klachten in de omgeving van veehouderijen. Deze rol is niet helemaal duidelijk, omdat kennis over effecten van fijnstof vooral is gebaseerd op onderzoek in stedelijke omgevingen. De samenstelling van het fijnstof daar, vooral afkomstig van wegverkeer, is gedeeltelijk anders dan die op het platteland, Hierdoor kunnen de risico's voor de gezondheid verschillen. In deze literatuurstudie is ook gekeken naar gezondheidseffecten van diverse micro-organismen die in stallen aanwezig zijn en die ziekten kunnen overdragen aan de mens. Veehouders, medewerkers en dierenartsen hebben een verhoogd risico op infectieziekten afkomstig van micro-organismen. Momenteel is er te weinig bekend om wetenschappelijk onderbouwde uitspraken te doen over het infectierisico voor omwonenden, met uitzondering van dat van Q-koorts. Daarover zijn meer gegevens bekend vanwege de uitbraak van Q-koorts in Nederland tussen 2007 en 2011.

In de periode januari - medio april 1995 is een epidemiologisch onderzoek verricht naar de relatie tussen verhoogde blootstelling aan (stedelijke) luchtverontreiniging en de respiratoire gezondheid van schoolkinderen. Hiertoe zijn tweewekelijks op een school in Utrecht en Ermelo longfunctiemetingen en neuslavages verricht bij kinderen van 7 tot 12 jaar. Daarnaast hebben de kinderen thuis gedurende de gehele onderzoeksperiode piekstroommetingen uitgevoerd en een dagboekje m.b.t. luchtwegklachten ingevuld. Tegelijkertijd zijn door het RIVM de luchtverontreinigingsniveaus in de buurt van de onderzoekslocaties gemeten door het Landelijk Meetnet Luchtkwaliteit (LML). Naast het standaard-protocol werden neuslavage-metingen toegepast. Neuslavage-metingen kunnen inzicht verschaffen in het toxicologische mechanisme dat ten grondslag ligt aan gezondheidseffecten. Na afloop van de onderzoeksperiode bleek dat ten tijde van de longfunctiemetingen en neuslavages de luchtverontreinigingsniveaus zeer geringe variatie vertoonden. Dit had tot consequentie dat in de statistische analyses van het verzameld materiaal onbetrouwbare effectschattingen naar voren kwamen. Vanwege de onbetrouwbare studie-uitkomsten is het niet mogelijk gebleken om de relatie tussen de longfunctie en neuslavages en de luchtverontreiniging nader te kwantificeren. De resultaten van de analyses van de piekstroommetingen en klachtenregistraties lieten geen associatie zien met de luchtverontreinigingsniveaus zoals die zijn opgetreden gedurende de gehele onderzoeksperiode.

Several times per year the one-hour maximum ozone concentration of 240 mug/m3, which is the Dutch air quality guideline, is exceeded. Epidemiological studies show a relation between photochemical episodes, like ozone, and an increase in respiratory symptoms. It is important to show which effects ozone has on the respiratory tract and at which concentration these effects occur. In experimental studies in which humans are exposed to ozone, the lower airway is investigated by studying biopsies and bronchial lavage fluid (BAL). These techniques can not be applied in epidemiological studies with large healthy human populations, because the techniques are very time consuming and invasive. The nose is the prime port of entry for inspired air, and therefore, the first region of the respiratory tract that comes into contact with airborne pollutants. Nasal lavage (NAL) has helped to analyse the stage of infection, immune response or allergic reaction. A literature search was undertaken to investigate whether or not NAL is useful to determine effects of photochemical air pollution and biomarkers predicting the presence of effects of pollution in the lower respiratory tract. This literature search showed that in experimental studies to ozone and in epidemiological studies at increased concentrations of photochemical air pollution the number of polymorphonuclear cells (PMN's), like neutrophils, and to a lower extent eosinophils is increased in NAL. These were not only shown in NAL, but also in BAL.

Doel van deze studie is om vast te stellen: 1. In hoeverre er tussen woonkernen binnen de regio Schiphol onder schoolkinderen verschillen bestaan in longfunctie en verschillen in prevalenties van CARA (prevalentievraag)? 2. of mensen in woonkernen dichtbij Schiphol een hogere blootstelling aan binnen- en buitenluchtverontreiniging hebben ten gevolge van vlieg- resp. wegverkeer dan in verder afgelegen woonkernen ? 3. of er sprake is van effecten op de luchtwegen (longfunctie, luchtwegklachten) door blootstelling aan verhoogde (binnen)luchtverontreiniging door vlieg- resp. wegverkeer ? Het onderzoek is uitgevoerd bij ca. 2500 basisschool kinderen, woonachtig in de omgeving van Schiphol in de leeftijd van 7 t/m 12 jaar. Het volledige gezondheidsonderzoek hield in: een vragenlijst over luchtwegsymptomen en allergie; een longfunctietest, bloedtest en huidpriktest. Voor het meten of schatten van de blootstelling aan luchtverontreiniging is gebruik gemaakt van metingen, modellen en geografische informatie systemen. Uit het onderzoek blijkt dat er tussen de woonkernen verschillen bestaan in prevalentie van luchtwegsymptomen, verlaagde longfunctie en de hoeveelheid antilichamen (IgE) in het bloed. De prevalenties zijn echter niet groter in woonkernen die dicht bij Schiphol liggen, in vergelijking met woonkernen die verder weg liggen. De gemiddelde prevalentie van alle woonkernen samen is wel verhoogd voor de meeste luchtwegsymptomen wanneeer ze vergeleken wordt met een populatie die niet in de Schiphol regio woont, en niet langs een drukke snelweg. In en nabij scholen liggend dicht bij snelwegen werden hogere concentraties luchtverontreiniging aangetroffen dan in en nabij scholen op grotere afstand van snelwegen. De niveaus van de componenten NO2, roet en benzeen namen af met toenemende afstand tot de luchthaven; voor PM2.5 en hogere alkanen was dit niet het geval. Er was geen verband tussen de verschillende blootstellingsmaten (gemeten en gemodelleerde luchtverontreiniging in en nabij de scholen, het woonadres van het kind, of de afstand van de school of het woonadres tot Schiphol) en de prevalentie van luchtwegsymptomen, een verlaagde longfunctie of een verhoogde concentratie antilichamen tegen allergenen in het bloed. De conclusie is dat met dit onderzoek geen relatie aangetoond is tussen luchtverontreiniging nabij Schiphol en de onderzochte gezondheidsvariabelen bij de deelnemende kinderen.

In dit briefrapport wordt ingegaan op de resultaten van meetcampagnes en modelberekeningen rondom (snel)wegen in Nederland. Hierbij wordt inzichtelijk germaakt dat de bijdrage van de snelweg aan het verkeersgerelateerde luchtverontreinigingsmengsel afhankelijk is van het soort component die gemeten is. De bijdrage van fijn stof gemeten als PM10 en PM2.5 is relatief beperkt, terwijl de bijdrage van componenten als roet, elementair koolstof, stikstofdioxide en ultrafijne deeltjes aanmerkelijk groter is. Daarnaast beperkt de invloed van het verkeer zich niet tot de eerste honderd meters, hoewel daar wel de sterkste afname in de bijdrage plaats vindt, maar is tot op ca. 1000 meter een bijdrage waarneembaar. Vervolgens wordt ingegaan op een beschrijving van de wetenschappelijke literatuur gericht op de relatie gezondheid en verkeersgerelateerde luchtverontreiniging. Hieruit blijkt dat er voldoende basis is om een verband te veronderstellen tussen het blootgesteld zijn aan verkeersemissies en negatieve gezondheidseffecten. Op basis van deze studies kan er echter geen afstand worden aangegeven waarbinnen wel en waarbuiten geen gezondheidseffecten zijn gevonden.

Current concentrations of air pollution during episodes of winter-type smog are now lower than in the late eighties. Traffic is a major contributor to the particulate and gaseous air pollution. There are indications that hospital admissions, mortality and other less severe health effects are associated with particulate and gaseous air pollution during episodes of winter-type smog. As an example an estimate has been made of the expected effects on daily health after exposure to extreme 24 h concentration of 230 microg/m3 PM10. The health impact varied for different endpoints, of which high and low values will be presented. During such an extreme episode acute mortality is expected to rise by approximately 20%, while use of medication by asthmatic children is expected to rise threefold. Other health endpoints showed increases between these two. Current knowledge indicates that (even a modest) decrease in yearly average concentrations has a greater positive effect on health effects than stopping all traffic emissions in the Netherlands during such an extreme episode. Therefore a more permanent policy of curbing (traffic) air pollution is probably more effective in reducing public health risks than a one-off termination of all urban traffic in the Netherlands during a winter-type smog episode.

An overview and evaluation is given of important environmental data of fine dust (PM10) in the Netherlands, such as emissions, possibilities for emission abatement, air quality, exposure, toxicology and epidemiology. These data can be used to define environmental policy to prevent negative effects from exposure to fine dust.

The main conclusion of this report, is that the ambient levels of particulate matter in the Netherlands may lead to serious health effects in the population. This summary contains a double message. Based on epidemiological research, replicated in number of countries, it is estimated that ambient PM10 is associated with a number of thousands of cases of acute mortality, and with serious health effects in a few tens of thousands of people per year in the Netherlands. However, our current knowledge fails in completely explaining the observed associations. The sole fact, that at the ambient levels of PM10 such associations with mortality are consistenly found, is remarkable. The question remains, whether these associations are caused by PM10, or by another factor highly correlated with PM10. At the request of the Ministry of the Environment the national institute of public health and environmental protection (RIVM) has performed a quantitative risk assessment of the health effects of population exposure to PM10. PM is an acronym of particulate matter, and PM10 indicates particles with an aerodynamic diametre smaller than 10 micrometres (10 mum). These particles can enter the airways and are classified as inhalable. Their health effects have been estimated by combining the 1993 daily averages of PM10, as measured by the Dutch monitoring network with the concentration response relationships reported in open literature, including Dutch studies.

An assessment of exposure of the Dutch population to particulate matter was commissioned by the Health Care Inspectorate. Researchers used the probabilistic model, EXPOLIS, in this assessment, in which exposure is defined as a combination of the concentration of air pollution in different spaces ('microenvironments') where people spend time and the time people spend in these microenvironments. PM10 was selected as the indicator for particulate matter. Input data for the model were preferably based on available Dutch data, and modelled in case no data were available. Exposure distributions were calculated for the situation with and without (passive) smoking, both for the whole Dutch population and for subpopulations. Sensitivity analyses were performed to determine which factors were of influence with regard to the exposure distributions of subpopulations. The EXPOLIS model has been shown useful in calculating the exposure of the Dutch population to PM10 particles. In a non-smoking environment subpopulations at risk could not be identified. When (passive) smoking was included, the average exposure level was much higher compared to the non-smoking environment. The variation in exposure within the population and between subpopulations also proved to be larger, with 20% less exposure in the elderly than in the other subpopulations. Urban dwellers showed 8-13% less exposure than rural dwellers. Since the model has calculated exposure distributions, it is not possible to compare calculated exposures with air quality standards. Future activities should focus on the process of facilitating input data and field validation. Furthermore, it will be necessary to discuss the added value of model calculations over ambient concentrations as an indicator for exposure.

Aircraft noise is related to a decrease in reading comprehension levels among primary schoolchildren around three European airports. The percentage of severe annoyance increases with the aircraft noise level. The relation between aircraft noise and blood pressure is not quite consistent.These are the main results of the largest study of its kind, carried out among primary schoolchildren to investigate the effect of aircraft and road traffic noise on children's cognition, annoyance and blood pressure. The results indicate that the findings of recent studies of the effects of aircraft noise on cognition are applicable for the situation around Schiphol Airport. Effects of aircraft noise are also observed on memory: a decrease in recognition memory is found. Aircraft noise exposure is related to an increase in mistakes on a switching attention test. It is estimated that 50-3000 (0.1 - 2.5%) additional pupils in the last 4 classes of primary schools around Schiphol Airport have a relatively low test result for reading comprehension due to aircraft noise exposure. Normally, 9% have a relatively low score.An estimated 3400 (2.9%) pupils in the last 4 classes of the primary schools in the Schiphol area are severely annoyed at school due to aircraft noise.In the Dutch sample aircraft noise exposure is related to increased blood pressure; this was not the case in the British sample, and evidence in the literature is inconsistent. Therefore no unequivocal conclusions can be drawn with regard to the effect of noise on the blood pressure in children.