Search

Eén van de doelstellingen van het toelatingsbeleid van gewasbeschermingsmiddelen is te voorkomen dat, na goede landbouwkundige toepassing, deze middelen en hun omzettingsproducten een schadelijke uitwerking hebben op waterorganismen. Het kan verbazing wekken dat in watergangen de waterkwaliteitsnormen voor gewasbeschermingsmiddelen nog regelmatig overschreden worden, daar een strikt omschreven toelatingsbeleid is geïmplementeerd en diverse technische maatregelen zijn genomen om emissie van gewasbeschermingsmiddelen naar oppervlaktewater te voorkomen (o.a. drift reducerende sproeidoppen; bufferzones). Er wordt door sommigen geopperd dat het toelatingsbeleid niet geheel voldoet. Reden genoeg om nader in te gaan op recente ontwikkelingen bij de aquatische risicobeoordeling van gewasbeschermingsmiddelen in het kader van de toelating.

Het is inmiddels een bekend feit dat ontwormingsmiddelen die aan vee worden gegeven, giftig kunnen zijn voor de mestfauna, de insecten die zich met mest voeden en er hun eieren in leggen. Het verdwijnen van bepaalde soorten mestfauna kan er in bepaalde gevallen toe leiden dat de afbraak van mest in het veld vertraagd wordt, zo blijkt uit buitenlandse studies. Enquêtes wezen eerder uit dat ontwormingsmiddelen in veel Nederlandse natuurgebieden worden toegediend aan grote grazers. Komen dit soort ecologische effecten dus ook in onze natuurgebieden voor? Dit is de afgelopen jaren door Alterra onderzocht in opdracht van het ministerie van EL&I.

In Nederland wordt aan de insectenorde Psocoptera (stofluis) weinig aandacht besteed. Er zijn dan ook nog meer soorten voor Nederland te verwachten dan nu bekend zijn. Hier wordt de soort Philotarsus parviceps voor het eerst voor Nederland gemeld. De vondt is weinig verrassend omdat de soort uit alle ons omringende landen (met uitzondering van Denemarken) bekend is. In dit artikel beschrijven wij deze nieuwe stofluis, inclusief de verschillen met de verwante soort P. picicornis die in dit artikel ook bevestigd wordt voor de Nederlandse fauna.

Van de verspreiding van boor- en prachtvliegen in Nederland is nog maar weinig bekend. In dit artikel worden waarnemingen van 17 soorten boorvliegen en drie soorten prachtvliegen behandeld. Het gaat hierbij of om zeldzame het gaat hierbij of om zeldzame soorten of om waarnemingen die een aanzienlijke uitbreiding van het areaal betreffen. Daarnaast wordt een nieuw overzicht gegeven van alle soorten prachtvliegen in Nederland met een verwijzing naar determinatieliteratuur.

De boktor Calamobius filum wordt nieuw gemeld voor de Nederlandse fauna. De vondst in de provincie Gelderland sluit geografisch aan op het naar het noorden en westen uitbreidende areaal in Duitsland. Calamobius filum is een van de weinige Nederlandse boktorren die zich niet in hout of kruidachtige planten, maar in grassen ontwikkelt. Er wordt ingegaan op het voorkomen in Europa en op de biologie van de soort.

Bij de bewaring van aardappelen wordt als kiemremmer de werkzame stof chloorprofam gebruikt. Na verwerking van de aardappelen in de fabriek blijft chloorprofam en haar omzettingsprodukt 3-chlooraniline in de resterende tarragrond aanwezig. De tarragrond wordt hergebruikt in grootschalige bodemtoepassingen. Omzetting, adsorptie en uitloging van chloorprofam en haar metaboliet 3-chlooraniline zijn onderzocht met tarragrond van aardappelen (onbelast en belast met chloorprofam) en met bouwvoorgrond. De omzettingssnelheid van chloorprofam en 3-chlooraniline is bepaald in bouwvoorgrond, in onverzadigde onbelaste tarragrond en in waterverzadigde onbelaste tarragrond. De adsorptieparameters van de Freundlich sorptie isotherm zijn bepaald voor 3-chlooraniline in onbelaste tarragrond en in bouwvoorgrond. De uitloogproeven zijn gedaan met onverzadigde belaste tarragrond en met waterverzadigde belaste tarragrond. De omzettingssnelheden en adsorptieparameters uit deze studie worden gebruikt voor het bepalen van het risico van uitspoeling van chloorprofam en 3-chlooraniline uit grote bodemtoepassingen naar het grondwater.

Bij de bewaring van aardappelen wordt als kiemremmer de werkzame stof chloorprofam gebruikt. Na verwerking van de aardappelen in de fabriek blijft chloorprofam en haar omzettingsprodukt 3-chlooraniline in de resterende tarragrond aanwezig. De tarragrond wordt hergebruikt in grootschalige bodemtoepassingen. Omzetting, adsorptie en uitloging van chloorprofam en haar metaboliet 3-chlooraniline zijn onderzocht met tarragrond van aardappelen (onbelast en belast met chloorprofam) en met bouwvoorgrond. De omzettingssnelheid van chloorprofam en 3-chlooraniline is bepaald in bouwvoorgrond, in onverzadigde onbelaste tarragrond en in waterverzadigde onbelaste tarragrond. De adsorptieparameters van de Freundlich sorptie isotherm zijn bepaald voor 3-chlooraniline in onbelaste tarragrond en in bouwvoorgrond. De uitloogproeven zijn gedaan met onverzadigde belaste tarragrond en met waterverzadigde belaste tarragrond. De omzettingssnelheden en adsorptieparameters uit deze studie worden gebruikt voor het bepalen van het risico van uitspoeling van chloorprofam en 3-chlooraniline uit grote bodemtoepassingen naar het grondwater.

In het Nederlandse oppervlaktewater worden nog vaak te hoge concentraties gewasbeschermingsmiddelen gemeten. Veel van die middelen zijn echter gewoon toegelaten voor landbouwkundig gebruik. Wageningse onderzoekers werken daarom aan betere beoordelingsmethoden bij de toelating.

In dit rapport zijn emissieroutes van gewasbeschermingsmiddelen vanuit de fruitteelt naar het oppervlaktewater en grondwater beschreven. Daarnaast is een inschatting gemaakt van de mogelijke groottes van de verschillende emissieroutes.

In dit rapport zijn emissieroutes van gewasbeschermingsmiddelen vanuit de fruitteelt naar het oppervlaktewater en grondwater beschreven. Daarnaast is een inschatting gemaakt van de mogelijke groottes van de verschillende emissieroutes.

In deze bijdrage staan vennen centraal. Bijzondere plantensoorten zijn met name te vinden in de zwak tot zeer zwak gebufferde vennen. Daarvoor draagt Nederland een grote internationale verantwoordelijkheid. Te vinden zijn daar voornamelijk de bijzondere soorten als Oeverkruid, Waterlobelia en Pilvaren. De standplaatseisen ten aanzien van voedingsstoffen en waterhuishouding worden besproken, waarna uitvoerig wordt ingegaan op het historisch gebruik van deze vennen. Toegelicht aan de twee vennen in Midden-Limburg, namelijk het Sarsven en de Banen. Vooral in de jaren zeventig vorige eeuw hebben de overdaad aan zwavel en stikstof een zware tol geëist

De boktor Calamobius filum wordt nieuw gemeld voor de Nederlandse fauna. De vondst in de provincie Gelderland sluit geografisch aan op het naar het noorden en westen uitbreidende areaal in Duitsland. Calamobius filum is een van de weinige Nederlandse boktorren die zich niet in hout of kruidachtige planten, maar in grassen ontwikkelt. Er wordt ingegaan op het voorkomen in Europa en op de biologie van de soort.

De doelstelling van het rapportage-project was: - Op basis van bestaande kennis uit binnen- en buitenland (metingen, modelstudies) inzichtelijk maken in hoeverre oppervlakkige afspoeling van (vrijwel) vlakke percelen verantwoordelijk kan zijn voor (piek) belasting van oppervlaktewater; - Inzichtelijk maken in hoeverre een vergelijking met andere emissieroutes mogelijk is en, zo mogelijk, deze vergelijking inzichtelijk maken; - Verkenning van de mate van overeenstemming tussen de uitgangspunten van de modelmatige berekening van afspoeling en de situatie op representatieve praktijksituaties in Nederland. Wanneer relevante afwijkingen verwacht worden, deze benoemen; - Vaststellen of er zicht is op effectieve maatregelen om oppervlakkige afspoeling tegen te gaan. Dit kunnen bestaande of nieuwe maatregelen zijn. Hiervoor is een korte internationale literatuurscan uitgevoerd naast een verkenning om te bepalen hoe vaak afspoeling van water kan optreden op landbouwgronden in het vlakke deel van Nederland. Voor dit laatste onderdeel zijn neerslaggegevens van 30 jaar geanalyseerd op de frequentie van optreden van buien voor 3 meteostations en zijn zand- en kleigronden gekarakteriseerd met hun infiltratiesnelheid.

Om duurzame gewasbescherming te bereiken heeft de overheid in de nota Duurzame gewasbescherming meerdere doelen geformuleerd voor het oppervlaktewater. Eén van de doelen was om het oppervlaktewater in 2010 ten opzichte van 1998 95% minder met gewasbeschermingsmiddelen te belasten. Daarnaast mocht het oppervlaktewater in 2010 geen concentraties van gewasbeschermingsmiddelen bevatten boven het niveau van het Maximaal Toelaatbaar Risico (MTR). Uit de evaluatie blijkt dat op ongeveer 50% van de bemeten locaties boven het MTR zijn aangetroffen. Bij de kasteelten was de afname 68%. In zowel de kasteelten als de vollegrondteelten wordt het milieu vooral door een beperkt aantal stoffen belast. In de open teelten is verwaaiing van spuitvloeistof (drift) nog steeds de belangrijkste route voor deze stoffen; in de kasteelten zijn dit lozing van gietwater en drainage. Aanbevolen wordt in de vollegrondteelten nog sterker in te zetten op driftreducerende maatregelen, of alternatieve stoffen te gebruiken voor de meest toxische stoffen. Het gerapporteerde aantal knelpunten voor de drinkwaterwinning is beperkt afgenomen, iets meer dan 30%.

Om duurzame gewasbescherming te bereiken heeft de overheid in de nota Duurzame gewasbescherming meerdere doelen geformuleerd voor het oppervlaktewater. Eén van de doelen was om het oppervlaktewater in 2010 ten opzichte van 1998 95% minder met gewasbeschermingsmiddelen te belasten. Daarnaast mocht het oppervlaktewater in 2010 geen concentraties van gewasbeschermingsmiddelen bevatten boven het niveau van het Maximaal Toelaatbaar Risico (MTR). Uit de evaluatie blijkt dat op ongeveer 50% van de bemeten locaties boven het MTR zijn aangetroffen. Bij de kasteelten was de afname 68%. In zowel de kasteelten als de vollegrondteelten wordt het milieu vooral door een beperkt aantal stoffen belast. In de open teelten is verwaaiing van spuitvloeistof (drift) nog steeds de belangrijkste route voor deze stoffen; in de kasteelten zijn dit lozing van gietwater en drainage. Aanbevolen wordt in de vollegrondteelten nog sterker in te zetten op driftreducerende maatregelen, of alternatieve stoffen te gebruiken voor de meest toxische stoffen. Het gerapporteerde aantal knelpunten voor de drinkwaterwinning is beperkt afgenomen, iets meer dan 30%.

In deze bijdrage staan vennen centraal. Bijzondere plantensoorten zijn met name te vinden in de zwak tot zeer zwak gebufferde vennen. Daarvoor draagt Nederland een grote internationale verantwoordelijkheid. Te vinden zijn daar voornamelijk de bijzondere soorten als Oeverkruid, Waterlobelia en Pilvaren. De standplaatseisen ten aanzien van voedingsstoffen en waterhuishouding worden besproken, waarna uitvoerig wordt ingegaan op het historisch gebruik van deze vennen. Toegelicht aan de twee vennen in Midden-Limburg, namelijk het Sarsven en de Banen. Vooral in de jaren zeventig vorige eeuw hebben de overdaad aan zwavel en stikstof een zware tol geëist

In het Nederlandse oppervlaktewater worden nog vaak te hoge concentraties gewasbeschermingsmiddelen gemeten. Veel van die middelen zijn echter gewoon toegelaten voor landbouwkundig gebruik. Wageningse onderzoekers werken daarom aan betere beoordelingsmethoden bij de toelating.

In dit rapport worden de resultaten beschreven van het onderzoek van WUR PPO, in samenwerking met WUR Alterra, naar de inzetbaarheid van biologische zuiveringstechnieken voor verwerking van afvalwater, dat verontreinigd is met gewasbeschermingsmiddelen. De onderzochte toepassingen zijn gericht op land- en tuinbouwbedrijven, inclusief loonbedrijven en exclusief glastuinbouwbedrijven. Voor de glastuinbouw worden de mogelijkheden van zuivering ook onderzocht, maar ligt de focus meer op andere technieken dan biologische zuivering. In de glastuinbouw gaat het met name om drain- en drainagewater. Omdat de basisprincipes van de werking van systemen voor biologische zuivering al onderzocht zijn door onder andere Vlaamse universiteiten en onderzoeksinstellingen, is er in Nederland vooral onderzoek gedaan naar het gebruik en de effectiviteit van deze installaties onder praktische omstandigheden.

Dit onderzoek is uitgevoerd in opdracht van het ‘Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden’ (HDSR), i.s.m. Waternet, gemeente Woerden, STOWA en Team Invasieve Exoten. In deze studie wordt onderzocht wat de impact van de, uit de literatuur, twee meest veelbelovende beheers/bestrijdingsmaatregelen van invasieve kreeften is op een populatie rode Amerikaanse rivierkreeften (Procambarus clarkii). De twee maatregelen bestaan uit het wegvangen van adulte dieren en het inzetten van predatore vis om de aantallen van de jonge dieren te controleren. In dit experiment is gekozen voor paling als roofvis omdat dit de meest voor de hand liggende keuze was gezien het beheersgebied van HDSR en Waternet. Echter deze combinatie geeft in dit experiment niet de duidelijke resultaten die vooraf verwacht werden. Dit geeft in ieder geval aan dat de impact van predatore paling op kreeftenpopulaties niet sterk genoeg was om binnen 81 dagen duidelijke effecten te sorteren of dat deze impact van andere factoren (die niet of niet afdoende in de test vertegenwoordigd waren) afhankelijk is.

De meeste baggerspecie, inclusief licht verontreinigde baggerspecie die vrijkomt bij onderhoud van watergangen, wordt verspreid op landbouwpercelen. Het in dit rapport beschreven onderzoek is opgezet om op praktijkschaal na te gaan of op dit moment de praktijk van het verspreiden van licht verontreinigde bagger meetbare effecten heeft veroorzaakt en aan te geven wat er in de toekomst kan worden verwacht bij voortzetting van de huidige praktijk. De belangrijkste conclusie van het onderzoek is dat in de onderzochte klei- en veengebieden de praktijk van verspreiden van baggerspecie niet heeft geleid tot een sterke achteruitgang van de bodem. Achteruitgang is echter wel mogelijk als de praktijk van verspreiden meer opschuift in de richting van de kwaliteit die maximaal is toegestaan. Op basis van het onderzoek worden diverse aanbevelingen voor het beleid gemaakt.

De doelstelling van het rapportage-project was: - Op basis van bestaande kennis uit binnen- en buitenland (metingen, modelstudies) inzichtelijk maken in hoeverre oppervlakkige afspoeling van (vrijwel) vlakke percelen verantwoordelijk kan zijn voor (piek) belasting van oppervlaktewater; - Inzichtelijk maken in hoeverre een vergelijking met andere emissieroutes mogelijk is en, zo mogelijk, deze vergelijking inzichtelijk maken; - Verkenning van de mate van overeenstemming tussen de uitgangspunten van de modelmatige berekening van afspoeling en de situatie op representatieve praktijksituaties in Nederland. Wanneer relevante afwijkingen verwacht worden, deze benoemen; - Vaststellen of er zicht is op effectieve maatregelen om oppervlakkige afspoeling tegen te gaan. Dit kunnen bestaande of nieuwe maatregelen zijn. Hiervoor is een korte internationale literatuurscan uitgevoerd naast een verkenning om te bepalen hoe vaak afspoeling van water kan optreden op landbouwgronden in het vlakke deel van Nederland. Voor dit laatste onderdeel zijn neerslaggegevens van 30 jaar geanalyseerd op de frequentie van optreden van buien voor 3 meteostations en zijn zand- en kleigronden gekarakteriseerd met hun infiltratiesnelheid.

Dit onderzoek is uitgevoerd in opdracht van het ‘Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden’ (HDSR), i.s.m. Waternet, gemeente Woerden, STOWA en Team Invasieve Exoten. In deze studie wordt onderzocht wat de impact van de, uit de literatuur, twee meest veelbelovende beheers/bestrijdingsmaatregelen van invasieve kreeften is op een populatie rode Amerikaanse rivierkreeften (Procambarus clarkii). De twee maatregelen bestaan uit het wegvangen van adulte dieren en het inzetten van predatore vis om de aantallen van de jonge dieren te controleren. In dit experiment is gekozen voor paling als roofvis omdat dit de meest voor de hand liggende keuze was gezien het beheersgebied van HDSR en Waternet. Echter deze combinatie geeft in dit experiment niet de duidelijke resultaten die vooraf verwacht werden. Dit geeft in ieder geval aan dat de impact van predatore paling op kreeftenpopulaties niet sterk genoeg was om binnen 81 dagen duidelijke effecten te sorteren of dat deze impact van andere factoren (die niet of niet afdoende in de test vertegenwoordigd waren) afhankelijk is.

De meeste baggerspecie, inclusief licht verontreinigde baggerspecie die vrijkomt bij onderhoud van watergangen, wordt verspreid op landbouwpercelen. Het in dit rapport beschreven onderzoek is opgezet om op praktijkschaal na te gaan of op dit moment de praktijk van het verspreiden van licht verontreinigde bagger meetbare effecten heeft veroorzaakt en aan te geven wat er in de toekomst kan worden verwacht bij voortzetting van de huidige praktijk. De belangrijkste conclusie van het onderzoek is dat in de onderzochte klei- en veengebieden de praktijk van verspreiden van baggerspecie niet heeft geleid tot een sterke achteruitgang van de bodem. Achteruitgang is echter wel mogelijk als de praktijk van verspreiden meer opschuift in de richting van de kwaliteit die maximaal is toegestaan. Op basis van het onderzoek worden diverse aanbevelingen voor het beleid gemaakt.

In dit rapport worden de resultaten beschreven van het onderzoek van WUR PPO, in samenwerking met WUR Alterra, naar de inzetbaarheid van biologische zuiveringstechnieken voor verwerking van afvalwater, dat verontreinigd is met gewasbeschermingsmiddelen. De onderzochte toepassingen zijn gericht op land- en tuinbouwbedrijven, inclusief loonbedrijven en exclusief glastuinbouwbedrijven. Voor de glastuinbouw worden de mogelijkheden van zuivering ook onderzocht, maar ligt de focus meer op andere technieken dan biologische zuivering. In de glastuinbouw gaat het met name om drain- en drainagewater. Omdat de basisprincipes van de werking van systemen voor biologische zuivering al onderzocht zijn door onder andere Vlaamse universiteiten en onderzoeksinstellingen, is er in Nederland vooral onderzoek gedaan naar het gebruik en de effectiviteit van deze installaties onder praktische omstandigheden.

Dit onderzoek is uitgevoerd in opdracht van het waterschap Regge en Dinkel. In dit onderzoek wordt met de beschikbare internationale literatuur en een experimentele studie onderzocht of er mogelijke effecten op populaties van aquatische organismen te verwachten zijn van geneesmiddelen in effluent van waterzuiveringsinstallaties. De gevonden resultaten in de testsystemen laten zien dat met uitzondering van Sulfamethoxazole en Bisphenol A de geneesmiddelen in het testmedium onder de gebruikte testcondities niet persistent zijn. Er kon geen negatieve impact van het geteste effluent op populaties van watervlooien, waterpissebedden, wormen, slakken en waterplanten aangetoond worden. Het effluent had echter wel een stimulerend effect op de populatiedichtheden van deze waterorganismen. Dit werd waarschijnlijk veroorzaakt door de hoge voedselbeschikbaarheid (nutriënten; organisch materiaal) in het effluent.

Dit onderzoek is uitgevoerd in opdracht van het waterschap Regge en Dinkel. In dit onderzoek wordt met de beschikbare internationale literatuur en een experimentele studie onderzocht of er mogelijke effecten op populaties van aquatische organismen te verwachten zijn van geneesmiddelen in effluent van waterzuiveringsinstallaties. De gevonden resultaten in de testsystemen laten zien dat met uitzondering van Sulfamethoxazole en Bisphenol A de geneesmiddelen in het testmedium onder de gebruikte testcondities niet persistent zijn. Er kon geen negatieve impact van het geteste effluent op populaties van watervlooien, waterpissebedden, wormen, slakken en waterplanten aangetoond worden. Het effluent had echter wel een stimulerend effect op de populatiedichtheden van deze waterorganismen. Dit werd waarschijnlijk veroorzaakt door de hoge voedselbeschikbaarheid (nutriënten; organisch materiaal) in het effluent.

In Nederland wordt aan de insectenorde Psocoptera (stofluis) weinig aandacht besteed. Er zijn dan ook nog meer soorten voor Nederland te verwachten dan nu bekend zijn. Hier wordt de soort Philotarsus parviceps voor het eerst voor Nederland gemeld. De vondt is weinig verrassend omdat de soort uit alle ons omringende landen (met uitzondering van Denemarken) bekend is. In dit artikel beschrijven wij deze nieuwe stofluis, inclusief de verschillen met de verwante soort P. picicornis die in dit artikel ook bevestigd wordt voor de Nederlandse fauna.

Puntbronnen kunnen bijdragen aan emissies naar oppervlaktewater. Activiteiten op het erf die tot puntemissies kunnen leiden zijn vergeleken en gerangschikt. POSSUM (POint Sources SUrface waters Model) vergelijkt de risico’s van verschillende activiteiten op basis van gegevens over activiteiten en bedrijfssituaties; op basis van kennis omtrent depositie van reststromen met gewasbeschermingsmiddelen (in putten, op het erf of op de bodem), en de frequentie waarin verschillende activiteiten ten opzichte van elkaar worden uitgevoerd. De activiteiten worden vergeleken op bedrijfsniveau op de schaal van een bedrijf voor een periode van één jaar. De emissies in dit rapport zijn berekend op basis van gegevens die van 2006 tot 2008 verzameld zijn. Voor de akkerbouw is voor de werkzame stof terbutylazin de grootste emissie berekend voor het vullen van de spuittank. Voor de bloembollenteelt is voor de werkzame stoffen pirimifos-methyl en prochloraz de grootste emissie berekend bij het spoelen van geoogste bollen en het reinigen van kuubskisten. Voor de fruitteelt is voor de werkzame stof imidacloprid de berekende emissie het grootst bij het uitwendig reinigen van de spuitapparatuur.

Van de verspreiding van boor- en prachtvliegen in Nederland is nog maar weinig bekend. In dit artikel worden waarnemingen van 17 soorten boorvliegen en drie soorten prachtvliegen behandeld. Het gaat hierbij of om zeldzame het gaat hierbij of om zeldzame soorten of om waarnemingen die een aanzienlijke uitbreiding van het areaal betreffen. Daarnaast wordt een nieuw overzicht gegeven van alle soorten prachtvliegen in Nederland met een verwijzing naar determinatieliteratuur.

Puntbronnen kunnen bijdragen aan emissies naar oppervlaktewater. Activiteiten op het erf die tot puntemissies kunnen leiden zijn vergeleken en gerangschikt. POSSUM (POint Sources SUrface waters Model) vergelijkt de risico’s van verschillende activiteiten op basis van gegevens over activiteiten en bedrijfssituaties; op basis van kennis omtrent depositie van reststromen met gewasbeschermingsmiddelen (in putten, op het erf of op de bodem), en de frequentie waarin verschillende activiteiten ten opzichte van elkaar worden uitgevoerd. De activiteiten worden vergeleken op bedrijfsniveau op de schaal van een bedrijf voor een periode van één jaar. De emissies in dit rapport zijn berekend op basis van gegevens die van 2006 tot 2008 verzameld zijn. Voor de akkerbouw is voor de werkzame stof terbutylazin de grootste emissie berekend voor het vullen van de spuittank. Voor de bloembollenteelt is voor de werkzame stoffen pirimifos-methyl en prochloraz de grootste emissie berekend bij het spoelen van geoogste bollen en het reinigen van kuubskisten. Voor de fruitteelt is voor de werkzame stof imidacloprid de berekende emissie het grootst bij het uitwendig reinigen van de spuitapparatuur.

Metingen van concentraties van gewasbeschermingsmiddelen in het Nederlandse oppervlaktewater worden met een geostatistische methode opgeschaald naar landelijke waarden. De methode maakt gebruik van ruimte-tijd regressie-kriging, waarbij zowel informatie in de metingen zelf als in landsdekkende kaarten van gecorreleerde omgevingsvariabelen wordt benut. De methode berekent eveneens de onzekerheid in de opgeschaalde waarde zodat ook de statistische significantie van temporele trends in landelijke waarden kan worden bepaald. Toepassing van de methode op metribuzin en carbendazim voor de periode 1997-2006 geeft plausibele resultaten die voor metribuzin in alle jaren rond 12 ng/liter liggen en voor carbendazim een dalende trend van 170 ng/liter in 1997 naar 100 ng/liter in 2006 laat zien. De methode is bewerkelijk en stelt hoge eisen aan de beschikbaarheid van data. Belangrijke aandachtspunten voor toekomstig onderzoek zijn statistische validatie van modeluitkomsten, analyse van de gevoeligheid van het model voor gemaakte aannames en de verbeterde verwerking van metingen beneden de kwantificeringslimiet. Trefwoorden: gewasbeschermingsmiddelen, kriging, milieu, regressie, statistische modellering, trend, waterkwaliteit

Het is inmiddels een bekend feit dat ontwormingsmiddelen die aan vee worden gegeven, giftig kunnen zijn voor de mestfauna, de insecten die zich met mest voeden en er hun eieren in leggen. Het verdwijnen van bepaalde soorten mestfauna kan er in bepaalde gevallen toe leiden dat de afbraak van mest in het veld vertraagd wordt, zo blijkt uit buitenlandse studies. Enquêtes wezen eerder uit dat ontwormingsmiddelen in veel Nederlandse natuurgebieden worden toegediend aan grote grazers. Komen dit soort ecologische effecten dus ook in onze natuurgebieden voor? Dit is de afgelopen jaren door Alterra onderzocht in opdracht van het ministerie van EL&I.

Metingen van concentraties van gewasbeschermingsmiddelen in het Nederlandse oppervlaktewater worden met een geostatistische methode opgeschaald naar landelijke waarden. De methode maakt gebruik van ruimte-tijd regressie-kriging, waarbij zowel informatie in de metingen zelf als in landsdekkende kaarten van gecorreleerde omgevingsvariabelen wordt benut. De methode berekent eveneens de onzekerheid in de opgeschaalde waarde zodat ook de statistische significantie van temporele trends in landelijke waarden kan worden bepaald. Toepassing van de methode op metribuzin en carbendazim voor de periode 1997-2006 geeft plausibele resultaten die voor metribuzin in alle jaren rond 12 ng/liter liggen en voor carbendazim een dalende trend van 170 ng/liter in 1997 naar 100 ng/liter in 2006 laat zien. De methode is bewerkelijk en stelt hoge eisen aan de beschikbaarheid van data. Belangrijke aandachtspunten voor toekomstig onderzoek zijn statistische validatie van modeluitkomsten, analyse van de gevoeligheid van het model voor gemaakte aannames en de verbeterde verwerking van metingen beneden de kwantificeringslimiet. Trefwoorden: gewasbeschermingsmiddelen, kriging, milieu, regressie, statistische modellering, trend, waterkwaliteit

The user-friendly shell DROPLET, acronym for DRinkwater uit OPpervlaktewater- Landbouwkundig gebruik Evaluatie Tool, assists the Dutch Board for the Authorisation of Plant Protection Products and Biocides (Ctgb) in evaluating whether pesticides may exceed the 0.1 μg/L standard in one of the Dutch surface water abstraction points for drinking water production. It operationalises the methodology developed by a Dutch expert group described in Adriaanse et al (2008). This manual explains how to use (i) SWASH to enter compound properties and application pattern, (ii) to run MACRO to calculate the drainage fluxes, (iii) to enter the deposition according to the Dutch Drift Table in TOXSWA, next (iv) to run TOXSWA to obtain an edge-of-field concentration in the FOCUS D3 ditch and finally (v) to run DROPLET to obtain the concentrations in the nine Dutch abstraction points plus the Bommelerwaard. DROPLET maintains a central database (in addition to the SWASH database) and combines the peak concentration of the FOCUS D3 ditch with intake area and compound specific factors, such as crop areas and compound degradation to calculate concentrations in the abstraction points.

Met de invoering van de Kaderrichtlijn Water zijn voor de waterlichamen ecologische doelstellingen geformuleerd die uitgaan van een gevarieerd en evenwichtig ecosysteem waarbij waterplanten een belangrijke rol spelen. De aanwezigheid van invasieve exotische rivierkreeften wordt in verband gebracht met het verdwijnen van waterplanten en troebeler worden van het water. Om mogelijk causale verbanden aan te tonen, zijn er in 2009 twee gecontroleerde (semi)veld experimenten uitgevoerd. Door middel van enclosure- en compartimentstudies is onderzocht wat het effect is van kreeften op waterplanten en waterkwaliteitsparameters door de aanwezigheid van de rode- (P. clarkii) en geknobbelde (O. virilis) Amerikaanse rivierkreeft. Op basis van de enclosure studie lijkt de aanwezigheid van één P. clarkii en O. virilis per 0,86 m2 (1,2 kreeft/m2) geen directe impact te hebben op ondergedoken waterplanten. De compartimentstudie met O. virilis liet daarentegen wel duidelijke effecten op waterplanten en waterkwaliteitparameters zien. Voor de situatie in het veld betekent dit dat de aanwezigheid van kreeften zeker een negatieve impact op waterplanten en waterkwaliteit kan hebben. De waterplantbiomassa kan verminderen en als gevolg zullen waterkwaliteitsparameters beïnvloed worden. Invasieve rivierkreeften kunnen dus ook in de Nederlandse situatie heldere waterplantgedomineerde systemen om laten slaan naar troebele algengedomineerde systemen.

The user-friendly shell DROPLET, acronym for DRinkwater uit OPpervlaktewater- Landbouwkundig gebruik Evaluatie Tool, assists the Dutch Board for the Authorisation of Plant Protection Products and Biocides (Ctgb) in evaluating whether pesticides may exceed the 0.1 μg/L standard in one of the Dutch surface water abstraction points for drinking water production. It operationalises the methodology developed by a Dutch expert group described in Adriaanse et al (2008). This manual explains how to use (i) SWASH to enter compound properties and application pattern, (ii) to run MACRO to calculate the drainage fluxes, (iii) to enter the deposition according to the Dutch Drift Table in TOXSWA, next (iv) to run TOXSWA to obtain an edge-of-field concentration in the FOCUS D3 ditch and finally (v) to run DROPLET to obtain the concentrations in the nine Dutch abstraction points plus the Bommelerwaard. DROPLET maintains a central database (in addition to the SWASH database) and combines the peak concentration of the FOCUS D3 ditch with intake area and compound specific factors, such as crop areas and compound degradation to calculate concentrations in the abstraction points.

Met de invoering van de Kaderrichtlijn Water zijn voor de waterlichamen ecologische doelstellingen geformuleerd die uitgaan van een gevarieerd en evenwichtig ecosysteem waarbij waterplanten een belangrijke rol spelen. De aanwezigheid van invasieve exotische rivierkreeften wordt in verband gebracht met het verdwijnen van waterplanten en troebeler worden van het water. Om mogelijk causale verbanden aan te tonen, zijn er in 2009 twee gecontroleerde (semi)veld experimenten uitgevoerd. Door middel van enclosure- en compartimentstudies is onderzocht wat het effect is van kreeften op waterplanten en waterkwaliteitsparameters door de aanwezigheid van de rode- (P. clarkii) en geknobbelde (O. virilis) Amerikaanse rivierkreeft. Op basis van de enclosure studie lijkt de aanwezigheid van één P. clarkii en O. virilis per 0,86 m2 (1,2 kreeft/m2) geen directe impact te hebben op ondergedoken waterplanten. De compartimentstudie met O. virilis liet daarentegen wel duidelijke effecten op waterplanten en waterkwaliteitparameters zien. Voor de situatie in het veld betekent dit dat de aanwezigheid van kreeften zeker een negatieve impact op waterplanten en waterkwaliteit kan hebben. De waterplantbiomassa kan verminderen en als gevolg zullen waterkwaliteitsparameters beïnvloed worden. Invasieve rivierkreeften kunnen dus ook in de Nederlandse situatie heldere waterplantgedomineerde systemen om laten slaan naar troebele algengedomineerde systemen.

In dit project werd gezocht naar zuiveringssystemen voor de verwerking van restwater die gemakkelijk op bedrijven zijn te implementeren. Daarbij is voor agrariërs belangrijk dat de systemen goedkoop en betrouwbaar zijn, met een minimum aan arbeid, maar hoog rendement.

In dit project werd gezocht naar zuiveringssystemen voor de verwerking van restwater die gemakkelijk op bedrijven zijn te implementeren. Daarbij is voor agrariërs belangrijk dat de systemen goedkoop en betrouwbaar zijn, met een minimum aan arbeid, maar hoog rendement.