Search

Hydrofluorocarbons (HFCs) released from the use of metered-dose inhalers (MDIs) contribute significantly to climate change. Counterintuitively, these HFCs indirectly cause health damage to asthma and COPD patients, as climate change creates more summer smog and pollen in the air. European regulation is urgently needed to ensure that only MDIs with HFCs with a lower global warming potential will be produced in future. Meanwhile, prescribing less MDIs can have a substantial impact on the reduction of greenhouse gases. If a healthcare professional chooses a greener alternative as a maintenance dose of inhalation medication together with twenty patients this saves 1.8 tons of CO2-eq emissions per year. This is as much CO2-eq per year as one person would save per year by replacing his or her petrol car for an electric car.

Extracorporeal CO2 removal is a low-flow technique in which a pump, a membrane lung and sweepgas, remove CO2 from a patient. This facilitates protective, invasive ventilation in patients with severe hypercapnia, for example in ARDS. Although the physiological concept has been proven many times, the indication area has remained limited to only seriously ill, highly complex patients. Because of this and the relatively high number of contraindications and complications, the use of this technique is limited to Intensive Care.

In the context of the Climate and Energy Outlook 2020 (KEV2020) with the National Emission Model for Agriculture (NEMA) estimates are made for emissions of methane, laughing gas, carbon dioxide, ammonia, particulate matter, nitrogen oxide and non-methane volatile organic compounds for the reference years 2020, 2025 and 2030 with a look through on 2035. Also estimates for emissions of carbon dioxide and laughing gas from Land Use, Land-Use Change and Forestry (LULUCF) have been made with the methodology as used for the greenhouse gas reporting of the Netherlands. In het kader van de Klimaat- en Energieverkenning 2020 (KEV2020) zijn met het National Emission Model for Agriculture (NEMA) referentieramingen gemaakt voor emissies van methaan, lachgas, koolstofdioxide, ammoniak, fijnstof, stikstofoxide en niet-methaan vluchtige organische stoffen voor de zichtjaren 2020, 2025 en 2030 met een doorkijk naar 2035. Tevens zijn referentieramingen gemaakt voor emissies van koolstofdioxide en lachgas uit landgebruik, landgebruiksverandering en bosbouw (Land Use, Land-Use Change and Forestry; LULUCF) met de methodiek zoals gebruikt voor de Nederlandse broeikasgasrapportages.

Landbouwkundig gebruik van veen en moerige gronden leidt tot de uitstoot van broeikasgassen doordat veen oxideert. Dat gebeurt als de veenpakketten boven de grondwaterstand liggen. Tezamen stoten veen en moerige gronden in Nederland rond de zes megaton CO2 equivalenten per jaar uit. Binnen het Klimaatakkoord hebben alle sectoren, ook de landbouw, een opgave toegekend gekregen om een emissiereductie te realiseren. Veen en moerige gronden hebben de opgave om vanaf 2030 één megaton CO2 equivalenten minder uit te stoten per jaar. Dit rapport focust zich op mogelijkheden om bij te dragen aan de emissiereductie doelstelling van veen en moerige gronden die akkerbouwmatig gebruikt worden. Hierbij wordt er gefocust op de Veenkoloniën, waar veenpakketten in variabele diktes voorkomen en akkerbouw het gangbare landgebruik is, met bijbehorende grote ontwateringsdiepte. Dat leidt op plekken waar veel veen voorkomt tot een flinke bodemdaling van 1 a 2 cm per jaar. Dat resulteert in toenemende hoogteverschillen binnen percelen; de zandkoppen dalen niet mee, en de veenputten dalen juist steeds meer. Dit veroorzaakt droogte schade aan gewassen in droge tijden op de hoge plekken, en natschade in de lage plekken tijdens natte periodes. Het waterschap staat voor de beslissing voor de inrichting van het toekomstig watersysteem. Blijft akkerbouwmatig landgebruik, met bijbehorende lage waterstanden mogelijk? Of kunnen er andere vormen van landbouw plaatsvinden, waardoor er geen grote investeringen in het watersysteem gedaan hoeven te worden. Dit onderzoek draagt bij aan deze discussie. Er is in literatuur onderzoek gedaan naar maatregelen die de CO2 emissies van veengronden kunnen reduceren. Maatregelen zoals het onderwerken van veen en infiltratiedrainage zouden het huidige akkerbouw systeem in stand kunnen houden en tegelijkertijd een reductie van emissies realiseren. Er zijn ook maatregelen gevonden waarbij de functie akkerbouw wordt gewijzigd naar grasland, natte teelten of natte natuurgebieden. Voor dikke veenpakketten in lage plekken van de Veenkoloniën zijn natte teelten en natte natuur een goede oplossing. Bij de dunnere veengronden en moerige gronden kan het onderwerken van veen tot onder de grondwaterspiegel een oplossing zijn. De maatregelen zijn gecombineerd in een zestal ontworpen boerderij-varianten, elk met een specifieke focus. Deze zes zijn; internetboerderij, circulaire boerderij, koolstofboerderij, recreatieboerderij, veenproductenboerderij en de water- en energieboerderij. Zo biedt de internetboerderij technische oplossingen om het huidige systeem beter en fijnmaziger in te richten met infiltratiedrainage, terwijl de veeproductenboerderij zich op natte teelten als cranberries en lisdodde richt. Alle varianten zijn door experts gescoord op een aantal milieukundige en sociaal economische factoren, met een diffuus beeld als resultaat; de ene variant scoort erg goed op een reductie van emissies (de koolstofboerderij), terwijl de andere bijdraagt aan de verdiensten van de landbouw (internet boerderij). Helder is dat het gebied om maatwerk vraagt en er niet één maatregel of boerderij variant is die in het hele focus gebied toegepast kan worden. Dat komt mede door de variatie aan veendikte in ruimtelijke zin en omdat de boerderijvarianten nichemarkten aan zullen moeten boren. In het vervolgonderzoek wordt hier samen met belanghebbende verder naar gekeken.

Met betrokkenen en experts uit de Veenkoloniën zijn een aantal boerderijvarianten besproken die kunnen bijdragen aan een meer klimaatbestendige akkerbouw. Vervolgens zijn enkele varianten die kansrijk worden geacht verder geanalyseerd en uitgewerkt. Voor deze varianten is een economische doorrekening en een inschatting van de effecten op broeikasgasemissie gemaakt. Op die manier kunnen varianten vergeleken worden op beide criteria, waardoor trade-offs in beeld gebracht kunnen worden. De geanalyseerde en uitgewerkte varianten zijn: de energieboerderij, met focus op zonnepanelen; de groenblauwe boerderij, waar aandacht is voor het dooraderen van het bedrijf met water en natuur; de circulaire boerderij, waar permanent grasland en/of een extensief beheer pakket een mogelijkheid is; de vezelboerderij met focus op natte teelten waarvan de producten input zijn voor de vezelindustrie; de eiwitboerderij om de veenkoloniën de eiwitschuur van Nederland te maken; en tot slot de internetboerderij, waarin met technologie de watersituatie van percelen wordt geoptimaliseerd voor gewassen en veenbehoud.

The research in this report examines the effect of manure digestion on the carbon footprint of a dairy farm by means of a desk study and a C flow model with different scenarios. Based on the results, a number of perspectives of action for the farmer are outlined to reduce methane emissions.This study was financed by the Ministry of Agriculture, Nature and Food quality and FrieslandCampina. Het onderzoek in deze rapportage gaat in op het effect van mestvergisting op de carbon footprint van een melkveebedrijf middels een deskstudie en een rekenmodel met verschillende scenario’s. Aan de hand van de uitkomsten worden enkele handelingsperspectieven voor de veehouder geschetst om de methaanemissies te reduceren. Deze studie is uitgevoerd in opdracht van het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit en FrieslandCampina.

In het kader van het Klimaatakkoord (zomer 2018) zijn in opdracht van Vogelbescherming Nederland diverse GIS-kaarten ontwikkeld en bij elkaar gebracht die van belang om het uitwerken van CO2 - beperkende maatregelen binnen veenweidegebieden zo goed mogelijk te benutten voor weidevogels en moerasvogels. De kaartlagen betreffen basiskaarten en kansenkaarten. De basiskaarten betreffen informatie over de landschappelijke kwaliteit voor weidevogels en moerasvogels en daarnaast de gebieden met de hoogste dichtheden van deze soorten (Q35-kaarten). De kansenkaarten geven de gebieden aan waar voor deze soortgroepen de beste kansen zijn, werkend vanuit prioriteit voor weidevogels. Gebieden worden geïdentificeerd waar met de minste inspanningen de landschappelijke geschiktheid passend kan worden gemaakt en waar met beheeraanpassingen een goede habitatkwaliteit kan worden gerealiseerd.

In this report the heat and carbon dioxide (CO2) production of slow growing broilers is estimated. In dit rapport wordt een inschatting gemaakt van de warmte- en kooldioxide- (CO2) productie van trager groeiende vleeskuikens.

In het kader van het Klimaatakkoord (zomer 2018) zijn in opdracht van Vogelbescherming Nederland diverse GIS-kaarten ontwikkeld en bij elkaar gebracht die van belang om het uitwerken van CO2 - beperkende maatregelen binnen veenweidegebieden zo goed mogelijk te benutten voor weidevogels en moerasvogels. De kaartlagen betreffen basiskaarten en kansenkaarten. De basiskaarten betreffen informatie over de landschappelijke kwaliteit voor weidevogels en moerasvogels en daarnaast de gebieden met de hoogste dichtheden van deze soorten (Q35-kaarten). De kansenkaarten geven de gebieden aan waar voor deze soortgroepen de beste kansen zijn, werkend vanuit prioriteit voor weidevogels. Gebieden worden geïdentificeerd waar met de minste inspanningen de landschappelijke geschiktheid passend kan worden gemaakt en waar met beheeraanpassingen een goede habitatkwaliteit kan worden gerealiseerd.

Lisianthus growers look for methods to minimise the emission of nutrients, crop protection chemicals and CO2. In 2014 and 2015, nine crops with Lisianthus have been tested at the Delphy Improvement Centre. This report describes the four trials that have been carried out in the extended research in 2016. With this extension, a distinction was made between different substrates and intensities of assimilation lighting. In addition to knowledge about light use efficiency, water use, heat use, substrate differences and growth development, these extra crop cycles have brought to light that growing Lisianthus on substrate gives a less resilient plant against soil fungi than was experienced during the first crop cycles. Lisianthustelers zoeken naar methoden om de emissies van nutriënten, gewasbeschermingsmiddelen, en CO2 emissie te minimaliseren. Van 2014 tot en met 2016 zijn daarvoor op het Delphy Improvement Centre proeven uitgevoerd met Lisianthus. In het onderzoek 2014-2015 zijn negen teelten uitgevoerd en in het vervolgonderzoek in 2016 zijn vier extra teelten uitgevoerd, waarvan de resultaten in dit rapport worden weergegeven. Hierbij is onderscheid gemaakt tussen verschillende substraten en belichtingsintensiteiten. Naast kennis over belichtingsefficiëntie, watergebruik, warmtegebruik, substraatverschillen en groeiontwikkeling hebben deze extra teelten aan het licht gebracht dat het telen op substraat minder weerbaar is tegen bodemschimmels dan tijdens de eerste negen teelten was ervaren.

“Gerbera: Growing in Balance” was a research project to support the reduction of energy and CO2 consumption in the cultivation of Gerbera. The varieties Pre-Semmy, Rich, Whisper and Suri were grown in three glasshouses with different treatments: “Cool Cultivation” (15°C temperature; 90 μmol light, day length 13 hour in winter); “Practice” (temperature depending on day light integral, 100 μmol/m2s light, day length 11.5 hours) and “Light Dependent” (temperature depending sharply on day light integral, 90 μmol/m2s light, day length 13 hours in winter). The day light integral was kept equal in all treatments, regardless the difference in light intensity and day length in the winter. For flower quality and energy use “Cool Cultivation” was the best treatment, but required the most kg / m² of CO2. Whisper and Suri produced more flowers / m2 in the treatment “Light Dependent” but flower weights were low. Pre-Semmy and Rich gave more flowers in the treatment “Practice”, but spalkes were weak in May and June. The 13 hour day length in winter was not detrimental to production or quality. Light sum, day length and daily temperature are the three buttons to control the plant balance for optimum production and quality. The project was Funded by the Program “Greenhouse as Energy Source” (Ministry of Economic Affairs and LTO Glaskracht) and the Knowledge Cooperative Gerbera. Met financiering door “Kas als Energiebron” (Ministerie van Economische Zaken en LTO Glaskracht) en de Kennis Coöperatie Gerbera is in 2015-2016 het onderzoek “Gerbera: Teelt in Balans” uitgevoerd met als doel het energie en CO2 verbruik in de gerberateelt verder te verlagen. De rassen Pre-Semmy, Rich, Whisper en Suri zijn hiertoe in drie kasafdelingen met ieder een andere behandeling geteeld: “Koel Telen” (etmaaltemperatuur 15°C; 90 μmol/m2s belichting, daglengte winter 13 uur); “Praktijk”, (etmaaltemperatuur afhankelijk van daglichtsom, 100 μmol belichting, daglengte 11.5 uur) en “Lichtafhankelijk” (etmaaltemperatuur zeer sterk afhankelijk van daglichtsom, 90 μmol/m2s belichting, daglengte winter 13 uur). De daglichtsommen werden, ondanks verschil in lichtintensiteit en daglengte in de winter, gelijk gehouden. Voor bloemkwaliteit en energiegebruik bleek “Koel Telen” het beste (warmtevraag 5.1 m3 gas/m2), gevolgd door “Praktijk”, maar vroeg de meeste kg/m² CO2. Suri en Whisper produceerden meer bloemen/m2 in de behandeling “Lichtafhankelijk” maar van laag bloemgewicht. Pre-Semmy en Rich gaven meer bloemen in de behandeling “Praktijk”, maar de takstevigheid was in Mei en Juni laag. De 13 uur daglengte in de winter was niet nadelig voor productie of kwaliteit. In de winter was in de drie teelt strategieën de plantbelasting laag, ondanks een toename in uitgroeiduur. Deze hangt van het ras en de temperatuur af. Lichtsom, daglengte en etmaaltemperatuur zijn de drie knoppen ter regulatie van de plantbalans voor optimale productie en kwaliteit.

In order to realise a horticultural sector that operates without the combustion of fossil fuel, the first step is to reduce the demand for heating by improving the insultation of greenhouses. This holds especially for crops that are grown at high temperatures, like sweet pepper. The Venlow Energy greenhouse with its double glass cladding and energy screen is a good example of such a highly insulated greenhouse. This report presents the results of a one year cultivation and serves as a bench mark for the state of the art in energy conserving production of Sweet Pepper in the Netherlands. It shows the greenhouse climate conditions required, and the possibilities to meet these requirements with a low energy consumption and options to realise this from sustainable sources. The application of sustainable energy sources was not tested in practice, but since the exact resources (heat and CO2) required from hour to hour were measured, it is easy to do the math on the amounts and capacities needed. The application of pure CO2 or CO2 from another sustainable source is essential when aiming at a fossil energy free horticulture. Without external CO2 the production will drop substantially, especially because an energy conserving greenhouse has typically a strongly reduced air exchange. But, for the same reason, the amount of CO2 needed to increase the CO2 concentration is quite limited, 25 kg/m² per year in this experiment. With a production of 32.5 kg class I of red Sweet Pepper per m², the experiment has shown that halving the energy consumption compared to the general practice did’nt reduced the production. Voor de realisatie van een energieneutrale glastuinbouw helpt het enorm wanneer kassen beter geïsoleerd zouden zijn. Dit geldt des te meer voor gewassen die warm geteeld worden, zoals de Paprika. De Venlow Energy kas met een dubbel glas kasdek en energiescherm is een voorbeeld van zo’n hoog-isolerende kas. Dit verslag geeft het resultaat van een jaarrond teelt en vormt een ijkpunt voor de huidige stand van de techniek in de energiezuinige teelt van Paprika. Het toont de klimaatvereisten voor de teelt, en de mogelijkheden om dit klimaat energiezuinig en klimaatneutraal in te vullen. Dit laatste punt, klimaatneutrale invulling is niet in praktische zin getoetst, maar omdat van uur tot uur precies bekend is hoeveel energie- en CO2 zijn ingezet is gemakkelijk te berekenen hoe deze resources op klimaatneutrale wijze ingevuld zouden kunnen worden. Het gebruik van zuivere CO2 of CO2 uit een andere externe bron is overigens essentieel voor een energieneutrale glastuinbouw. Zonder toevoer van CO2 daalt de productie zeer sterk, vooral omdat er in energiezuinige kassen weinig gelucht wordt. Omgekeerd betekent de beperkte luchtuitwisseling met buiten ook dat er geen grote hoeveelheden CO2 nodig zijn. Er is 25 kg CO2 per m² gebruikt. Met de productie van 32.5 kg klasse I aan rode Paprika per m² heeft het experiment laten zien dat de halvering van de warmtevraag ten opzichte van de praktijk niet ten koste is gegaan van productie en kwaliteit.

De glastuinbouwsector is een miljarden business en daardoor van grote economische waarde. Keerzijde is dat de sector veel fossiele energie gebruikt, waarbij grote hoeveelheden CO2 worden uitgestoten. Duurzaamheid komt daardoor steeds nadrukkelijker op de agenda van de tuinbouw te staan. Een belangrijke stap in het verlagen van de CO2 voetafdruk van belichte teeltsystemen kan de toepassing van led zijn in plaats van de huidige standaard SON-T belichting.

To save electricity and CO2 during strawberry production, more knowledge about the photosynthesis of greenhouse-grown strawberry plants is necessary. This was tackled by measuring light- and CO2-dependent photosynthesis responses and by conducting a literature study in which several parameters of leaf-level photosynthesis were compared. From measurements conducted between middle of March and middle of May 2016 it was concluded that the rate of photosynthesis and electron transport was comparable between young and old leaves, while stomatal conductance in young leaves was always higher. Light- and CO2- saturated photosynthesis rates were higher in older leaves. Furthermore, a decrease of photosynthesis rates was visible in April, which may have been caused by acclimation of leaf biochemistry to elevated CO2 concentrations in the greenhouse. Conclusions from the literature study were that light saturation was reached at ~1000 μmol m-2 s-1 and that CO2 saturation was reached at ~1100 μmol mol-1. Average photosynthesis rates at these conditions were 18 and 35 μmol m-2 s-1, respectively. The average quantum yield of photosynthesis was ~0.06 μmol CO2 μmol-1 PAR, which is comparable to other, fast growing greenhouse crops (e.g. cucumber, tomato, sweet pepper). Large knowledge gaps about the course of photosynthesis during complete growing seasons remain.

To save electricity and CO2 during strawberry production, more knowledge about the photosynthesis of greenhouse-grown strawberry plants is necessary. This was tackled by measuring light- and CO2-dependent photosynthesis responses and by conducting a literature study in which several parameters of leaf-level photosynthesis were compared. From measurements conducted between middle of March and middle of May 2016 it was concluded that the rate of photosynthesis and electron transport was comparable between young and old leaves, while stomatal conductance in young leaves was always higher. Light- and CO2- saturated photosynthesis rates were higher in older leaves. Furthermore, a decrease of photosynthesis rates was visible in April, which may have been caused by acclimation of leaf biochemistry to elevated CO2 concentrations in the greenhouse. Conclusions from the literature study were that light saturation was reached at ~1000 μmol m-2 s-1 and that CO2 saturation was reached at ~1100 μmol mol-1. Average photosynthesis rates at these conditions were 18 and 35 μmol m-2 s-1, respectively. The average quantum yield of photosynthesis was ~0.06 μmol CO2 μmol-1 PAR, which is comparable to other, fast growing greenhouse crops (e.g. cucumber, tomato, sweet pepper). Large knowledge gaps about the course of photosynthesis during complete growing seasons remain. Om op elektra en CO2 tijdens de teelt te besparen is meer kennis over de fotosynthese van aardbei onderglas noodzakelijk. In een consultancy onderzoek werd op twee manieren getracht meer basiskennis teverzamelen. Enerzijds door metingen van licht- en CO2-afhankelijke fotosyntheseresponses en anderzijds dooreen literatuurstudie en het vergelijken van parameters over de fotosynthese. Uit metingen in de periode halfmaart tot half mei 2016, bleek dat de fotosynthesesnelheid en elektronentransport-efficiëntie in oude bladerenvergelijkbaar was met jonge bladeren, terwijl de huidmondjesgeleidbaarheid in jonge bladeren altijd hoger was.De capaciteit voor fotosynthese bij verzadigd CO2 en licht was in oude bladeren hoger. Verder was er een dalingvan de fotosynthesesnelheid op het middelste meettijdstip (april), mogelijk veroorzaakt door aanpassing van hetgewas aan hogere CO2-gehaltes in het kas.Uit de literatuurstudie bleek dat lichtverzadiging bij ~1000 μmol m-2 s-1 en CO2-verzadiging bij ~1100 μmol mol-1optreedt en dat de gemiddelde fotosynthesesnelheid bij deze verzadigingspunten 18 en 35 μmol m-2 s-1 was.Verder was de gemiddelde maximale lichtbenuttingsefficiëntie (kwantumopbrengst) bij laag licht ~0.06 μmolCO2 per μmol PAR. Dit is vergelijkbaar met andere, snel groeiende kasgewassen (komkommer, tomaat, paprika).Bij aardbei blijven er nog grote hiaten in kennis over het verloop van de fotosynthese gedurende een heelteeltseizoen.

The supply of additional CO2 in a greenhouse will be restricted in the future. The concentration in outside air has risen above 400 ppm. This may open the possibility to blow this air through the canopy to increase growth. In this project, the vertical CO2 concentration was measured in a vertical plane within to the canopy under different combinations of window opening, the activation of vertical fans and with or without dosing of additional CO2. For a Freesia and a tomato crop the result was that without CO2 dosing it was possible to maintain a concentration of over 350 ppm in the canopy at 5-10 cm distance from the leaf surface when the ventilation windows were open. Since, this is below outside concentration, additional supply of outside air may be an advantage. When extra CO2 was supplied, a reduction in window opening and the use of a screen increased the concentration between the canopy. The vertical distribution of CO2 within the canopy was never a problem. It can be concluded that the crop resistance to take up CO2 for a tomato and freesia crop is small and with respect to the other CO2 resistances, the crop resistance can be neglected. A positive effect of the use of vertical fans or the use of high pressure misting in the tomato greenhouse was not found, due to the strategy to keep the ventilation windows wide open. The concentration at 5-10 cm distance from the leaf is not necessarily the same concentration around the stomata because of boundary layer resistance. The effect of the boundary layer resitance on CO2 uptake is described in the report of Plant Dynamics called “Effecten van grenslaagweerstand op de fotosynthese bij tomaat en Freesia”. Het verhogen van de CO2 concentratie in een kas wordt door allerlei oorzaken moeilijker en draagt ook niet bij aan de energie neutrale kas. Omdat de CO2 concentratie in de buitenlucht boven een waarde van 400 ppm is gekomen loont het wellicht om deze lucht door het gewas heen te blazen. De vraag is dan wel hoe deze lucht zich mengt binnen het bladpakket. Gaat dat vanzelf omdat CO2 zwaarder is dan lucht of moet er geblazen worden met een ventilator? In dit onderzoek is gemeten hoe de verticale verdeling van CO2 in een gewas wordt bij verschillende behandelingen zoals wel of niet doseren, ramen open of dicht en met verticale ventilatoren kaslucht door het gewas stuwen. Daarbij bleek dat zonder dosering van CO2 bij voldoende raamopening er bij freesia en tomaat ook onderin het gewas een concentratie van 350 ppm kon worden gehandhaafd. Omdat dit beneden de buitenwaarde is, zou toevoeren van extra buitenlucht met een ventilator zinvol kunnen zijn. Als er wel gedoseerd werd nam de concentratie in de kas toe wanneer de ramen of een scherm meer gesloten werden. De verticale verschillen in CO2 concentratie in het gewas waren erg klein, ook wanneer geen verticale ventilator werd gebruikt. Er kan dus geconcludeerd worden dat voor zowel een tomaten gewas als fresia gewas de gewasweerstand voor CO2 gering was en te verwaarlozen in ten opzichte van de overige weerstanden voor opname van CO2. De CO2 concentraties zijn gemeten op 5-10 cm afstand van het blad. Dat zegt op zich nog niets over de concentratie vlak bij het huidmondje omdat zich daar omheen een laagje stilstaande lucht kan bevinden waarin de CO2 onvoldoende snel getransporteerd kan worden en dus uitputting op kan treden. Aan deze zogenaamde grenslaagweerstand van de lucht dichter bij het blad wordt aandacht besteedt in een apart rapport van Plant Dynamics met de titel “Effecten van grenslaagweerstand op de fotosynthese bij tomaat en Freesia”.

The basic process for crop growth and production is photosynthesis. Measuring crop photosynthesis is therefore important to monitor the status of the crop and whether the greenhouse climate is set to the needs of the crop. In this project, two monitoring systems for crop photosynthesis were developed and tested. (1) The crop photosynthesis monitor is a soft sensor that can calculate the CO2 uptake of an entire crop. The basis for these calculations are the balance between CO2 supply and CO2 loss via ventilation and crop photosynthesis. By measuring the CO2 concentration and humidity inside and outside the greenhouse, the crop photosynthesis can be calculated. (2) The CropObserver is a fluorescence sensor that measures the light use efficiency of photosynthesis of a large crop area (3 x 3 m2). The crop receives light pulses from a laser in the top of the greenhouse, the sensor measures the fluorescence signal of the crop. Both sensors were tested in a tomato crop in 2014 with promising results. The sensors functioned without problems and delivered patterns of daily photosynthesis which matched the reference measurements reasonably well up to well.

Biomass combustion in combination with a cluster of greenhouses to provide heat, CO2 and electricity can provide a partly solution to the sustainability of the horticultural sector. A biomass gasification plant could also provide valuable biochar, the result of partial combustion of biocarbon. This was shown to have attractive characteristics to be used in high quality potting soil. Despite the high value of the biochar (contributing for 16% of the income from the plant), the economic feasibility of a biomass combustion plant depends heavily on governmental subsidies (SDE +). When the developed technology is used on a practical scale, a biomass plant of 8 MW thermal power and 1.4 MW of electrical power is a sound size. Such a plant fits well with a horticultural cluster of 15 hectares, consisting of 6 ha Tomato, 6 ha Pepper and 3 hectares of Chrysanthemum. The biomass plant produces over 91% of the heating and 95% of the CO2 requirement and 67% of the electricity counsumed. However during winter a lot of electricity will have to be bought, which is compensated with selling to the public grid in summer. The biomass combustion plant will mainly run on biomass is supplied from elsewhere. The biomass from the local cluster covers only 0.3% of the combusted amount. If all available biomass from Netherlands territory would be used to heat greenhouses about 20% of greenhouse industry could make use of system like described in this report. Biomassaverbranding in combinatie met een tuinbouwcluster is een reële mogelijkheid voor verduurzaming van de sector. Zo’n centrale kan behalve energie en CO2 ook waardevolle biochar opleveren. Bij verkoop levert dit een substantiële bijdrage aan de financiële haalbaarheid. Overigens is die voor een nog groter deel afhankelijk van de SDE+ subsidie. Wanneer de ontwikkelde technologie wordt ingezet op praktijkschaal dan zou een biomassacentrale met 8 MW thermisch vermogen en 1.4 MW elektrisch vermogen een goed hanteerbare grootte zijn. Deze zou een cluster van 15 ha kunnen bedienen (6 ha belichte Tomaat, 6 ha Paprika en 3 ha belichte Chrysant). De biomassacentrale levert dan 91% van de verwarming en 95% van de CO2-behoefte. De stroombehoefte wordt voor 67% door de centrale gedekt, maar die moet dan wel in de winter veel stroom bijkopen, die in de zomer wordt verdisconteerd met aan het net geleverde elektriciteit. De biomassacentrale zal vooral draaien op biomassa die van elders wordt aangevoerd. De biomassa uit het eigen cluster vult slechts 0.3% van de behoefte in. Als alle beschikbare biomassa in Nederland zou worden gebruikt voor de energievoorziening van de tuinbouw zou ongeveer 20% van het areaal met installaties zoals in dit rapport beschreven kunnen worden bediend.

Biomass combustion in combination with a cluster of greenhouses to provide heat, CO2 and electricity can provide a partly solution to the sustainability of the horticultural sector. A biomass gasification plant could also provide valuable biochar, the result of partial combustion of biocarbon. This was shown to have attractive characteristics to be used in high quality potting soil. Despite the high value of the biochar (contributing for 16% of the income from the plant), the economic feasibility of a biomass combustion plant depends heavily on governmental subsidies (SDE +). When the developed technology is used on a practical scale, a biomass plant of 8 MW thermal power and 1.4 MW of electrical power is a sound size. Such a plant fits well with a horticultural cluster of 15 hectares, consisting of 6 ha Tomato, 6 ha Pepper and 3 hectares of Chrysanthemum. The biomass plant produces over 91% of the heating and 95% of the CO2 requirement and 67% of the electricity counsumed. However during winter a lot of electricity will have to be bought, which is compensated with selling to the public grid in summer. The biomass combustion plant will mainly run on biomass is supplied from elsewhere. The biomass from the local cluster covers only 0.3% of the combusted amount. If all available biomass from Netherlands territory would be used to heat greenhouses about 20% of greenhouse industry could make use of system like described in this report.

The basic process for crop growth and production is photosynthesis. Measuring crop photosynthesis is therefore important to monitor the status of the crop and whether the greenhouse climate is set to the needs of the crop. In this project, two monitoring systems for crop photosynthesis were developed and tested. (1) The crop photosynthesis monitor is a soft sensor that can calculate the CO2 uptake of an entire crop. The basis for these calculations are the balance between CO2 supply and CO2 loss via ventilation and crop photosynthesis. By measuring the CO2 concentration and humidity inside and outside the greenhouse, the crop photosynthesis can be calculated. (2) The CropObserver is a fluorescence sensor that measures the light use efficiency of photosynthesis of a large crop area (3 x 3 m2). The crop receives light pulses from a laser in the top of the greenhouse, the sensor measures the fluorescence signal of the crop. Both sensors were tested in a tomato crop in 2014 with promising results. The sensors functioned without problems and delivered patterns of daily photosynthesis which matched the reference measurements reasonably well up to well. Het basisproces voor de groei en productie van een gewas is de fotosynthese. Het meten van de gewasfotosynthese is dus van belang om goed te monitoren hoe het gewas er voor staat en of het kasklimaat is ingesteld naar de behoefte van het gewas. In dit project zijn twee meetsystemen ontwikkeld en getest om de gewasfotosynthese te meten. (1) De gewasfotosynthesemonitor is een soft sensor die de CO2 opname van een hele kas met gewas kan berekenen. Dit doet deze monitor op basis van de balans tussen enerzijds CO2 dosering en anderzijds verlies van CO2 door ventilatie en gewasfotosynthese. Door de CO2 concentratie en de luchtvochtigheid binnen en buiten de kas te meten kan de gewasfotosynthese berekend worden. (2) De nieuwe fluorescentiesensor die ontwikkeld is, de CropObserver, meet de efficiëntie van de lichtbenutting als maat voor de fotosynthese van een groot oppervlakte gewas (3 x 3 m2). Het gewas wordt belicht met korte laserlichtpulsen bovenin de kas, de sensor meet het terugkomende fluorescentiesignaal. Beide nieuwe sensoren zijn begin 2014 getest in een tomatengewas. De eerste testen waren veelbelovend. De sensoren hebben zonder problemen gefunctioneerd en leverden een dagverloop van de fotosynthese op, dat redelijk tot goed overeen kwam met referentiemetingen.

Onderzocht is of mitigatie mogelijk terug te dringen is in de veenweidegebieden en of het door de vastlegging van koolstof in bossen te verhogen is. Daarnaast is bepaald wat de effecten zijn van het Nederlandse landgebruik in de toekomst (scenario's) op de broeikasemissies

De mondiale emissies van CO2 zijn de afgelopen jaren substantieel gestegen. Een afbuiging van deze trend lijkt noodzakelijk, wil de concentratie in de atmosfeer niet te hoog oplopen. De internationale gemeenschap probeert die te realiseren door stevige reductiedoelstellingen vast te stellen voor de komende tien tot dertig jaar. De inspanningen zijn gericht op terugdringen van emissies, compensatie van de uitstoot door afvang en opslag van CO2 en de omschakeling naar een duurzame energievoorziening.

Wat veroorzaakt nu meer CO2-emissie : tomaten uit Spanje of tomaten die hier zijn geteeld, weliswaar in verwarmde kassen maar met gebruik van wkk's? Het blijkt er maar net aan te liggen wat er wordt meegenomen in de berekening en welke aannames worden gemaakt

Ecosysteemdiensten krijgen in het beleid steeds meer aandacht. Éen van de redenen is dat binnen dit concept veel aandacht wordt gegeven aan de financiële waardering ervan. Ecologie en economie worden met elkaar verbonden, maar onomstreden is dat niet. Kan deze verbinding voor toepassing in het beleid geloofwaardig worden uitgewerkt en zijn daar niet grote risico's mee verbonden? Een verkenning

Ook voor de natuur zijn nu al veranderingen zichtbaar ten gevolge van klimaatverandering; een tijdige reactie is gewenst. Het natuurbeleid zal zich door de toenemende onvoorspelbaarheid mindewr moeten richten op het behoud van specifieke soorten en meer op het creëren van gunstige condities

De glastuinbouwsector is een miljarden business en daardoor van grote economische waarde. Keerzijde is dat de sector veel fossiele energie gebruikt, waarbij grote hoeveelheden CO2 worden uitgestoten. Duurzaamheid komt daardoor steeds nadrukkelijker op de agenda van de tuinbouw te staan. Een belangrijke stap in het verlagen van de CO2 voetafdruk van belichte teeltsystemen kan de toepassing van led zijn in plaats van de huidige standaard SON-T belichting.

Within a greenhouse equipped with diffuse glass, cooling from above the crop, LED interlighting, active ventilation with tubes below the gutters and three screens an experiment was conducted to produce good quality roses in an energy effi cient way. After two years research the roses cv Red Naomi! fulfi lled the desired quality marks. This was achieved with less energy for heating compared to a defi ned virtual reference compartment. Combined with heat harvested during cooling there was no need for additional heating energy. The crop management was a key factor in the way to quality. For control of mildew and Botrytis it was necessary to keep the air humidity below 85 %. This is hard to achieve in an energy saving cropping system. In een kas voorzien van diffuus glas, koeling middels OPAC’s, LED tussenbelichting, actieve ventilatie onder het gewas en drie schermen is in een onderzoek van 2 jaar gewerkt aan het telen van goede rozen op een energiezuinig wijze. Na twee jaar onderzoek met Red Naomi werden rozen geproduceerd die aan de gestelde kwaliteitscriteria voldeden. Daarbij werd minder warmte gebruikt dan een vooraf gedefi nieerde referentie, in combinatie met de warmte die middels de koeling werd geoogst was er geen extra warmte input nodig. De gewasverzorging was daarbij een belangrijke sleutel tot kwaliteit. Voor beheersing van meeldauw en Botrytis is het nodig de luchtvochtigheid beneden de 85 % te houden. Dit is bij een energiezuinig teeltwijze moeilijk te bereiken.

De totale CO2-emissie nam in 2014. Ook zit de totale CO2-emissie 1,1 Mton onder het niveau van 1990 (-16%). Indien wordt gecorrigeerd voor de warme buitentemperatuur in 2014 dan is de CO2-emissie in 2014 6,0 Mton en dit ligt ook onder het doel voor 2020. In geheel Nederland ligt de CO2-emissie 2% onder het niveau van 1990. De glastuinbouw loopt daarmee voor op de landelijke ontwikkeling

De totale CO2-emissie nam in 2014. Ook zit de totale CO2-emissie 1,1 Mton onder het niveau van 1990 (-16%). Indien wordt gecorrigeerd voor de warme buitentemperatuur in 2014 dan is de CO2-emissie in 2014 6,0 Mton en dit ligt ook onder het doel voor 2020. In geheel Nederland ligt de CO2-emissie 2% onder het niveau van 1990. De glastuinbouw loopt daarmee voor op de landelijke ontwikkeling

Within a greenhouse equipped with diffuse glass, cooling from above the crop, LED interlighting, active ventilation with tubes below the gutters and three screens an experiment was conducted to produce good quality roses in an energy effi cient way. After two years research the roses cv Red Naomi! fulfi lled the desired quality marks. This was achieved with less energy for heating compared to a defi ned virtual reference compartment. Combined with heat harvested during cooling there was no need for additional heating energy. The crop management was a key factor in the way to quality. For control of mildew and Botrytis it was necessary to keep the air humidity below 85 %. This is hard to achieve in an energy saving cropping system.

In de lelieteelt wordt langdurig belicht met een aanzienlijke intensiteit SON-T licht (6000-8000 lux ofwel ~78-104 μmol/m2s). Dit heeft een fors energieverbruik tot gevolg. Het doel van de belichting is (1) zwaardere takken, (2) remming van takstrekking (voorkomen slapheid), (3) verkorting van de teeltduur en (4) voorkomen van knopval en knopverdroging. CO2 dosering wordt niet toegepast in de lelieteelt. Eerder onderzoek van PPO heeft namelijk aangetoond dat CO2-dosering geen effect heeft op het takgewicht van Oriëntal-lelies en slechts een klein effect bij Longiflorums, Aziaten en LA-hybriden. Recent onderzoek door Plant Lighting en Plant Dynamics heeft echter aangetoond dat de fotosynthese van Oriëntals flink toeneemt bij aanvullend CO2. Dit is een schijnbare tegenstelling: Wel meer fotosynthese, maar niet meer takgewicht. Echter, mogelijk heeft lelie slechts een beperkte hoeveelheid assimilaten nodig voor een maximaal takgewicht en gaan extra aangemaakte assimilaten naar de bol. Als dat zo is, dan heeft CO2 dosering inderdaad geen zin bij voldoende belichting, maar wél bij lagere lichtniveaus. Daarom ligt aan dit onderzoek de volgende hoofdhypothese ten grondslag: Bij een suboptimale intensiteit belichting kan met CO2 dosering eenzelfde takgewicht gerealiseerd worden als bij een optimale lichtintensiteit zonder CO2 dosering.

Hoe je het ook wendt of keert, in de toekomst zal CO2 niet meer ruim voorhanden zijn. Het onderzoek richt zich daarom op projecten waarbij koolstofdioxide veel efficiënter wordt ingezet. Fundamentele kennis gecombineerd met resultaten van een reductieproef zijn bouwstenen om de efficiëntie van het fotosyntheseproces beter te leren begrijpen.

Anders dan in veel andere glastuinbouwgewassen is CO2-bemesting in de leliebroei niet gangbaar. Uit onderzoek blijkt echter dat CO2-toediening een forse energiebesparing op assimilatiebelichting kan geven in de vorm van een lagere belichtingsintensiteit en/of kortere belichtingsduur. Wellicht is een besparing van 30 procent haalbaar, stelde Sander Hogewoning op een gewasbijeenkomst lelie.

In de Nederlandse glastuinbouw vindt een energietransitie plaats. Deze transitie wordt ingegeven door het effect van het energiegebruik op het klimaat, de stijgende energieprijzen, de slinkende voorraden fossiele brandstof, de afnemende voorzieningszekerheid, het imago van de glastuinbouw en de duurzaamheidswensen van afnemers en consumenten in binnen- en buitenland. Tussen de glastuinbouwsector en de overheid zijn in diverse convenanten afspraken gemaakt over de CO2-emissie, de CO2-emissieruimte, de energie-efficiëntie en het aandeel duurzame energie. In 2013 kwam via de SER het Energieakkoord voor duurzame groei tot stand. Hierin is voor de glastuinbouw een inzet voor energiebesparing opgenomen. Het transitieprogramma 'Kas als Energiebron' (KaE) is het beleids- en uitvoeringsprogramma om de energiedoelen te realiseren. Dit transitieprogramma is een publiek-private samenwerking (PPS), waarin de glastuinbouw en de Nederlandse overheid invulling geven aan de ambitie om in 2020 in nieuwe kassen klimaatneutraal en economisch rendabel te telen. In juli 2014 zijn de doelen en ambities uit eerdere convenanten bijeengebracht in de Meerjarenafspraak Energietransitie Glastuinbouw. Hierin is de reductie van de CO2-emissie meer centraal komen te staan.

Het LEI voert jaarlijks de Energiemonitor Glastuinbouw uit waarin de stand van de indicatoren wordt vast gesteld. Bij deze monitor behoort een Protocol. In dit Protocol zijn de definities, de conceptuele methodiek, de gebruikte databronnen en de werkwijze vastgelegd. Dit betreft de periode 2000-2013 .

In het Energieakkoord is afgesproken dat meestook van biomassa in kolencentrales niet meer wordt dan 25 PetaJoule. Als onderdeel van de totale biomassa is zo’n 3,5 miljoen ton hout nodig. De mee te stoken biomassa zal aanvullend op de NTA8080-eisen moeten voldoen aan ‘duurzaamheidseisen voor koolstofschuld, indirecte landgebruikseffecten (ILUC) en duurzaam bosbeheer (FSC)’. In dit rapport wordt verkend, in hoeverre de duurzaamheidseisen genoemd in het Energieakkoord, risico’s op een carbon debt al uitsluiten en welke biomassa-stromen additioneel uitgesloten worden door een carbon debt eis. Ook zijn mogelijke procesrisico’s geïdentificeerd die discussie over carbon debt kan opleveren voor de verdere uitwerking van de afspraken uit het Energieakkoord.

Onderzoekers zijn zonder meer enthousiast over de resultaten van de belichtingsproef bij lelies. Zowel uit de eerste als de tweede trek blijkt namelijk duidelijk dat met behulp van extra CO2 minder kan worden belicht met behoud van takgewicht en kwaliteit. “Deze conclusie maakt duidelijk dat er een forse energiebesparing in de teelt mogelijk is”, zegt Sander Hogewoning van Plant Lighting.

In het Energieakkoord is afgesproken dat meestook van biomassa in kolencentrales niet meer wordt dan 25 PetaJoule. Als onderdeel van de totale biomassa is zo’n 3,5 miljoen ton hout nodig. De mee te stoken biomassa zal aanvullend op de NTA8080-eisen moeten voldoen aan ‘duurzaamheidseisen voor koolstofschuld, indirecte landgebruikseffecten (ILUC) en duurzaam bosbeheer (FSC)’. In dit rapport wordt verkend, in hoeverre de duurzaamheidseisen genoemd in het Energieakkoord, risico’s op een carbon debt al uitsluiten en welke biomassa-stromen additioneel uitgesloten worden door een carbon debt eis. Ook zijn mogelijke procesrisico’s geïdentificeerd die discussie over carbon debt kan opleveren voor de verdere uitwerking van de afspraken uit het Energieakkoord.

In de Nederlandse glastuinbouw vindt een energietransitie plaats. Deze transitie wordt ingegeven door het effect van het energiegebruik op het klimaat, de stijgende energieprijzen, de slinkende voorraden fossiele brandstof, de afnemende voorzieningszekerheid, het imago van de glastuinbouw en de duurzaamheidswensen van afnemers en consumenten in binnen- en buitenland. Tussen de glastuinbouwsector en de overheid zijn in diverse convenanten afspraken gemaakt over de CO2-emissie, de CO2-emissieruimte, de energie-efficiëntie en het aandeel duurzame energie. In 2013 kwam via de SER het Energieakkoord voor duurzame groei tot stand. Hierin is voor de glastuinbouw een inzet voor energiebesparing opgenomen. Het transitieprogramma 'Kas als Energiebron' (KaE) is het beleids- en uitvoeringsprogramma om de energiedoelen te realiseren. Dit transitieprogramma is een publiek-private samenwerking (PPS), waarin de glastuinbouw en de Nederlandse overheid invulling geven aan de ambitie om in 2020 in nieuwe kassen klimaatneutraal en economisch rendabel te telen. In juli 2014 zijn de doelen en ambities uit eerdere convenanten bijeengebracht in de Meerjarenafspraak Energietransitie Glastuinbouw. Hierin is de reductie van de CO2-emissie meer centraal komen te staan.

Een lijst van specificaties voor vloeibaar CO2 uit biogas moet voorkomen dat fytotoxische componenten vanuit het biogas meekomen met de CO2 stroom en een risico vormen voor de gewassen in glastuinbouw. Op basis van eerder uitgevoerde metingen in afgassen van vergistingsinstallaties is een lijst samengesteld van de in het gas voorkomende componenten en een beoordeling op fytotoxiciteit. Deze screening toont aan dat sommige componenten als potentieel fytotoxisch moeten worden aangemerkt. In aanvulling daarop zijn dimethylsulfide en benzeen in afzonderlijk begassingsexperimenten nader getest op fytotoxiciteit. De resultaten laten zien dat uitgaande van een geschatte gemiddelde concentratie in de kas op plantniveau, het niet aannemelijk is dat de concentraties in het biogas in de praktijk tot effecten aan planten zullen leiden. Met de lijst van mogelijke risicovolle componenten en een test van twee componenten is een aanzet gemaakt om te komen tot specifieke kwaliteitseisen voor vloeibaar CO2 voor toepassing in de glastuinbouw.

Wageningen UR Glastuinbouw heeft met financiering van Kas als Energiebron en Samenwerken aan Vaardigheden onderzoek gedaan naar efficienter gebruik van CO2. In een kasproef bij GreenQ/Improvement Centre is een CO2 doseerstrategie getest, waarbij iets meer CO2 wordt gegeven dan er op basis van de hoeveelheid licht wordt opgenomen. Dit zorgt ervoor dat de CO2 concentratie in de kas bij open luchtramen net iets boven de buitenwaarde uit komt. Met deze doseerstrategie is met 17 kg/m² CO2 een productie gerealiseerd van 62.5 kg/m² tomaat (cultivar Komeett). Het energie gebruik was 26 m3/m². Uit de literatuur blijkt dat de weerstand die CO2 ondervindt vanuit de omgeving tot in de chloroplast, bij huidmondjes die voldoende openstaan, voor 40% bepaald wordt door het transport van CO2 door de celwand en het celvocht en voor 60% door de diffusie weerstand van kaslucht naar de intercellulaire ruimte. Een dun blad met veel sponsparenchym is daarom gunstig voor de CO2 binding. Het aantal huidmondjes per cm2 blad is daarbij minder maatgevend. Sluiting van de huidmondjes remt de fotosynthese binnen een minuut omdat de CO2 in het blad snel wordt opgebruikt. Vergelijking van de bladstructuur op twee hoogtes in het gewas met planten van hetzelfde ras in een andere proef lieten geen verschillen zien, niet in hoogte en niet in behandeling. Wageningen UR Greenhouse Horticulture developed a CO2 supply strategy in which slightly more CO2 is given than is taken up based on the amount of light. A test at GreenQ Improvement Centreresulted in a CO2 concentration in the greenhouse with open windows slightly above the outside value. With this supply strategy, 17 kg/m² CO2 supply resulted in a production level of 62.5 kg/m² tomato (cultivar Komeett). The energy consumption is 26 m3/m². When the stomata are open, the resistance of CO2 on the way from the environment into the chloroplast is for 40% determined by the transport of CO2 through the cell wall and the cytosol and for 60% by the diffusion resistance of greenhouse air to the intercellular space . A thin leaf with lots of spongy parenchym is therefore beneficial for CO2 binding. The number of stomata per cm2 leaf is therefore less important. Closing of the stomata inhibits photosynthesis within a minute because the CO2 in the leaf is then depleted. Comparison of the leaf structure at two heights in the crop with plants of the same variety in another compartment did not show differences, neither in height nor in treatment. This project was financed by Kas als Energiebron and Samenwerken aan Vaardigheden.

Wageningen UR Glastuinbouw heeft met financiering van Kas als Energiebron en Samenwerken aan Vaardigheden onderzoek gedaan naar efficienter gebruik van CO2. In een kasproef bij GreenQ/Improvement Centre is een CO2 doseerstrategie getest, waarbij iets meer CO2 wordt gegeven dan er op basis van de hoeveelheid licht wordt opgenomen. Dit zorgt ervoor dat de CO2 concentratie in de kas bij open luchtramen net iets boven de buitenwaarde uit komt. Met deze doseerstrategie is met 17 kg/m² CO2 een productie gerealiseerd van 62.5 kg/m² tomaat (cultivar Komeett). Het energie gebruik was 26 m3/m². Uit de literatuur blijkt dat de weerstand die CO2 ondervindt vanuit de omgeving tot in de chloroplast, bij huidmondjes die voldoende openstaan, voor 40% bepaald wordt door het transport van CO2 door de celwand en het celvocht en voor 60% door de diffusie weerstand van kaslucht naar de intercellulaire ruimte. Een dun blad met veel sponsparenchym is daarom gunstig voor de CO2 binding. Het aantal huidmondjes per cm2 blad is daarbij minder maatgevend. Sluiting van de huidmondjes remt de fotosynthese binnen een minuut omdat de CO2 in het blad snel wordt opgebruikt. Vergelijking van de bladstructuur op twee hoogtes in het gewas met planten van hetzelfde ras in een andere proef lieten geen verschillen zien, niet in hoogte en niet in behandeling. Wageningen UR Greenhouse Horticulture developed a CO2 supply strategy in which slightly more CO2 is given than is taken up based on the amount of light. A test at GreenQ Improvement Centreresulted in a CO2 concentration in the greenhouse with open windows slightly above the outside value. With this supply strategy, 17 kg/m² CO2 supply resulted in a production level of 62.5 kg/m² tomato (cultivar Komeett). The energy consumption is 26 m3/m². When the stomata are open, the resistance of CO2 on the way from the environment into the chloroplast is for 40% determined by the transport of CO2 through the cell wall and the cytosol and for 60% by the diffusion resistance of greenhouse air to the intercellular space . A thin leaf with lots of spongy parenchym is therefore beneficial for CO2 binding. The number of stomata per cm2 leaf is therefore less important. Closing of the stomata inhibits photosynthesis within a minute because the CO2 in the leaf is then depleted. Comparison of the leaf structure at two heights in the crop with plants of the same variety in another compartment did not show differences, neither in height nor in treatment. This project was financed by Kas als Energiebron and Samenwerken aan Vaardigheden.

Het LEI voert jaarlijks de Energiemonitor Glastuinbouw uit waarin de stand van de indicatoren wordt vast gesteld. Bij deze monitor behoort een Protocol. In dit Protocol zijn de definities, de conceptuele methodiek, de gebruikte databronnen en de werkwijze vastgelegd. Dit betreft de periode 2000-2013 .

Een lijst van specificaties voor vloeibaar CO2 uit biogas moet voorkomen dat fytotoxische componenten vanuit het biogas meekomen met de CO2 stroom en een risico vormen voor de gewassen in glastuinbouw. Op basis van eerder uitgevoerde metingen in afgassen van vergistingsinstallaties is een lijst samengesteld van de in het gas voorkomende componenten en een beoordeling op fytotoxiciteit. Deze screening toont aan dat sommige componenten als potentieel fytotoxisch moeten worden aangemerkt. In aanvulling daarop zijn dimethylsulfide en benzeen in afzonderlijk begassingsexperimenten nader getest op fytotoxiciteit. De resultaten laten zien dat uitgaande van een geschatte gemiddelde concentratie in de kas op plantniveau, het niet aannemelijk is dat de concentraties in het biogas in de praktijk tot effecten aan planten zullen leiden. Met de lijst van mogelijke risicovolle componenten en een test van twee componenten is een aanzet gemaakt om te komen tot specifieke kwaliteitseisen voor vloeibaar CO2 voor toepassing in de glastuinbouw.

In de lelieteelt wordt langdurig belicht met een aanzienlijke intensiteit SON-T licht (6000-8000 lux ofwel ~78-104 μmol/m2s). Dit heeft een fors energieverbruik tot gevolg. Het doel van de belichting is (1) zwaardere takken, (2) remming van takstrekking (voorkomen slapheid), (3) verkorting van de teeltduur en (4) voorkomen van knopval en knopverdroging. CO2 dosering wordt niet toegepast in de lelieteelt. Eerder onderzoek van PPO heeft namelijk aangetoond dat CO2-dosering geen effect heeft op het takgewicht van Oriëntal-lelies en slechts een klein effect bij Longiflorums, Aziaten en LA-hybriden. Recent onderzoek door Plant Lighting en Plant Dynamics heeft echter aangetoond dat de fotosynthese van Oriëntals flink toeneemt bij aanvullend CO2. Dit is een schijnbare tegenstelling: Wel meer fotosynthese, maar niet meer takgewicht. Echter, mogelijk heeft lelie slechts een beperkte hoeveelheid assimilaten nodig voor een maximaal takgewicht en gaan extra aangemaakte assimilaten naar de bol. Als dat zo is, dan heeft CO2 dosering inderdaad geen zin bij voldoende belichting, maar wél bij lagere lichtniveaus. Daarom ligt aan dit onderzoek de volgende hoofdhypothese ten grondslag: Bij een suboptimale intensiteit belichting kan met CO2 dosering eenzelfde takgewicht gerealiseerd worden als bij een optimale lichtintensiteit zonder CO2 dosering.

Bij de bewaring van bloembollen leeft de vraag sterk hoe hoog de schadedrempel voor de CO2 is. Op veel bedrijven wordt de ventilatie gestuurd op basis van het gemeten CO2-gehalte. In veel gevallen niet nodig, zo bleek uit onderzoek van PPO onder een flink aantal voorjaarsbloeiers.

Vroeger was het vooral een curiositeit dat er planten bestaan die voornamelijk ’s nachts CO2 binden, de CAM-planten. Maar het is in de glastuinbouw geen uitzondering meer. Inmiddels hoort de best verkochte potplant – phalaenopsis – tot deze groep. Dus dan dringen zich vragen op als: wanneer gedragen de CAM-planten zich volgens het boekje en wanneer niet? En wanneer hebben CO2 doseren en belichten zin?

Door landbouwkundige drooglegging van veenweiden treedt krimp, inklinking en oxidatie van veenbodems op. Hierdoor daalt het maaiveld en komen broeikasgassen vrij. Door klimaatverandering zal dit proces toenemen. De opgave is om de bijdrage die het veenweidegebied levert aan het klimaatprobleem te verminderen, maar ook om dit gebied minder kwetsbaar te maken voor gevolgen van klimaatverandering zoals maaivelddaling, wateroverlast en verdroging. Elk jaar verliest Nederland 2000 ha aan veenbodems. Onderwaterdrains kunnen de bodemdaling en CO2 uitstoot halveren.