Search

Afgelopen jaar ontstond discussie over het bindend studieadvies (BSA). Vanwege de coronapandemie is besloten om het BSA voorlopig op te schorten. Dat schiep de condities voor een natuurlijk experiment. De resultaten zijn niet mis te verstaan. In het kort: - Studenten met een negatief BSA halen aanzienlijk lagere cijfers voor tweedejaarsvakken - De afschaffing van het BSA leidt bovendien tot een hoger risico op studievertraging door stapeling van niet-gehaalde vakken.

In deze studie voor de Koning Boudewijnstichting gebruiken we de nieuwe indicator voor kind-specifieke deprivatie, die in maart 2018 op het Europese niveau werd aanvaard als gemeenschappelijke indicator voor het sociale beleid. We vergelijken en analyseren kind-specifieke deprivatie in België (als geheel en in elk gewest) en de Europese buurlanden van België, en ontwikkelen aanbevelingen voor het beleid.

Dit hoofdstuk wil onderzoeken wat de rol van de Europese Unie inzake armoedebestrijding kan zijn, gegeven dat dit goed werkende nationale welvaartsstaten veronderstelt. Doorheen de jaren werd duidelijk dat de Europese Unie niet alleen moet inzetten op meer economische integratie, maar ook op meer sociaal beleid. Hoewel de Unie heel wat instrumenten in handen heeft op dit vlak, zijn er ook vele hindernissen die een sociaal beleid bemoeilijken. Groeiende ongelijkheden tussen en binnen de lidstaten, onder meer ten gevolge van de financieel-economische crisis, wijzen er op dat de rol van de Europese Unie op dit vlak versterkt moet worden. We pleiten in dit hoofdstuk dan ook voor een ‘Europese Sociale Unie’ die nationale welvaartsstaten ondersteunt op enkele cruciale domeinen.

In debatten over de toekomst van de verzorgingsstaat heet het steevast dat we speelbal zijn van globalisering en Europeanisering. Een nuchtere blik op België en Nederland spreekt dat pessimistische beeld sterk tegen. De lessen uit hun beider politiek biedt handelingsperspectief om samen op te trekken, voor broodnodig nieuw Europees sociaal beleid. Dit artikel vormt een bewerking van het tweede deel van de Pacificatielezing die ik in 2017 gehouden heb.

Op de Hogeschool Rotterdam neemt, zoals in het hele hoger beroepsonderwijs, het doen van praktijkgericht onderzoek een steeds belangrijker plaats in. De ambities zijn stevig: via praktijkgericht onderzoek een bijdrage leveren aan zowel de professionele ontwikkeling van het werkveld in Rotterdam als aan de verdere verbetering van de opleidingen. In het kader van deze ambitie is de pilot van het professionaliseringsprogramma ‘Research on the Job’ uitgevoerd. De intentie van dit programma is dat docenten zich professionaliseren op onderzoeksvaardigheden door het direct zelf uitvoeren van onderzoek in de beroepspraktijk. Onderzoekers van de Hogeschool van Amsterdam hebben dit programma geëvalueerd, met de focus op de ervaring van de deelnemende docenten. De resultaten van deze mixed-methods studie laten zien dat de motivatie van de docenten om deel te nemen aan het programma is om onderzoeksvaardigheden te ontwikkelen, maar ook om meer te weten over de praktijk van de opdrachtgever, en (tijdelijk) andere werkzaamheden te hebben. De docenten geven aan zich te hebben ontwikkeld als onderzoeker, beter zicht te hebben op het onderzoeksproces, en een groter belang te hechten aan het doen van onderzoek. Ze zien echter geen verandering in hun functioneren als docent.

De opvattingen van docenten over ‘goed onderzoek’ spelen een belangrijke rol bij de dagelijkse vormgeving van de hogeschool en universiteit. En wanneer docenten ook werken als onderzoekers, beïnvloeden ze ook in die context wat beschouwd wordt als ‘goed onderzoek’. Eerder onderzoek richtte zich óf op opvattingen van docenten over onderzoek, óf op criteria voor goed onderzoek. In een focusgroep- en interview studie exploreert deze studie de combinatie door de opvattingen over ‘goed onderzoek’ van docenten te onderzoeken. Het gaat hierbij om docenten uit hogescholen en docenten uit universiteiten. De resultaten laten zien dat de opvattingen van docenten in beide type instellingen te beschrijven zijn in zes thema’s over ‘goed onderzoek’. De verschillen tussen docenten in hogeschool en universiteit blijken beperkt. De gecombineerde opvattingen van beide groepen geven een meer volledig overzicht van hoe docenten in het Nederlandse hoger onderwijs redeneren over ‘goed onderzoek’. Dit totaalbeeld kan de basis vormen voor context-specifieke debatten over de implementatie van onderzoek in het curriculum, de toetsing van onderzoek in het onderwijs, en in vervolgstudies naar onderzoeksopvattingen van docenten.

In het hoger beroepsonderwijs is onderzoek van toenemend belang. Van docenten wordt verwacht dat zij toegerust zijn onderzoek over te brengen aan studenten. Docenten op hogescholen worden daarom gestimuleerd tot het volgen van een masteropleiding en verschillende hogescholen bieden professionaliseringsactiviteiten aan over onderzoek. Tot zover de wensen van de hogescholen. Maar wat willen de hogeschooldocenten eigenlijk zelf als het gaat om professionalisering op onderzoek? Middels interviews wordt in deze inventarisatie de wens van docenten (N=15) verkend om zich te professionaliseren in onderzoek. De resultaten laten zien dat zowel extrinsieke als intrinsieke motivatie bij de docenten een rol speelt. Voor docenten met een voornamelijk extrinsieke motivatie blijkt de visie van de hogeschool op onderzoek in het onderwijs erg belangrijk om tot deelname aan professionaliseringsactiviteiten over te gaan. De intrinsieke motivaties van de docenten zijn soms gericht op het willen versterken van de docentrol, soms op versterken van de onderzoekersrol. In alle gevallen lijkt tijd de belangrijkste randvoorwaarde om tot professionalisering te komen. De resultaten bieden een eerste richting voor zowel de vormgeving van professionalisering als vervolgonderzoek.

Volwassenen zonder werk, die niet arbeidsongeschikt zijn, vallen in België terug op de werkloosheid of de bijstand. De federale overheid financiert de werkloosheid, terwijl de financiering van de bijstand gedeeld wordt tussen lokale besturen en federale overheid. De verhouding tussen het aantal bijstandsgerechtigden en het aantal werklozen is in de voorbije decennia grondig gewijzigd. Tijdens de voorbije 15 jaar veranderde ook de architectuur van het beleid. In de periode 2002-2004 kwam activering sterker op de voorgrond. Enerzijds werd een strak federaal beleidskader betreffende het regionale activeringsbeleid voor werklozen vastgelegd. Anderzijds kwam activering ook op de agenda in de bijstand, met federaal gedefinieerde instrumenten maar in een relatief vaag omschreven federaal normatief kader dat de lokale besturen veel vrijheid liet. In 2015 hevelde de zesde staatshervorming de bevoegdheid over de arbeidsmarktbegeleiding voor rechthebbenden op (equivalent) leefloon over van de federale overheid naar de gewesten, terwijl de financiering ervan een gedeelde verantwoordelijkheid van het federale en lokale bestuursniveau bleef. Tegelijkertijd werd de activeringsbevoegdheid inzake werkloosheid, die voor een groot deel reeds bij de gewesten lag, helemaal overgeheveld naar de gewesten, terwijl de financiering van de werkloosheid wel volledig federaal bleef. De vraag is hoe de gewesten met deze nieuwe bevoegdheden zullen omgaan: zullen ze het activeringsbeleid van lokale besturen op een andere manier aansturen en/of ondersteunen dan vandaag het geval is? Deze vraag knoopt aan bij bekende uitdagingen van ‘gedecentraliseerd beleid’, die zich ook stellen in andere landen met een gelaagd bestuur. We onderzoeken daarom de dynamiek van de bevoegdheidsverdeling in enkele Europese landen

Sterke nationale welvaartsstaten en Europese eenmaking waren de mooiste poli-tieke projecten van de 20 ste eeuw: ze gaven hoop. Welvaartsstaten zouden mensen 'bevrijden van vrees en nood'. De Europese integratie moest een einde stellen aan een geschiedenis van bloedige oorlogen. Beide projecten lijken nu vast te lopen. De Europese Unie (EU) is geconfronteerd met vragen die existentieel zijn omdat ze gaan over het doel zelf van de samenwerking. Het doel van welvaartsstaten wordt niet in vraag gesteld, maar de indruk bestaat dat ze steeds minder in staat zijn hun algemeen aanvaarde doel – mensen beschermen – waar te maken. Ik zal het niet hebben over de aaneenschakeling van crisissen in de Unie. Ik zal het ook niet hebben over alle uitdagingen waar onze welvaartsstaten voor staan. Belangrijke vraagstukken blijven daarmee buiten het gezichtsveld van deze lezing. Ik zoom in op één specifie-ke kwestie: zou het kunnen dat de verdere ontwikkeling van het Europese project en het project van nationale welvaartsstaten – tot overmaat van ramp – strijdig zijn met elkaar? Zouden we te maken hebben met een tragisch dilemma, omdat hun doelstellingen (integratie en openheid door de Unie, bescherming en zekerheid door nationale welvaartsstaten) als doelstellingen niet langer verenigbaar zijn? Een school van academische onderzoekers is deze mening inderdaad toegedaan: vol-gens Fritz Scharpf kan de EU, zoals die opgevat is, onmogelijk een sociale markt-economie vormen; ze duwt de lidstaten systematisch in de richting van een liberaal model 2. De grondleggers van het Europese project dachten dat absoluut niet, wel in-tegendeel: de ondertekenaars van het Verdrag van Rome waren ervan overtuigd dat economische integratie zou bijdragen tot de ontwikkeling van rijke en inclusieve na-(1) Oratie bij de benoeming tot Universiteitshoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam, 1 juni 2016. Cantillon en Brian Burgoon voor hun punctueel commentaar en hulp, en de medewerkers van het Centre for European Policy Studies (CEPS) voor de stimulerende discussies over herver-zekeringen van nationale werkloosheidsuitkeringen bij de voorbereiding van de tekst. (2) Zie Scharpf (2009) voor een synthese van de opvatting die hij daarover ontwikkelde in een reeks van belang-rijke publicaties. Ik situeer deze opvatting in een breder geheel van analyses over de sociale impact van de EU in Vandenbroucke (2013).

E-consulten hebben een toegevoegde waarde, zo blijkt uit onderzoek bij een grote huisartsenpraktijk in Amsterdam. Patiënten weten wanneer en waarvoor ze het kunnen gebruiken en zijn tevreden over deze service.

Steeds meer medewerkers in het hbo beginnen een promotietraject. Vrijgesteld voor andere taken voor meestal twee dagen per week, proberen zij binnen vier jaar de doctorstitel te behalen. Dit explorerend onderzoek geeft een beeld van deze promovendi. Wie zijn ze? Tegen welke problemen lopen zij aan? Hoe is hun begeleiding geregeld? Maar vooral ook: zijn er verschillen binnen de groep promovendi of tussen de verschillende disciplines of instellingen waarin ze werkzaam zijn? Deze en andere vragen staan in deze bijdrage centraal.