Search

Binnen het mosselconvenant is afgesproken de bodemzaadvisserij in de Waddenzee stapsgewijs af te bouwen. Deze afbouw gebeurt in een tempo waarin alternatieve bronnen voor mosselzaad als uitgangsmateriaal voor de kweek kunnen worden ontwikkeld en een rendabele kweek mogelijk blijft. Mosselzaadinvangstallaties (MZIs) zijn daarvoor op dit moment het enige alternatief. Inmiddels zijn drie stappen gezet en is de vierde transitiestap in het najaar van 2022 geformaliseerd. Per stap is afgesproken dat het vangstverlies van mosselzaad gecompenseerd moet worden vanuit de invang met MZIs in de Waddenzee. Voor 2022 geldt hierbij de compensatie die gekoppeld is aan de derde stap en dient 14 miljoen kg (Mkg) mosselzaad vanuit MZIs voor de kweek in de Waddenzee beschikbaar te zijn. Voorliggend technisch rapport behandelt de resultaten van de oogst van mosselzaad in 2022 met de MZIs in de Oosterschelde, Voordelta en Waddenzee met als doel: • Inzicht te geven in de oogstresultaten in relatie tot de afspraken in het mosselconvenant. • Inzicht te geven in de geschiktheid van locaties voor MZIs en de daarbij gebruikte invangsystemen. In 2022 is in de Nederlandse wateren in totaal 21 Mkg (210 duizend mosselton) mosselzaad geoogst van de MZIs. Het merendeel hiervan, 16,9 Mkg, is ingevangen in de Waddenzee, waarvan 15,1 Mkg door transitiebedrijven en 1,8 Mkg door de voormalige experimenteerbedrijven. In de Oosterschelde is in 2022 2,9 miljoen kg en in de Voordelta 1,2 miljoen kg mosselzaad van de MZIs geoogst. Met de productie van 19,2 miljoen kg door transitiebedrijven, waarvan dus 15,1 miljoen kg in de Waddenzee is in 2022 ruim voorzien in de 14 miljoen kg die beschikbaar dient te zijn vanuit MZIs na de derde transitiestap. In 2022 is 74% procent van de vergunde MZI-kavels benut. In de Waddenzee ligt dat percentage (met 79% door de transitiebedrijven en 82% van het areaal van de voormalige experimenteerbedrijven) een stuk hoger dan in de Zeeuwse Delta (met 38% in 2022). De invangefficiëntie (oogst per meter substraat) was in de Waddenzee lager dan in voorgaande jaren, in de Zeeuwse Delta was de gemiddelde oogst per meter de hoogste sinds het begin van de metingen. De lagere invangefficiënte in Waddenzee wordt geweten aan een massale val van mosdiertjes op het substraat. Het hoge aandeel mosdiertjes op en tussen de mosselen heeft volgens de terugmeldingen ook geleid tot erg veel tarra in de oogst.

Binnen het mosselconvenant is afgesproken de bodemzaadvisserij in de Waddenzee stapsgewijs af te bouwen. Deze afbouw gebeurt in een tempo waarin alternatieve bronnen voor mosselzaad als uitgangsmateriaal voor de kweek kunnen worden ontwikkeld en een rendabele kweek mogelijk blijft. MZI’s zijn daarvoor op dit moment het belangrijkste alternatief. Inmiddels zijn drie stappen gezet. Per stap is afgesproken dat het vangstverlies van mosselzaad gecompenseerd moet worden vanuit de invang met MZI’s in de Waddenzee. Met de derde stap, die formeel is genomen in 2021 dient 14 miljoen kg mosselzaad vanuit MZI’s in de Waddenzee beschikbaar te zijn. Voorliggend technisch rapport behandelt de resultaten van de oogst van mosselzaad in 2021 met de zogenaamde MosselZaadinvangInstallaties (MZI’s) in de Oosterschelde, Voordelta en Waddenzee met als doel: - Inzicht te geven in de oogstresultaten in relatie tot de afspraken in het mosselconvenant. - Inzicht te geven in de geschiktheid van locaties voor MZI’s en de daarbij gebruikte invangsystemen.

Een van de uitgangspunten bij de mosselzaadvisserij is dat de omvang van het mosselbestand in de Waddenzee en daarmee het voedselaanbod voor vogels niet minder is dan in een situatie waar niet wordt gekweekt en gevist. Dat betekent, dat er in het najaar een zekere hoeveelheid mosselen op de kweekpercelen in de Waddenzee aanwezig dient te zijn om hieraan te kunnen voldoen. Om dit te kunnen borgen wordt na de voorjaarsvisserij met een bestandsopname een schatting gemaakt van het bestand op de kweekpercelen (de zogenaamde ‘starthoeveelheid’). Vervolgens wordt er tot de winter bijgehouden hoeveel mosselen afgevoerd worden en hoeveel mosselen erbij komen. In dit rapport worden de resultaten gerapporteerd van de bestandsopname die plaats vond na de voorjaarsvisserij van 2022. Voor deze bestandsopname is een regelmatig theoretisch gridveld, wat uit meerdere gridcellen bestaat over alle kweekpercelen in de Waddenzee gelegd. De bemonsteringsstations (hierna: stations) zijn op een a priori willekeurig gekozen locatie binnen een gridcel geplaatst. Er zijn in de periode van 30 juni tot en met 15 augustus 2022 660 stations bemonsterd. In de zomer van 2022 is het mosselbestand op de percelen in de Waddenzee geschat op 30,3 miljoen kg (303.000 mosselton, 1 mt = 100 kg) netto versgewicht. Van deze hoeveelheid bestaat 3,7 miljoen kg uit mosselzaad (broedval 2021). Van de overige 26,7 miljoen kg meerjarige mosselen bestaat 13,7 miljoen kg uit halfwas mosselen (schelplengte kleiner dan 45 mm) en 12,9 miljoen kg uit consumptie mosselen (schelplengte van minstens 45 mm). De totale bruto mosselbiomassa op de percelen komt daarmee uit op 41,6 miljoen kg (416.000 mt) versgewicht, waarvan 6,1 miljoen kg mosselzaad en 35,5 miljoen kg meerjarige mosselen, uitgaande van tarrapercentages van 40% en 25% voor respectievelijk mosselzaad en meerjarige mosselen.

Voorliggend technisch rapport behandelt de resultaten van de oogst van mosselzaad in 2020 met de zogenaamde MosselZaadinvangsInstalaties (MZI’s) in de Oosterschelde, Voordelta en Waddenzee met als doel: • Inzicht te geven in de oogstresultaten in relatie tot de afspraken in het mosselconvenant. • Inzicht te geven in de geschiktheid van locaties voor MZI’s en de daarbij gebruikte invangsystemen. Dit rapport is opgesteld in opdracht van de PO Mosselcultuur. In 2020 is in de Nederlandse wateren in totaal 22,5 miljoen kg (225 duizend mosselton) mosselzaad geoogst van de MZI’s. Het merendeel hiervan, 19,8 miljoen kg, is ingevangen in de Waddenzee, waarvan 18,8 miljoen kg door transitiebedrijven en 1,0 miljoen kg door de voormalige experimenteerbedrijven. In de Oosterschelde is in 2019 1,8 miljoen kg en in de Voordelta 0,8 miljoen kg mosselzaad van de MZIs geoogst. Binnen het mosselconvenant is afgesproken de bodemzaadvisserij in de Waddenzee stapsgewijs af te bouwen. Deze afbouw gebeurt in een tempo waarin alternatieve bronnen voor mosselzaad als uitgangsmateriaal voor de kweek kunnen worden ontwikkeld en een rendabele kweek mogelijk blijft. MZI’s zijn daarvoor op dit moment het belangrijkste alternatief. Inmiddels zijn twee stappen gezet. Per stap is afgesproken dat er per jaar een vangstverlies van 5,5 miljoen kg mosselzaad gecompenseerd moet worden vanuit de invang met MZI’s in de Waddenzee. Met de tweede stap, die is genomen in 2013 dient daarom 11 miljoen kg mosselzaad vanuit MZI’s in de Waddenzee beschikbaar te zijn. Met daaraan toegevoegd de nog te formaliseren derde sluitingsstap (waarvoor een vangstverlies van 3 miljoen kg gecompenseerd moet worden) in de transitie dient 14 Miljoen kg MZI-zaad in de Waddenzee beschikbaar te zijn. Met de productie van 21,5 miljoen kg door transitiebedrijven, waarvan 18,8 miljoen kg in de Waddenzee is in 2020 hierin ruimschoots voorzien. In 2020 zijn vierenzeventig procent van de vergunde MZI-kavels benut In de Waddenzee ligt dat percentage (88% door de transitiebedrijven in 2020 en 63% van het areaal van de voormalige experimenteerbedrijven) een stuk hoger dan in de Zeeuwse Delta (36% in 2020). De invangefficiëntie was ten opzichte van andere jaren hoger dan gemiddeld voor touw-substraat in Voordelta en Waddenzee, waarbij vooral goede resultaten gehaald zijn in het Gat van Stompe. De invangefficiëntie met net-substraat was in vergelijking met andere jaren lager dan gemiddeld.

Een van de uitgangspunten bij de mosselzaadvisserij is dat de omvang van het mosselbestand in de Waddenzee en daarmee het voedselaanbod voor vogels niet minder is dan in een situatie waar niet wordt gekweekt en gevist. Dat betekent, dat er in het najaar een zekere hoeveelheid mosselen op de kweekpercelen in de Waddenzee aanwezig dient te zijn om hieraan te kunnen voldoen. Om dit te kunnen borgen wordt na de voorjaarsvisserij met een bestandsopname een schatting gemaakt van het bestand op de kweekpercelen (de zogenaamde ‘starthoeveelheid’) . Vervolgens wordt er bijgehouden hoeveel mosselen afgevoerd worden en hoeveel mosselen erbij komen. In dit rapport worden de resultaten gerapporteerd van de bestandsopname die plaats vond na de voorjaarsvisserij van 2021. Voor de bestandsopname is een regelmatig theoretisch gridveld, wat uit meerdere gridcellen bestaat, over alle kweekpercelen in de Waddenzee gelegd. De bemonsteringsstations (hierna: stations) zijn op een a priori willekeurig gekozen locatie binnen een gridcel geplaatst. Er zijn in de periode van 5 juli tot en met 12 augustus 2021 676 stations bemonsterd. In de zomer van 2021 is het mosselbestand op de percelen in de Waddenzee daarbij geschat op 49,3 miljoen kg (493.000 mosselton, 1 mt = 100 kg) netto versgewicht. Van deze hoeveelheid bestaat 9,3 miljoen kg uit mosselzaad (broedval 2020). Van de overige 40,0 miljoen kg meerjarige mosselen bestaat 22,7 miljoen kg uit halfwas mosselen (schelplengte kleiner dan 45 mm) en 17,4 miljoen kg uit consumptie mosselen (schelplengte van minstens 45 mm). De totale bruto mosselbiomassa op de percelen komt dan uit op 68,9 miljoen kg (689.000 mt) versgewicht, waarvan 15,5 miljoen kg mosselzaad en 53,3 miljoen kg meerjarige mosselen, uitgaande van tarrapercentages van 40% en 25% voor respectievelijk mosselzaad en meerjarige mosselen.

Een van de uitgangspunten bij de mosselzaadvisserij is dat de omvang van het mosselbestand in de Waddenzee en daarmee het voedselaanbod voor vogels niet minder is dan in een situatie waar niet wordt gekweekt en gevist. Dat betekent dat in het najaar een zekere hoeveelheid mosselen op de kweekpercelen in de Waddenzee aanwezig dient te zijn. In 2020 (peildatum 1 december) is deze hoeveelheid vastgesteld op 16,4 miljoen kg netto versgewicht. Na de voorjaarsvisserij wordt met een bestandsopname een schatting gemaakt van het bestand op de kweekpercelen (de zogenaamde ‘starthoeveelheid’) en wordt vervolgens bijgehouden hoeveel mosselen afgevoerd worden en hoeveel mosselen erbij komen. Een tweede bestandsopname is bedoeld om te kunnen valideren of de eerder genoemde hoeveelheid mosselen aan het begin van de winter inderdaad op de percelen aanwezig is. Voorliggende rapportage betreft de bestandsopname van mosselen op percelen in de Waddenzee in januari 2021, om te valideren of het bestand van 16,4 miljoen kg op 1 december 2020 op de percelen aanwezig was. Hiertoe zijn in de Waddenzee alle kweekpercelen of delen van kweekpercelen waar mosselen verwacht worden in januari bemonsterd. Het totale bestand op de percelen in januari 2021 is hiermee geschat op 34,1 miljoen kg versgewicht. Op basis van deze schatting wordt geconcludeerd dat de benodigde minimale hoeveelheid mosselen op 1 december 2020 ruimschoots op de percelen aanwezig was.

In het Regiocentrum Yerseke van Wageningen Marine Research werken onderzoekers en de schelpdierenvisserijsector actief samen aan kennis en innovaties voor duurzaam gebruik van de Delta, kustwateren en de zee: kennis van en voor de regio Zeeland. Hierover is een convenant gesloten tussen wetenschap, bedrijfsleven, en publieke organisaties. Het werk beslaat een scala aan onderwerpen, zoals het verbeteren van het kweekrendement van mosselen, off-bottom kweek van oesters, schelpdiersurveys, onderzoek naar biotoxines, en effecten van zandsuppleties op natuurwaarden en (schelpdier)visserij. Deze column zet regelmatig een activiteit in de schijnwerpers. Deze keer het onderzoek naar kweekrendement van mosselen.

In het Regiocentrum Yerseke van Wageningen Marine Research werken onderzoekers en de schelpdierenvisserijsector actief samen aan kennis en innovaties voor duurzaam gebruik van de Delta, kustwateren en de zee: kennis van en voor de regio Zeeland. Hierover is een convenant gesloten tussen wetenschap, bedrijfsleven, en publieke organisaties. Het werk beslaat een scala aan onderwerpen, zoals het verbeteren van het kweekrendement van mosselen, off-bottom kweek van oesters, schelpdiersurveys, onderzoek naar biotoxines, en effecten van zandsuppleties op natuurwaarden en (schelpdier)visserij. Deze column zet regelmatig een activiteit in de schijnwerpers. Deze keer het onderzoek naar kweekrendement van mosselen.

Voorliggend technisch rapport behandelt de resultaten van de oogst van mosselzaad in 2019 met de zogenaamde MosselZaadinvangsInstalaties (MZI’s) in de Oosterschelde, Voordelta en Waddenzee met als doel: • Inzicht te geven in de oogstresultaten in relatie tot de afspraken in het mosselconvenant. • Inzicht te geven in de geschiktheid van locaties voor MZI’s en de daarbij gebruikte invangsystemen. Dit rapport is opgesteld in opdracht van de PO Mosselcultuur. In 2019 is in de Nederlandse wateren in totaal 19,2 miljoen kg (192 duizend mosselton) mosselzaad geoogst van de MZI’s. Het merendeel hiervan, 16,5 miljoen kg, is ingevangen in de Waddenzee, waarvan 15,03 miljoen kg door transitiebedrijven en 1,43 miljoen kg door de voormalige experimenteerbedrijven. In de Oosterschelde is in 2019 2,0 miljoen kg en in de Voordelta 0,7 miljoen kg mosselzaad geoogst. Binnen het mosselconvenant is afgesproken de bodemzaadvisserij stapsgewijs af te bouwen. Deze afbouw gebeurt in een tempo waarin alternatieve bronnen voor mosselzaad als uitgangsmateriaal voor de kweek kunnen worden ontwikkeld en een rendabele kweek mogelijk blijft. MZI’s zijn daarvoor nu het belangrijkste alternatief. Inmiddels zijn twee stappen gezet. Per stap is afgesproken dat er per jaar een vangstverlies van 5,5 miljoen kg mosselzaad gecompenseerd moet worden. Met de tweede stap dient daarom 11 miljoen kg mosselzaad vanuit MZI’s in de Waddenzee beschikbaar te zijn. Met daaraan toegevoegd de nog te formaliseren derde sluitingsstap in de transitie dient 14,0 Miljoen kg MZI-zaad in de Waddenzee beschikbaar te zijn. Met de productie van 15,0 miljoen kg mosselzaad door transitiebedrijven in 2019 is hierin voorzien. De hoeveelheid ingehangen MZI-substraat was ongeveer gelijk met 2018, maar de oogst was in kwantitatieve zin 7,5% lager dan in 2018. De gegevens laten zien dat in 2019 in de Waddenzee minder mosselbiomassa per meter touw-substraat geoogst is dan in 2018 (respectievelijk 2,9 kg/m vs. 3,8 kg/m), terwijl de oogst per vierkante meter net-substraat in 2019 juist beter was dan in 2018 (respectievelijk 42,8 kg/m2 vs. 31,6 kg/m2). Onderliggende gegevens laten zien dat vooral het relatief slechte resultaat op locatie Zuidmeep debet is aan het verschil tussen 2019 en 2018.

Een van de uitgangspunten bij de mosselzaadvisserij is dat de omvang van het mosselbestand in de Waddenzee en daarmee het voedselaanbod voor vogels niet minder is dan in een situatie waar niet wordt gekweekt en gevist. Dat betekent dat in het najaar een zekere hoeveelheid mosselen op de kweekpercelen in de Waddenzee aanwezig dient te zijn. In 2019 (peildatum 1 december) is deze hoeveelheid vastgesteld op 31,8 miljoen kg netto versgewicht. Na de voorjaarsvisserij wordt met een bestandsopname een schatting gemaakt van het bestand op de kweekpercelen (de zogenaamde ‘starthoeveelheid’) en wordt vervolgens bijgehouden hoeveel mosselen afgevoerd worden en hoeveel mosselen erbij komen. Een tweede bestandsopname is bedoeld om te kunnen valideren of de eerder genoemde hoeveelheid mosselen aan het begin van de winter inderdaad op de percelen aanwezig is. Voorliggende rapportage betreft de bestandsopname van mosselen op percelen in de Waddenzee in december 2019, om te valideren of het bestand van 31,8 miljoen kg op 1 december 2019 op de percelen aanwezig was. Hiertoe zijn in de Waddenzee alle kweekpercelen of delen van kweekpercelen waar mosselen verwacht worden eind november en begin december 2019 bemonsterd. Het totale bestand op de percelen in december 2019 is hiermee geschat op 89,7 miljoen kg versgewicht. Op basis van deze schatting kan geconcludeerd worden dat de benodigde minimale hoeveelheid mosselen op 1 december 2019 ruimschoots op de percelen aanwezig was.

Het werk van docenten is complex, cognitief veeleisend en vraagt vakkundig klassenmanagement (Wolff, Van den Bogert, Jarodzka, & Boshuizen, 2015). Om adequaat te kunnen reageren moeten docenten relevante aanwijzingen in de klas herkennen en moeten ze voldoende kennis hebben, waardoor ze snel over relevante strategieën kunnen beschikken (Berliner, 2001; Feldon, 2007). Onderzoek heeft wel geleid tot theoretische kennis over de ontwikkeling van benodigde docentexpertise, maar er is te weinig praktische kennis over hoe docenten die expertise opbouwen. (Wolff, Jarodzka, Van den Bogert, & Boshuizen, 2016). Voor meer praktische kennis over docentexpertise is inmiddels onderzoek gedaan naar visuele expertise van docenten (Van den Bogert, Van Bruggen, Kostons, & Jochems, 2014; Wolff et al., 2015; Wolff et al., 2016). Het doel van dit onderzoek is kennis te vergaren over auditieve expertise van docenten en richting te geven aan vervolgonderzoek. De vraag die centraal staat is: ‘hoe hangt ervaring van docenten samen met de auditieve verwerking van gebeurtenissen in het klaslokaal?’ Dit kwalitatieve onderzoek bestaat uit semigestructureerde individuele interviews en focusgroep-interviews. 24 novices (9 vrouwen; 15 mannen; Mage = 28,7; SD = 8,3) zijn individueel geïnterviewd. Zij zijn deels geselecteerd door docentcoaches op een scholengemeenschap in Noord-Holland en deels benaderd via connecties van de schoolleiding van deze scholengemeenschap en de onderzoeker. 24 experts (18 vrouwen; 6 mannen; Mage = 50,9; SD = 8,7) zijn geïnterviewd in 6 individuele en 3 focusgroep-interviews. Zij zijn geselecteerd volgens een selecte, doelgerichte steekproef, gebaseerd op de beoordeling van de schoolleiding. De interviews zijn getranscribeerd en vervolgens geanalyseerd volgens de systematische variant van het grounded theory design. De analyse bestond uit drie fasen: open codering, axiale codering en selectieve codering. Bij de codering is gebruik gemaakt van ‘in-vivo’ codes en woorden uit het dagelijks taalgebruik. Om de interbeoordelaarsbetrouwbaarheid te vergroten is onderzoekerstriangulatie toegepast.Uit de interviews komen diverse verschillen tussen novices en experts naar voren. Experts brengen meer nuance aan, bijvoorbeeld dat de ene stilte verschilt van de andere stilte, terwijl novices gefocust zijn op de stilte zelf. Daarnaast benoemen vrijwel alle experts bij interventies het belang van de werksfeer, terwijl slechts een kwart van de novices dit doet. Novices vinden het lastig het juiste moment voor een interventie te bepalen. Experts zeggen dat dit intuïtief gaat en dat zij een dynamiek in geluid herkennen op basis waarvan zij beoordelen of ze moeten ingrijpen. Tot slot lijkt geluid bij novices meer emoties op te roepen, maar benoemen experts wel dat geluid enorm maatgevend is voor de werksfeer en veiligheid. Naar analogie met bevindingen uit eerdere onderzoeken (o.a. Wolff et al., 2015; Wolff et al., 2016) kan geconcludeerd worden dat experts bij de auditieve verwerking van gebeurtenissen in het klaslokaal lijken te beschikken over een sterkere kennisbasis dan novices. Hierdoor kunnen zij sneller bepalen welke informatie relevant is, waarbij zij zich focussen op het leerproces van de leerlingen.

Voorliggende Passende Beoordeling (PB) heeft betrekking op mosselzaadvisserij in de Deltawateren voor de periode (2019-2022) en bestrijkt de Natura 2000 gebieden Oosterschelde (118), Westerschelde (122), Vlakte van de Raan (163) en Voordelta (113). Mosselzaadvisserij in deze gebieden vindt, zeker in vergelijk met de Waddenzee, maar sporadisch plaats. In verband met het vaak weer snel verdwijnen van de ontstane mosselzaadbanken als gevolg van predatie en/of stormen heeft Producenten Organisatie van de Nederlandse Mosselcultuur er belang bij om bij bevisbare bestanden mosselzaad in de Deltawateren zo spoedig mogelijk met de visserij te kunnen starten. Om reden daarvan vraagt de PO een vergunning aan in de vorm van een meerjarige raamvergunning op grond waarvan bij een eventuele visserij snel kan worden gestart met vissen. De vergunning wordt aangevraagd voor de periode 2018-2022. Omdat negatieve effecten op voorhand niet uitgesloten kunnen worden, dient voor een vergunningaanvraag een Passende Beoordeling (PB) te worden opgesteld. In voorliggend document wordt hierin voorzien. Onderwerp van de PB is a) de vraag wat effecten (kunnen) zijn van de activiteit op de natuurlijke kenmerken van het gebied zoals deze verwoord zijn in de aanwijzingsbesluiten voor deze gebieden en de daarin geformuleerdeinstandhoudingsdoelstellingen en b) in hoeverre deze effecten als een aantasting van de wezenlijke kenmerken en waarden van het gebied kunnen worden gezien. Het is bij voorbaat niet te voorspellen wanneer, waar en op welke schaal er in de Deltawateren mosselzaadbanken gevonden zullen worden die voor een eventuele visserij in aanmerking komen. Hierop wordt geanticipeerd door het formuleren van algemene voorwaarden waaraan de mosselzaadvisserij moet voldoen, om te garanderen dat deze niet leidt tot aantasting van de wezenlijke kenmerken en waarden van de betreffende N2000 gebieden. In het eerste deel van de PB worden mogelijke effecten van mosselzaadvisserij op de relevante natuurwaarden geidentificeerd, waarna voor deze effecten is geanalyseerd of dit het realiseren van de instandhoudingsdoelstellingen in de weg zou kunnen staan. Uit de analyse wordt geconcludeerd dat met inachtneming van de eveneens in deze PB geformuleerde algemene voorwaarden waaraan de visserij moet voldoen ten aanzien van de relevante habitats, habitatsoorten en vogelsoorten, als significant te beoordelen negatieve effecten als gevolg van de voorgenomen activiteit redelijkerwijs zijn uit te sluiten. Dit geldt zowel voor de Natura 2000-instandhoudingdoelen van habitattypen en soorten als voor aan de orde zijnde verbeteropgaven.

Een van de uitgangspunten bij de mosselzaadvisserij is dat de omvang van het mosselbestand in de Waddenzee, en daarmee het voedselaanbod voor vogels, niet minder is dan in een situatie dat er niet wordt gekweekt en gevist. Dat betekent dat in het najaar een zekere hoeveelheid mosselen op de kweekpercelen in de Waddenzee aanwezig dient te zijn. In de periode na de voorjaarsvisserij wordt met een bestandsopname een schatting gemaakt van het bestand op de kweekpercelen (de zogenaamde ‘starthoeveelheid’) en wordt vervolgens bijgehouden hoeveel mosselen afgevoerd worden en hoeveel mosselen erbij komen. Een tweede bestandsopname is bedoeld om te kunnen valideren of de eerder genoemde hoeveelheid mosselen aan het begin van de winter inderdaad op de percelen aanwezig is. In 2020 heeft geen voorjaarsvisserij plaatsgevonden, vanwege een te laag wild bestand aan zaadmosselen. De bestandsopname is wel uitgevoerd en heeft in dezelfde periode plaats gevonden als in voorgaande jaren. In voorliggende rapportage worden de uitkomsten gerapporteerd. Bij het onderzoek zijn alle kweekpercelen in de Waddenzee waar mosselen verwacht worden in juni 2020 bemonsterd. Het totale bestand op de percelen in juni 2020 is geschat op 43,5 miljoen kg netto en 62,1 miljoen kg bruto levend versgewicht.Het totale bestand is hiermee aanzienlijk lager dan in het najaar van 2019 (89,7 Mkg netto) en ook lager dan gemiddeld in het voorjaar (sedert het begin van de metingen in 2013, 76.5 Mkg netto). Het wegstormen van mosselen in de afgelopen winter en vroege voorjaar en het uitblijven van een voorjaarsvisserij, zijn daarvan waarschijnlijk de dominante oorzaak.

Een van de uitgangspunten bij de mosselzaadvisserij is dat de omvang van het mosselbestand in de Waddenzee en daarmee het voedselaanbod voor vogels niet minder is dan in een situatie dat er niet wordt gekweekt en gevist. Dat betekent dat in het najaar een zekere hoeveelheid mosselen op de kweekpercelen in de Waddenzee aanwezig dient te zijn. Na de voorjaarsvisserij wordt met een bestandsopname een schatting gemaakt van het bestand op de kweekpercelen (de zogenaamde ‘starthoeveelheid’) en wordt vervolgens bijgehouden hoeveel mosselen afgevoerd worden en hoeveel mosselen erbij komen. Een tweede bestandsopname is bedoeld om te kunnen valideren of de eerder genoemde hoeveelheid mosselen aan het begin van de winter inderdaad op de percelen aanwezig is. In voorliggende rapportage wordt de bestandsopname op de percelen na de voorjaarszaadvisserij van 2019 gerapporteerd. Hiertoe zijn alle kweekpercelen in de Waddenzee waar mosselen verwacht worden in juni-juli 2019 bemonsterd. Het totale bestand op de percelen na de voorjaarsvisserij 2019 is geschat op 94,1 miljoen kg netto en 144,8 miljoen kg bruto. Het totale bestand is hiermee hoger dan gemiddeld in het voorjaar (sinds het begin van de metingen in 2013).

Een van de uitgangspunten bij de mosselzaadvisserij is dat de omvang van het mosselbestand in de Waddenzee en daarmee het voedselaanbod voor vogels niet minder is dan in een situatie dat niet wordt gekweekt en gevist. Dat betekent dat in het najaar een zekere hoeveelheid mosselen op de kweekpercelen in de Waddenzee aanwezig dient te zijn. Na de voorjaarsvisserij wordt met een bestandsopname een schatting gemaakt van het bestand op de kweekpercelen (de zogenaamde ‘starthoeveelheid’) en wordt vervolgens bijgehouden hoeveel mosselen afgevoerd worden en hoeveel mosselen erbij komen. Een tweede bestandsopname is bedoeld om te kunnen valideren of de eerder genoemde hoeveelheid mosselen aan het begin van de winter inderdaad op de percelen aanwezig is. In voorliggende rapportage wordt de bestandsopname op de percelen na de voorjaarszaadvisserij van 2018 gerapporteerd. Hiertoe zijn alle kweekpercelen in de Waddenzee waar mosselen verwacht worden in juni 2018 bemonsterd. Het totale bestand op de percelen eind juni is geschat op 71,0 miljoen kg, netto en 103,0 miljoen kg bruto. Het totale bestand is vooral door het uitblijven van een visbaar zaadbestand in 2017 minder groot dan in de laatste twee jaren (2016-2017) maar wel hoger dan in de periode daarvoor (2013-2015). Er zijn in juni 2018 relatief weinig zeesterren en krabben aangetroffen op de percelen.

Een van de uitgangspunten bij de mosselzaadvisserij is dat de omvang van het mosselbestand in de Waddenzee en daarmee het voedselaanbod voor vogels niet minder is dan in een situatie dat niet wordt gekweekt en gevist. Dat betekent dat in het najaar een zekere hoeveelheid mosselen op de kweekpercelen in de Waddenzee aanwezig dient te zijn. Voor 2017 is deze hoeveelheid vastgesteld op 48 miljoen (peildatum 1 december). Na de voorjaarsvisserij wordt met een bestandsopname een schatting gemaakt van het bestand op de kweekpercelen (de zogenaamde ‘starthoeveelheid’) en wordt vervolgens bijgehouden hoeveel mosselen afgevoerd worden en hoeveel mosselen erbij komen. Een tweede bestandsopname is bedoeld om te kunnen valideren of de eerder genoemde hoeveelheid mosselen aan het begin van de winter inderdaad op de percelen aanwezig was. In voorliggende rapportage wordt de bestandsopname op de percelen in de winter van 2017/2018 gerapporteerd. Hiertoe zijn alle kweekpercelen in de Waddenzee waar mosselen verwacht worden in de winter van 2017/2018 bemonsterd. Het totale bestand op de percelen in eind januari-begin februari is geschat op 50,4 miljoen kg. Op basis van deze schatting kan geconcludeerd worden dat de benodigde minimale hoeveelheid mosselen op 1 december 2017 op de percelen aanwezig was.

Treatment of incontinence in school-aged children with neurodevelopmental dirsorder (NDD), including autism spectrum disorder (ASD, is often negatively affected due to communicational and behavioral problems. This pilot evaluates the effect of transdisciplinary treatment of 26 children with NDD, including ASD. The group was characterized by a hight prevalence of comorbid medical and psychosocial stressors and 92% did not benefit from earlier treatment(s). The Goals Attainment Scale was used to evaluate progress. After 12 months of transdisciplinary training all children showed improvement and in half of the cases incontinence was solved. We conclude that even in cases considered to be untreatable, treatment of incontnence is often possible. However, adpatation of standard procedures is necessary in order to deal with the child's communicational, behavioral and other comorbid problems.

Capecitabine is an orally-administered chemotherapeutic agent used in the treatment of colorectal, gastric and breast carcinoma. Capecitabine has relatively mild side effects. Less known are its potential severe cardiotoxic effects.We report a case of a 61-year-old man recently diagnosed with rectal cancer. Six days after starting with capecitabine, he developed a cardiac arrest due to ventricular fibrillation (VF). Extensive additional diagnostics did not explain the cardiac arrest nor VF. Given the observed time relation between initiation of capecitabine administration and the occurrence of VF, combined with the absence of other causes for VF, we suspect that VF is a likely consequence of capecitabine-induced coronary vasospasm.Capecitabine-induced VF is a rare occurrence. With the increasing use of capecitabine for the treatment of various cancers, health professionals should be aware of these potential cardiotoxic side effects.

Een van de meest gebruikte methoden wereldwijd om de Japanse Oester (Magallana gigas) te kweken is in zakken op tafels. In Nederland wordt deze methode pas sinds enkele jaren toegepast. Een van de problemen waarmee kwekers geconfronteerd worden is aangroei op de zakken van met name macro-algen en zeepokken. Kwekers gebruiken verschillende methodes om deze aangroei tegen te gaan. Het is echter is nog onbekend wat het effect is van deze bestrijdingsmethoden op de reductie in aangroei en op de conditie en overleving van oesters in zakken. In een veldexperiment nabij Kats zijn daartoe gedurende 6 maanden 36 zakken met oesterbroed en halfwas oesters voor aangroei behandeld, is aangroei gekwantificeerd en zijn conditie index, overleving en vorm van de oesters geanalyseerd. De behandelingen bestonden uit sproeien met azijn, met hogedruk bespuiten, keren van de zakken, vervangen van zakken, een combinatie van deze behandelingen (bedrijfsbenadering) en als controle nietsdoen. Uit de resultaten blijkt dat het gebruik van azijn effectief is in bestrijding van aangroei. Het vervangen van zakken is waarschijnlijk voor oesterbroed de meest effectieve manier van groenbestrijding. Vanwege een te kort aan metingen kon dit echter niet statistisch getest worden. Ook is er een positief effect van het vervangen van de zakken op de conditie en vorm van oesterbroed. Op de mortaliteit van oesterbroed heeft het verwijderen van aangroei geen effect. Voor de halfwas oesters heeft het verwijderen van aangroei geen effect op de vorm, conditie en overleving van de oesters. In het algemeen kan daarom op basis van de resultaten van deze studie gezegd worden dat groenbestrijding alleen effectief is bij zakken met oesterbroed. Het vervangen van de zakken is daarbij waarschijnlijk de beste strategie. Uit vergelijkbaar onderzoek komt naar voren dat 1 a 2 keer bestrijden per seizoen optimaal is, en dat de timing daarvan het beste afgestemd kan worden op de voortplantingscyclus van de biofouling organismen. Dit zou in vervolgstudies nader onderzocht moeten worden.

Het verbeteren van het kweekrendement van mosselpercelen is in het belang van de sector en de natuur. Immers de opbrengst van de percelen verbetert voor de kweker omdat efficiënter met de beschikbare grondstof, het mosselzaad, kan worden omgesprongen. Daarom is er binnen PRODUS onderzoek gedaan naar factoren die het kweekrendement beïnvloeden. Naas de invloed van natuurlijke factoren zoals het voedselaanbod en predatie zijn de wijze waarop de kwekers percelen beheren en onderhouden onderwerp van deze studie.

Gemeente Schouwen-Duiveland en Alterra onderzoeken hoe de badplaats Renesse op langere termijn veilig, aantrekkelijk en economisch vitaal kan worden gehouden. In dit kader is in voorliggende nota een methodiek opgesteld waarmee randvoorwaarden voor een (multifunctioneel) gebruik van de groene omgeving kunnen worden bepaald. De herontwikkeling van de zone langs een oude duinwatering bij Renesse dient als voorbeelduitwerking bij het opstellen van de methodiek. Deze duinwatering loopt door verschillende landschapstypen: vanuit de vroongronden, via een natte duinvallei, over een camping en de duingraslanden langs het dorp naar Slot Moermond en het achterliggende poldergebied. In de huidige situatie ligt de duinwatering verscholen en is het gebied vrijwel ontoegankelijk. Mogelijk liggen hier kansen de hydrologische, cultuurhistorische, ecologische en recreatieve situatie te verbeteren, met het landschap als verbindend thema.

Op 1 januari 1998 is een door het Praeventiefonds gesubsidieerd project gestart, om na te gaan of het zinvol is om pasgeborenen te screenen op het adrenogenitaal syndroom (AGS), een ernstige autosomaal recessieve ziekte. Deze pilotscreening zal twee jaar duren en wordt uitgevoerd in de regio's Midden- (Utrecht en Gelderland) en Zuid-West Nederland (Zeeland en Zuid Holland). Bij de screening wordt 17alpha-hydroxyprogesteron (17OHP) bepaald in hetzelfde monster hielprikbloed dat voor de screening op phenylketonurie (PKU) en congenitale hypothyreoidie (CHT) wordt afgenomen. Voor de bepaling wordt gebruik gemaakt van de AutoDELFIA-methode voor 17OHP. De evaluatie van deze methode is in dit rapport beschreven. In 993 hielprikmonsters van neonaten zonder AGS werd de 17OHP concentratie bepaald. De gemeten 17OHP-concentratie bleek bij prematuren afhankelijk van geboortegewicht en/of zwangerschapsduur. Op grond hiervan werden geboortegewicht- en zwangerschapsduur-afhankelijke afkapgrenzen vastgesteld, waarboven een gemeten 17OHP concentratie als afwijkend wordt beschouwd. De terugwinning van toegevoegd 17OHP in kwaliteitscontrolemonsters van het Centres for Disease Control and Prevention bedroeg 86 +- 7% ten opzichte van het 'all laboratories trimmed mean' (ALTM) en 97 +- 10% ten opzichte van de toevoeging. De variatie coefficient binnen- en tussen meetsessies was 6-12% respectievelijk 6-10%. Conclusie: de AutoDELFIA is een geschikte methode voor de bepaling van 17OHP in hielprikbloed.

Dit rapport geeft een overzicht van de methodiek en een verkenning van de resultaten van bemonsteringen die zijn uitgevoerd tijdens het eerste jaar voor het PhD project: “de productiviteit van de mosselkweek cyclus in de Waddenzee”. Als onderdeel van dit project zijn mosselen gevolgd van zaad tot veiling. Hiertoe zijn op percelen in de Waddenzee vier maal per jaar metingen verricht aan deze mosselen. Een ruimtelijke indeling op basis van de relatieve Theoretische Productie Waarde (TPW) van de percelen lijkt een goede indicator te zijn voor verschillen in groei en overleving. In de discussie en conclusie worden aanbevelingen gedaan voor nader onderzoek. Het onderzoek zoals het in dit rapport wordt beschreven zal nog twee jaar doorlopen.

To achieve dryness in children who suffer from persistent bedwetting, it is important to find out which factors play a role in their bedwetting and why previous treatment has failed. The use of a micturition diary is essential. The child's problems and needs have to be identified and treated individually. The enuresis alarm, with the proper guidance, is the preferred form of initial treatment. Desmopressin is particularly suitable in cases of nocturnal polyuria or if the use of the alarm is unfeasible. If the alarm does not have any effect within two weeks or if a rapid result is important, a combination of desmopressin and the alarm is advisable. Bedwetting combined with daytime micturition problems is often indicative of a small bladder capacity and/or detrusor instability. In these children bladder training and/or treatment with an anticholinergic drug (possibly combined with desmopressin) may be effective.

Om een kind met hardnekkige klachten van enuresis nocturna droog te krijgen, is het van belang om na te gaan welke factoren een rol spelen bij het bedplassen en waarom eerdere behandeling is mislukt. Het gebruik van een mictielijst is hierbij onmisbaar. De behandeling moet op maat worden gegeven. De plaswekker met juiste begeleiding heeft de voorkeur. Desmopressine is met name geschikt bij nachtelijke polyurie of als door omstandigheden de plaswekker weinig kans van slagen heeft. Zowel de dosis als het tijdstip van inname is bepalend voor het resultaat. Als de plaswekker niet binnen twee weken tot resultaat leidt of als een snel effect van belang is, is de combinatie desmopressine met plaswekker zinvol. Bedplassen gecombineerd met mictieproblemen overdag wijst vaak op een geringe blaascapaciteit en/of op -instabiliteit. Bij deze kinderen kan blaastraining en/of behandeling met een anticholinergicum (eventueel gecombineerd met desmopressine) zinvol zijn.

Het vergroten van de productie-efficientie vormt de basis voor verbetering van het productieproces en kostenbesparing

Het vergroten van de productie-efficientie vormt de basis voor verbetering van het productieproces en kostenbesparing

Grotere hoeveelheden spuiwater gaan van het IJsselmeer op de Waddenzee geloosd worden. Nagegaan is, welke de invloeden kunnen zijn op habitats in de Waddenzee, als gevolg van verzoeting van het water

Deze studie gaat in op de mate van bescherming van natuurgebieden. Op basis van een aantal cases hebben onderzoekers bekeken hoe men in de praktijk de afwegingskaders van het Structuurschema Groene Ruimte en de Habitatrichtlijn hanteert en begrippen uit deze kaders operationaliseert.

Determination of the trend in the occurrence of hospital admissions because of heart failure in the Netherlands.Descriptive investigation.Dutch general and university hospitals.Data on hospital admissions because of heart failure from 1980 to 1992, obtained from the National Medical Register, were analysed. Three ICD-9 CM diagnoses were combined (congestive heart failure 428.x, diseases of the heart due to hypertension 402.x and myocardial degeneration 429.I).From 1980 through 1992 the annual number of hospital admissions for heart failure increased by 69%, for both men and women, from 14,441 to 24,368. Age-adjusted admission rates increased by 43% for men, and by 30% for women. The admission rates were strongly age-related, with higher rates in the older age groups. Among men 89% of the patients in 1992 were older than 60 years, and 63% older than 70 years. Among women these figures were 94% and 79%, respectively. During the study period the age-specific admission rates rose in all relevant age groups. The rise was higher in the older age groups. In 1992 the average duration of stay in hospital was 14 days for men and 17 for women.Probable causes of the rise in the number of hospital admissions for heart failure were the increasing median age of the population, higher survival rates after acute myocardial infarction and longer survival of persons with heart disease. Demographic changes and medical progress will probably lead to a further rise in morbidity and mortality and of costs of heart failure.

OBJECTIVE: Determination of the trend in the occurrence of hospital admissions because of heart failure in the Netherlands. DESIGN: Descriptive investigation. SETTING: Dutch general and university hospitals. METHOD: Data on hospital admissions because of heart failure from 1980 to 1992, obtained from the National Medical Register, were analysed. Three ICD-9 CM diagnoses were combined (congestive heart failure 428.x, diseases of the heart due to hypertension 402.x and myocardial degeneration 429.I). RESULTS: From 1980 through 1992 the annual number of hospital admissions for heart failure increased by 69%, for both men and women, from 14,441 to 24,368. Age-adjusted admission rates increased by 43% for men, and by 30% for women. The admission rates were strongly age-related, with higher rates in the older age groups. Among men 89% of the patients in 1992 were older than 60 years, and 63% older than 70 years. Among women these figures were 94% and 79%, respectively. During the study period the age-specific admission rates rose in all relevant age groups. The rise was higher in the older age groups. In 1992 the average duration of stay in hospital was 14 days for men and 17 for women. CONCLUSION: Probable causes of the rise in the number of hospital admissions for heart failure were the increasing median age of the population, higher survival rates after acute myocardial infarction and longer survival of persons with heart disease. Demographic changes and medical progress will probably lead to a further rise in morbidity and mortality and of costs of heart failure

Nonbacterial thrombotic endocarditis is the most prevalent endocarditis at autopsy. It is a clinically important cause of arterial embolisation. Often it is observed in association with malignancy (mainly gastrointestinal adenocarcinomata), severe infections and other fulminant acute disease processes. A deranged or damaged valvular surface and clotting disorders are important pathogenic factors. The valvular vegetations are pathologically characterized by a bland, fibrin-platelet thrombus; they usually affect the mitral and aortic valve. Neurologic events are the most common clinical manifestations, but any organ may be involved by emboli. The association of venous and arterial thromboses and pulmonary thromboembolism underscores the pathogenetic role of hypercoagulability in the development of nonbacterial thrombotic endocarditis. The clinician must be a vigilant observer in order to make the antemortem diagnosis. If possible, the underlying process should be treated; anticoagulation therapy with heparin sometimes is helpful.

Tijdens boezemfibrilleren contraheert het hart zeer onregelmatig en vrijwel iedere contractie verschilt van de vorige en van de eropvolgende. Tot nu toe werden deze verschillen vrijwel uitsluitend met het frank-starlingmechanisme verklaard. Gezien echter de directe invloed van veranderingen van het RR-interval op de contractiliteit van het geïsoleerde hart moet het voor mogelijk worden gehouden dat de hemodynamische variabiliteit bij de patiënt met boezemfibrilleren (mede) wordt teweeggebracht door de directe invloed van de RR-interval variaties op de contracties van het hart. Deze vraag kan slechts worden beantwoord als de statistische eigenschappen van het ventrikelritme van patiënten met boezemfibrilleren en de invloed van een dergelijk onregelmatig ritme op de contracties van het hart bekend zijn. In het beschreven onderzoek werd met behulp van computer-faciliteiten het ventrikelritme van een patiënt met boezemfibrilleren geanalyseerd. Vervolgens werd een dergelijk onregelmatig ritme met speciale apparatuur nagebootst en aan het geïsoleerde rattehart opgedrongen. Het elektrocardiogram en de isotone contracties van deze harten werden gedigitiseerd en door de computer verwerkt. De computer berekende de kruiscorrelatie-coëfficiënten tussen het RR-interval enerzijds en contractie anderzijds. Er werd een sterk positieve correlatie gevonden tussen het RR-interval en de direct erop volgende contracties, en een duidelijk negatieve correlatie met een aantal volgende contracties. Op grond van deze uitkomsten is de conclusie gewettigd dat ook tijdens onregelmatig prikkelen de contracties van het geïsoleerde hart in hoge mate afhankelijk zijn van de duur van de voorafgaande RR-interval(len). Het lijkt derhalve aannemelijk dat de hemodynamische variabiliteit bij patiënten met boezemfibrilleren (mede) veroorzaakt kan worden door de rechtstreekse invloed van de duur van het RR-interval op de contractie van het hart.

Consider the Torrey Canyon in '67, the Exxon Valdez in '89 and the Deepwater Horizon in '10, just three of the many major and minor oil spills over the last half century. The environmental damage that each of these spills caused was enormous. Cleanup is non-trivial but possible, and could potentially greatly be aided by technology to detect the pollution, so a ground penetrating radar capable of detecting oil washed up on coastal areas would be a great asset. The beach environment can be difficult, however, especially below the high tide line, and further study of the propagation through beach sand and the scattering from pollution is required.This work will begin with an introduction to the problem of spilled oil that has been buried along coastlines through natural action or human error. Radar could most certainly be used in this application, but the simulation of such a radar is problematic: salt water leads to high losses and dispersion, and the small size and irregular shape of the target makes it difficult to use approximate simulations. We therefore decide to create a hybrid simulator based on the method of moments, verify it and apply it to GPR.Classic frequency domain MoM suffers from instability at low frequency, a flaw inherent in the formulation. The cause hereof will be analyzed, and a number of existing and potential solutions will be presented. A charge and current type formulation is explored further, but faced with high memory requirements and long simulation times, a reformulation hereof is derived instead. This reformulation eliminates the surface charge without reintroducing the original instability, regaining much of the lost efficiency without compromising accuracy or stability.The simulator has not remained purely theoretical but has also actually been implemented. Implementation decisions are discussed: various types of basis and testing functions are compared, and a complete form of vector point matching was chosen. This makes it possible to derive simple forms for the surface integrals, making it possible to realize the simulator with a minimum of numerical integration. The stability, both of the charge and current formulation as well as of our own reformulation, is confirmed, consistency with Maxwell's equations is checked through a number of tests, and the accuracy is evaluated quantitatively in comparison to reference solutions.Having realized the simulator, GPR is investigated in more detail. Coastal areas are examined and their properties discussed, for well-known beach sand as well as for less well-known oil pollution. We then show how the realized simulator is used to model this scenario, bringing the project full circle back to the original inspiration for the work. Contents Acknowledgements Contents Korte Samenvatting Short Summary Notations Acronyms 1 Introduction 1.1 Context 1.2 Ground Penetrating Radar 1.3 Electromagnetic Simulations 1.3.1 Optics Simulations 1.3.2 Full Wave Simulations 1.4 Structure of this thesis 2 Theory of the Method of Moments 2.1 Foundations of MoM 2.1.1 Derivation 2.1.2 Instability in MoM 2.2 Charge and Current MoM 2.2.1 Standard Formulation 2.2.2 Split-Matrix Formulation 2.3 Hybrid MoM 2.4 Conclusions 3 The Method of Moments in Practice 3.1 Introduction 3.2 Discretization 3.2.1 Galerkin-based 3.2.2 Point-matching-based 3.3 Verification 3.3.1 Stability 3.3.2 Accuracy 3.3.3 Testing 3.4 Conclusions 4 Ground Penetrating Radar 4.1 Background 4.2 Signals 4.2.1 Synthesized Data 4.2.2 Processed Data 4.2.3 Measured Data 4.3 Conclusions 5 Conclusions and Future Work 5.1 Project Summary 5.2 Recommendations A Mie Theory A.1 Solution to the Helmholtz Equation A.2 Incident Field A.3 PEC Solutions A.3.1 Scattered Field A.3.2 Radar Cross Section A.4 Dielectric Solutions A.4.1 Scattered Field A.4.2 Radar Cross Section A.4.3 Multiple Layer Generalization A.5 Useful Identities and Extrema A.5.1 Legendre Function Limits A.5.2 Low-Frequency Bessel/Hankel Functions Bibliography Published Works Curriculum Vitae nrpages: 153 status: published

Met lit. opg

Veel landen zoekn hun toevlucht in de ontwikkeling van windturbineparken, zowel op land als in zee, om met behulp van deze vorm van groene energie tegemoet te komen aan de eisen van de Kyoto overenkomst. Dit resulteert in een stijgend aantal windturbines op de ontwerptafel, als onderwerp van een onderzoek of reeds in aanbouw. Dit is ook het geval in België. Toch hebben deze studies reeds aangetoond dat windturbineparken, die zich in het rechtstreeks zicht van een radar bevinden, ongunstige effecten kunnen hebben op de correcte werking van radarsystemen. Door de toename van het aantal windturbineparken is het daarenboven ook belangrijk om een duidelijk technisch beeld te ontwikkelen van de effecten van windturbines op radar-, communicatie- en navigatiesystemen. Met behulp van dit inzicht kan men ook de inplanting van toekomstige windturbineparken beter plannen en, indien nodig, het ontwerp of het werkingsschema van een (nieuw) radarsysteem aanpassen aan de omgeving. Het onderzoek naar de effecten van windturbineparken op de radarsystemen vormt het grootste deel van dit doctoraal werk. Wij hebben de effecten van schaduwing en valse echo's door aanwezigheid van obstakels beschreven en na een grondige electromagnetische analyse vereenvoudigde formules afgeleid om de invloed van windturbines te evalueren. Ook de effecten op de nauwkeurigheid van het radarsysteem maken deel uit van dit onderzoek.Bij deze berekeningen van de EPICS software. Voor deze toepassingen waren een aantal aanpassingen nodig waarvan de toevoeging van Doppler effecten en cilindrische obstakels de belangrijkste zijn. status: published