Search

Agosti Chaho, Jean Duvoisin, Maurice Harriet, Joanes Oxalde, Emmanuel Inchauspe, Jean-Martin Hiribarren.... Hona 1810etik 15erako epean Euskal Herriko Iparraldean jaiotako euskaltzale ospetsuen zenbait izen. Lore-xorta ederra benetan ! Euskal hizkuntza eta literaturaren pizkundean zuzi distiratsu eta itzalezinak, Pierre Lafittek ongiaski azpimarratzen digun arabera. Azkainen sortua genuen Hiribarren, etorki nobleko familia batean, Etcheberria baitan, hain zuzen. Hiribarren berak dioenez, lapurteraz idatzitako poema txiki bat da « Petit poème sur les fêtes de Pampelune 1845. En dialecte labourdin le plus pur ». Baditu, ordea, poematxo honek ehun eta hogeitamar zortziko, beraz, 1362 bertsolerro, aitzakitzat harturik Chahok, Nemours-eko duke eta dukesa, Aumale-ko dukeak eta beste konpainia eder batek (tartean bera) 1845 urteko irailean Iruñeara egin zuten bidaia eta hemen dastatu zituzten bestak.

N/A, Jean de Jaurgain historialariak dioskunez XIX. menderdian bildu herri kanta honetan ageri zaigun Etxauzeko anderea, 1422an Menauton Ürrütiarekin ezkondu zen Dominga Ahetzekoa, batzuetan Hauzeko bezala ere agertzen dena litzateke. Maria Estibaliz Sasiola orainarte ezagutzen dugunaren arabera giro pribatuan euskaraz poesia idatzi zuen lehen emakumea dugu, Gaztelako gortean antza ibilia.

Jean de Jaurgain historialariak dioskunez XIX. menderdian bildu herri kanta honetan ageri zaigun Etxauzeko anderea, 1422an Menauton Ürrütiarekin ezkondu zen Dominga Ahetzekoa, batzuetan Hauzeko bezala ere agertzen dena litzateke. Eta dirudienez Baxanabarreko jende nobleen alabak Baionan eskolatzen ohi ziren, agian, Santa Klara komentuan, non klarisak kokatu ziren XIII. mendean, eta Saint-Benoit kalean bizitzen ageri diren jada 1309. urtean.Lehen pertsonan kantatzen duen andereak kexu senarrak ematen dion tratu txarraz, ez zen nornahi, noski, Etxauzeko bizkundearen arreba baizik, eta bazekikeen izkiribatzen. Tamalez, ez zaigu iritsi berak idatzitako eskuzkriburik ez eta Deba aldekoak ziren Milia Lasturko edota Santxa Hortizenik, hauek moldatu eresiak Garibairen bidez iritsi baitzaizkigu.Dena den badakigu garaiko andere noble eta monja euskaldunek bazekitela idazten hala nola Isabel Lobiano Mutrikuko Santa Katalina komentutik ihes egiten lagundu zuen monja, edota Urtubiako anderea XVI. mende bukaeran espioitza lanetan aritu izan zena5. Areago, Lazarragaren eskuzkribuaren aurkikuntza harrigarriak beste datu benetan interesgarri baten aurrean ezartzen gaitu, hots, besterik agertzen ez den bitartean, euskal poesia idazleen artean lehen anderearen eskuzkribuen aitzinean, hots, Maria Estibaliz Sasiola debarraren hiru poemen aurrean.

Esther hitzak « Izarra » esan nahi du hebraieraz, eta Testamentu Zaharreko liburu bati izena ematen dion heroia da. K.a. II. mendean idatzia, Estherren ixtorio honek erbestean ziren kolonia juduen zinak eta minak, gora-beherak eta fatu beltza oroitarazten ditu. Alegia, Persiako errege zen Zirusek (K.a. 538) Palestinara itzultzeko baimena eman ondoren inperioan sakabanaturik gelditu zirenen zoria, zein batzuentzat on eta besteentzat gaizto gertatu zen, hauei eraso bortitzik pairatzea suertatu ...

Jakina da baladak etorkiz pertsona baten sorkuntzak direla, baina honen izena gehienetan urteen eta mendeen poderiopean galdu egiten da, anonimatoan erortzen da, eta berea bezala herriak hartzen duelarik tradiziozko bilakatzen da balada. Orokorrean baladek eredu folkloriko unibertsalak erabiltzen dituzte lehen ekai gisara, lekuan lekuko bereizgarriak hartzen dituzten arren. Batzuetan ezaugarri historiko zehatzak mantentzen badituzte ere gehienetan partikulartasun hoiek galtzen joaten dira bar...

Euskal ereduak ikasteko sortutako lehen testutzat jo dezakegu 1761ean Agustin Kardaberazek plazaratu, "Eusqueraren berri onac eta ondo escribitceko, ondo iracurteco, ta ondo itzegiteco erreglac". Halere XX. menderarte ez da euskal literatura irakatsiko taxuz. Bigarren Mundu-Gerlaren ondoren hasi arte Bordeleko unibertsitatean René Lafon eta Salamankakoan Koldo Mitxelena euskal literatura irakasten...

Dans cette étude, en plus du poème de cent vers -quasiment inconnu des basques- écrit par le poète Eustorg de Beaulieu en hommage à Bernard lehete, on présente quelques détails sur la vie de l'avocat général du roi qui résidait à Bordeaux, et on propose une nouvelle voie d'investigation sur les relations qui purent exister entre la poèsie de Beaulieu, appartenant à l'école de Clément Marot, et celle de Detxepare -Lehet, de Sare, étant le lien entre les deux-. Ce travail apporterait, sans aucun doute, une meilleure connaissance du domaine culturel et littéraire bordelais pendant la Renaissance, c'est-à-dire dans la première moitié du XVIe siècle., Ikerketa lan honetan, Bernard Leheten omenez Eustorg de Beaulieu poetak idatzi zuen ehun bertsotako poema, -ia ezezaguna euskaldunen artean-, emateaz gain, Bordelen bizi zen erregearen abokatu jeneralaren bizi zertzelada batzuek aurkezten dira, eta bidenabar, Clement Marot-en eskolakoa zen Beaulieu eta Detxepareren poesiaz izan daitezkeeen harremanaz, -Lehet saratarra bitartekari zitekeelarik-, ikerketa bide berria proposatzen. Lan honek, noski, Errenazimenduak Bordelen, hots, XVI. mendeko lehen partean izan zuen kultur eta literatur giroa hobeto aztertzea eta ezagutzea ekarriko liguke.

This article presents an unpublished sermon out of Basque of the time of Axular : "Erunt signa in sole, et luna, et stellis . l. 21., Goure ginco omnipotantac...". One proposes a layout of the text, remarks and a transcription. A lexicon and a bibliography supplement this article., Cet article présente un sermon en basque inédit de l'époque d'Axular: "Erunt signa in sole, et luna, et stellis . l. 21., Goure ginco omnipotantac...".. On propose une présentation du texte, des remarques et une transcription. Un lexique et une bibliographie complètent cet article.

L'auteur expose les difficultés que présente l'analyse critique des divers genres d'une littérature qui devient de plus en plus importante. Huit cents oeuvres environ pour la période 1990-1994 avec prédominance du genre narratif (70%), ce qui correspond aux tendances générales d'autres littératures. Et même s'il estime que déjà dans les années 50, à travers Mirande et Aresti, la littérature basque assumait la modernité, ce sera dans les années 80 que les auteurs basques commeceront à être connus en dehors du domaine basque.