Geleneksel Anadolu yerleşmeleri ve mahalleleri toplumsal yaşamın bir yansıması olarak biçimlenmiştir. Çalışmada farklı kentsel dokulardaki avlu/bahçe, sokak ve meydan gibi toplumsal ve kamusal mekanlarla konut ilişkilerinin karşılaştırılması amaçlanmıştır. Bu kapsamda çalışma Anadolu’nun farklı coğrafi bölgelerinde hem plansız-organik dokulu hem de planlı-geometrik dokulu mahallelere sahip 5 yerleşim bölgesindeki toplam 10 mahalle üzerinde yürütülmüştür. İnceleme alanları Kula Zaferiye ve Bey Mahalleleri, Avanos Orta ve Bahçelievler Mahalleleri, Safranbolu Akçasu ve Emek Mahalleleri, Boyabat Gökdere ve Yıldız Mahalleleri ile Midyat Işıklar-Akçakaya Mahalleleri ve Bahçelievler Mahallesi olarak belirlenmiştir. Çalışma yöntemi farklı ölçeklerde birbirine bağlı mekânsal, işlevsel ve biçimsel analiz aşamalarından oluşmuştur. Plansız ve planlı mahallelerde sokak ve konut dizilim sistemleri, mekânsal bütünleşmede öne çıkan kentsel mekan analizleri, kentsel mekanlarda farklı kamusallık derecesine sahip toplanma mekanı tipolojileri, yerleşmelerdeki toplanma-meydan mekanlarının işlevsel yapıları, mahallelerde konut üniteleriyle bağlantılı toplanma mekanlarını düşey ve yatayda belirleyen düzlem özellikleri konularında analizler yapılmıştır. Yarı özel/kamusal ve kamusal nitelikteki avlu/bahçe, sokak ve meydan gibi sosyal etkileşim ve toplanma mekanları mekânsal ve biçimsel analiz bulgularına bağlı olarak sürdürülebilirlik açılarından tartışılmıştır. Çalışmanın sonucunda özellikle iç içe geçen tekil bina diziliminden çok katlı ayrık bina dizilimine geçişin toplumsal yaşamı ve mekanlarını etkilediği sonucuna varılmıştır., Traditional Anatolian settlements have been formed as a reflection of community life. In the study, it was aimed to compare the housing relations with social and public spaces such as courtyards/gardens, streets and squares in different urban textures. Accordingly, the study was conducted over 10 neighborhoods in 5 regions from Anatolia’s different geographical regions which have both unplanned-organic and planned-geometrical textures. As study areas, Kula Zaferiye and Bey Neighborhoods, Avanos Orta and Bahcelievler Neighborhoods, Safranbolu Akcasu and Emek Neighborhoods, Boyabat Gokdere and Yildiz Neighborhoods, and Midyat Isiklar-Akcakaya-Bahcelievler Neighborhoods were determined. Analyses were performed on street and residence arrangements in unplanned and planned neighborhoods, urban spaces that stand out in spatial integration, concentration space typologies that have different publicity degrees in urban spaces, the functional properties of concentration-square spaces in settlements, and plane properties that vertically and horizontally determine concentration spaces connected to residence units in neighborhoods. Social interaction-concentration spaces such as courtyard/garden, street, and square with semi-private/public, and public features were discussed in terms of sustainability based on spatial and formal analysis findings. It was concluded that particularly the transition from intertwined building arrangements to detached building arrangement affected community life and spaces.