Search

Feodal sistemde kimliği ile doğan dolayısıyla seçme özgürlüğü olmayan birey, modernleşme ile birlikte kimlik sorunu yaşamaya başlamıştır. Endüstrileşmenin getirdiği sınıf ve statü atlama olanağı, modernleşen ve modernleşirken yabancılaşan bireyi yeni bir kimlik üretmek zorunda bırakmıştır. Böylece modern birey, daha fazla çalışarak para kazanmanın yanı sıra harcama yaparak sınıf atlamanın dahi mümkün olduğunu görmüştür. Dolayısıyla insanların dâhil oldukları sınıfa uygun kimlik inşa etmeleri zorunlu hale gelmiştir. Kimlik inşasında bugün en etkin unsurlardan biri olan kitle iletişim araçları, insanların var olan kimliklerini yeniden inşa edebileceklerini göstermektedir. Yeniden inşa edilecek bu kimlik, postmodern insanın elde etmeyi arzuladığı şöhretli kimliği ifade etmektedir. Bunun için de genelde yarışma programları özelde ise TV8 kanalının gerçeksi gösterileri, etkin bir role sahiptir. Araştırma için eğlence odaklı yayın anlayışını benimseyen TV8 kanalında yayınlanan “Survivor, O Ses Türkiye, İşte Benim Stilim, Yetenek Sizsiniz Türkiye” adlı dört program seçilmiştir. Kimlik inşası bağlamında söylem analizi yöntemi ile bu dört program incelenmiştir. Araştırma, TV8’in gerçeksi gösterilerinde kimlik inşasının hangi kodlar aracılığıyla izleyiciye sunulduğu sorunsalına odaklanmaktadır. Çalışmadan elde edilen bulgular, kanalın yarışmacılar aracılığıyla izleyicilere “Ünlü Gönüllüler, O Ses ya da Bu Ses, Tarzın Kimliğindir ve Yetenekli, Yeteneksiz” kodları aracılığıyla yeni bir kimlik inşa edilebileceği mesajını verdiğini ortaya koymuştur.

Televizyon, insanların hayatına girdiği ilk günden bu yana, onların üzerindeki etkisini artırmış ve gerçeklik kavramsallaştırmalarında birincil kaynakların önüne geçmiştir. Televizyondan yansıyan imajlar ise toplumda kimin, hangi grupların, ya da değer yargılarının önemli olduğunu insanların bilincine ekerek; egemen bağımlı ilişkilerinin değişmez, değişse de yerine daha kötüsünün geleceğinin içselleştirilmesinde aktif olarak rol almıştır.Bu çalışmanın konusunu, Türkiye’deki televizyon izleyicisinin, haberlerden sonra en çok tercih ettiği program türü olan televizyon dizilerinin içeriği oluşturmaktadır. Bu anlamda çalışmanın amacı, televizyon izleyicisine ne tür bir dünya tasviri sunulduğunu ortaya koymaktır. Bu amaçla en çok reyting alan 7 ulusal televizyon kanalının prime- time kuşağında yayınlanan 24 dizi, George Gerbner’ın 1960’ların sonunda oluşturduğu Kültürel Göstergeler Projesinin ikinci aşaması olan Mesaj Sistem Çözümlemesine tabi tutulmuştur. Çözümleme sonucunda Türkiye’de prime-time’da yayınlanan dizilerde, ABD’deki televizyonların egemen içeriğini temsil edecek şekilde, şiddetin yoğun olarak kullanıldığı, yaşlıların ve toplumda yer alan bazı grupların görmezden gelindikleri ve toplumdaki oranlarıyla kıyaslandığında cinsiyet, yaş gurubu ve sosyo-ekonomik statülerden oluşan çeşitli grupların son derece orantısız olarak temsil edildikleri; bir diğer ifade ile bu dizilerin gerçekliğin çarpıtılmış bir resmini sundukları bulgulanmıştır.

Medya aracılığıyla dolayımlanarak yeniden inşa edilen pek çok sağlık bilgisi, günümüzün gerçeklikleri olarak sunulmaktadır. Geleneksel bir iletişim aracı olan televizyonda özellikle kadınlara yönelik olarak yayınlanan programlara, sağlığı doğrudan ya da dolaylı olarak ele alış biçimleri ve program içerikleri ekseninde çeşitli eleştiriler getirilmektedir. Eleştirilerin başında, sağlık gibi komplike bir konunun ve tıp biliminde yer alan tedavi ile yöntemlerin, estetik kaygılar üzerinden beslenme ve güzellik fetişleştirmesi ile ideolojik birer meta haline dönüştürülmesi gelmektedir. “Hastalık yoktur hasta vardır” anlayışından yola çıkılarak yapılan bu eleştiriler sonucunda çalışma; kadın/sağlık programlarında aktarılan bilgilere, hekimlerin medyada yer alış biçimine, sağlık bilgilerinin program içeriklerindeki sunumuna, sunum sırasında kullanılan dile ve aktarılan önerilere ilişkin sağlık bilimleri öğrencilerinin görüşlerini ortaya çıkarmayı amaçlar. Bu kapsamda çalışmada, en çok izlenen kadın programlarından biri örneklem olarak seçilmiş ve görüşmeler yoluyla geleceğin uzmanları olarak değerlendirilen “Beslenme ve Diyetetik” ile “Hemşirelik” bölümü öğrencilerinin görüşlerine başvurulmuştur. Derinlemesine görüşmeler sonucunda, programlara yönelik bakış açılarının öğrenim alanlarına göre farklılaştığı tespit edilmiştir. Ayrıca elde edilen bulgular genel olarak değerlendirildiğinde; öğrencilerin kadın/sağlık programlarını düzenli takip etmedikleri, bu tür programlara ilişkin olumsuz bakış açılarının çoğunlukta olduğu, beslenme ve diyet gibi kişiye özgü olması gereken bilgilerin bireysellik gözetilmeden herkes için geçerli bilgilermiş gibi sunulduğu, bu tür programların izleyiciler üzerinde olumsuz etkilerinin olabileceği ve bu bilgilerin izleyiciler tarafından uygulanma ihtimalinin yüksek olduğu sonuçlarına erişilmiştir.

Televizyon türleri, kültürel ve ekonomi-politik nedenlerle her zaman bir dönüşüm içerisindedir. Tür açısından melez bir yapısı olan gündüz kuşağı programları da bu değişimden nasibini almıştır. Anaakım televizyon kanallarında yer alan gündüz kuşağı programlarının en dikkat çeken formatını ise evlilik programları oluşturmuştur. Türkiye’de 2017 yılına dek yayınlanmaya devam eden ve ulusal televizyon kanallarında pek çok örneğine rastlanan evlilik programları, sadece yayıncılık açısından değil aynı zamanda konuları ve konuklarıyla tartışmalı bir alan olarak dikkatleri üzerine çekmiştir. Reyting başarılarının yanında fazlaca eleştiri alan bu programlar, 29 Nisan 2017’de kanun hükmünde kararname ile yasaklanmıştır. Bu nedenle, araştırmanın konusunu oluşturan “Esra Erol’da” programı, aynı isimle yayın hayatına devam etse de içerik değişikliğine gitmek zorunda kalmıştır. Bu format içerisinde en fazla reyting alan program olduğu için seçilen Esra Erol’da programının 05-09 Mart 2018 tarihleri arasında yayınlanan beş programı kayıt altına alınmış ve söylem analizi tekniği kullanılarak ideolojik söylemi ortaya konulmuştur. Bu değişimle birlikte program; dil kullanımı ve temsiliyetlerin daha titiz yapılandırıldığı, toplumsal olayların gündeme taşınmaya başlandığı ve sosyal hayatın bir takım problemlerinin tartışıldığı bir arena haline gelmiştir. Ancak bu yeni format, programda yer alan kişilerin hala mahrem konularını gözler önüne sermekte, olayı görünür kılıp (çoğu kez) çözüme ulaştırmadan tıpkı kurgusal bir drama izler gibi dramatik etkinin giderek yükseldiği ve sonunda final yaptığı içerikten kurtulamamıştır. Son tahlilde, kabuk değiştiren gündüz kuşağı evlilik programlarının sorunlu içerik yapısı evrilerek varlığını devam ettirmektedir.

ABu makale, ortak savaş temalarına sahip olmaları nedeniyle seçilen; A zori zdes tikhie / TheDawns Here Are Quiet (Sakindi Oranın Şafakları, Stanislav Rostotski, 1972), Schindler’s List(Schindler’in Listesi, Steven Spielberg, 1993) ve The Pianist (Piyanist, Roman Polanski, 2002)filmlerindeki kadın karakterleri feminizm kuramı çerçevesinde çözümlemeyi hedeflemektedir. Bubağlamda militarizm ve milliyetçilik kavramları etrafında kadın karakterlerin savaş esnasındakikonumları ve kadın emeğinin nasıl yeniden-üretildiği sorunsallaştırılmaktadır. Makale, incelenensavaş filmlerindeki kadın karakterlerin, toplumsal cinsiyet (gender) içerisindeki konumlarına;Nira Yuval-Davis’in kadınların etnik ve ulusal sürece katılımını ortaya koyduğu dört ana başlıktanüçü temel alınarak, onların militarizasyon sürecine aktif ve/veya pasif olarak dâhil olmalarınaodaklanmaktadır. Yuval-Davis’in Cinsiyet ve Millet kitabındaki; biyolojik üretici, kültür aktarıcısı,ordu ve savaşa katılım başlıkları ile kadınların savaştaki erkek egemenliğine karşı konumlarına vekadın emeğinin yeniden üretilmesine vurgu yapmaktadır.Erkeklerin askerlik ve savaşla bağdaştırılmasından yola çıkılarak, savaş filmlerindekikadın karakterlerin nasıl temsil edildiği sorusunun yanıtı, bu çalışma kapsamında aranmaktadır.Örneklem olarak seçilen filmlerdeki kadın karakterlerin, savaş esnasında insan olarak var olmaçabalarına karşın, erkek egemenliği karşısında bir kabulleniş gösterdikleri görülmektedir.

Günümüzde bebekler 3 ay ila 9 ay arasında ekran başına geçmeye başlamakta, bir yaşlarına geldiklerinde küçük çocuklara yönelik yapılmış programların düzenli seyircileri olmaktadırlar. Yapımcılar için bebekler yeni seyirciler olarak görülmekte, onlara yönelik pek çok program, video ve hatta televizyon kanalı üretilmektedir. Bu derleme, (1) bebeklerin ve küçük çocukların ekranlarda gördükleri hareketli görüntülerden ne anladıkları ve bu anlamalarında nelerin rol oynadığı, (2) ekrana maruz kalmanın onlar üzerindeki etkileri ve (3) hareketli görüntülerin onlar için öğretici olup olamayacağına dair araştırma sorularına, alanda bebeklere yönelik ilk videoların üretildiği 1997 yılından bugüne (Ocak 1997-Ocak 2014) kadar yapılmış ilgili araştırmaları tarayarak cevap aramaktadır.

Kitle iletişim araçlarının yaygınlaşmasıyla birlikte kültürel dönüşümün hız kazanması, kitle iletişim araçları ve popüler kültür arasında karşılıklı beslenmeye dayanan bir ilişkiye zemin hazırlamıştır. Kitle iletişim araçları ve popüler kültür arasındaki ilişkinin arkasında popüler kültür ürünlerinden ekonomik kâr elde etmek isteyen büyük sermaye grupları bulunmaktadır. Temelde ekonomik sebeplere dayanan ilişkiler ağı, toplumsal etkileri açısından kültürel bir boyut kazanmaktadır. Kültürel boyutu, büyük ölçüde en popüler bir iletişim aracı olan televizyon içerikleri ile ilintilidir. Popüler kültürün lokomotifi televizyon, ürettiği ve sunduğu içerikleriyle, popüler kültürün oluşumunda ve sürdürülmesinde önemli bir etkendir. Dünyada olduğu gibi Türkiye’de de televizyon, magazin programları, diziler, reklamlar gibi sunduğu içeriklerle popüler kültürü sürdüren, destekleyen, yenileyen özellikleriyle toplumsal yaşamı dönüştürücü bir nitelik taşımaktadır.

Televizyon alanında yaşanan hızlı gelişmeler, televizyon-izleyici arasındaki ilişkileri derindenetkilemiştir. İzleyicinin bugün televizyon ile kurduğu ilişki farklılaşmış ve farklı tartışmaları daberaberinde getirmiştir. Günümüzde tartışmaların temelini; izleyicinin televizyon ile ne yaptığı,onu nasıl kullandığı ve yaşamında nasıl bir yere koyduğu, anlamlandırdığı oluşturmaktadır.Gelişen medya okuryazarlığı ve eleştirel medya okuryazarlığı olgusu da tartışmaların geldiği bunoktada önemli bir yere sahiptir. Medya okuryazarlığı kavramı, medyaya erişim kadar onuokuyabilme becerisi üzerine geliştirilmiştir. Bu yöndeki çalışmalar, izleyicilerin/kullanıcılarınmedya çıktılarını değerlendirebilme, eleştirebilme becerisinin geliştirilmesini amaçlar. ABD veAvrupa ülkelerinde yoğunlaşan tartışmaların ve çalışmaların ortak sorunu, nitelikli, katılımcıizleyicilerin/kullanıcıların var edilebilmesi/edilememesidir. Aynı sorun bu çalışmanın da temelinioluşturmaktadır. Acaba Türkiye'de televizyon izleyicileri olarak aileler (çalışma kapsamındakentli çekirdek aileler) ne konumdadır? Etkin; değerlendirme, eleştirebilme becerisi ve azmigöstererek izlediklerine katılıyorlar mı katılmıyorlar mı? Nasıl katılıyorlar? Neden katılmıyorlar?Çalışma, eleştirel bakışın geliştirilmesinde belli bir sorumluluğa sahip olan ailelerin televizyonile kurduğu ilişkiyi ortaya koymayı ve televizyon karşısındaki konumlarını sorgulamayıamaçlamaktadır. Çalışma televizyonun ailelerin gündelik yaşam pratikleri içinde önemli bir yeresahip olduğunu ve onun karşısında aktif, kendi anlamlarını üreten özneler olabilecekleriniöngörmektedir. İzleyicinin aktif konumunun da sürekli olmadığı yer yer pasifleşebildiğivarsayılmaktadır. Çalışma etkin, eleştirel bakabilme becerisine sahip izleyiciler/kullanıcılaroluşturulabilmesi yolunda sunduğu önerilerle de bu alandaki tartışmalara katkıda bulunmayıamaçlar.

Ulusal yayın yapan özel televizyon kuruluşları yoğun bir şekilde eğlence ve yarışmaprogramları yayınlamaktadır. Bu tarz program türleri tek başına eğlenceli vakit geçirme aracıolarak değerlendirilmemelidir. Bu programlar ile rekabete dayalı, bireylerin kendi çıkarlarınasahip çıkmalarına salık veren ticari ve tüketime dayalı bir süreç geliştirilmektedir. Bu türprogramlar aracılığıyla maddi bir zenginlik yaratılır ve aynı zamanda bu zenginliğinyaratıldığı toplumsal düzeni sürdüren bilinçler yeniden üretilmiş olur. Amaç küreselideolojinin pratiklerinin yayılmasıdır. Daha çok izleyiciye ulaşma isteği televizyonun kitleiletişim araçları içerisindeki önemini arttırmıştır. Çalışmamız yarışma programlarınınkü*ltürel sömürü araçları olduğu fikrine katılmaktadır. Bu çalışmada, bir kitle iletişim aracıolan televizyonun ve televizyon programcılığının özellikleri ve işlevleri ışığında 06 Şubat2008 ile 11 Şubat 2008 tarihleri arasında yayınlanan “Var mısın Yok Musun” adlı yarışmaprogramı ortaya konan sorunsal çerçevesinde belirlenen değişkenlere göre incelenmiştir.

Yerel medya demokrasi için vazgeçilmezdir. Çalışmanın amacı bağlamında Türkiye'deyerel medyanın gelişim süreci genel olarak ele alındıktan sonra Kocaeli medyasının gelişimi vetemel sorunları ele alınmıştır. Bu sorunlar ele alınırken; tirajları, dinlenme ve izlenme oranlarıyüksek olan gazete, radyo, televizyonlar seçilmiş, buralarda farklı departmanlarda çalışanlar veyöneticileriyle yapılan söyleşiler bağlamında ortaya konulmaya çalışılmıştır. Yapılansöyleşilerden yola çıkarak, Kocaeli medyasında yaşanan sorunlar, yaygın medyada yaşanansorunlara bir çok yönde benzer özellikler göstermekle birlikte, yerel medya çalışanlarının enönemli şikayetlerinin; haber ve bilgi kaynaklarına ulaşmada sıkıntı, haber yazarken kendileriniözgür ve bağımsız hissetmemeleri, çalışma koşulları, aldıkları ücretten duyulanmemnuniyetsizlik, istihdam, sendikasızlaştırma, meslek içi eğitimin yetersizliği; yerel medyayöneticilerinin en önemli şikayetlerinin resmi ilan pastasından yeterince pay alamamak, ticariilan ve reklam yetersizliği, öz sermaye, prestij, teknolojiyi yakalayabilme zorluğu, reyting-tirajsorunu, kalifiye eleman sıkıntısı, devletin yerel medyayı yeteri kadar desteklememesi vehukuksal sorunlar olduğu tespit edilmiştir. Bu sorunların çözümü için de devlet desteği, mahallimedyanın kendi arasında iyi ilişkiler kurması, yöre halkının sahip çıkması, yerel sanayiden dahaçok destek görmek ve yeni yasal düzenlemeye olan ihtiyaç önerileri getirilmiştir. Bunlar yapıldığıtakdirde yerel medyanın sorunlarının büyük ölçüde çözüleceği kanısına varmış bulunmaktayız.

Kitle iletişim araçları erkek egemenliğinde, erkek söylemle haberleri iletmektedir. Tüm dünyadagörülen bu durum Türkiye'de de farklı değildir. Kitle iletişim araçlarında kadınlar yönetimdesöz hakkına sahip olamamakta, ağırlıklı olarak alt kadrolarda görev almaktadırlar. Kadınlarhaberlerde genellikle eş ve anne rolüyle yer almakta, haber konusu olarak da şiddet, taciz, tecavüz,kaza, magazin, sağlık, beslenme, çocuk vb. haberlere konu olmakta, danışılan-görüşü alınankişi olamamaktadırlar.Çalışmanın amacı, ulusal televizyon kanallarının ana haber bültenlerinde görev alan kadınlarınkonumunu ve yayınlanan haberlerde kadına nasıl yer verildiğini belirlemektir.Çalışma Türkiye'de devlet yayın organı olan TRT 1, ilk haber kanalı olarak yayına başlayanNTV, yayın ilkelerinde diğer kanallardan farklı bir anlayışa (dini, ahlaki, manevi değerlere saygılı)yer veren Kanal 7, ilk özel televizyon olarak yayına başlayan Star TV televizyon kanallarının26-30 Ocak 2009 tarihleri arasındaki ana haber bültenleri ile sınırlıdır. Çalışmada örneklemioluşturan televizyon kanallarının ana haber bültenleri beş gün süresince kayıt edilmiş spor, havadurumu ve reklamlar dışındaki tüm haberler incelemeye alınmıştır.