Search

Balkan bölgesi uzun bir süre Osmanlı Devleti idaresinde kaldı. Bu bölge içerisinde Osmanlı topraklarına en erken katılan yerlerden biri Varna şehri oldu. Osmanlı idaresindeki şehir 1444 yılında haçlılara karşı kazanılan Varna muharebesi ile ün kazandı. Bu zaferden sonra şehir hızlı dönüşüm yaşayarak Osmanlı şehirlerinin karakteristik özelliğini kazanmaya başladı. Çalışmada Osmanlı Devleti bunu yaparken nasıl bir yönetim politikası uyguladı, şehirde yaşayan Müslim ve gayrimüslim unsurlar kimlerdir, bunların hangi mahalle ya da köylerde ikamet ettiği ortaya çıkarıldı. Tüm bunlarla birlikte şehrin siyasi, sosyal, demografik, kültürel ve iktisadi yapısı hakkında bilgi verildi.

Osmanlı Devleti tarihte 600 yıl hüküm sürmüş ve üç kıtada at koşturmuş bir imparatorluktur. Tam altı asır boyunca ayakta kalmayı başarmış tarihteki nadir devletlerden biri olan Osmanlı sadece Türk tarihine değil, aynı zamanda tüm dünya tarihine derinden etki etmiş bir devlettir. Osmanlı Devleti'nin 600 yıllık macerasını şu evrelere bölerek incelemek daha doğru olacaktır: 1299 - 1453 KURULUŞ DÖNEMİ 1453 - 1579 YÜKSELİŞ DÖNEMİ 1579 - 1699 DURAKLAMA DÖNEMİ 1699 - 1789 GERİLEME DÖNEMİ 1789 - 1922 YIKILIŞ DÖNEMİ İşte bu dönemleri baz alarak Osmanlı medreselerinde Hanif İslam'ın uygulanışını; ancak zamanla medreselerde, şeyhülislamlık kurumunda ve toplumda bu öğretiyi terk ederek yavaş yavaş soft Selefi akıma geçişimizi ve hatta duraklama döneminden itibaren de sert Selefi akımların Osmanlı içerisinde neden olduğu kaosu beraber inceleyeceğiz. Bu kitap; bu çerçevede, Osmanlı'da gerileme ve çöküş dönemlerini ve bu dönemlerdeki reform denemelerini ve bu denemelere karşı gösterilen mukavemeti anlatmaktadır.

İslâm dünyasında çeşitli alanlarda verimli ilmî faaliyetlerin gerçekleştirildiği verimli zaman dilimi olan II. (VIII.) asırda üzerinde yoğunlaşılan alanlardan biri de Arap dilidir. Sözlüklerin hazırlanmaya başlanması ve gramere dair ilk kitapların yazılması aynı döneme rastlar. Bu alanda çalışan ilim adamları, özellikle Kur'an ve şiire dayanarak kelimelerin anlamlarını ve gramer kurallarını belirledikleri istişhâd yöntemini kullanmışlar ve tefsir ilmine de taşımışlardır. Bu kitapta, dirâyet tefsirinin ilk numuneleri sayılabilecek çalışmalardan günümüze ulaşabilen Ebû Ubeyde'nin Mecâzü'l-Kur'ân, Ebü'l-Hasan Ahfeş el-Evsat ve Ebû Zekeriyyâ el-Ferrâ'nın Meâni'l-Kur'ân adındaki eserleri şiirle istişhâd açısından değerlendirilmektedir.

İslâm âleminde önemli bir konumda bulunan mâsum on iki imam inancına sahip İmâmiyye Şîası'nın inanç yapısını ve geçirdiği evreleri anlamak, sadece bir mezhebin teşekkül ve kurumsallaşma sürecinin ortaya konulabilmesi açısından değil, aynı zamanda İslâm düşünce tarihinin anlaşılabilmesi açısından da önemlidir. Zira günümüz Şiîliğinin büyük çoğunluğunu oluşturan söz konusu mezhep mensuplarının kendi inanç esaslarını ve hatta diğer dinî konuları ele alış biçiminde imâmet merkezli bir söylem hâkimdir. İşte bu sebeple elinizdeki çalışma İmâmiyye'nin zihniyetini şekillendiren imâmet nazariyesinin, ilk farklılaşmalardan ana unsurlarının tamamlanmasına kadar geçen teşekkül sürecini irdelemektedir.

İlâhiyat Fakülteleri Tezler Kataloğu (1953-2015), Başvuru Eserleri Dizisi'nden Çıktı Yüksek Öğretim Kanunu'nun kabulü ve Yüksek İslâm enstitülerinin İlâhiyat fakültelerine dönüşmesinin ardından Türkiye'de İslâmî ilimler alanında yapılan yüksek lisans ve doktora tezlerinin sayısında önemli bir artış olmuştur. İdeal olan hem bu tezlerden diğer araştırmacıların yararlanabilmesini sağlamak hem de aynı veya benzer konuda mükerrer tezlerin hazır¬lanmasına engel olmaktır. İlâhiyat Fakülteleri Tezler Kataloğu 1953-2015 yılları arasında yapılan 13.328 İlâhiyat tezinden ilim dünyasının haberdar olmasını sağlamak amacıyla TDV İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM) tarafından hazırlanarak araştırmacıların istifadesine sunulmuştur.

Hz. Peygamber dönemi, İslâm düşünce ve medeniyet tarihinde herhangi bir zaman dilimiyle kıyaslanmayacak ölçüde önemi haizdir. Bu eser, Hz. Peygamber döneminin sosyal hayattaki önemine kıyasla daha az araştırılmış bir yönünü, toplum düzeninin vazgeçilmezi olan çalışma hayatı ve meslekler konusunu ele almakta, ilgili dönemin meslek ve bu mesleklerin mümessilleri, onların Câhiliye ve ilk İslâm toplumundaki sosyal statüleri, ürettikleri metâ/hizmet, kullandıkları alet edevat ve teknikler, aldıkları ücret gibi konuları tarih metodolojisi sınırları içinde incelemektedir.

Hz. Peygamber'in hadislerini araştırmaya verilen önem, onları nakleden kişilerin kimliklerinin ve durumlarının da araştırılmasını gerekli kılmıştır. Rical kitapları, çoğunlukla hadis râvilerini ve hadis ilmiyle iştigal edenleri tanıtan ve müellifleri hadisçi olan eserlerdir. Muhtevaları, genellikle şahısların kimlik bilgileri ve vefat tarihleri, hocaları ve talebeleri, hal tercümelerine dair bazı mâlûmat ve hadis otoritelerinin onlar hakkında verdiği cerh ve ta‘dîl hükümlerinden oluşur. Bu çalışmada, rical ilminin doğuş ve gelişim süreciyle 10. (16.) yüzyıla kadar telif edilen önemli eserler, metot, muhteva ve kaynakları yönünden tanıtılmakta ve her birinin konusundaki önemi üzerinde durulmaktadır.

Bu çalışmada, kıraat ilminde yer alan farklı okumaların tespit ve tercih amaçlı gerekçelendirmesini ifade eden ihticâcü'l-kıraat olgusu incelenmektedir. Çalışma, kıraat disiplininin ihticâc alanıyla sınırlıdır. İhticâc olgusunun arka planında yer alan Kur'an tarihi ve kıraat tarihi bağlamındaki bütün sorunlar, çalışmanın kapsamı içerisinde yer aldığı gibi, ihticâcın kendi tarihsel problematikleri de çalışmanın kapsamı içinde değerlendirilmiştir. Çalışmanın hedefi, ihticâc ile alâkalı bütün kıraat problemlerini kendi dönemlerine dağıtarak sorgulamak; vakıayı doğru anlamlandırmak; ihticâcın bütün boyutlarını ortaya koyarak, kıraat alanındaki konumunu ve durumunu belirlemektir.

Şerhler içinde “metin tahlili” faaliyetini temsil eden en güzel iki örnek İbn Hacer'e ait Fethu'l-bârî ile Aynî'ye ait Umdetü'l-karî'dir. İkisi de Buhârî şerhi olup aynı zaman diliminde yazılmıştır; ancak müellifleri farklı mezheplere mensuptur. Bunların mukayeseli olarak çalışılması hadisleri anlama ve yorumlamada farklı ve zengin imkânları önümüze koymakta ve bugünün tartışmalarına ışık tutmaktadır. İşte bu çerçevede şu üç soruya cevap aradığımızı söyleyebiliriz: Metin tahlilinin mahiyeti nedir? Metin tahlili geçmişte nasıl yapılmış ve günümüzde nasıl yapılmalıdır? Bu soruların cevapları bugünün metodoloji tartışmalarını da ilgilendiren önemli boyutlara sahiptir.

Tasavvufun, İslâm dışı mistik kültürlerden kaynaklandığına yönelik iddialar karşısında mutasavvıflar, kendi sistem ve öğretilerini temellendirmek için Kur'aân'dan birtakım deliller öne sürmüşlerdir. Tasavvufun ismen Kur'aân'da ve hadislerde geçmese de bir hayat tarzı olarak her iki kaynakta da yer aldığı kanaatinde olan mutasavvıflar, bu düşüncelerini kaleme aldıkları eserlerde dile getirmişlerdir. Sûfîlerin bu çabaları en açık bir şekilde tasavvuf kavramlarını içeren temel kaynaklarda görülmektedir. Tasavvuf büyükleri, eserlerinde yer verdikleri her bir kavramı mümkün olduğunca âyet ve hadislerdeki dayanaklarını da zikretmek suretiyle anlatma gayreti içerisinde olmuşlardır. Böylece onlar tasavvufun İslâmî bir disiplin olduğunu ve temel öğretilerinin Kur'aân'a dayandığını ispatlamaya çalışmışlardır. Elinizdeki bu çalışma, tarikatların teşekkülü öncesi dönemde tasavvuf klasiklerinde Kur'aân kaynaklı olarak takdim edilen tasavvuf kavramlarını ele almaktadır.

Semerkant bir asra yakın bir süre Türklerin İslâm'ı ve Müslümanları yakından tanımalarında, İslâm'ın evrensel bir din olma özelliğini kavramalarında ve bunun sonucu olarak topluluklar hâlinde İslâm'ı kabul etmelerinde büyük bir rol oynadı. Semerkant, İslâm âleminde otorite hâline gelen Dârimî, Ebü'l-Leys es-Semerkandî ve İmam Mâtürîdî gibi âlimler yetiştirdi. Sosyal ilimler, edebiyat, felsefe, matematik, astronomi ve diğer ilimlerde büyük âlimlerin yetişmesine ev sahipliği yaptı. Ayrıca İslâm dünyasının değişik bölgelerinden birçok âlimi kendine çekebilen bir cazibe merkezi oldu.

Hz. Peygamber, âlemlere rahmet olarak gönderilen ve Müslümanlar için hayatın hemen her alanında örnek bir şahsiyettir. O, aynı zamanda sulh, emniyet, adalet, barış, kardeşlik, merhamet, sevgi gibi değerleri hayatın odağı hâline getirmiş ve büyük bir medeniyetin temellerini atmıştır. Bunun yanında çeşitli vesilelerle savaşlara da katılmış, bu mücadeleler onun hayatının önemli bir kesitini oluşturmuştur. Bu çalışmada değişik bir usul takip edilerek Hz. Peygamber'in savaşlarının gidişatı, taktiği, stratejisi ve yapılışından ziyade onların sebepleri ve sonuçları üzerinde durulmuş, bu yönde değerlendirmeler yapılmıştır.

Memlükler tarihteki önemli konumlarını ve şöhretlerini, Moğol istilâsını durdurarak İslâm dünyasının batısını büyük bir tehlikeden kurtarmaları, Abbâsî hilâfetini Mısır'a getirmeleri ve Suriye ile civarındaki Haçlı prensliklerini ortadan kaldırarak bölgedeki Müslüman hâkimiyetini kesinleştirmeleri gibi siyasî, dinî başarılarıyla sağlamışlardır. Vezirlik hususunda farklı bir uygulamaya gitmiş, saltanat nâibliği gibi bazı askerî görevleri öne çıkararak vezirlik müessesinin yetki ve sorumluluk sahası oldukça sınırlandırılmıştır. Bu çalışmada, bahsedilen farklı vezirlik uygulaması çeşitli yönleriyle derinlemesine ele alınmaktadır.

Mehmed Zihni Efendi, Arapça ve din ilimlerindeki vukufiyeti ile temeyyüz etmiş son dönem Osmanlı âlimlerinden biridir. O, hayatı boyunca ilim öğrenmek ve öğretmekle meşgul olmuş, içinde yaşadığı toplumun ilim ve kültür seviyesinin yükselmesine katkıda bulunmuştur. Yazdığı eserler kendisinden yıllar sonra bile vazgeçilmez kaynaklar olmaya devam etmiştir. Arap dili ve belâgatı öğretimine dair faydalı bir metot ortaya koymuştur. Bu çalışmada Mehmed Zihni Efendi'nin hayatı, şahsiyeti ve eserleri tanıtılmış, Arap dili ve belâgatı öğretimine olan katkıları ele alınmıştır.

Halvet, masivayı gönülden çıkararak toplum içerisindeyken dahi Hak ile baş başa kalabilmektir. Tasavvufta bu gayeyi gerçekleştirmek için sınırlı sürelerle toplumdan uzaklaşma yoluna gidilmiş, böylece özellikle tasavvuf yoluna yeni giren müridlerin kemale doğru ilerlemeleri sağlanmıştır.

Vahiy meleği Cebrâil'in Hz. Peygamber'e (s.a.s.) bir insan suretinde gelerek İslâm, iman, ihsân ve kıyametin zamanı gibi konularda sorular sorması ve Resûlullah'ın ona cevaplar vermesi olayından bahseden “Cibrîl Hadisi” temel hadis kaynaklarında ilk dönemden itibaren son derece yaygın bir şekilde nakledilmiştir. Buna paralel olarak onun sonraki âlimler tarafından da sıhhati konusunda en ufak bir şüphe duyulmadan kabulle karşılandığını görüyoruz. Bu çalışmada, Cibrîl Hadisi'nin ulaşabildiğimiz tüm tarikleri bir tahlile tutularak, bunun İslâm düşüncesine yansımaları konusunda bilgi verilmiş ve öne sürülen şüpheler değerlendirilmiştir.

Sahâbîlerin daha çok doğal bir süreçle devam ettirdiği hadis rivayeti, önemli bir dönüm noktası olan tedvînle birlikte giderek sistemli bir görünüm kazanmaya başlamıstır. Hadisleri kayıt altına alma ve sonraki nesle aktarma amacını taşıyan ve tâbiîn dönemine denk gelen tedvîn faaliyeti, sistemli hadis rivayetinde geçiş sürecini yansıtan tartışmaları ve yapısal farklılaşmaları beraberinde getirmiştir. Tedvîn öncesinde öne çıkan tâbiîler; soru sorulmadıkça hadis rivayet etmekten kaçınma, meclislerde farklı ilim dallarına ait bilgileri bir arada sunma, hadisleri yer yer fetva şeklinde nakletme ve az hadis rivayet etmeyi tercih etme gibi özelliklerle daha çok sahâbîlerin rivayet anlayışlarını sürdürmüşlerdir. Tedvîn fikrine sahip olan küçük tâbiîlerde ise durum degişmiş, onlar hocalarından daha fazla hadis rivayet etmelerini istemiş, onlara kaynaklarını sormuş, hadislerin yazılmaması fikrine karsı çıkmışlardır. İlk aşamada hocaların tepkisine neden olan bu istekler, zamanla geçerli hâle gelmeye başlamış, böylece tâbiîn döneminin sonlarında özel meclislerde hadisleri tertipli olarak rivayet etme, doğrudan hadis rivayetine yer verme, çok daha fazla hadisi bir celsede ele alma ve yazma, hadislerin isnadlarıyla rivayet edilmesi gibi uygulamalar geçerlilik kazanmıştır.

Zeydiyye ve Mu'tezile'nin mezhep esasları büyük ölçüde birbiriyle örtüşür. Ayrıştıkları temel nokta “imâmet”in “el-menzile beyne'l-menzileteyn” ilkesiyle yer değiştirmesidir. Nitekim bu hususu Şehristânî, Hâdî b. İbrâhim el-Vezîr ve Makbilî gibi âlimler dile getirmiş, günümüzde de bazı araştırmacılar benzer görüşleri ifade etmiştir. Ancak bahsedilen görüş sahipleri, Zeydiyye ve Mu'tezile'nin mezhep esaslarındaki benzerliği vurgulamışsa da ikisi arasındaki ilişkinin gelişim sürecine pek değinmemiştir. Bu çalışmada, Zeyd b. Ali'den Ressî'nin ölümüne kadarki dönemde Zeydiyye-Mu'tezile etkileşimi fikrî, siyasî ve metodik yönleriyle ortaya konularak konuya ilişkin geçmişte ve günümüzde ileri sürülen tezler sorgulanmaktadır.

Kur'ân-ı Kerîm nâzil olmasından itibaren Müslümanların hayatlarına yön veren, onlara ışık tutan bir rehber olmuştur. Her dönemde kaleme alınan çeşitli tefsir eserleri Müslümanların değişen ihtiyaçlarına, karşılaştıkları yeni meselelere, farklılaşan kültürlerine ve toplumsal algılarına hitap etmeye çalışmıştır. Elinizdeki kitap, asırlardır yazılmaya devam edegelen tefsir eserlerini analiz etmeye yönelik bir yöntem sunarak, tefsir eserlerinden daha fazla istifade edilmesine katkı sağlamayı ummaktadır. Çalışmada sunulan yöntem, Zemahşerî'nin Keşşâf isimli meşhur tefsirine uygulanmıştır.

Bugün anladığımız manada tefsir faaliyetleri tâbiûn eliyle neşvünema bulmaya başlamış ve Hz. Peygamber ile sahâbenin tefsirine ulaşmada tâbiûn yegâne halkayı oluşturmuştur. Tâbiûn dönemi ilmî faaliyetlerin en yoğun devam ettiği şehir şüphesiz İslâm'ın toplumsal hayatta da yaşanır hâle geldiği Medine'dir. Bugün elimizde bulunan ve senedi tam nakleden tefsir eserlerindeki rivayetlerin çoğunluğunun tâbiûna ait olması konunun önemini ortaya koyan hususlar arasında yer alır.

İmâmiyye Şîası'nın on birinci imamı Hasan el-Askerî'nin oğlunun genç yaştaki gaybetine dair iddia, başlangıçta sadece imâmet yarışında öne geçmek için ortaya atılmış gibi gözükürken, zaman içerisinde Şiîliğin gidişatına yön veren en önemli köşe taşlarından biri olmuştur. Daha sonra on ikinci imam Muhammed el-Mehdî olarak tanınacak çocuğun varlığı ve gaybeti fikri, Şiî imâmet düşüncesini yeni bir sürece sokmuş ve günümüz Şiîliğinin alt yapısını biçimlendirmiştir. Gaybet meselesi ve on ikinci imam Muhammed el-Mehdî'nin gaybeti etrafında yoğunlaşan bu kitap güncel imamet tartışmalarına ışık tutacak ve bu yönüyle Şiî düşünce tarihine de önemli bir katkı sağlayacaktır.

No detailed description available for'Relationship Between Religion and Politics'.

No detailed description available for'Addressed Audience of Vaid (Promise) Verses'.

Modern dönemde Batı'da ortaya çıkan anlam ve yorum teorilerinde tarihsel bağlamın önem kazanmasına paralel olarak iç ve dış bağlama riayet, İslâm dünyasında Kur'an tefsirinin sıhhatini belirlemede en temel kriterlerden biri hâline gelmiştir. Elinizdeki bu kitapta belli ilke ve şartlar çerçevesinde, Kur'an'ın parçacı ve bağlam dışı yorumlanmasının meşru hatta Kur'an'ın evrenselliği açısından zorunlu olduğu savunulmaktadır.

Zamanımızdan binlerce yıl önce yaşamış peygamberler hakkında bize en doğru bilgiyi kutsal kitabımız Kur'ân-ı Kerîm vermektedir. Zaman içinde insanların merakları ve bu merakın tahrik ettiği bazı kabiliyetler mevcut bilgilere nesiller boyu yeni ilaveler getirmişler ve böylece bazen bir peygamber hakkında ciltler dolusu rivayet birikmiştir. Ne yazık ki bunlar çoğu zaman peygamberler hakkındaki gerçekleri aksettirmez. Bu eserde, peygamberlerle ilgili haberler ele alınmış, bunlar âyetler ve sahih hadisler ışığında değerlendirilmiştir; İslâmî olmayanlar belirtilmiş ve çoğu zaman bu konuda otorite olan bir veya birden fazla müellife istinat edilmiştir.

İslam dünyası çok geniş bir coğrafya parçası üzerine yayılmıştır. Orta Asya'dan İspanya'ya kadar uzanan bu bölge üzerinde, Müslümanlar tarafından kurulmuş veya fetihle birlikte İslâm hâkimiyetine alınmış ve böylece İslâm'a mensup sayılmış çok sayıda şehir mevcuttur. Bu eserde; İslâm toprakları üzerindeki eski şehircilik ve İslâm'a komşu ülkelerde görülen şehircilik anlayışları; İslâm şehirleri hakkında genel bilgiler, İslâm şehirlerinin fizikî unsurları ve yapısı tasnif edilerek elde edilen bilgiler neticesinde İslâm şehirlerinin benzer ve farklı yönleri üzerinde durulmuştur.

İslam irfan geleneğinde hadis yorumu, “zâhir”e karşılık “bâtın”a, “ibare”ye karşılık “işaret”lere “ibret” ve “i'tibar”a, “hükümler”e karşılık “hikmet”lere dayanır. Her şeyden önce irfanî/tasavvufî yorum söyleneni değil, söylenmek isteneni temel alır. İslâm irfanında görünenden görünmeyenin bilgisine ulaşma arzusu, en genel anlamda zâhire karşılık bâtının temel alınması yorumculuk bakımından kayda değerdir.

Bir fıkıh usulü çalışması olan bu eser, usulün temel konularından sünnet bahsiyle ilgilidir. Dolayısıyla teorik bir incelemedir ve sünnetin temellendirilmesine yönelik tartışmaları içerir. Bu arada çağdaş dönemdeki tartışmalara da mukayese bakımından yer verir. Sünnet-vahiy ilişkisi, haber teorileri, hadis-fıkıh ilişkisi gibi konuları ele alır. Bu minvalde kadim kökleri olan kavramların ve kuramların mefhumlarını koruyarak sahih bir şekilde güncellenmesini yapacak çalışmalara bir yol haritası olabilir. Araştırmanın temel tezi sünneti referans alan fukahânın bunu değerlendirirken Hz. Peygamber'in hangi vasfından kaynaklığını da dikkate alan bir kriter geliştirdikleridir.

Ehli Beyt kavramı, İslam tarihinin ilk dönemlerinden başlayan ve günümüze kadar uzanan süreçte, siyasi ve fikri tartışmaların odağında yer alan ve dikkatlerin üzerinde yoğunlaştığı bir kavram görünümündedir. Asıl itibarıyla Ehli Beyt denildiği zaman her Müslümanın zihninde oluşan çerçeve “Hz. Peygamber'in yakınları” anlamıdır. Bu anlayış herhangi bir fark gözetmeksizin tüm Müslümanların kabul ettiği bir çerçeve ve belki de en doğru tanımlamadır. Ancak ne zaman ki “Ehli Beyt nedir? Kimler Ehli Beyt'tir? İslam'daki yeri neresidir? Günümüzdeki etkisi nedir?” gibi sorular gündeme geldiğinde farklı düşünce ve fikirler eşliğinde tartışma ve bölünmeler ortaya çıkmaktadır.