Search

Door de vereniging Ons EerbeekBrummen zijn vier vragen neergelegd bij de Wetenschapswinkel van de WUR aangaande de kap van een bos ten behoeve van de bouw van een distributiecentrum bij Eerbeek en het instellen van een compensatiebos. De vier vragen zijn: 1. Hoeveel stikstof neemt dit bos nu per ha per jaar op? 2. Hoeveel stikstof wordt nu van het dak afgespoeld en met het regenwater geïnfiltreerd in de bodem en wat gebeurt er dan mee? 3. Wanneer, na hoeveel jaar, is een compensatiebos op hetzelfde stikstof opnemend niveau en hoeveel is de niet opgenomen stikstof in die 50 of 100 jaar? 4. Kun je het niet opgenomen deel van de stikstof als extra uitstoot meewegen in de vergunningsaanvraag. Op basis van gemiddelde groei en stikstofvastlegging zijn de vragen over de stikstofvastlegging beantwoord. De afspoeling van stikstof van het dak is berekend op basis van de voorlopige plannen over het distributiecentrum op basis van het dakoppervlak. Het huidige bos (vooral grove den) neemt nu ongeveer 1,6 kg/ha/jr op. Bij een nu gepland vloeroppervlak van 32.000 m2 bedraagt de afspoeling 63,9 kg/jr. Het is onbekend of dit water naar het riool zal gaan of geïnfiltreerd zal worden. Het compensatiebos zal naar verwachting binnen 10 jaar op hetzelfde stikstofvastleggingsniveau zitten als het huidige bos. Na ongeveer 25 jaar zal er ongeveer even veel stikstof zijn vastgelegd door het compensatiebos als het huidige bos; het nieuwe bos haalt de aanvankelijke achterstand in. Er zou voor gekozen kunnen worden om het compensatiebos nu alvast aan te planten en zo de vastlegging nu al te beginnen zodat er geen tijdelijke verminderde vastlegging ontstaat. De waarden zijn gebaseerd op gemiddelden voor groei en stikstofvastlegging en bevatten daarom enige onzekerheid. In de vergunningverlening zou er aandacht moeten zijn voor de stikstof die afspoelt van de daken. Als dit direct in de bodem infiltreert, kan dit tot problemen leiden met het grondwater. Om dit te voorkomen zou het water eerst door een helofytenfilter kunnen worden geleid om daarna gezuiverd in de bodem te infiltreren.

The province of Flevoland in the Netherlands has several ‘natural’ areas, but none of them have a habitat type that is sensitive for nitrogen deposition connected. The question is if this correct, are there no nitrogen deposition sensitive vegetation types in Flevoland? A first inventory shows that the province of Flevoland does have soil types and vegetation types that are vulnerable for nitrogen deposition. Indicators of an effect of nitrogen deposition are in increase of black Berry and Sting nettle and a decrease of soil pH and calcium content of the soil. A first inventory also shows that for a major part of the surface of natural areas the nitrogen deposition exceeds the threshold value for a good vitality of the vegetation. De provincie Flevoland heeft verschillende natuurgebieden, maar aan geen van de gebieden is een habitattype gekoppeld dat op een gevoeligheid voor stikstofdepositie duidt. De vraag is of dit terecht is. Een eerste inventarisatie laat zien dat er in Flevoland wel degelijk bodemtypen en vegetatietypen voorkomen in natuurgebieden die gevoelig zijn voor stikstofdepositie. Processen die duiden op effecten van stikstofdepositie zijn o.a. verbraming, toename van brandnetels en een indicatie van een verlaging van de bodem-pH en het calciumgehalte in de bodem. Een eerste inventarisatie laat ook zien dat voor een groot deel van het oppervlak van de natuur de stikstofdepositie hoger is dan goed is voor een goede ontwikkeling van de natuur.

This report describes the technical background to the indicators used to measure progress towards the ‘Environmental conditions for nature’ targets as described on the website of the Assessment of the Dutch Human Environment 2020. The selected indicators should provide answers to the following questions: What progress is being made with improving the environmental conditions in nature conservation areas? and Is the creation of the national ecological network leading to larger and better connected areas of natural habitat? The policy-relevant indicators selected for the Assessment of the Dutch Human Environment report are: 1. Ecosystem quality and trends in groundwater-dependent ecosystems 2. Ecosystem quality and trends in soil pH 3. Ecosystem quality and trends in nitrogen availability 4. Spatial connectivity of the national ecological network. The indicators focus on terrestrial nature. Dit rapport beschrijft de technische achtergronden van de indicatoren die het doelbereik van ‘Milieucondities natuur’ – zoals beschreven in de Digitale Balans 2020 – onderbouwen. De in dit rapport beschreven indicatoren moeten een antwoord geven op de vragen: “Wat zijn de verbeteringen in milieucondities van natuurgebieden? En is de ruimtelijke samenhang van natuurgebieden met realisatie van het NNN verbeterd?” De voor de Balans van de Leefomgeving geselecteerde beleidsrelevante indicatoren zijn daarom: 1. Geschiktheid grondwaterstand verdrogingsgevoelige landnatuur 2. Geschiktheid zuurgraad bodem verzuringsgevoelige landnatuur 3. Geschiktheid stikstofdepositie stikstofgevoelige landnatuur 4. Geschiktheid ruimtelijke condities landnatuur De indicatoren zijn gericht op landnatuur.

The database underlying the Model for Nature Policy (MNP) is the Management Types Map. Several of the management types are defined in broad terms, which leads to undesirable outcomes in the modelling. To solve this problem a number of types have been downscaled. This process of downscaling was performed on the large-scale terrestrial management types and the Marsh and Open Dune management types. Several data sources were used for the downscaling, including the Land Use Database of the Netherlands (LGN). This report records the downscaling method developed in 2015 for the ex ante analysis of the Nature Pact, which was the starting point for newer versions of the Management Types Map. The map described here has already been replaced by a newer version and an improved downscaling method. De beheertypenkaart wordt door de MNP gebruikt als basisbestand. Een aantal beheertypen zijn breed gedefinieerd, wat tot ongewenste effecten leidt bij de modelering. Om dit op te lossen zijn een aantal typen opgedeeld. Dit proces van neerschaling is uitgevoerd voor de terrestrische grootschalige beheertypen en de beheertypen Moeras en Open duin. Voor de neerschaling zijn meerdere bronnen gebruikt, zoals LGN en de bodemtypenkaart. Dit rapport borgt de methode van de neerschaling, zoals die in 2015 ontwikkeld is voor de ex-anteanalyse Natuurpact en die als startpunt heeft gediend voor nieuwere versies van de beheertypenkaart. De hier beschreven kaart is inmiddels vervangen door een nieuwere versie en een verbeterde neerschalingsmethode.

Elke plantensoort heeft zijn eigen voor-keur voor de gemiddelde jaartempera-tuur. Als gevolg van klimaatverandering is het nu eigenlijk al te warm voor zo’n honderd plantensoorten in Nederland. Bij een verdere temperatuurstijging van vier graden zou Nederland voor ruim 400 plantensoorten te warm worden. Hieron-der zijn 180 Rode Lijstsoorten. Nederland wordt echter ook geschikt voor ongeveer duizend zuidelijke soorten.

Elke plantensoort heeft zijn eigen voor-keur voor de gemiddelde jaartempera-tuur. Als gevolg van klimaatverandering is het nu eigenlijk al te warm voor zo’n honderd plantensoorten in Nederland. Bij een verdere temperatuurstijging van vier graden zou Nederland voor ruim 400 plantensoorten te warm worden. Hieron-der zijn 180 Rode Lijstsoorten. Nederland wordt echter ook geschikt voor ongeveer duizend zuidelijke soorten.

In Europe, centuries-long of overharvesting and hunting of large herbivores and carnivores has resulted in extinctions of large mammals, such as the lynx (Lynx lynx). With the expansion of lynx distributions via recolonisation and reintroduction programmes, it is possible that the lynx will again recolonise the Netherlands. This study identified the most important predictors for lynx habitat suitability in the Netherlands and areas in the Netherlands where the ecological requirements of the lynx are met. The habitat suitability model showed that forest cover is the most important factor limiting the potential for the lynx in the Netherlands. The model shows that only four patches with suitable habitat of sufficient size to support at least one female lynx. Only one patch, covering the Veluwe, has enough room for four female territories and one male territory. The total range of suitable lynx habitat in the Netherlands amounts to 1054 square kilometres, although these patches are disconnected. While the species’ selectiveness for forest might decrease over time through increased plasticity, the Netherlands has a very limited of amount of forestland, which is highly fragmented. We therefore conclude that the Netherlands’ fragmented forests are not suitable for sustaining a viable lynx population at this moment.

Decennia lang hebben we ons in Nederland bezig gehouden met waterveiligheid. En de angst voor overstromingen is nog steeds actueel. Wateroverlast komt altijd plotseling en snel en de gevolgen zijn direct voelbaar: een hoogwaterpiek in de rivieren, springtij, piekbuien enz. Dit verklaart waarom er vooral aandacht voor de pieken is en de aandacht voor een zich langzaam opbouwende droogte achter blijft. Droogte kan tezamen met andere drukfactoren/verstoringen echter leiden tot plotselinge omslagpunten naar andere zeer ongewenste toestanden van een systeem. Een niet meer watervoerende beek is daarvan een treffend voorbeeld.

Decennia lang hebben we ons in Nederland bezig gehouden met waterveiligheid. En de angst voor overstromingen is nog steeds actueel. Wateroverlast komt altijd plotseling en snel en de gevolgen zijn direct voelbaar: een hoogwaterpiek in de rivieren, springtij, piekbuien enz. Dit verklaart waarom er vooral aandacht voor de pieken is en de aandacht voor een zich langzaam opbouwende droogte achter blijft. Droogte kan tezamen met andere drukfactoren/verstoringen echter leiden tot plotselinge omslagpunten naar andere zeer ongewenste toestanden van een systeem. Een niet meer watervoerende beek is daarvan een treffend voorbeeld.

In Europe, centuries-long of overharvesting and hunting of large herbivores and carnivores has resulted in extinctions of large mammals, such as the lynx (Lynx lynx). With the expansion of lynx distributions via recolonisation and reintroduction programmes, it is possible that the lynx will again recolonise the Netherlands. This study identified the most important predictors for lynx habitat suitability in the Netherlands and areas in the Netherlands where the ecological requirements of the lynx are met. The habitat suitability model showed that forest cover is the most important factor limiting the potential for the lynx in the Netherlands. The model shows that only four patches with suitable habitat of sufficient size to support at least one female lynx. Only one patch, covering the Veluwe, has enough room for four female territories and one male territory. The total range of suitable lynx habitat in the Netherlands amounts to 1054 square kilometres, although these patches are disconnected. While the species’ selectiveness for forest might decrease over time through increased plasticity, the Netherlands has a very limited of amount of forestland, which is highly fragmented. We therefore conclude that the Netherlands’ fragmented forests are not suitable for sustaining a viable lynx population at this moment.

Bedrijven worden zich steeds meer bewust van hun impact op biodiversiteit ennatuurlijk kapitaal. Dat kan komen door hun impliciete afhankelijkheid van datnatuurlijk kapitaal, door kritischer wordende consumenten of door een intrinsiekebetrokkenheid van bestuurders en eigenaren van die bedrijven. Bedrijven krijgendaardoor steeds meer behoefte aan instrumenten om inzicht te krijgen in de bedrijfsimpactop biodiversiteit en om de effecten van maatregelen te meten en huneffectiviteit te beoordelen.

Aim: Biodiversity hot-spots are regions containing evolutionary heritage from ancient or recent geological epochs, i.e. evolutionary 'museums' or 'cradles', respectively. We hypothesize that: (1) there are also 'museums' and 'cradles' within regions - some species pools of particular habitat types contain angiosperm (flowering plants) lineages from ancient geological epochs, others from recent epochs; (2) habitat-specific abiotic factors control the number of angiosperm lineages from a given epoch contained in a given habitat species pool. Location: The flora of the Netherlands. Methods: We studied the world's largest vegetation-plot database and a new, uniquely resolved dated angiosperm phylogeny available for the Netherlands. We characterized species pools of habitat types by a novel concept: epoch-specific lineage diversities. Results: We found that species pools of most habitat types were characterized by over- or underrepresentation of lineages from at least one epoch, dating back to the origin of angiosperms. These patterns are not captured by mean lineage ages. Abiotic environments explained on average 56% and up to 75% of the variance in the number of lineages per epoch, but with opposing effects of the same factor for different epochs. Specifically, warm and dry habitats tend to contain lineages dating back to warm and dry epochs. Identifying lineages from sets of random time intervals rather than from a set of geological epochs significantly reduced relationships with the environment. Main conclusions: Within a region, habitat types differ significantly in the evolutionary heritage they contain from different geological epochs, and these differences are controlled by the environment.

Testen van de beoordelingsmethode voor natuurkwaliteit volgens de ‘Werkwijze Monitoring en beoordeling natuurkwaliteit EHS en Natura2000/ PAS’ op basis van in oktober 2014 beschikbare monitoringsgegevens en kaarten. De test betreft een beoordeling van de flora- en fauna-, structuur-, milieu- en ruimtelijke indicatoren voor natuurkwaliteit op gebiedsniveau in de Nieuwkoopse plassen en de Loonse en Drunense duinen; twee Natura2000-gebieden in het Natuurnetwerk Nederland. Aangenomen is dat de beschikbare monitoringsgegevens gebruikt kunnen worden als indicatie voor de gegevens zoals die volgens de monitoringsmethodiek van de ‘werkwijze’ zijn verzameld en straks beschikbaar komen. In deze notitie zijn onze bevindingen bij de te nemen keuzes, interpretaties en aannames bij het volgen van de ‘Werkwijze’ vastgelegd. De notitie heeft als doel de discussie over de beoordeling en eventuele voorstellen voor verbetering te ondersteunen.

Als de huidige opwarming van de aarde door klimaatverandering doorzet dan zullen als gevolg daarvan veel karakteristieke plantensoorten van wetlands niet in hun huidige gebied kunnen voortleven. Vooral soorten in Noord-Europa gaan het zwaar krijgen. Ook in Nederland zal een kwart van de soorten in hun voortbestaan bedreigd worden, onder andere in hoogvenen en rietlanden.

In Zuid-Holland is de kust de afgelopen jaren op verschillende plaatsen verstevigd door zandsuppletie. Niet alleen omwille van een betere kustbescherming maar ook voor natuurontwikkeling en recreatie. In sommige gebieden ligt de opgespoten zeebodem echter bezaaid met slakken afkomstig van de metaalproductie. Tot nog toe was het niet duidelijk of deze slakken negatieve effecten hebben op het milieu en of deze slakken invloed hebben op de vegetatieontwikkeling. Doel van het onderzoek is het bepalen van het effect van metaalslakken op de ontwikkeling van de vegetatie en de uitloging van zware metalen naar de bodem en het grondwater in het gebied Spanjaards Duin. Er is niet onderzocht wat het effect van de metaalslakken op de fauna is.

In Zuid-Holland is de kust de afgelopen jaren op verschillende plaatsen verstevigd door zandsuppletie. Niet alleen omwille van een betere kustbescherming maar ook voor natuurontwikkeling en recreatie. In sommige gebieden ligt de opgespoten zeebodem echter bezaaid met slakken afkomstig van de metaalproductie. Tot nog toe was het niet duidelijk of deze slakken negatieve effecten hebben op het milieu en of deze slakken invloed hebben op de vegetatieontwikkeling. Doel van het onderzoek is het bepalen van het effect van metaalslakken op de ontwikkeling van de vegetatie en de uitloging van zware metalen naar de bodem en het grondwater in het gebied Spanjaards Duin. Er is niet onderzocht wat het effect van de metaalslakken op de fauna is.

Als de huidige opwarming van de aarde door klimaatverandering doorzet dan zullen als gevolg daarvan veel karakteristieke plantensoorten van wetlands niet in hun huidige gebied kunnen voortleven. Vooral soorten in Noord-Europa gaan het zwaar krijgen. Ook in Nederland zal een kwart van de soorten in hun voortbestaan bedreigd worden, onder andere in hoogvenen en rietlanden.

Voor het bepalen van de effecten van ingrepen in de waterhuishouding op de terrestrische natuur zijn op dit moment verschillende modellijnen operationeel. In het Deltaprogramma is op landelijke schaal vooral het ecohydrologische model DEMNAT gebruikt om de gevolgen van maatregelen in de waterhuishouding op de terrestrische natuur op landelijke schaal in te kunnen schatten. Na de deltabeslissingen zal de uitvoering opgepakt moeten gaan worden. Veel van de effecten van de maatregelen zullen zich voor de terrestrische natuur juist uiten op regionale en vooral lokale schaal. Vanuit STOWA was er daarom de behoefte om in te zoomen op de effectvoorspelling op die beide schaalniveaus.

Bij het aantreden in 2010 van het kabinet Rutte I is het natuurbeleid drastisch veranderd. De plannen voor de Ecologische hoofdstructuur (EHS), het natuurnetwerk van Nederland, werden versoberd. De herziening van het natuurbeleid bood echter ook kansen om na ruim twintig jaar werken aan de EHS te kijken waar verbetering mogelijk is. Provincies ontwikkelden daarom plannen voor een ‘herijkte EHS’. Vijf provincies vroegen aan Alterra om uit te zoeken in hoeverre deze herijkte EHS tot ecologische verbeteringen leidt. In dit artikel beschrijven we de aanpak van de evaluaties van de provinciale plannen voor een herijkte EHS, waarbij we de studies voor Gelderland, Overijssel en Limburg in meer detail beschrijven.

Due to human activities many natural habitats have become isolated. As a result the dispersal of many plant species is hampered. Isolated populations may become extinct and have a lower probability to become reestablished in a natural way. Moreover, plant species may be forced to migrate to new areas due to climate change. Species survival in these cases may depend on increasing the connectivity of the landscape by engineering. To investigate and to predict the effects of isolation on the dispersal abilities of plant species, to increase spatial cohesion of a habitat network, to advise policy makers and spatial planners, we developed a simple GIS based dispersal model, DIMO. The model simulates dispersal and establishment of plant populations over a period of time in heterogeneous landscapes on a yearly basis. The model includes proxies for dispersal by wind, animals, water, and self-dispersal. Species establishment is based on habitat suitability maps and simulations include the effect of seed dormancy and generation time. A sensitivity analysis and validation were carried out. The model was validated with Juncus tenuis, an introduced species in the Netherlands. On average the difference between observed and simulated dispersal distance was 9.8 km for a distance of 155 km. The model was applied for a designed corridor in the South of the Netherlands. Model runs indicate that three of the five tested species were able to use the corridor. Two species could not, both due to lack of suitable habitat and one of them also due to lack of dispersal capacity. The results suggest that DIMO is able to evaluate the effectiveness of corridors, but also made clear that besides connectivity the present and future availability of suitable habitats in a corridor is of great importance. The model could be helpful for evaluating policy plans but also for policy making. It may be used for defining and implementation of adaptation measures to climate change on regional to continental scale. Key-words: dispersal, germination, spatial-explicit modeling, climate change, landscape fragmentation, ecological networks

Klimaatverandering heeft zowel direct als indirect gevolgen voor planten en dieren. Adaptatiestrategieën versterken ecosystemen zodanig dat ze in staat zijn om veranderingen op te vangen. We hebben een methodiek ontwikkeld om samen met stakeholders ruimtelijke adaptatieplannen voor een provincie te ontwerpen. De methodiek is generiek inzetbaar op provinciale schaal; de toepassing is beschreven voor Noord-Brabant.