Search

De Kredietbank Midden-Groningen (KMG) heeft eind 2021 het project Jongeren met Toekomst opgestart dat loopt tot en met 2028. Het doel hiervan is om kwetsbare jongeren van 18 tot 27 jaar met problematische schulden binnen de gemeente een kans geven op een betere toekomst door de doelgroep eerder en effectiever hulpverlening te bieden en de opbouw van schulden en of terugval te voorkomen. De KMG heeft echter nog nauwelijks ervaring met deze specifieke doelgroep en tot dusver vooral reguliere schuldaflossingstrajecten geboden zonder onderscheid op leeftijd. Om het project een gefundeerde start te kunnen geven wil de KMG een eigen werkwijze ontwikkelen die aansluit op de context van Midden-Groningen op basis van twee soorten informatie. Het gaat in de eerste plaats om wetenschappelijke inzichten in de specifieke en kwetsbare doelgroep van jongeren met problematische schulden. Ten tweede betreft het bestaande werkwijzen ten aanzien van deze doelgroep in andere Nederlandse gemeenten. Het is in Nederland zo geregeld dat vanuit de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening gemeenten veel eigen ruimte hebben om hun schuldhulpverlening voor jongeren vorm te geven. Zo hebben verschillende gemeenten hun eigen werkwijzen ontwikkeld en ervaring opgedaan met een tal van preventie-, schuldhulp- en nazorgmaatregelen (Vijlbrief & Van Mourik, 2020). De KMG zoekt hierbij in de eerste plaats naar bestaande mogelijkheden voor secundaire preventie: het vroegtijdig aanpakken van schuldenproblematiek bijvoorbeeld door middel van coaching, trajectbegeleiding en het bieden van een schuldregeling. Het doel hiervan is aflossen van schulden of stabiliseren van de situatie, zodat vaste lasten kunnen worden betaald zoals huur, gas, water, elektra, voeding en leefgeld. De jongeren met problematische schulden moeten dan wel eerst zijn gesignaleerd. Ook is de KMG geinteresseerd in bestaande mogelijkheden tot tertiaire preventie: nazorg gericht op het voorkomen dat een jongere terugvalt in de schulden. Dit kan worden gedaan door jongeren te monitoren. De groep met gebrekkige vaardigheden krijgt hier vanuit blijvend hulp (Waltz et al., 2011) en de groep die wel voldoende in staat om na een schuldhulpverleningstraject voldoende alles weer zelf te doen is krijgt vaardigheden en gedragsverandering aangeleerd. De KMG heeft het Lectoraat Leefomgeving in Tranisitie (LiT) van het Kenniscentrum NoorderRuimte van de Hanzehogeschool Groningen betrokken om de benodigde informatie middels onderzoek in kaart te brengen. In het voorliggend rapport staat een overzicht van literatuuronderzoek naar kwetsbare jongeren met schuldenproblematiek en een selectie van bestaande vormen van schuldhulpverlening die mogelijkheden bieden in de context van Midden-Groningen. Het rapport sluit af met een aantal algemene aanbevelingen voor secundaire en tertiaire preventie, waaronder monitoring.

De Kredietbank Midden-Groningen (KMG) heeft eind 2021 het project Jongeren met Toekomst opgestart dat loopt tot en met 2028. Het doel hiervan is om kwetsbare jongeren van 18 tot 27 jaar met problematische schulden binnen de gemeente een kans geven op een betere toekomst door de doelgroep eerder en effectiever hulpverlening te bieden en de opbouw van schulden en of terugval te voorkomen. De KMG heeft echter nog nauwelijks ervaring met deze specifieke doelgroep en tot dusver vooral reguliere schuldaflossingstrajecten geboden zonder onderscheid op leeftijd. Om het project een gefundeerde start te kunnen geven wil de KMG een eigen werkwijze ontwikkelen die aansluit op de context van Midden-Groningen op basis van twee soorten informatie. Het gaat in de eerste plaats om wetenschappelijke inzichten in de specifieke en kwetsbare doelgroep van jongeren met problematische schulden. Ten tweede betreft het bestaande werkwijzen ten aanzien van deze doelgroep in andere Nederlandse gemeenten. Het is in Nederland zo geregeld dat vanuit de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening gemeenten veel eigen ruimte hebben om hun schuldhulpverlening voor jongeren vorm te geven. Zo hebben verschillende gemeenten hun eigen werkwijzen ontwikkeld en ervaring opgedaan met een tal van preventie-, schuldhulp- en nazorgmaatregelen (Vijlbrief & Van Mourik, 2020). De KMG zoekt hierbij in de eerste plaats naar bestaande mogelijkheden voor secundaire preventie: het vroegtijdig aanpakken van schuldenproblematiek bijvoorbeeld door middel van coaching, trajectbegeleiding en het bieden van een schuldregeling. Het doel hiervan is aflossen van schulden of stabiliseren van de situatie, zodat vaste lasten kunnen worden betaald zoals huur, gas, water, elektra, voeding en leefgeld. De jongeren met problematische schulden moeten dan wel eerst zijn gesignaleerd. Ook is de KMG geinteresseerd in bestaande mogelijkheden tot tertiaire preventie: nazorg gericht op het voorkomen dat een jongere terugvalt in de schulden. Dit kan worden gedaan door jongeren te monitoren. De groep met gebrekkige vaardigheden krijgt hier vanuit blijvend hulp (Waltz et al., 2011) en de groep die wel voldoende in staat om na een schuldhulpverleningstraject voldoende alles weer zelf te doen is krijgt vaardigheden en gedragsverandering aangeleerd. De KMG heeft het Lectoraat Leefomgeving in Tranisitie (LiT) van het Kenniscentrum NoorderRuimte van de Hanzehogeschool Groningen betrokken om de benodigde informatie middels onderzoek in kaart te brengen. In het voorliggend rapport staat een overzicht van literatuuronderzoek naar kwetsbare jongeren met schuldenproblematiek en een selectie van bestaande vormen van schuldhulpverlening die mogelijkheden bieden in de context van Midden-Groningen. Het rapport sluit af met een aantal algemene aanbevelingen voor secundaire en tertiaire preventie, waaronder monitoring.

Op 1 januari 2020 is de Wet Arbeidsmarkt in Balans in werking getreden.1 Deze wet heeft diverse wijzigingen binnen het arbeidsrecht aangebracht, zoals de invoering van de i-grond per1 januari 2020 en de daarbij behorende additionele vergoeding.2 De i-grond is een toegevoegde ontslaggrond op de limitatieve ontslaggronden in artikel 7:669 lid 3 BW. Voor de invoering van deze ontslaggrond, kon de rechter de arbeidsovereenkomst niet ontbinden als er niet aan een van de limitatieve gronden werd voldaan, terwijl van de werkgever eigenlijk niet verwacht mocht worden de arbeidsovereenkomst voort te zetten.3 O.a. volgens de Vereniging van Arbeidsrecht Advocaten Nederland waren de limitatieve gronden in de rechtspraktijk te beperkt, waardoor de rechter onvoldoende maatwerk kon leveren.4De wetgever heeft met de i-grond beoogd om het ontslagrecht te versoepelen en rechters de mogelijkheid te geven om meer maatwerk te bieden.5 Het is denkbaar dat de wetgever om deze reden besloten heeft om zowel in de parlementaire geschiedenis als in de wet zelf, niet te regelen op welke manier de rechter de i-grond moet toepassen en op welke manier de hoogte van de additionele vergoeding vastgesteld dient te worden.6 Voor dit onderzoek was dan ook onduidelijk op welke wijze(n) de rechter toetst of er een geslaagd beroep kan worden gedaan op de i-grond en op welke manier de rechter de hoogte van de daarbij behorende additionele vergoeding vaststelt (art. 7:671b lid 8 BW). Middels literatuuronderzoek en jurisprudentieonderzoek over de periode 1 januari 2020 tot1 januari 2022 is duidelijk geworden dat de i-grond voldoende onderbouwd dient te worden, om er een geslaagd beroep op te doen. De enkele stelling dat de ontslaggronden tezamen een ontbinding op de i-grond rechtvaardigen, is een onvoldoende toelichting voor een ontbinding op de i-grond.7Verder is uit het jurisprudentieonderzoek gebleken dat de rechter in 2020 over het algemeen het toetscriteria hanteerde dat er sprake dient te zijn van een ‘bijna voldragen ontslaggrond’.Dit toetscriteria werd ook in het arrest van het Hof ’s-Hertogenbosch van 28 januari 2021 gehanteerd.8 In 2021 lijkt er een nieuwe trend te zijn ingezet.9 Zo werd in 2021 door de rechter in eerste aanleg verschillende keren expliciet vermeld dat noch uit de wet noch uit de wetsgeschiedenis blijkt dat er sprake dient te zijn van een ‘bijna voldragen ontslaggrond’ en dat het erom gaat of de combinatie van omstandigheden ervoor zorgt dat van de werkgever niet verwacht kan worden de arbeidsovereenkomst voort te zetten.10 De lijn dat van een ‘bijna voldragen ontslaggrond’ sprake dient te zijn, lijkt niet alleen bij de rechter in eerste aanleg te zijn verlaten. Dit blijkt uit het arrest van het Hof Arnhem-Leeuwarden van 29 maart 2021, waarin het hof als toetscriteria hanteerde dat ‘gelet op alle omstandigheden tezamen gezien, van de werkgever niet verwacht kon worden de arbeidsovereenkomst voort te zetten’.11 Als deze lijn wordt voortgezet is het aannemelijk dat er vaker een geslaagd beroep kan worden gedaan op de i-grond dan de zeven keer in de afgelopen twee jaar. Dit zal eraan bijdragen dat het ontslagrecht daadwerkelijk versoepeld wordt, hetgeen de wetgever met de invoering van de i-grond beoogde. De rechter kan ook aan dit doel bijdragen door vaker (dan één keer in de afgelopen twee jaar) ambtshalve de i-grond aan te vullen. De MvT regelt namelijk dat het aan de rechter is om te beoordelen of gelet op de omstandigheden van het geval, de i-grond ambtshalve moet worden aangevuld.12 IJzerman & Sax stellen dat de vrijheid van de rechter teveel beperkt wordt, als het ambtshalve aanvullen van de i-grond beschouwd wordt als het aanvullen van de feitelijke grondslag (art. 24 Rv).13 Gezien het gegeven dat de rechter van de andere ontslaggronden genoemd in artikel c t/m h ook een eigen interpretatie maakt van feiten en omstandigheden om tot een bepaalde ontslaggrond te komen, zijn ze van mening dat dit niet anders dient te zijn bij de i-grond.14Mijns inziens is er zeker een reden, waarom de ambtshalve aanvulling van de i-grond anders is dan het ambtshalve aanvullen van een ontslaggrond genoemd in sub c t/m h. Reden hiervoor is dat ontbinding van de arbeidsovereenkomst op de i-grond een extra rechtsgevolg teweegbrengt, namelijk de additionele vergoeding. Dit zorgt ervoor dat er inbreuk wordt gemaakt op artikel 23 Rv dat regelt dat de rechter zich beperkt tot hetgeen door partijen is gevorderd en verzocht. Overigens hoeft dit in de rechtspraktijk niet in het nadeel te zijn van de werkgever, omdat artikel 7:686a lid 6 BW regelt dat de verzoeker in de gelegenheid gesteld dient te worden om het ontbindingsverzoek in te trekken, als de rechter voornemens is om de arbeidsovereenkomst te ontbinden onder toekenning van een vergoeding. Overigens is uit het jurisprudentieonderzoek gebleken dat de rechter zelden de verzoeker in de gelegenheid stelde om het verzoek in te trekken als de rechter voornemens was om de arbeidsovereenkomst te ontbinden op de i-grond, onder toekenning van een additionele vergoeding. Mijns inziens dient de rechter te allen tijde de verzoeker in de gelegenheid te stellen het verzoek tot ontbinding van de arbeidsovereenkomst in te trekken. Reden hiervoor is dat uit de MvT blijkt dat tegenover het ambtshalve aanvullen van rechtsgronden staat, dat de verzoeker deze gelegenheid krijgt. 15 De werkgever kan het vonnis dan even laten bezinken en weloverwogen een beslissing nemen of hij het ontbindingsverzoek intrekt, waardoor deze niet de additionele vergoeding verschuldigd is. Ook is uit het jurisprudentieonderzoek gebleken dat in de meeste vonnissen waarin de arbeidsovereenkomst ontbonden werd op de i-grond, aan de (ex-)werknemer de maximale additionele vergoeding (maximaal de helft van de hoogte van de transitievergoeding) werd toegekend. Overigens werd de maximale additionele vergoeding niet in alle vonnissen nadrukkelijk gemotiveerd. Zo oordeelde de rechter in het vonnis van de Rechtbank Midden- Nederland van 2 november 2020 slechts dat er geen aanleiding was om van de maximale additionele vergoeding af te wijken.16 Opvallend is dat in dit vonnis als uitgangspunt de maximale vergoeding werd genomen. Overigens blijkt uit het arrest van het Hof Arnhem-Leeuwarden van 29 maart 2021 dat de rechter de maximale vergoeding niet als uitgangspunt hanteerde. Zo stelde de rechter de hoogte vast op 0,25 van de transitievergoeding, omdat de werkgever, de werknemer geen deugdelijk verbetertraject heeft geboden, waardoor de werknemer zijn communicatie, houding en gedrag niet kon verbeteren. Het hof lijkt dus terughoudender te zijn dan de rechtbank met het toekennen van maximale hoogte van de additionele vergoeding. Mijns inziens sluit dit beter aan bij de ‘kan’ bepaling zoals opgenomen in artikel 7:671 b lid 8, omdat de rechter niet gehouden is om de helft van de hoogte van de transitievergoeding toe te kennen. Daarnaast sluit dit ook aan bij de MvT waarin vermeld staat dat de hoogte van de additionele vergoeding wordt vastgesteld aan de hand van de omstandigheden.17Gezien het gegeven dat de Hoge Raad twee jaar na de invoering van de i-grond, nog niet toegekomen is aan een beoordeling van deze grond, zal de tijd moeten uitwijzen of deze conclusies ook stand houden bij de Hoge Raad.1 Stb. 2019, 266.2 Kamerstukken II 2018/19, 35074, nr. 3, p. 56 (MvT).3 Bennaars e.a., Hugo Sinzheimer Instituut 2016, p. 14.4 De Wolff, in: Arbeidsovereenkomst, art. 7:669 BW, aant. 3.3 (online, bijgewerkt 13 augustus 2021).5 IJzerman & Sax, ArbeidsRecht 2021/5, p. 24.6 Duk, Keizer & Staal, TRA 2018/73, p. 22.7 Rb. Rotterdam 1 juni 2021, ECLI:NL:RBROT:2021:5136, r.o. 6.8.1.8 Hof ’s-Hertogenbosch 28 januari 2021, ECLI:NL:GHSHE:2021:251, r.o. 3.7.9 Rb. Noord-Holland 26 april 2021, ECLI:NL:RBNHO:2021:3694, r.o. 5.13.10 Rb. Noord-Holland 5 januari 2021, ECLI:NL:RBNHO:2021:158.11 Hof Arnhem-Leeuwarden 29 maart 2021, ECLI:NL:GHARL:2021:2957.12 Kamerstukken II 2018/19, 35074, nr. 3, p. 126 (MvT).13 Ijzerman & Sax, Arbeidsrecht 2021/5, p. 27.14 Ijzerman & Sax, Arbeidsrecht 2021/5, p. 27.15 Kamerstukken II 2018/19, 35074, nr. 3, p. 125 (MvT).16 Rb. Midden-Nederland 2 november 2020, ECLI:NL:RBMNE:2020:4734.17 Kamerstukken II 2018/19, 35074, nr. 3, p. 125 (MvT).

Tips voor studenten die gaan afstuderen bij ORM

In light of current worldwide developments, the conference theme “Value Diversity” explicitly refers to the changes we need to see. This contribution is about Life expectancy of people with a severe or profound intellectual disability. Their life expectancy increases, which contributes to the risk of developing dementia. However, early detection and diagnosing dementia is complex, because of their low-level baseline functioning. Therefore, the aim is to identify observable dementia symptoms in adults with severe or profound intellectual disability in available literature.

Elles van Noorel en Sascha Rasch hebben in het tweede jaar van de academische pabo een literatuuronderzoek geschreven over transleerlingen en LHBT+-leerlingen in het basisonderwijs onder leiding van Ingrid Zijlstra. Zij hebben deze kennis samengevoegd tot een informatief en praktisch artikel. Achtereenvolgens worden de definitie, de prevalentie, de ervaringen van LHBT+-leerlingen en adviezen aan de school en leerkrachten benoemd. Daarbij worden nog specifieke adviezen voor de bovenbouw en onderbouw gegeven.

Elles van Noorel en Sascha Rasch hebben in het tweede jaar van de academische pabo een literatuuronderzoek geschreven over transleerlingen en LHBT+-leerlingen in het basisonderwijs onder leiding van Ingrid Zijlstra. Zij hebben deze kennis samengevoegd tot een informatief en praktisch artikel. Achtereenvolgens worden de definitie, de prevalentie, de ervaringen van LHBT+-leerlingen en adviezen aan de school en leerkrachten benoemd. Daarbij worden nog specifieke adviezen voor de bovenbouw en onderbouw gegeven.

Ageing in place is een veelvuldig genoemd concept. Echter, het is de vraag wat dit volgens de wetenschappelijke literatuur inhoudt. In dit artikel wordt het concept ageing in place in kaart gebracht aan de hand van de vijf hoofdthema’s zoals die uit de literatuur zijn gedestilleerd. Een meer eenduidig begrip van ageing in place zal professionals, beleidsmakers, onderzoekers en sociale netwerken kunnen helpen de veelzijdigheid van het concept te zien en toe te passen.

Ageing in place is een veelvuldig genoemd concept. Echter, het is de vraag wat dit volgens de wetenschappelijke literatuur inhoudt. In dit artikel wordt het concept ageing in place in kaart gebracht aan de hand van de vijf hoofdthema’s zoals die uit de literatuur zijn gedestilleerd. Een meer eenduidig begrip van ageing in place zal professionals, beleidsmakers, onderzoekers en sociale netwerken kunnen helpen de veelzijdigheid van het concept te zien en toe te passen.

Het aandeel werkenden met burn-outklachten neemt al geruime tijd toe. In 2007 had 11% van de werknemers last van aanzienlijke burn-outklachten en in 2018 is dat opgelopen tot 17%. Burn-outklachten zijn zowel voor werknemer, werkgever als maatschappij een belangrijk en groeiend probleem en een gezamenlijke verantwoordelijkheid. Hogere taakeisen (snel en hard werken) en minder regelmogelijkheden (autonomie) zijn van invloed op burn-outklachten, maar ook factoren als hersteltijd en technologische ontwikkelingen waaronder het gebruik van sociale media kunnen voor een toenemende mate van stress zorgen.

Het aandeel werkenden met burn-outklachten neemt al geruime tijd toe. In 2007 had 11% van de werknemers last van aanzienlijke burn-outklachten en in 2018 is dat opgelopen tot 17%. Burn-outklachten zijn zowel voor werknemer, werkgever als maatschappij een belangrijk en groeiend probleem en een gezamenlijke verantwoordelijkheid. Hogere taakeisen (snel en hard werken) en minder regelmogelijkheden (autonomie) zijn van invloed op burn-outklachten, maar ook factoren als hersteltijd en technologische ontwikkelingen waaronder het gebruik van sociale media kunnen voor een toenemende mate van stress zorgen.

De insteek van het CoE S2M is om vanuit vraaggestuurd onderzoek van bedrijven samen met professionals en studenten een voedingsbodem voor een passend onderwijsaanbod (bijvoorbeeld trainingen, (bij)scholingstrajecten, hybride leerkrachten en flexibele leerroutes) te creëren. Dit literatuuronderzoek naar alternatieve leeromgevingen en werkvormen heeft de volgende doelstellingen: • het identificeren van best practices op het gebied van inspirerende en activerende werkvormen passend bij de doelstelling van het CoE S2M en bij het NHL Stenden DBE onderwijsmodel; • het identificeren van best practices van inspirerende en activerende leeromgevingen passend bij de doelstelling van het CoE S2M en bij het NHL Stenden DBE onderwijsmodel; • de toepasbaarheid van deze werkvormen en leeromgevingen bij de doelstelling van het CoE S2M en het DBE onderwijsmodel.

De insteek van het CoE S2M is om vanuit vraaggestuurd onderzoek van bedrijven samen met professionals en studenten een voedingsbodem voor een passend onderwijsaanbod (bijvoorbeeld trainingen, (bij)scholingstrajecten, hybride leerkrachten en flexibele leerroutes) te creëren. Dit literatuuronderzoek naar alternatieve leeromgevingen en werkvormen heeft de volgende doelstellingen: • het identificeren van best practices op het gebied van inspirerende en activerende werkvormen passend bij de doelstelling van het CoE S2M en bij het NHL Stenden DBE onderwijsmodel; • het identificeren van best practices van inspirerende en activerende leeromgevingen passend bij de doelstelling van het CoE S2M en bij het NHL Stenden DBE onderwijsmodel; • de toepasbaarheid van deze werkvormen en leeromgevingen bij de doelstelling van het CoE S2M en het DBE onderwijsmodel.

Om antwoord te krijgen op deze vragen is een beknopt literatuuronderzoek gedaan. Daarnaast is er gesproken met acht (markt)organisaties die werkzaam zijn op het gebied van onderzoek en ontwikkeling van financieringsconstructies voor huiseigenaren. Dit document biedt een overzicht van bestaande en in ontwikkeling zijnde financieringsconstructies en een overzicht van huidige onderzoeksresultaten naar de perceptie van financieringsopties. Deze inzichten vormen ook de basis voor een vervolgonderzoek waarin effectieve financieringsconstructen worden ontwikkeld voor de verduurzaming van woningen.

Om antwoord te krijgen op deze vragen is een beknopt literatuuronderzoek gedaan. Daarnaast is er gesproken met acht (markt)organisaties die werkzaam zijn op het gebied van onderzoek en ontwikkeling van financieringsconstructies voor huiseigenaren. Dit document biedt een overzicht van bestaande en in ontwikkeling zijnde financieringsconstructies en een overzicht van huidige onderzoeksresultaten naar de perceptie van financieringsopties. Deze inzichten vormen ook de basis voor een vervolgonderzoek waarin effectieve financieringsconstructen worden ontwikkeld voor de verduurzaming van woningen.

Een van de doelen van het programma Zorglandschap is het versterken van ambulante (crisis) hulp. Ook in crisissituaties moet direct gewerkt worden aan herstel, normaliseren en toekomstperspectief. Tevens willen we met sterke ambulante crisishulp voorkomen dat jeugdigen op een crisisbed worden geplaatst of daar onnodig lang op verblijven. Om die reden is in 2017 ingezet op versterking van de ambulante crisishulp. Dit onderzoek beoogt een analyse te maken van de kwaliteit van de huidige ambulante crisishulp. Dit hebben we gedaan door een literatuuronderzoek uit te voeren naar werkzame factoren van deze ambulante crisishulp. Of deze werkzame factoren aanwezig zijn binnen de huidige ambulante crisishulp hebben we middels een enquête getoetst bij diverse crisishulpverleners. Deze rapportage bevat de uitkomsten van deze enquête.

Een van de doelen van het programma Zorglandschap is het versterken van ambulante (crisis) hulp. Ook in crisissituaties moet direct gewerkt worden aan herstel, normaliseren en toekomstperspectief. Tevens willen we met sterke ambulante crisishulp voorkomen dat jeugdigen op een crisisbed worden geplaatst of daar onnodig lang op verblijven. Om die reden is in 2017 ingezet op versterking van de ambulante crisishulp. Dit onderzoek beoogt een analyse te maken van de kwaliteit van de huidige ambulante crisishulp. Dit hebben we gedaan door een literatuuronderzoek uit te voeren naar werkzame factoren van deze ambulante crisishulp. Of deze werkzame factoren aanwezig zijn binnen de huidige ambulante crisishulp hebben we middels een enquête getoetst bij diverse crisishulpverleners. Deze rapportage bevat de uitkomsten van deze enquête.

In dit rapport zijn zeven preventieve maatregelen gesignaleerd die volgens literatuuronderzoek kosteneffectief zijn en in Nederland nog niet landelijk worden aangeboden. Kosteneffectief houdt in dat de kosten relatief laag zijn in verhouding tot de verwachte gezondheidswinst. Meer onderzoek is nodig om te kijken of deze interventies voor Nederland wenselijk zijn. Voor de meeste ontbreekt namelijk overtuigende bewijslast of ze medisch gezien effectief zijn. Bovendien zijn ze niet allemaal eenvoudig te implementeren, bijvoorbeeld omdat mensen terughoudend zijn om zich te laten screenen of vaccineren. Het gaat om de volgende preventieve maatregelen: - screening op en behandeling van infectie met Helicobacter pylori om maagaandoeningen te voorkomen; - vaccinatie van gezonde kinderen tegen griep; - screening op osteoporose van vrouwen van 70 jaar of ouder door het meten van de botdichtheid; - preventieve behandeling van mensen met een verhoogd risico op hart- en vaatziekten met aspirine; - een oefenprogramma voor zelfstandig wonende ouderen om te voorkomen dat ze vallen en valgerelateerde verwondingen oplopen; - preventieve behandeling van mensen die een hartinfarct hebben doorgemaakt met omega-3 visvetzuren; - leefstijlinterventie voor mensen met verstoorde glucosetolerantie ter preventie van diabetes mellitus. In het rapport zijn het gezondheidsprobleem waar de interventie zich op richt, de interventie zelf, de effectiviteit, en de kosteneffectiviteit beschreven. Vervolgens zijn aspecten van vertaalbaarheid van de economische evaluaties naar de Nederlandse situatie en van implementatie van de interventie in Nederland besproken. Dit rapport is het vierde uit een serie van over economische aspecten van preventie en is in samenwerking met ZonMw geschreven.

Literatuuronderzoek is een van de vele vormen van onderzoek die bij het RIVM worden uitgevoerd. Elke onderzoeker voert regelmatig literatuuronderzoek uit, hetzij als zelfstandig onderzoek, hetzij als onderdeel van een groter onderzoek. Net als op elk ander type onderzoek zijn op literatuuronderzoek kwaliteitseisen als reproduceerbaarheid en aantoonbare wetenschappelijke borging van toepassing. In deze leidraad worden aandachtspunten gegeven, die het mogelijk maken het proces van literatuuronderzoek gecontroleerd te laten verlopen. Hierbij wordt uitgegaan van de verschillende processtappen in literatuuronderzoek: probleemstelling en planning, recherche, selectie, verzameling, acceptatie, verwerking en rapportage. Deze processtappen worden beschreven. Bij elke processtap worden borgpunten aangegeven die het proces traceerbaar maken en wetenschappelijke betrouwbaarheid aantonen.

Dit rapport beschrijft de laatste ontwikkelingen in de radiochemische bepaling van plutonium in monstermatrices zoals luchtstoffilters, regenwater, gras en bodem. De radiochemische scheiding van plutonium van storende alfastralers, zoals americium en curium, is door de recente ontwikkeling van specifieke kolommaterialen sterk vereenvoudigd. Speciale aandacht wordt besteed aan de mate van arbeidsintensiviteit van de diverse methodes, aan de preparaatbereiding en aan de meest optimale detectie.

Tijdens een afstudeeronderzoek is onderzoek gedaan naar MRI-compatible pacemakers via literatuuronderzoek en interviews. Uit het onderzoek blijft dat er een tweetal aspecten zijn waar men rekening mee dient te houden bij een MRI-compatible pacemaker. Het eerste aspect heeft betrekking op de scanparameters. De belangrijkste hiervan zijn de SAR en de Gradiënt Slew Rate. De fabrikanten hebben voor elk type pacemakersysteem en leads een maximale SAR en Gradiënt Slew Rate opgesteld. Het tweede aspect heeft betrekking op de bewaking van de patiënt tijdens het MRI-onderzoek. Voorafgaand aan het onderzoek moet de pacemaker in de ‘MRI-stand’ worden gezet. Daarnaast dient de patiënt tijdens het MRI-onderzoek ten alle tijden bewaakt te worden door middel van een MRI-compatible ECG en saturatiemeter

Valincidenten komen veel voor bij patienten na een beroerte. Deze literatuurstudie geeft een overzicht van de incidentie en de risicofactoren. Naast algemene valpreventie is het belangrijk rekening te houden met de specifieke problemen die gerelateerd zijn aan een hoger valrisico na een beroerte, zoals een depressie en cognitie stoornissen. Uit de geincludeerde studies komt een aantal risicofactoren naar voren, zoals het zich verplaatsen van bed naar stoel, lopen naar badkamer en toilet, en de eerste dagen na het ontslag naar huis. Een keer gevallen zijn tijdens de ziekenhuisopname is een significante risicofactor voor latere valincidenten. Een meetinstrument om het risiconiveau betrouwbaar in te schatten is er (nog) niet. Scores op een aantal meetinstrumenten zoals de Barthel Index en de Timed-Up-and-Go test kunnen gebruikt worden als indicatoren voor een verhoogd risico. Na een val kan angst om te vallen ontstaan, waardoor het activiteitenniveau van patienten vermindert. Het wordt aanbevolen om voor het ontslag naar huis patienten een test af te nemen naar het vertrouwen in de balanshandhaving bij verschillende activiteiten. In de weinige studies waarin valincidenten een uitkomstmaat zijn, blijkt intensieve oefentherapie gericht op balansverbetering het aantal valincidenten te verminderen.

Op 15 september verdedigde Jos van Helvoort, docent aan De Haagse Hogeschool, in de Amsterdamse Agnietenkapel zijn proefschrift over het beoordelen van informatievaardigheden in het hoger onderwijs. In het boek staat een door hem ontwikkelde ‘Scoringsrubriek voor Informatievaardigheden’ centraal. Met dit instrument kan de informatievaardigheid van studenten worden beoordeeld en kan feedback worden gegeven. Op verzoek van IP reflecteert Van Helvoort nader op de uitkomsten van het onderzoek en gaat hij in op de vraag hoe de scoringsrubriek in de toekomst toegepast kan worden in het onderwijs aan universiteiten en hogescholen.

Informatievaardigheden hebben betrekking op het oplossen van problemen of vraagstukken met behulp van informatie van het internet of uit een al of niet digitale bibliotheek. In het hoger onderwijs wordt er veel waarde aan gehecht dat studenten over deze vaardigheden beschikken. Maar hoe beoordeel je of studenten voldoende informatievaardig zijn? En wat voor soort beoordelingsinstrument is tevens geschikt om die vaardigheden te bevorderen? In dit proefschrift wordt onderzoek gerapporteerd dat aannemelijk maakt dat een scoringsrubriek de voorkeur heeft als je een instrument zoekt waarmee je informatievaardigheden zowel kunt beoordelen als stimuleren. Op basis van literatuurstudie en de uitkomsten van onderzoek onder studenten en docenten is een scoringsrubriek ontwikkeld. Vervolgens is het beoordelingsinstrument door middel van empirische studies getest en geëvalueerd.

Op 15 september verdedigde Jos van Helvoort, docent aan De Haagse Hogeschool, in de Amsterdamse Agnietenkapel zijn proefschrift over het beoordelen van informatievaardigheden in het hoger onderwijs. In het boek staat een door hem ontwikkelde ‘Scoringsrubriek voor Informatievaardigheden’ centraal. Met dit instrument kan de informatievaardigheid van studenten worden beoordeeld en kan feedback worden gegeven. Op verzoek van IP reflecteert Van Helvoort nader op de uitkomsten van het onderzoek en gaat hij in op de vraag hoe de scoringsrubriek in de toekomst toegepast kan worden in het onderwijs aan universiteiten en hogescholen.

Informatievaardigheden hebben betrekking op het oplossen van problemen of vraagstukken met behulp van informatie van het internet of uit een al of niet digitale bibliotheek. In het hoger onderwijs wordt er veel waarde aan gehecht dat studenten over deze vaardigheden beschikken. Maar hoe beoordeel je of studenten voldoende informatievaardig zijn? En wat voor soort beoordelingsinstrument is tevens geschikt om die vaardigheden te bevorderen? In dit proefschrift wordt onderzoek gerapporteerd dat aannemelijk maakt dat een scoringsrubriek de voorkeur heeft als je een instrument zoekt waarmee je informatievaardigheden zowel kunt beoordelen als stimuleren. Op basis van literatuurstudie en de uitkomsten van onderzoek onder studenten en docenten is een scoringsrubriek ontwikkeld. Vervolgens is het beoordelingsinstrument door middel van empirische studies getest en geëvalueerd.

Hoe gaan onze studenten in het kader van hun studie om met informatie? Waar halen ze informatie vandaan en in welke mate maken ze daarbij bewuste keuzes?

Hoe gaan onze studenten in het kader van hun studie om met informatie? Waar halen ze informatie vandaan en in welke mate maken ze daarbij bewuste keuzes?

Wereldwijd wordt onderwijs gezien als een sleutel om goed voorbereid de toekomst in te gaan. Nieuwe technologieën en bevolkingsgroei hebben overal invloed op cultuur en aard van arbeidsprocessen. In Nederland wordt steeds vaker de roep gehoord om jongeren toe te rusten met de zogenoemde 21e eeuwse vaardigheden. Deze 21e eeuwse vaardigheden zijn generieke vaardigheden en daaraan te koppelen kennis, inzicht en houdingen die nodig zijn om te kunnen functioneren in en bij te dragen aan de kennissamenleving van morgen. Cultuuronderwijs zou een belangrijke rol kunnen spelen bij de ontwikkeling van die vaardigheden. Juist binnen cultuureducatie komen alle 21e eeuwse vaardigheden in meer of mindere mate aan bod. Door het creatieve proces centraal te stellen in de leerlijnen wordt beoogd creativiteit te ontwikkelen. Door regelmatig reflectiemomenten in te bouwen wordt het kritisch denken en zelfregulering ontwikkeld, en divergente opdrachten bevorderen het probleemoplossend denken en handelen. Daarnaast werken leerlingen in het leergebied kunstzinnige oriëntatie regelmatig aan gezamenlijke opdrachten en projecten. Dit bevordert de vaardigheid samenwerken. Het doel van de literatuurstudie is een goed overzicht te scheppen van wat bekend is over cultuureducatie en 21e eeuwse vaardigheden. Op grond hiervan is het mogelijk de nodige keuzes te maken en cultuureducatie en de 21e eeuwse vaardigheden voor dit onderzoek te definiëren. Hierbij spelen ook schoolkenmerken een rol. Het totale D21 onderzoek geeft namelijk uiteindelijk antwoord op de vraag hoe er bij verschillende soorten scholen aan cultuureducatie gewerkt wordt en welke rol de 21e eeuwse vaardigheden hierbij spelen. De onderzoeksvragen die leidend zijn gewest voor deze literatuurstudie zijn: - Wat wordt verstaan onder de 21 eeuwse vaardigheden van leerlingen in het basisonderwijs? - Wat is cultuureducatie en welke definiëring is het meest passend voor dit onderzoek? - Welke van de 21e eeuwse vaardigheden sluiten expliciet aan bij cultuureducatie? - Op welke kenmerken zijn basisscholen in te delen in verschillende typen scholen? Binnen de 21e eeuwse vaardigheden is een selectie gemaakt voor creativiteit, samenwerken, informatievaardigheden en sociale culturele vaardigheden, beschreven volgens de conceptualisatie van Thijs, Fisser en van der Hoeven (2014) welke weer gebaseerd is op de studies van Voogt en Robin (2010). Bij de conceptualisatie van cultuureducatie is de keuze gemaakt voor het theoretisch leerplankader Cultuur in de spiegel (CIS, van Heusden, 2010), aangevuld met voorwaarden voor cultuureducatie (Haanstra, 2010). De schoolkenmerken worden beschreven op basis van de typologie van scholen (Hooiveld, 2001).

Het onderzoek van de Commissie Samson heeft aangetoond dat jongeren in de residentiële jeugdzorg een twee maal zo groot risico lopen op seksueel misbruik als jongeren in de gewone populatie (Samson, 2012); meisjes lopen een nog groter risico dan jongens. Een groot deel van het seksueel geweld bleek zich af te spelen tussen jongeren onderling. Tot dezelfde conclusie kwamen Lamers-Winkelman en Tierolf (2012) in het literatuuronderzoek dat zij voorafgaand aan het onderzoek van de Commissie Samson hebben uitgevoerd. De Commissie Samson heeft naar aanleiding van het onderzoek een reeks aanbevelingen gedaan voor maatregelen om seksueel misbruik te voorkomen en seksueel gezond gedrag te bevorderen.

Beknopt onderzoek naar de wetenschappelijke literatuur over de effectiviteit van re-integratie in het gemeentelijk domein van werk en inkomen.

Wereldwijd wordt onderwijs gezien als een sleutel om goed voorbereid de toekomst in te gaan. Nieuwe technologieën en bevolkingsgroei hebben overal invloed op cultuur en aard van arbeidsprocessen. In Nederland wordt steeds vaker de roep gehoord om jongeren toe te rusten met de zogenoemde 21e eeuwse vaardigheden. Deze 21e eeuwse vaardigheden zijn generieke vaardigheden en daaraan te koppelen kennis, inzicht en houdingen die nodig zijn om te kunnen functioneren in en bij te dragen aan de kennissamenleving van morgen. Cultuuronderwijs zou een belangrijke rol kunnen spelen bij de ontwikkeling van die vaardigheden. Juist binnen cultuureducatie komen alle 21e eeuwse vaardigheden in meer of mindere mate aan bod. Door het creatieve proces centraal te stellen in de leerlijnen wordt beoogd creativiteit te ontwikkelen. Door regelmatig reflectiemomenten in te bouwen wordt het kritisch denken en zelfregulering ontwikkeld, en divergente opdrachten bevorderen het probleemoplossend denken en handelen. Daarnaast werken leerlingen in het leergebied kunstzinnige oriëntatie regelmatig aan gezamenlijke opdrachten en projecten. Dit bevordert de vaardigheid samenwerken. Het doel van de literatuurstudie is een goed overzicht te scheppen van wat bekend is over cultuureducatie en 21e eeuwse vaardigheden. Op grond hiervan is het mogelijk de nodige keuzes te maken en cultuureducatie en de 21e eeuwse vaardigheden voor dit onderzoek te definiëren. Hierbij spelen ook schoolkenmerken een rol. Het totale D21 onderzoek geeft namelijk uiteindelijk antwoord op de vraag hoe er bij verschillende soorten scholen aan cultuureducatie gewerkt wordt en welke rol de 21e eeuwse vaardigheden hierbij spelen. De onderzoeksvragen die leidend zijn gewest voor deze literatuurstudie zijn: - Wat wordt verstaan onder de 21 eeuwse vaardigheden van leerlingen in het basisonderwijs? - Wat is cultuureducatie en welke definiëring is het meest passend voor dit onderzoek? - Welke van de 21e eeuwse vaardigheden sluiten expliciet aan bij cultuureducatie? - Op welke kenmerken zijn basisscholen in te delen in verschillende typen scholen? Binnen de 21e eeuwse vaardigheden is een selectie gemaakt voor creativiteit, samenwerken, informatievaardigheden en sociale culturele vaardigheden, beschreven volgens de conceptualisatie van Thijs, Fisser en van der Hoeven (2014) welke weer gebaseerd is op de studies van Voogt en Robin (2010). Bij de conceptualisatie van cultuureducatie is de keuze gemaakt voor het theoretisch leerplankader Cultuur in de spiegel (CIS, van Heusden, 2010), aangevuld met voorwaarden voor cultuureducatie (Haanstra, 2010). De schoolkenmerken worden beschreven op basis van de typologie van scholen (Hooiveld, 2001).

Het onderzoek van de Commissie Samson heeft aangetoond dat jongeren in de residentiële jeugdzorg een twee maal zo groot risico lopen op seksueel misbruik als jongeren in de gewone populatie (Samson, 2012); meisjes lopen een nog groter risico dan jongens. Een groot deel van het seksueel geweld bleek zich af te spelen tussen jongeren onderling. Tot dezelfde conclusie kwamen Lamers-Winkelman en Tierolf (2012) in het literatuuronderzoek dat zij voorafgaand aan het onderzoek van de Commissie Samson hebben uitgevoerd. De Commissie Samson heeft naar aanleiding van het onderzoek een reeks aanbevelingen gedaan voor maatregelen om seksueel misbruik te voorkomen en seksueel gezond gedrag te bevorderen.

In dit boek staat de relevantie van onderzoek voor de praktijk centraal. Op concrete wijze wordt uitgelegd wat onderzoek inhoudt en worden de vijf fasen uit de cyclus voor praktijkgericht onderzoek behandeld.

Beknopt onderzoek naar de wetenschappelijke literatuur over de effectiviteit van re-integratie in het gemeentelijk domein van werk en inkomen.

In dit boek staat de relevantie van onderzoek voor de praktijk centraal. Op concrete wijze wordt uitgelegd wat onderzoek inhoudt en worden de vijf fasen uit de cyclus voor praktijkgericht onderzoek behandeld.

De zorg voor chronisch zieken doet een toenemend beroep op middelen binnen en buiten de gezondheidszorg. Een doelmatige besteding van de beschikbare middelen moet ertoe leiden dat voor een gegeven budget, besteed aan interventies, de opbrengsten in termen van verbeteringen in de gezondheid van patienten zo groot mogelijk zijn. Vanuit maatschappelijk perspectief is het een interessante vraag of voor specifieke aandoeningen de beschikbare kennis over epidemiologie, effectiveit en kosteneffectiviteit kan worden gecombineerd binnen een model om daarmee een efficientere allocatie van middelen over interventies en groepen patienten te onderzoeken. Het voorliggende rapport biedt een verslag van beschikbare kennis op het terrein van richtlijnen en kosteneffectiviteit wat betreft de lange termijn behandeling van kinderen met astma. De volgende resultaten worden gepresenteerd: (1) een gestructureerde indeling van bestaande interventies voor de lange termijn zorg bij kinderen met astma, (2) een vergelijking van vier recente richtlijnen en samenvatting van de "standaard" zorg, en (3) een overzicht van de resultaten van kostenefffectiviteitsstudies.

Bij het onderzoek naar mogelijke effecten van een windmolenpark in het IJsselmeer is ETFI uitgegaan van de vele onderzoeken die er inmiddels, in Nederland maar ook internationaal, bestaan. Op deze manier zijn conclusies en oordelen, zowel geïnspireerd door voorvechters van windenergie als van tegenstanders, zowel bij geplande als bij reeds aangelegde windmolenparken, geïnventariseerd. De conclusie van dit literatuuronderzoek luidt dat de studies onvoldoende bewijs leveren, zowel voor het ontstaan van schade aan de toeristische sector als voor het ontbreken van die schade. Dit onderzoek moet dan ook niet gelezen worden als een aanbeveling vóór of tegen windmolenparken. De waarde van het onderzoek is dat het de publiek toegankelijke studies uit binnen en buitenland met betrekking tot de relatie tussen windparken en toerisme bijeen brengt en systematisch analyseert. Zodoende brengt het de risico’s en mogelijkheden beter in beeld zodat in alle scenario’s —met of zonder windmolens— afwegingen gemaakt kunnen worden waarin alle belangen gerespecteerd worden.

Dit rapport beschrijft de resultaten van een literatuuronderzoek naar de kosteneffectiviteit van de screening van zwangeren op syfilis ter preventie van congenitale syfilis. In verschillende databases is gezocht naar nationale en internationale publicaties. Onze zoekstrategie leverde 45 referenties op met betrekking tot syfilis, waarvan 16 richtlijnen. Voor nagenoeg al deze referenties gold dat deze niet voldeden aan de geformuleerde selectiecriteria, veelal omdat het geen economische evaluatie van screening op syfilis bij zwangeren was. Slechts vijf economische evaluaties zijn uiteindelijk in de studie betrokken. De geselecteerde economische evaluaties zijn aan de hand van de volgende aspecten systematisch besproken; het type economische evaluatie, de doelpopulatie, de verschillende kostensoorten, de gehanteerde discontovoet, de sensitiviteitsanalyse en de resultaten en conclusies van het literatuuronderzoek.De resultaten van de gevonden economische evaluaties laten zien dat de screening van zwangeren op syfilis kosteneffectief is in zowel de grote steden als in de landelijke gebieden.Alle studies in dit literatuuronderzoek hanteerden hetzelfde model, maar voerden geen van alle een goede sensitiviteitsanalyse van dit model uit. Daarom is in dit literatuuronderzoek een sensitiviteitsanalyse gemaakt van het gebruikte model. De sensitiviteitsanalyse liet zien dat de screening van zwangeren op syfilis onder alle omstandigheden kosteneffectief is. Op basis van dit literatuuronderzoek kan geconcludeerd worden dat de screening van zwangeren op syfilis ter preventie van congenitale syfilis zinvol is.

Er is een beschrijving gemaakt van nationale en international economische evaluaties van de behandeling met antivirale middelen bij chronische hepatitis B patienten. Onze zoekstrategie leverde in totaal 47 referenties op. Echter, 40 publicaties voldeden niet aan de gformuleerde inclusiecreteria, zodat uiteindelijk 7 publicaties in dit literatuuronderzoek zijn betrokken. De geselecteerde economische evaluatie, de verschillende parameters in het ziektemodel, de gekozen tijdshorizon, de gehanteerde kosten van antivirale middelen, de verschillende kostensoorten, de gehanteerde discontovoet, de sensitiviteitsanalyse en de resultaten en conclusies van eht literatuuronderzoek. De bestudeerde studies gaven geen consistent beeld. Sommige tudies beschreven kostenbesparingen, terwijl andere studies juist ongunstige kosteneffectiviteitsratio's beeschreven. Het verschil in resultaten werden veroorzaakt door de verschillen in gekozen parameterwaarden en verschil in methodiek tussen de studies. De conclusie van dit literatuuronderzoek is dat indien de kwaliteit van leven effecten worden meegenomen de behandeling van antivirale middelen kosteneffectief lijkt. Indien alleen overlevingswinst wordt meegenomen zijn de resultaten van de behandeling met antivirale middelen bij chronische hepatitits B patienten ongunstiger. Er is geen harde wetenschappelijke onderbouwing dat de behandeling met antivirale middelen kosteneffectief is. Verder ondrzoek is nodig om de kosteneffectiviteit van antivirale middelen te kunnen bepalen.

niet beschikbaar

National and international economic evaluations of universal vaccination against hepatitis B were systematically selected from the literature. Only the studies meeting the following criteria were selected: (a) original data reported in Dutch, English, French or German; (b) at least one universal vaccination strategy evaluated; (c) a high methodological quality shown and (d) conducting of the study in countries with a hepatitis B epidemiological pattern comparable to the Dutch situation. Sixteen relevant studies were identified out of 1060 publications registered in the databases, COCHRANE LIBRARY, CURRENT CONTENTS, DARE, HEED, INAHTA DATABASE, MEDLINE, NEED, and by applying the system of reference tracking. Despite the strict inclusion criteria, great divergence was seen among assumptions applied to a study, methodologies, outcomes and conclusions. Some studies show universal screening to be cost-saving, while others report unfavourable cost-effectiveness ratios. Studies that investigated similar vaccination strategies reach dissimilar conclusions on the most cost-effective strategy. Several parameters were found to have a usually large impact on the results and conclusions of a study. These are: a) vaccine costs, b) discount rate, c) hepatitis B incidence, d) inclusion of indirect costs and effects, e) percentage of acute infections that lead to chronic hepatitis, f) discounting effects and h) assumed lifelong costs of hepatitis B infection, including long-term consequences such as cirrhosis and liver cancer. Hence, in any further study these important variables should be subject to an extensive sensitivity analysis. Economic evaluations that are intended to assist in local policy-making should take careful account of local circumstances. The 16 selected studies have little practical relevance for Dutch policy-makers.

niet beschikbaar

niet beschikbaar

Ondanks de veelheid aan milieuindicatoren wordt er een behoefte gesignaliseerd aan een methode voor de vroegtijdige diagnose van meervoudige stress in veld-situaties. Een vroegtijdige diagnose heeft namelijk de optie preventief te kunnen werken. Daarnaast zou een nieuwe methode herkenbaar en aansprekelijk moeten zijn voor de politiek en het grote publiek. Op basis van het hier gepresenteerd onderzoek over de verschijningsvorm (morfologie) van planten zou een eco-morfologische methode ontwikkeld kunnen worden die aan deze voorwaarden voldoet. Planten zijn gebonden aan hun standplaats. Het samenspel van de milieu-factoren op die plek bepaalt zowel de aanwezigheid als de verschijningsvorm (fenotype) van de plant. Veranderingen in dit samenspel betekenen een multiple stress voor de plant. Aangenomen wordt dat bij gebruikelijke (ecosysteem-inherente) stresssituaties het reactie- of aanpassingsvermogen van de plant voldoende is en dat bij toenemende extra of ecosysteem-externe stress dit aanpassingsvermogen afneemt en de plant uiteindelijk verdwijnt. Multi-stress leidt dus eerst tot veranderingen in de morfologie en pas later tot veranderingen in de aanwezigheid van de soort. Voldoende kennis van bovengenoemde morfologische reacties biedt de mogelijkheid een methode te ontwikkelen, die vroegtijdig multi-stress kan signaleren. Een eco-morfologische methode, zoals hierboven bedoeld, bestaat nog niet. De mogelijkheden voor de ontwikkeling daarvan, op basis van bestaande kennis, worden in dit verslag onderzocht. Welke concepten die de basis voor zo'n methode kunnen vormen zijn in de literatuur aanwezig? In hoeverre zijn deze concepten in hun huidige vorm al bruikbaar? Wat ontbreekt en vraagt om nader onderzoek? Tijdens de voorbereiding van het project is daarbij kennis genomen van resultaten uit fenomenologisch onderzoek. Hier leken bruikbare morfologische concepten al ontwikkeld te zijn. De potenties van deze fenomenologisch morfologische concepten zijn verder onderzocht en worden in dit deelrapport beschreven.

Een literatuurstudie is verricht naar de aanwezige kennis op het gebied van uitloogproeven voor vluchtige organische stoffen. In het kader van dit onderzoek werd onder vluchtige organische stoffen (VOS) verstaan: benzeen, tolueen, xyleen, (o-, m-, p-xyleen), fenol, cresol (o-, m-, p-cresol) en vluchtige minerale olie (begrensd door n-alkanen C6-C10, inclusief naftaleen). Gegevens zijn verzameld op een viertal deelgebieden: de met betrekking tot uitloogproeven relevante stofeigenschappen van VOS ; houdbaarheid eluaten die VOS bevatten ; analysemethoden voor VOS in waterige oplossing ; bestaande uitloogproeven die geschikt (te maken) zijn voor VOS. Met betrekking tot de relevante stofeigenschappen bleken gegevens over verdeling in en de bindingsvorm aan andere materialen dan bodems vrijwel te ontbreken. Over de adsorptie van VOS aan technische materialen waren onvoldoende kwantitatieve gegevens bekend. De houdbaarheid van waterige eluaten bleek met relatief eenvoudige ingrepen als koelen, aanzuren en/of het toevoegen van biociden (CuSO4/NaN3) dermate lang gemaakt te kunnen worden dat een efficiente werkvoortgang in de laboratoriumpraktijk gewaarborgd is. Als analysetechniek voor BETX en vluchtige minerale olie lijkt de gecombineerde bepaling middels purge and trap / GC-FID een geschikte techniek te zijn voor routinematige toepassing. Het is raadzaam dat fenolen en cresolen bepaald worden aan de hand van de door het NNI vast te stellen voorschriften. In de onderzochte literatuur werden geen beschrijvingen gevonden van uitloogproeven waarvan vaststaat dat zij voldoen aan de eisen op het gebied van voorkoming van vervluchtiging en het tegengaan van afbraakprocessen en ongewenste adsorptie-effecten. Ook de gestandaardiseerde uitloogproeven zoals beschreven in ontwerp NEN 7340 bleken ongeschikt voor VOS. Enkele uitloogproeven bieden mogelijk perspectieven, maar zouden vooraf onderzocht moeten worden op geschiktheid voor VOS. Gezien de geringe geschiktheid van bestaande uitloogproeven zal nog ontwikkelingswerk voor uitloogproeven voor VOS verricht moeten worden. Hierbij zal het voorkomen van verliezen van VOS tijdens het afscheiden van deeltjes groter dan 0.45 mum uit de eluaten als een afzonderlijk probleem aangepakt moeten worden.

Een literatuurstudie is verricht naar de aanwezige kennis op het gebied van uitloogproeven voor vluchtige organische stoffen. In het kader van dit onderzoek werd onder vluchtige organische stoffen (VOS) verstaan: benzeen, tolueen, xyleen, (o-, m-, p-xyleen), fenol, cresol (o-, m-, p-cresol) en vluchtige minerale olie (begrensd door n-alkanen C6-C10, inclusief naftaleen). Gegevens zijn verzameld op een viertal deelgebieden: de met betrekking tot uitloogproeven relevante stofeigenschappen van VOS ; houdbaarheid eluaten die VOS bevatten ; analysemethoden voor VOS in waterige oplossing ; bestaande uitloogproeven die geschikt (te maken) zijn voor VOS. Met betrekking tot de relevante stofeigenschappen bleken gegevens over verdeling in en de bindingsvorm aan andere materialen dan bodems vrijwel te ontbreken. Over de adsorptie van VOS aan technische materialen waren onvoldoende kwantitatieve gegevens bekend. De houdbaarheid van waterige eluaten bleek met relatief eenvoudige ingrepen als koelen, aanzuren en/of het toevoegen van biociden (CuSO4/NaN3) dermate lang gemaakt te kunnen worden dat een efficiente werkvoortgang in de laboratoriumpraktijk gewaarborgd is. Als analysetechniek voor BETX en vluchtige minerale olie lijkt de gecombineerde bepaling middels purge and trap / GC-FID een geschikte techniek te zijn voor routinematige toepassing. Het is raadzaam dat fenolen en cresolen bepaald worden aan de hand van de door het NNI vast te stellen voorschriften. In de onderzochte literatuur werden geen beschrijvingen gevonden van uitloogproeven waarvan vaststaat dat zij voldoen aan de eisen op het gebied van voorkoming van vervluchtiging en het tegengaan van afbraakprocessen en ongewenste adsorptie-effecten. Ook de gestandaardiseerde uitloogproeven zoals beschreven in ontwerp NEN 7340 bleken ongeschikt voor VOS. Enkele uitloogproeven bieden mogelijk perspectieven, maar zouden vooraf onderzocht moeten worden op geschiktheid voor VOS. Gezien de geringe geschiktheid van bestaande uitloogproeven zal nog ontwikkelingswerk voor uitloogproeven voor VOS verricht moeten worden. Hierbij zal het voorkomen van verliezen van VOS tijdens het afscheiden van deeltjes groter dan 0.45 mum uit de eluaten als een afzonderlijk probleem aangepakt moeten worden.

Ondanks de veelheid aan milieuindicatoren wordt er een behoefte gesignaliseerd aan een methode voor de vroegtijdige diagnose van meervoudige stress in veld-situaties. Een vroegtijdige diagnose heeft namelijk de optie preventief te kunnen werken. Daarnaast zou een nieuwe methode herkenbaar en aansprekelijk moeten zijn voor de politiek en het grote publiek. Op basis van het hier gepresenteerd onderzoek over de verschijningsvorm (morfologie) van planten zou een eco-morfologische methode ontwikkeld kunnen worden die aan deze voorwaarden voldoet. Planten zijn gebonden aan hun standplaats. Het samenspel van de milieu-factoren op die plek bepaalt zowel de aanwezigheid als de verschijningsvorm (fenotype) van de plant. Veranderingen in dit samenspel betekenen een multiple stress voor de plant. Aangenomen wordt dat bij gebruikelijke (ecosysteem-inherente) stresssituaties het reactie- of aanpassingsvermogen van de plant voldoende is en dat bij toenemende extra of ecosysteem-externe stress dit aanpassingsvermogen afneemt en de plant uiteindelijk verdwijnt. Multi-stress leidt dus eerst tot veranderingen in de morfologie en pas later tot veranderingen in de aanwezigheid van de soort. Voldoende kennis van bovengenoemde morfologische reacties biedt de mogelijkheid een methode te ontwikkelen, die vroegtijdig multi-stress kan signaleren. Een eco-morfologische methode, zoals hierboven bedoeld, bestaat nog niet. De mogelijkheden voor de ontwikkeling daarvan, op basis van bestaande kennis, worden in dit verslag onderzocht. Welke concepten die de basis voor zo'n methode kunnen vormen zijn in de literatuur aanwezig? In hoeverre zijn deze concepten in hun huidige vorm al bruikbaar? Wat ontbreekt en vraagt om nader onderzoek? Tijdens de voorbereiding van het project is daarbij kennis genomen van resultaten uit fenomenologisch onderzoek. Hier leken bruikbare morfologische concepten al ontwikkeld te zijn. De potenties van deze fenomenologisch morfologische concepten zijn verder onderzocht en worden in dit deelrapport beschreven.

Dit paper onderzoekt de oorsprong van Geert Wilders' media-appeal. Geen Nederlandse politicus heeft in de voorbije vijf jaar zoveel journalistieke aandacht gegenereerd als de leider van de Partij voor de Vrijheid (PVV). Althans, dat is een wijdverbreid idee onder politici, academici en journalisten zelf. Hier staat de vraag centraal wat Wilders aantrekkelijk maakt als onderwerp en bron van nieuws voor Nederlandse journalisten. Daartoe wordt eerst een overzicht gegeven van theorieën die verklaren hoe (rechts-) populistische politici media-aandacht verkrijgen. In het algemeen geldt daarbij dat zij - om succesvol te zijn - evenwicht trachten te vinden tussen een outsiderpositie die hen nieuwswaardig maakt, en een establishment-positie die hen geloofwaardigheid verschaft bij zowel publiek, medepolitici als media. In een secundaire analyse worden vervolgens 62 studies onderzocht die in de voorbije jaren zijn gedaan naar Wilders en naar zijn verhouding met de media. Hieruit blijkt dat Wilders in sterke mate voldoet aan het profiel van de rechts-populistische politicus uit de literatuur, maar dat hij tegelijkertijd een autoriteit, effectiviteit en legitimiteit bezit die hem mainstream maken. Beide - ogenschijnlijk tegenstrijdige - beelden van de PVV-leider verklaren zijn aantrekkingskracht voor journalisten: dat van outsider én dat van insider. Hij komt daarmee vergaand tegemoet aan medialogica en wat deze van politici vraagt. Bovendien verschaffen de felle reacties van tegenstanders hem extra publiciteit: reacties die hij vaak zelf oproept door zijn emotionele, provocatieve en confronterende boodschap.