Search

Bu çalışmada; Kastamonu ili Daday ilçesinde bulunan Bezirgan Hazım Kılıç Göleti'nde Eylül 2016 - Ağustos 2017 tarihleri arasında gölette belirlenen üç istasyondan alınan su numunelerinin bazı fiziksel ve kimyasal su parametreleri ölçülmüştür.Bu istasyonlar Daday Bezirgan Hazım Kılıç Göleti'nin güney kıyısı, doğu kıyısı ve kuzeybatı kıyısı olarak seçilmiştir. Göletin güney kıyısı Kolan Deresi'nin giriş yaptığı bölgedir. Çalışma süresince, belirlenen bu üç istasyondan ayda bir su numuneleri alınmış ve elde edilen on iki aylık ortalama değerler (genel ortalama, standart sapma, mevsimsel ortalama) incelenmiştir. Bu üç istasyonda alınan su örneklerinde su kalitesini belirlemek amacıyla çözünmüş oksijen (mg/L), tuzluluk (‰), pH, sıcaklık (°C), elektriksel iletkenlik, askıda katı madde (mg/L), kimyasal oksijen ihtiyacı (mg/L), biyolojik oksijen ihtiyacı (mg/L), klorür (mg/L), fosfat (mg/L), sülfat (mg/L), sülfit (mg/L), sodyum (mg/L), potasyum (mg/L), toplam sertlik (mg/L), toplam alkanite (mg/L), magnezyum (mg/L), kalsiyum (mg/L), nitrit (mg/L), nitrat (mg/L), amonyum tuzu (mg/L), demir (mg/L), kurşun (µg/L), bakır (µg/L), kadminyum (µg/L), civa (µg/L), nikel (µg/L), çinko (mg/L) olmak üzere 28 adet fiziko-kimyasal parametrenin analizleri yapılmıştır.Elde edilen yıllık ortalama fiziko-kimyasal parametre verileri mevsimler arasında istatistiksel olarak karşılaştırılmıştır. Yüzey Su Kirliliği ve Kontrolü Yönetmeliği (YSKKY)'inde verilen `Kıta İçi Su Kaynaklarının Sınıflarına Göre Kalite Kriterleri` tablosuna göre, ΙΙΙ sınıf kaliteli su kriterlerine sahip olduğu tespit edilmiştir. YSKKY kriterlerine göre önemli bir kirlilik problemi olmadığı anlaşılmaktadır. Ayrıca mevcut su kalitesi durumu alabalık gibi soğuk su türlerinin yetiştiriciliği için uygun olduğu görülmüştür.Anahtar kelimeler: Su kalitesi, su kirliliği, Kastamonu, Daday Bezirgan Hazım Kılıç Göleti In this study, some of the chemical and physical parameters in water samples were measured taken from 3 stations on Bezirgan Hazım Kılıç Pond, which is located within the borders of Daday district of Kastamonu province, between September 2016 and August 2017.These stations were located in the south side, east side and northwestern side of Daday Bezirgan Hazım Kılıç pond. The south side of the pond is Brook Kolan, which water inlet into pond. Throughout the study, samples were taken monthly from the sampling stations and the values (general mean, standard deviation, and seasonal mean) obtained during 12 months were examined. The samples taken from all three sampling stations were examined 28 physico-chemical parameters in terms of dissolved oxygen (mg/L), salinity (‰), pH, temperature (°C), electrical conductivity, suspended solid matters (mg/L), chemical oxygen demand (mg/L), biological oxygen demand (mg/L), chloride (mg/L), phosphate (mg/L), sulphate (mg/L), sulphite (mg/L), sodium (mg/L), potassium (mg/L), total hardness (mg/L), total alkalinity (mg/L), magnesium (mg/L), calcium (mg/L), nitrite (mg/L), nitrate (mg/L), ammonium salt (mg/L), ferrous (mg/L), lead (µg/L), copper (µg/L), cadmium (µg/L), mercury (µg/L), nickel (µg/L), and zinc (µg/L) (totally 28 parameters), in order to determine the water quality, The annual mean values of the physico-chemical parameters were statistically compared between the seasons. It was determined that Bezirgan Hazım Kılıç Pond has Class III water quality level according to the Surface Water Quality Management Regulation (SWQMR) `Classified intra-continental water source quality chart` which takes place in water quality management regulation. According to the SWQMR criteria, it can be seen that there is no remarkable pollution problem in the pond. Moreover, the water quality was found to be suitable for raising cold water fishes such as trout.Keywords: Water quality, water pollution, Kastamonu, Daday Hazım Kılıç Pond 77

Since the devastating earthquake that occurred in Turkey in the year 1999, engineering solutions in construction have gained considerable momentum in our country. This engineering discipline, practical and reliable, is linked to occupational health and safety measures in many ways. The importance of occupational health and safety has become undeniably higher. The country’s global position also determines the training of working taff and technical personnel the knowledge and skills in the field of production and safety. Health and safety sanctions have increased in the field of occupational health and safety since law numbered 6331 came into force in 2012 in our country. Besides the requirements of the law, resources and applications from world literature which technical personnel can benefit from are seen. It should also be noted that due to a rapid increase in population growth in the world and in our country has led to a higher demand in the building sector. The hard rock encountered for the foundations of dams, subway-tunnels, quarries areas such as can only be excavated by blasting. The increased use of blasting in engineering since the 19th century has led to the discussions of the dangers involved in the engineering sector and ways to reduce these risks. The positive impact of the work safety meetings held with the team-mates that were committed to the reduction of the work accident risk was discussed. This demonstrates the importance of occupational safety practices in blasting engineering., Ülkemizde yapılarda mühendislik çözümleri, 1999 yılında gerçekleşen depremden sonra ciddi bir ivme kazanmıştır. Bu mühendislik disiplininin, pratik ve güvenilir olması her şekilde iş sağlığı ve güvenliği önlemleri ile bağlantılıdır. İş sağlığı ve güvenliğinin önemi yadsınamaz derecede fazladır. Ülkenin iş sahasında ki dünya konumunu, çalışan personellerin eğitimli olması ayrıca teknik personelin de üretim ve güvenlik konusunda bilgi ve becerisi belirlemektedir. Ülkemizde 2012 yılında yürürlüğe giren 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile iş sahalarında sağlık ve güvenlik yaptırımları artmıştır. Kanun’un getirdiği gerekliliklerin yanında dünya literatüründe de teknik personelin yararlanabileceği kaynak ve uygulamalar görülmektedir. Ayrıca belirtilmelidir ki dünyada ve ülkemizde bu denli hızlı ilerleyen nüfus artışı, yapı sektörüne rağbeti arttırmaktadır. Temel kazıları, baraj, metro-tünel, taş ocakları gibi alanlarda karşılaşılan sert kayaçlarda ilerleme ancak patlatmalı kazı ile olabilmektedir. Patlatmalarda buluşların 19. yüzyıldan itibaren hızlanması mühendislik anlamda gelişimine yol açarken tehlikeli olan bu uygulamanın daha emniyetli halde yapılması sektörün birinci önceliği olduğu görülmektedir. Son bölümde işlenen ekip arkadaşlarıyla yapılan iş güvenliği toplantılarının iş kazası riskinin azaltılmasına olumlu etkisi tartışılmıştır. Bu da patlatma mühendisliğinde iş güvenliği uygulamalarının önemini ortaya koymaktadır.

In this study, blasting performed for excavation at Akyol quarry was monitored with vibration monitors and 36 events in twelve shots were recorded for this purpose. During these measurements, one of the vibration monitors was placed as close to shot point as possible. The idea behind this application was to determine the vibration attenuation characteristics of Akyol quarry site, including the immediate area behind the shot points. Afterwards, the records were subjected to statistical analysis. As a result, peak particle velocity (PPV) prediction formula unique for this site was obtained. Blasting chart which can be used as a guide to predict PPV for future blasting was prepared by using this formula, Bu çalışmada, Akyol taş ocağında yapılan patlatmalı kazılar titreşim ölçer cihazlarla izlenmiş ve bu amaçla12 adet atımda 36 olay kaydedilmiştir. Bu ölçümler esnasında, çalışmada kullanılan ölçüm cihazlarından bir tanesi patlatma deliklerine mümkün olduğunca yakın yerleştirilerek, sahanın sönümlenme karakteristiğinin, patlatmadan hemen sonraki alanı kapsayacak şekilde belirlenmesi amaçlanmıştır. Alınan ölçümler daha sonra istatistiksel olarak analiz edilmiş ve sahaya ait özgün titreşim tahmin formülü bulunmuştur. Bulunan formülden yararlanılarak, sahada daha sonra yapılacak olan patlatmalarda rehber olarak kullanılabilecek patlatma titreşim tahmin grafiği oluşturulmuştur

&nbsp

A New Approach for Underground Mining Method Selection

ConstitutingofQuarryInformationSysteminIstanbulRegion

ConstitutingofQuarryInformationSysteminIstanbulRegion

During the bench blasting, one of the parameters affecting blast efficiency is the faulty drilling produced from the hole deviation. For this reason, it must be taken into consideration in the blast design. By predicting the blasthole deviation which is possibly occurred at perpendicular or parallel to the bench face, necessary precautions which is considered during the charging, will yield a successful blasting. In this paper, radiodetection equipment developed from the electromagnetic field propagation principle, which has been used for the purpose of locating, tracing and pinpointing of any types of buried utility line such as cables, metal pipes and drains, has been introduced and investigated whether it is possible to measure the practical burden generated from the blasthole deviation at any level of the bench, Patlatma çalışmalarında, atımın verimliliğini etkileyen unsurlardan biri de delik sapmasından kaynaklanan delik hata payıdır. Bu nedenle tasarımda mutlaka gözönünde tutulmalıdır. Aynaya dik ve paralel düzlemlerde ortaya çıkması muhtemel olan delik sapmasının tahmin edilerek şarj sırasında gerekli önlemlerin alınması, atımın başarısına büyük katkıda bulunacaktır. Bu makalede; elektromanyetik dalgaların yayılma ilkelerinden esinlenerek geliştirilen ve yaygın olarak yeraltında gömülü bulunan metal su boruları ile elektrik kablolarının izlenmesi ve yerlerinin belirlenmesi çalışmalarında kullanılmakta olan radyodedektör cihazı tanıtılmakta ve patlatma delıklerindeki hatadan kaynaklanan gerçek dilim kalınlığının, aynanın her seviyesinden ölçülmesinde kullanılabilirliği incelenmektedir

Nowadays, economical and technical conditions have necessitated increased production the of run of mine ore production in underground mines. One of the most important method able to provide high production rate is the sublevel caving method and its versions. In this paper, sublevel shrinkage caving method was described and the possibility of application for Kayseri-Pulpınar chromite ore was investigated and discussed., Günümüzde ekonomik ve teknik koşullar, yeraltı ocaklarında tüvenan cevher üretim artışını zorunlu kılmaktadır. Bu yüksek üretim hızını sağlayabilecek en önemli yöntemlerden biri de arakatlı göçertme yöntemi ve versiyonlarıdır. Bu makalede, ambarlı arakatlı göçertme yöntemi tanıtılmış, Kayseri-Pulpınar krom cevherine uygulanabilirlik koşulları incelenmiş ve tartışılmıştır.

Bu makalede, Kayseri Pmarbaşı-Pulpınar krom cevherinin (4 No'lu Kuyu) verimli bir şekilde değerlendirilebilmesi için uygun yeraltı üretim yöntemi seçimine dönük çalışma sonuçları sunulmuştur. Bu kapsamda, yöntem seçimini etkileyen parametrelerin teknik ve ekonomik açıdan belirlenmesi amacıyla öncelikle bir dizi arazı ve laboratuvar çalışmaları yapılmıştır. Mevcut veriler kullanılarak cevher yatağının geometrisi tanımlanmış ve kaya birimlerinin sağlamlık dereceleri belirlenmiştir. Daha sonra, üretim yöntemi seçimine gidilmiştir. Değerlendirmeler sonucunda en uygun üretim yöntemi olarak ortaya çıkan ambarlı-arakatlı göçertme yöntemi tanıtılmış ve deneme mahiyetinde uygulaması önerilmiştir, In this paper, the results of the investigation on the selection of optimum underground mining method for Kayseri Pmarbaşı-Pulpınar chromite ore body (Shaft 4) are presented. Within the scope of this study, initially, some rock properties were determined using field and laboratory tests, and rock units encountered were classified. In addition, ore body model was described. Then selection of the optimum mining method was carried out in light of data obtained. Sublevel shrinkage caving method was suggested for a panel testing

Strength and digging difficulty classes of ore and surrounding rocks together with orebody model are the most important parameters that should be taken into consideration during the preparation of open-pit mining projects and equipment selection. In this study, some mass and material properties of the rocks in Eskişehir-Karaburhan chromite open-pit mine were determined and digging difficulty classification of these rock units were made according to the current classification systems. In addition, the unit operations had been studied by field observations and performance measurements. At the end of the economic analysis using the obtained data, the unit cost of stripping was determined, Açık ocak projelendirme çalışmalarında ve ekipman seçiminde cevher modeli ile birlikte cevher ve yankayaçlann sağlamlık ve kazı zorluğu dereceleri, gözönüne alınması gereken en önemli parametrelerdir. Bu çalışma kapsamında Eskişehir-Karaburhan krom açık ocağında yer alan kaya birimlerinin, bazı kütle ve malzeme özellikleri belirlenmiş ve mevcut sınıflama sistemleri kullanılarak kazı zorluğu sınıflamaları yapılmıştır. Bunun yanısıra, yerinde yapılan gözlem ve performans ölçümleri ile birim operasyonlar incelenmiştir. Elde edilen verilerle yapılan ekonomik analiz sonucunda örtükazı birini maliyeti belirlenmiştir

Sivas Lime Factory is an important establishment related to mining sector in the district. This paper deals with investigations about the improvement of lime quality and alternative raw material resources consisting of travertine shallow-water lime stone and crystallized limestone (marble). According to the results of tests conducted at the laboratory and also in the plant, travertine is the most suitable alternative as raw material for lime production relating to quality and energy saving., Sivas Kireç Fabrikası, yörede faaliyet gösteren önemli bir madencilik kuruluşudur. Bu makalede söz konusu fabrikanın daha kaliteli kireç üretimi için kullanabileceği traverten, göl kalkeri, ve kristalize kireçtaşmdan oluşan alternatif hammadde kaynaklarının araştırılması ele alınmış ve yapılan deneylerin sonuçları sunulmuştur. Laboratuvar ve tesiste gerçekleştirilen test sonuçlarına göre travertenin kireç hammaddesi olarak kullanılmasının, hem kalite yönünden hem de enerji tasarrufu bakımından daha uygun bir seçenek olduğu belirlenmiştir.

Implementation of an accepted investment project is as important as its planning. As the sources are limited eventually the accepted project which is designed with spending gre­at sources and effort should be completed on time, it is necessary to use them efficiently and cleverly. In this study, project planning methods with limited sources are investigated. The met­hods are described generally and a simple example is given for each problem. As an example the main development work project of a small coal mine which the mec­hanized methods can not be applied is investigated in this paper. It is considered that the man-power is limited during the application of example project, Kabul edilen bir yatırım projesinin uygulaması, planlaması kadar önemlidir. Kaynakların kısıtlı olduğu bilindiğinden etkin ve akılcı kullanılmaları gerekir. Bu nedenle, büyük emek ve kaynaklar harcanarak tasarlanan ve kabul edilen proje zamanında tamamlanmalıdır. Sınırlı kaynaklarla proje planlama tekniklerinin araştırılmasına ilişkin olan bu yazıda me­totlar genel olarak açıklanmış ve her metod için birer basit örnek verilmiştir. Bu yazıda mekanize yöntemlerin uygulanamadığı küçük bir kömür işletmesinin ana ha­zırlık projesi örnek olarak alınmıştır. Örnek proje uygulamasında işgücünün sınırlı olduğu dikkate alınmıştır

ÖZET Girişimcilerin temel amacı kârdır. Çoğu zaman yatırımın seçiminde kritik faktör kârın miktarıdır. Doğal olarak, yatırım seçenekleri arasında riski az. kârı fazla olan tercih edilecektir. Acıktır ki az riskle fazla kâr sağlamak beklenmemelidir. Bu nedenle belirli bir yatırıma karar verebilmek için, yatırımın nitelik ve niceliği ile ilgili verilere gereksinim duyulur. Bu verilerin elde edilebilmesi için: finansman kaynakları dikkate alınmış, teknik ve ekonomik yapılabilirliğe sahip tasarımlar oluşturulmalıdır. Bu çalışmada, maden isletme projelerinin ( açık isletme ağırlıklı ) teknik, ekonomik ve finansal yönden hazırlanması esasları ve değerlendirme kriterleri incelenmiştir. Van - Erciş - Zilan linyit sahasının verileri kullanılarak örnek bir açık isletme projesi hazırlanmıştır. Daha önce bu damarda uygulanan yeraltı isletmesi zararla sonuçlanmıştır. Bu nedenle isletme kapatılmıştır. Bu tezin sonucunda: bu sahada 128000 ton/yıl kömürün ekonomik olarak açık isletme uygulamasıyla üretilebileceği belirlenmiştir. XÎX ABSTRACT The main purpose of the contractors is to make profit. Usually, the amount of profit is a critical factor during the selection of investment. Obviously. among the choices of the investments, the one which has more profit and less risk should be preferred. It is clear that to make large amount of profit with little risk is not expectable. Therefore, to make a decision for a certain investment, it is reguired data related to quality and quantity of the investment. In order to produce data, the projects which are technically and economically feasible should be developed considering the financial sources. în this study, the technical, economical and financial principles of the mining project preparation ( concentrated on surface mining ) and evaluation parameters of the projects have been investigated. An example open-pit mining project has been developed by using the data of Van-Ercis-Zi Ian coal seam. The previously applied underground mining to this coal seam resulted uneconomic. So the mine had been closed. As a result of this thesis, it is determined that 128000 ton/year coal can be produced economicaly by an application of open-pit mining. XX 210

Kabul edilen bir yatırım projesinin uygulaması, projenin hazırlanması kadar önemlidir. Büyük kay­nak harcanarak hazırlanan ve kabul edilen bir proje, zamanında tamamlanmalıdır. Bu yazıda, CPM ve PERT gibi proje planlama teknikleri ve madencilik projeleri ile başka çalışmalara uygulamaları ele alınmıştır. Ayrıca konuya ilişkin bir örnek verilmiştir. Bu tekniklerin büyük boyutlu proje­lerde uygulanmasının yararlarına ve madencilik projelerine uygulanmasının gerekliliğine değinil­miştir, Application of an accepted investment project is as important as to design. The project designed and accepted by spending great source must be completed on time. This paper deals with the investigation of the CPM and PERT project planning methods and their applicaton on the mining projects and on the other works. A simple example is also given about the sub­ject. It is mentioned that these methods are very useful to manage the large size project and it is neces­sary to apply for all mining projects

Bu çalışmada, İstanbul Yeni Havalimanı inşaatında toprak işleri kapsamında yapılan patlatmalı kazı işlerine ait sahada alınan titreşim ölçümlerinin, söz konusu bölgelere yakın zemin etüt verileri ile olan korelasyonu Yapay Sinir Ağları (YSA) yöntemi kullanılarak değerlendirilmiş ve isabetli titreşim tahmini yapılması amaçlanmıştır. Çalışma sonucunda, girdi verilerinin çok fazla olması ve hepsinin lineer olmaması gibi sebepler ile regresyon analizi ile çok isabetli sonuçlar alınamayan patlatma kaynaklı titreşim tahmini, son zamanlarda sıklıkla kullanılan Yapay Sinir Ağları (YSA) yöntemi ile yapılmış ve %93.4'lük korelasyona sahip ağ ile yapılan tahminlerin, araziden elde edilen kayıtlar ile, genel itibariyle uyumluluk gösterdiği anlaşılmıştır. Uygulama pratikliği açısından ve özellikle istatiksel analiz konusuna hakim olunmasa dahi temel analizleri yapma açısından sağladığı kolaylıklar değerlendirildiğinde araştırmacılar için faydalı bir yöntem olacağı düşünülmektedir. In this thesis, the vibration measurements that are recorded from the excavation blastings in the construction of Istanbul New Airport are correlated with the geotechnical data that is obtained from the site investigation carried out in the vicinity of the aforementioned blastings.Due to the excessive amount of input data and the fact that they are not all linear, vibration estimations by means of Regression Analysis does not yield very accurate esitmations. In this study Artificial Neural Network (ANN) method which is being used widely in recent years has been utilised to estimate vibrations and with a network of %93,4 correlation it is found that vibration estimations and in situ vibration measurements are in general compatible with each other.It is thought that it will be a useful method for researchers in terms of practicality of application and especially due to the fact that it proves to be an easy method especially since it can be used even if one has very basic knowledge about statistical analysis. 85

Kentleşme ve beraberinde gelen nüfus artışı ile kentler genişlemiş, taş ocakları, madenler gibi delmepatlatma faaliyetinin düzenli olarak yapıldığı işletmeler ile bütünleşmiştir. Kentleşme ve nüfus artışınaparalel olarak delme-patlatma faaliyetleri yerleşim yerleri ile iç içe geçmiştir. Bu durum çevresel etkilerikontrol altına alınmış patlatma faaliyetleri ihtiyacını doğurmuştur. Bu çalışma, ortaya çıkan bu ihtiyacıtemel alarak, Tem Medya Merkezi Projesi'nde uygulanan patlatmalı temel kazıları incelemiş olup,elektriksiz ateşleme sistemleri ile elektronik ateşleme sistemlerinin çevresel etkiler ve insan tepkileriaçısından karşılaştırmasını yapmaktadır. Tez kapsamında 91 patlatma incelenmiş olup, titreşim, havaşoku değerleri ve insan algısı temel alınarak elektriksiz ateşleme sistemleri ile elektronik ateşlemesistemleri karşılaştırılmıştır. With the urbanization, and the increase in population that comes with it, the cities became widerand the establishments, such as quarries and mines which drilling and detonations are an ordinaryfield of work, became integrated with growing cities. Parallel to the urbanization and populationincrease settlements intertwined with drilling and blasting activities. This situation brought forth theneed for controlled detonations, considering the environmental impacts. Based on this need, thisstudy examined the applied detonation based excavations in Tem Medya Merkezi Project andcompares non-electric ignition systems with electronic ignition systems through environmentalimpacts and human reactions. Within the scope of the study, 91 detonations were examined andnon-electric ignition systems and electronic ignition systems were compared through takingvibration, air shock values and human perception into consideration. 150

İstanbul Pendik Kurtköy Mahallesinde Lens Yapı AŞ' nin projesi komple yaşam alanı olarak planlanmıştır. Çalışma sahası toplamda 31.900 m2 yüzey alanına sahiptir. Yapılacak temel kazısı 0 kotundan -22.5 kotuna ulaşacak biçimde projelendirilmiştir. Çalışma kapsamında gerçekleşmesi öngörülen kaya kazısı yaklaşık 600.000 m3 kaya kazısı yapılması ve bu hacmin yaklaşık 400.000 m3'lük kısmı patlatmalı kazı yöntemi ile yapılması planlanmıştır.Bu tez kapsamında icra edilen patlatmalı temel kazıları incelenmiş ve toplam 41 atımda 59 olay sonuçları titreşim ölçer cihazlarla kayıt edilmiş ve bu veriler ele alınarak çevrede yer alan yapılara olan etkileri değerlendirilmiştir.Çalışma kapsamında, patlatmalı temel kazıları esnasında oluşan titreşimler, titreşim ölçer cihazlar vasıtasıyla kayıt edilmiştir. Titreşim kayıtları ile birlikte; gecikme başına kullanılan patlayıcı miktarı, atım noktası ile titreşim ölçüm noktası arasında ki mesafeler GPS vasıtasıyla kayıt edilmiştir. Kayıt edilen verilerden ölçekli mesafe hesaplanarak titreşim verileri ilişkilendirilmiştir. Böylelikle sahaya ait titreşim yayılım eşitliği belirlenmiştir.Ayrıca, çalışma sahasına yakın bölgede, çalışma sahası ile benzer özelliklere sahip kaya birimlerinde patlatmalı kazı çalışmalarının mevcudiyeti araştırılmıştır. Yapılan araştırmalar sonucunda, Kahriman vd tarafından 2016 yılında, tez kapsamında çalışma yapılan sahanın yaklaşık 400 metre kuzeyinde yer alan saha da patlatmalı kazı çalışmalara ait titreşim ölçüm ve değerlendirme çalışmalarının yapıldığı; yapılan çalışmaların İstanbul Okan Üniversitesi uhdesinde raporlanarak matbulaştırıldığı bilgisine ulaşılmıştır.Hem inceleme kapsamındaki alandan elde verilen hem de Kahriman vd 2016 yılında yaptığı çalışmadan derlenen veriler; PPV-SD ilişkisini belirlemek, tüm Kurtköy formasyonuna ait K ve β arazi katsayılarını tespit etmek amacıyla regresyon analizine tabi tutulmuştur. Logaritmik olarak elde edilen veriler, doğrusal hale döndürülerek analize tabi tutulmuştur.Dolayısıyla kıyaslama yapılan 2 saha zemin/kaya yapısı olarak oldukça benzer özelliklere sahip olduğu anlaşılmıştır. Hesaplanan değerlerinin, ortalama tahmin eşitlikleri için; birebir aynı olmamakla birlikte, birbirine yakın rakamlar sunduğu anlaşılmıştır.Bu nedenle, her iki saha için toplanan veriler birleştirilerek inceleme alanlarının yer aldığı bölgeye ait titreşim tahmin eşitlikleri hesaplanmıştır. The project of Lens Yapı AŞ in İstanbul Pendik Kurtköy neighborhood is planned as a complete living place. The construction area has a total surface area of 31.900 m². The excavation has been designed to increase from 0 to -22.5. It is planned to carry out 600.000 m³ rock excavation and to make approximately 400,000 m³ of this volume with blasting method.Within the scope of this thesis, the basic excavations carried out with blasting were examined and 59 event results were recorded with vibration measuring devices in 41 shots and these data and their effects on the surrounding structures were evaluated.Within the scope of the study, the vibrations occured during the foundation excavations with blasting were recorded by vibration meter devices. The amount of explosive used per delay, the distance between the pulse point and the vibration measuring point are recorded by GPS. Vibration data were correlated by calculating the scale distance from the recorded data. Thus, the vibration propagation equality of the site was determined.In addition, the presence of blasted excavations in rock units having similar characteristics with the study area were investigated in the area close to the study area. As a result of research Kahriman et al. has worked 400 meter far from the study area and it was reported and printed out in Okan University.Both the data obtained from the study area and the data collected from Kahriman et al. In order to determine the PPV-SD relationship, K and β land coefficients of the entire Kurtköy formation were subjected to regression analysis. Therefore, it has been found that the two sites have comparable characteristics as soil / rock structure. The calculated values for the average estimation equations; Although it is not exactly the same, it was found that it presents similar numbers.For this reason, the data gathered for both sites were combined to calculate the vibration estimation equations for the region where the study areas were located. 97

Patlayıcı Madde Mühendisleri tarafından icra edilecek faaliyete uygun patlayıcı maddenin seçilmesi, patlayıcı maddenin nakliyesi, patlayıcı maddelerinin uygun depolama alanlarında uygun depolama şartlarında depolanması ve patlayıcı madde ile ilgili iş güvenliği çok önemli olduğu bilinmektedir. Bu bakımdan Bölüm 2'de öncelikle patlayıcı maddenin tanımı yapılmış olup ve ardından kısaca patlayıcı madde tarihçesinden bahsedilmiştir. Müteakiben patlayıcı maddeler sınıflandırılarak gösterilmiş ve açıklanmıştır. Mühendislik uygulamalarında kullanılacak olan patlayıcının performans karakteri ve özellikleri bu bölümde detaylı olarak açıklanmıştır. Sırasıyla ticari patlayıcılar ve askeri patlayıcılar tek tek gösterilmiş ve hemen ardından elektriksiz ateşleme sistemleri, elektronik ateşleme sistemleri ve elektrikli ateşleme sistemleri çalışma esasları açıklanmıştır. Bu bölümde son olarak fitil sistemleri ve ateşleme kaynaklarından bahsedilmiştir.Günümüzde çok büyük önem kazanan delme ve patlatma hakkında genel bilgiler Bölüm 3'ün başlangıcında yer almaktadır. Günümüzde delme patlatma teknolojisi temel kullanım alanı madencilik sektörü olarak bilinmektedir. Fakat madencilik sektörü dışında özellikle askeri alanlarda, tarım ve ormancılık alanında, inşaat alanında yaygın olarak kullanılmaktadır. Delme patlatmanın genel ve özel kullanım alanları hakkında bilgiler bu bölümde geniş yer kaplamaktadır. Patlatma uygulamalarının detaylı olarak anlatılmasına müteakip patlatma kaynaklı çevresel sorunlardan bahsedilmiştir. Taş savrulması patlatma uygulamalarının en belirgin çevresel sorunudur. Taş savrulmasını kontrol edilebilmesi maksadı için alınması gereken önlemler açıklanmıştır. Ayrıca hava şoku, toz emisyonu ve yer sarsıntısı ve bunların meydana getirmiş olduğu etkileri azaltmak için neler yapılması gerektiği anlatılmıştır.Bölüm 4'ün başlarında delme ve patlatma faaliyeti öncesinde, esnasında ve sonrasında uyulması gereken emniyet tedbirleri belirtilmiştir. Patlayıcı maddelerin üretiminden kullanılmasına kadar olan süreçte patlayıcı maddelerin nakliyatı, patlayıcı maddelerin depolanması çok dikkat edilmesi gereken hususların başında yer almaktadır. Patlayıcın uygun patlayıcı depolarında uygun depolama koşullarında depolanması gerekmektedir..Bölüm 5'te ise patlayıcı madde yangınları hakkında bilgiler yer almaktadır. Olası bir patlayıcı madde yangının önlenmesi için öncesinde alınması gereken tedbirler detaylı olarak anlatılmıştır. Ayrıca olası bir patlayıcı madde yangını durumunda uygulamamız gereken hareket tarzlarını çok iyi seviyede bilmek büyük felaketlerin önlemesini sağlayabilir. Bilindiği üzere patlayıcı maddeler bir yangın halinde meydana getirdikleri yangın tehlikeleri bakımından dört gruba ayrılmış ve bu gruplar 1,2,3 ve 4 rakamları ile sembolize edilmiştir. Söz konusu hususlar hakkında detaylı bilgiler bu bölümde açıklanmıştır. Yangın çeşitlerine göre hareket tarzı ve kullanılacak olan malzemeler herkes tarafından bilinmesi gereken hususların başında yer almaktadır. Bu bölümde patlayıcı madde yangını, alınması gereken tedbirler, uygulanması gereken hareket tarzları detaylı olarak anlatılmıştır.Bölüm 6'da ise ülkemizde patlayıcı madde üreten firmalar tarafından üretilen yemlemeye duyarlı patlayıcılar, kapsüle duyarlı patlayıcılar, elektrikli ateşleme elamanları ve elektriksiz ateşleme elemanları araştırılmıştır. Araştırma esnasında patlayıcılar detonasyon hızı, enerji, patlama ısısı, gaz hacmi, yoğunluk, suya dayanıklılık, duyarlılık, kullanım sahası ve grizu güvenliği özellikleri kıyaslanmıştır. Ateşleme elemanları ise gecikme aralığı, gecikme sayısı, şarj tabanı ve kullanım sahası özellikleri kıyaslanmıştır. It is widely acknowledged that selection of appropriate explosive material for the activities that will be conducted by Explosive Material Engineers, shipment of explosive materials, storage of explosive materials in appropriate environments and under appropriate conditions are of great importance.In this context, Section 2 provides explanations on classification of explosive materials, performance characteristics and features of explosive materials, commercial explosives, firing systems and firing sources.Section 3 gives details about how drilling and blasting is related to applications of explosives and to other engineering fields.When we think about explosive materials, the first thing coming to mind is occupational security. Section 4 focuses on explosive material warehouses, storage of explosive materials, transportation of explosive materials etc.Section 5 examines the course of action and measures to be taken during the explosive material fires and other fire incidents.Section 6 evaluates and compares the products manufactured by companies producing explosive materials in our country.The aim of the study is to provide Explosive Engineers a guidance about explosive materials produced in Turkey and their characteristics and occupational security of explosive materials. 163

Madencilik çalışmalarında, kazı metodu olarak delme ve patlatmanın kaçınılmaz olduğu durumlarda patlatma sonrası elde edilen yığının parçalanma derecesinin ve parça boyut dağılımının, kazı sonrası takip eden yükleme, nakliye, kırma, öğütme vb. diğer madencilik işlemlerinin performansında ve toplam maliyetler üzerinde %12 ile %40 arası oranda etkileri bulunmaktadır.Teknik ve ekonomik sebeplerden maden üretiminde delme ve patlatma çalışmalarında optimizasyon şarttır. Bu optimizasyon çalışmaları patlatma sonrası gözlemler, performans ve maliyet analizleri ile gerçekleştirilmektedir. Son yıllarda dijital görüntü işleme yöntemleri patlatma sonrası parça boyutunun tayininde oldukça başarılı bir şekilde uygulanmaya başlanmıştır. Dijital görüntü işleme yöntemi ile parça boyutu analizi, patlatma sonrası oluşan yığından veya bant konveyörden dijital olarak görüntü alınması, bu görüntünün uygun yazılımla analiz edilmesi ve sonucun parça boyut dağılımının alan hesabıyla sunulması ilkesine dayanmaktadır.Bu tez kapsamında İmagej dijital görüntü işleme yazılımı kullanılarak Limak Çimento'ya ait kalker açık ocak işletmesinde parça boyut dağılımı saptanarak, patlatma verimlilik analizi yapılmıştır. In the condition that drilling and blasting technique is inevitable on mining activities, the fragmentation rate and particle size distribution of the muckpile obtained after blasting has influences between 12% and 40% on the performance of subsequent mining activities such as loading, hauling, crushing, grinding etc. and the total costs of that mine.The optimization on drilling and blasting activities for mine producing is a must due to technical and economic reasons. These optimization studies can be achieved by visual observations, performance and cost analysis after blasting. In recent years the digital image analysis techniques are applied successfully on assessment of particle size distribution after blasting. Digital image processing technique depends on the principle of obtaining digital image from the muckpile or belt conveyor, analyzing these images by suitable softwares and presenting the results with particle size distribution graphics. Within the scope of this study, the particle size distribution after blasting was assessed at Limak Cement Lime Stone open pit by using Imagej software. 124

Kentsel dönüşüm; bir kentin yaşam konforunu, arttırma, afet risklerine karşı güçlendirme, yeni yaşam alanları yaratma, alt yapı tesisleri oluşturma vb. amaçlarla dünya çapında gerçekleştirilen bir tür modernizasyon işlemidir. Türkiye'de kentsel dönüşüm projeleri, son yıllarda hız kazanmıştır. Mevcut yapıların yıkılması, yeni yapıların inşa edilebilmesi için, temel ve altyapı kazılarının yapılması kentsel dönüşüm projelerinin önemli kısımlarındandır.Yapıların yıkılması ile temel ve altyapı kazılarında birçok yöntem kullanılmaktadır. Patlatmalı ve mekanik yıkım ve kazı yöntemleri bu yöntemlerden ikisidir. Bu tez kapsamında, kentsel dönüşüm projelerinde; patlatmalı bina yıkımı ile patlatmalı temel ve altyapı kazısı yöntemlerinin kullanılabilirliği incelenmiştir. Patlatmalı yöntemler incelenirken, söz konusu işlerde en sık kullanılan yöntem olan, makinalı yıkım ve kazı yöntemi karşılaştırmada kullanılmıştır. Karşılaştırma süre ve maliyet açısından değerlendirilerek, patlatmalı ve makinalı yöntemin, birbirlerine göre avantaj ve dezavantajları değerlendirilmiştir. Urban transformation is a kind of modernization process for enhancing a city's life comfort, strengthening against disaster risks, creating new living spaces, building infrastructure facilities. Urban transformation projects in Turkey have gained momentum in recent years. Important parts of urban transformation projects are destruction of existing structures, excavation of infrastructure and foundations to build new structures. There are many methods in foundation and infrastructure excavations. Blasting and mechanical demolition/excavation are two of them. In this thesis, the availability of blasting demolition of buildings and the availability of foundation and substructure blasting excavation methods have been examined in urban transformation projects. In research, blasting demolition/excavation methods comparison with mechanical demolition/excavation methods.The comparison was evaluated in terms of time and cost. The advantages and disadvantages of the blasting and mechanized method are compared with each other. 93

Bu tez kapsamında, `Küçük Çamlıca Tv – Radyo Kulesi Projesi'' kapsamında gerçekleştirilen patlatmalı temel kazıları çalışmaları takip edilmiştir. Patlatmalı kazı çalışmalarının başlangıç aşamasından itibaren; risk analizi yapılarak ön planlama, başlangıç delme-patlatma modellerinin oluşturulmuştur. Ayrıca, delme-patlatma uygulamaları ve tasarımları, patlatma kaynaklı titreşimler ile kayıt edilmiştir.Uygulanan mini basamak modellerine ait parametreler üzerinde daha sonra değişiklikler yapılarak optimum parçalanma boyutuna ulaşılmıştır. Atımların büyük bir kısmında ikincil kırma işlemine gerek duyulmadan, delme-patlatma işleminden, çalışmanın amacına yönelik olarak, optimum verim elde edilmiştir. Çalışmada, konuyla ilgili daha önce yapılan çalışmalar incelenmiş, literatür araştırılmıştır. Literatür bilgileri Bölüm 2'de sunulmuştur.Bölüm 3'te, çalışmada kullanılan yöntemler ve malzemelerden bahsedilmiştir. Çalışma sahası, titreşim ölçümleri ve değerlendirilmesi ile elde edilen verilere bağlı yapılan risk analizi ise Bölüm 4 te verilmiştir. Bölüm 5 te elde edilen sonuçlar tartışılmıştır. Söz konusu çalışmada uygulanan optimizasyon işlemleri sonucunda, hesaplanan özgül şarj ve özgül delgi miktarlarında yaklaşık %50 oranında azalma olduğu görülmüştür. In this thesis, blasting excavation were followed in project of Küçük Çamlıca Tv – Radio Tower. During the study period, from beginning to end, making risk assessment for pre-planning phase and setting up drilling and blasting pattern. Also blasting applications and patterns were recorded with vibrations caused from blasting excavations.The parameters of the mini step models were modified to reach the optimum fragment size. After most of the blasting do not require secondary crushing. Drilling and blasting operations got efficiency optimum results.In this study, first, conducted a comprehensive review of the literature to investigate the general information and previous study. The literatures researchs are present in chapter 2.Materials and methods used in the study explained in the chapter 3. Information of working site, vibration measurements and evaluations and risk analysis of blasting operations are present in chapter 4. Finally, chapter 5 including results. 69

İstanbul Büyükşehir Belediyesi' nin ihale ettiği Gülermak – Kolin – Kalyon İş Ortaklığı'nın yüklenici olduğu, 02.01.2014 tarihinde yer teslimi yapılarak çalışılmaya başlanan Mecidiyeköy – Mahmutbey Metro Hattı, Depo – Bakım Sahası ve Depo Bağlantı Hatları İnşaat İşleri Projesi 18 km uzunluğunda olup ana hat tünelleri ve viyadükleri, delme, aç-kapa ve viyadük tipinde toplam 15 adet istasyondan oluşmaktadır. Mecidiyeköy – Mahmutbey Metro Hattı Şişli, Kağıthane, Eyüp, Gaziosmanpaşa, Esenler ve Bağcılar ilçelerinden geçmekte olup, saatte bir yöne doğru 70.000 kişi taşıma kapasiteli olacaktır.Bu tez kapsamında NATM yöntemi ile açılan Mecidiyeköy(Abide-i Hürriyet), Çağlayan ve Yeşilpınar istasyonlarında gerçekleşen patlatmalı kazılar incelenmiş, patlatmadan kaynaklanan yer sarsıntıları kayıt altına alınarak değerlendirilmiştir. Patlatmadan kaynaklanan titreşim değerleri ile ölçekli mesafe (SD) arasında ilişkiler kurularak inceleme yapılan istasyonların arazi iletim katsayılarına (K) ve jeolojik katsayılarına (β) ulaşılmıştır. Ulaşılan sonuçlarla inceleme alanlarının jeoteknik özellikleri arasındaki ilişkiler yorumlanmıştır.Çalışmada 2. Bölümde delme – patlatma hakkında ve patlatmadan kaynaklanan çevresel sorunlar hakkında bilgiler verilmektedir. 3. Bölümde ise tez kapsamında ilerlenen yöntem ve bu yöntemde kullanılan malzemeler hakkında bilgiler yer almaktadır.İnceleme alanlarının özellikleri, patlatmalı kazı yapılan tüneller ve tünellerdeki patlatma modelleri hakkında bilgiler, patlatma sonrası açığa çıkan titreşim ölçümleri ve değerlendirilmesi ile elde edilen verilerin çalışma sahalarının jeoteknik özelliklerine göre ilişkilendirilmesi 4. Bölümde yer almaktadır. Elde edilen sonuçların yorumlanması ve tartışması Bölüm 5' te verilmiştir Mecidiyeköy – Mahmutbey Subway Line, Warehuse, Maintenance Site and Warehouse Connection Construction Project, which was tendered by İstanbul Metropolitan Municipality and whose contractor is Gülermak – Kolin – Kalyon Joint Venture, is 18 km long and consists of 15 stations with main lines and viaducts, drilling and cut-and-cover works. Mecidiyeköy – Mahmutbey Subway Line goes through Şişli, Kağıthane, Eyüp, Gaziosmanpaşa, Esenler and Bağcılar districts and will have the carrying capacity of 70.000 people to one direction per hour.Within the frame of this thesis, blastings for excavations performed in Mecidiyeköy (Abide-i Hürriyet), Çağlayan and Yeşilpınar stations which were excavated using NATM method were examined and ground vibrations caused by blastings were recorded and evaluated. Permeability coefficient (K) and geological coefficients (β) of the stations which were examined by establishing relations between vibration values orginating from the blast were obtained. The relations between geotechnical properties of examination sites were evaluated using the results.Chapter 2 gives information about drilling, blasting and environmental problems caused by blasting. Chapter 3 provides information about the method used in this thesis and the materials used in this method.Properties of examination sites, information about blasted tunnels and blasting methods, vibration measurements after blasting and association of this data with the geotechnical properties of construction sites were given in Chapter 4. Comments and discussion on the results were given in Chapter 5. 121

Verimli bir patlatma için patlayıcı seçimi en başta gelen kriterlerdendir. Bu çalışmada Cebeci taş ocağında yapılan patlatmalar için patlayıcı seçimi yapılmıştır. Patlayıcı mühendislerinin patlatmanın nasıl gerçekleştiğini bilmesi patlatmayı analiz etmede önemlidir. Bu bakımdan bölüm 2 de patlamanın nasıl gerçekleştiğine ve patlamanın kimyasına değinilmiştir. Ayrıca ticari patlayıcı maddelerin içerikleri, üretimleri ve fiziksel özellikleri detaylı bir şekilde bahsedilmiştir. Bölüm 3 de ise Türkiye de üretilen ticari patlayıcı maddelerin ürün portföyleri açıklanmıştır. Patlayıcı seçimi yaparken patlayıcının maliyeti, patlayıcının özellikleri, kaya koşulları ve patlatma sonuçları dikkate alınmıştır. Bu kriterlere göre Türkiye deki ürün portföyünden patlayıcı seçimi yapılmıştır. Bu çalışmada endüstriyel patlatma uygulamalarında mevcut patlayıcı portföyünden en verimli ve ekonomik patlayıcıyı seçebilmek amaçlanmıştır. Explosive selection for an efficient blasting is one of foremost the criteria. İn this study explosives selection for blasting was performed in the Cebeci quarry made. Knowing how to detonate occurs of explosive engineering is important for analyze of the blasting. In this regard, Chapter 2 how the explosion occurred and the chemistry are mentioned. Also, the content of commercial explosives, manufacturing and physical properties are referred in detail. Chapter 3 is described the product portfolio of commercial explosives produced in Turkey. When selecting explosives; the characteristics of explosive, the cost of explosives, the rock conditions and the blasting results are taken into account. According to the criterias were made explosive selection from the product portfolio in Turkey. In this study, we aimed to choose the most efficient and economical explosive from existing explosive portfolio in Turkey for industrial blasting applications. 126

Dünyada özellikle son 50 yılda gelişmeye başlayan sualtı patlatma teknolojisi insani bir takım gerekler ve zorunluluklar nedeniyle ilerleme göstermeye başlamıştır. Fakat ülkemizde hem askeri personel haricinde yetişmiş personel olmaması hem de ilgili kanuni mevzuatlarda bir düzenleme bulunmaması nedeniyle gelişme sürecinin zaman alacağı görülmektedir. Bu nedenle sualtı patlamalarının olmazsa olmaz şart olduğu durumlarda karşılaşılması muhtemel çevresel sorunlardan biri olan titreşim faktörü üzerinde yoğunlaşarak Beykoz ilçesi, Riva Köyü, Soğanadası mevkiinde Deniz Kuvvetleri Komutanlığı bağlısı, Sualtı Savunma Grup Komutanlığı'nın seçkin personeli tarafından icra edilen eğitimlerde yapılan 16 adet patlatmada 64 adet titreşim kaydı elde edilmiştir. Bu tez kapsamında; Lüleci (2014)'nin çalışması incelenmiş olup icra edilen sualtı titreşim ölçümlerinin hava muhalefeti ve dalgıç personel eksikliği sebebiyle 0-1 metre derinlikler arasında sınırlı kaldığı tespit edilerek titreşim ölçümlerinin farklı derinliklerde de alınabilmesi maksadıyla uygun hava koşulunun ve yeterli dalgıç personel sayısının sağlanması beklenmiş ve önceden belirlenen modele uygun olarak 0-4 metre derinliklerde titreşim ölçüm değerleri alınmıştır.Her bir patlatmada kullanılan patlayıcı madde miktarlarına ve derinliklere bağlı olarak oluşan ölçekli mesafe (SD) ile titreşim kayıtları ilişkilendirilerek çalışma yapılan bölgenin jeolojisine özgü olan arazi iletim katsayısı (K) ve jeolojik katsayısına (β) ulaşılmıştır.Çalışmada, hem karada hem de sualtında yapılan patlatmalarda karşılaşılan konularla ilgili literatür taraması yapılmıştır. Delme patlatmanın önemi, patlatmadan kaynaklı çevresel sorunlar ve özellikle sualtı patlatmalarının fiziksel özellikleri derlenerek 2. bölümde sunulmuştur.Bölüm 3 te kullanılan malzeme ve yöntemler açıklanmıştır. Çalışma yapılan bölge ile ilgili bilgiler, titreşim ölçümleri ve istatiksel değerlendirilmesi Bölüm 4 te verilmiştir. Bölüm 5 te elde edilen sonuçlar tartışılmıştır. The underwater demolition technology improvement that especially gained way in last 50 years, this process accelerated due to some humanitarian needs and obligations. Given that there is no other trained personnel other than military professionals and gaps in the legal system, for our country it seems that it will take a longer time for this process to develop.For this reason, a special concentration has been dedicated to `vibration` within this thesis, which is apparantly an inevitable outcome that effects the environment during underwater demolitions. 64 vibration results have been recorded during 16 underwater explosions that had been conducted by the Underwater Defense Group Command's elite personel, within the boundries of their Naval facility, located in Riva, Beykoz, İSTANBUL. (Lüleci, 2014) practise had researched and it had seen that due to the bad weather conditions and lack of SCUBA divers only 0-1 meter depth vibration results can recorded. In this thesis; right weather conditions waited and enough SCUBA divers joined the practise so we can recorded vibration results between 0-4 meters with a model determined before Regarding the depth and the amount of explosive used at every explosion, derieved `scaled distance (SD)` has been related to the geological conductive coefficient (K) thus obtaining the Geological coefficient (β). During the practices, a whole scan for ground and underwater demolition terminology has been conducted. The importance of penetrative demolition, shatering mechanizm of demolition, environmental problems caused by the demolitions and especially the physycal spesifications of underwater demolitions has been compiled at Chapter 2. Used materiel and technics are explained at Chapter 3. Regional information of the practice, vibration measurements-evaluation and the Risk Analysis according to the obtained data is given at Chapter 4. All outputs are discussed at Chapter 5. 82

Muharebe sahasında, taarruz eden tarafın muharebeyi başarıyla sonuçlandırabilmesi veya savunan tarafın savunduğu bölgedeki düşmanını bertaraf ederek karşı taarruza geçebilmesi için bazı teknik ve taktikler kullanılmaktadır. Bunlardan her iki tarafın en çok kullanıldığı teknikler, düşmanın hareket kabiliyetini engelleme, dost birliklerin hareket kabiliyetini arttırmadır. Muharebe sahasında karşılaşılan engellerin, köprülerin ve kritik bina ve tesislerin etrafından geçilemediği durumda, patlayıcı maddelerle tahrip edilerek ilerlemeye devam etme hal tarzı izlenir.Patlayıcı maddeler askeri alanının dışında, madencilik ve inşaat sektörlerinde de kullanılmaktadır. Patlatma, kazılması/delinmesi zor olan kayaların ve makine yardımı ile yıkılamayacak yapıların ve yapı elemanlarının patlayıcı maddenin ani gaz basıncı ve bu basınçla oluşan yüksek enerji ve şok dalgaları ile parçalanıp gevşetilmesi ile gerçekleşir.Bu tez çalışmasında, askeri harekât ortamında icra edilecek dost birliklerin hareket kabiliyetini arttırma ve düşmanın hareket kabiliyetini engellemede harekâtı görevlerinde, tahrip edilmesi planlanan hedeflerde kullanılacak patlayıcının cinsi, personelin taşıyabileceği ağırlıkta patlayıcı miktarı, patlatmada kullanılacak ateşleme sistemi, hazırlanması pratik ve etkinliği fazla olan askeri ve ticari patlayıcılar ile harekât alanında patlayıcı miktarının hesaplanmasında karşılaşılabilecek zorluklar incelenmiştir. In order to carry out battle successfully, some techniques and tactics are used in the battlefield by offensive and deffensive side. Preventing the mobility of the enemy and increasing the mobility of friend forces are the most preferably techniques. Provided that obstacles, bridges and critical buildings as well as contsructions encountered in battlefield can not be eliminated, blasting method is preferred as a course of action.Explosives are used not only military aims but also mining and construction industries. Explosion is generated by instant gas pressure. High energy and shock waves caused by this explosion is used to destroy the hard rocks which are not suitable for making a hole or excavating and constructions which are impossible to demolish with heavy machines. To sum up in this thesis, explosive types, weight of explosive carried by a soldier, the methods of detonation system, military and commercial explosives which are ready for any detonation in very practical and effective method have been investigated. Also, the possible difficulties of calculating precise amount of explosives used for the task during the battle have been analyzed in terms of and increasing the mobility of friend forces and preventing the mobility of the enemy. 105

Metropol şehirlerin gelişmesiyle birlikte artan nüfus ve bunun bir sonucu olan ulaşım ve trafik yoğunluğu çözülmeyi bekleyen öncelikli sorunların başında gelir. Otoyollar, köprüler, metro ağları bu sorunun en büyük çözümü olarak görülmektedir. Ana karaları birbirine bağlayarak insanların ulaşımını sağlayan en önemli sanat yapısı köprülerdir. İstanbul'un ulaşım ve trafik sorununa çözüm sağlamak için yeni bir köprü ve bu köprüye bağlanan bir otoyolun yapımına 2013 tarihinde başlanılmıştır.`3.BOĞAZ KÖPRÜSÜ VE KUZEY MARMARA OTOYOLU PROJESİ` İstanbul'un her iki yakasındaki trafik ve ulaşım sorununa çözüm sağlayacak bir mühendislik ve tasarım projesidir. 3.Boğaz Köprüsü ; 59 m genişliği ile üzerinden raylı sistem geçen Dünyanın en geniş asma köprüsü ünvanını almıştır. 3'ncü Boğaz Köprüsü; Avrupa yakasındaki Garipçe Köyü'nü Anadolu yakasındaki Poyraz Köy'e bağlamaktadır. Kuzey Marmara Otoyolu ise Odayeri-Paşaköy kesimini 3.Boğaz Köprüsü vasıtasıyla birbirine bağlamaktadır. Ayrıca bu otoyol içinde; Türkiye'nin ve Avrupa'nın en geniş 4 şeritli Riva ve Çamlık Tünelleri yer almaktadır.Bu tez kapsamında söz konusu projenin inşası esnasında gerçekleştirilen patlatmalı kazılar incelenmiş, patlamalar esnasında oluşan yer sarsıntıları değerlendirilerek çevredeki yer alan yerleşim birimleri ve yapılara olan etkileri değerlendirilmiştir. 3.Boğaz Köprüsü'nün ayak temelleri(şaftları),köprü halatlarının mesnet alacağı Ankraj Bloğu ;Riva Tüneli ve otoyol yarma kazılarında patlatmalı kazı yapılmıştır. bu süreçte 96 adet patlatma yapılmış ve farklı titreşim ölçer cihazlarla 288 adet titreşim kaydı elde edilmiştir. Gecikme başına kullanılan patlayıcı madde miktarlarına bağlı olarak oluşan ölçekli mesafe (SD) ile titreşim kayıtları ilişkilendirilerek çalışma yapılan bölgenin jeolojine özgü olan arazi iletim katsayısı (K) ve jeolojik katsayına (β) ulaşılmıştır. Çalışmada, konuyla ilgili genel bilgiler araştırılarak geniş kapsamlı literatür taraması yapılmıştır. Delme patlatmanın önemi, patlatma ile parçalanma mekanizması, basamak patlatmaları, şaft patlatmaları ve patlatmadan kaynaklı çevresel sorunlar derlenerek 2. bölümde sunulmuştur.Bölüm 3 te kullanılan malzeme ve yöntemler açıklanmıştır. Çalışma yapılan bölge ile ilgili bilgiler, 3.Boğaz Köprüsü ayak temelleri , ankraj bloğu, portal yapıları, yarma kazıları için uygulanan patlatma modelleri hakkında bilgiler, titreşim ölçümleri ve değerlendirilmesi ile elde edilen verilere bağlı yapılan risk analizi ise Bölüm 4 te verilmiştir. Bölüm 5' te elde edilen sonuçlar tartışılmıştır. With the development of the growing population of the metropolitan cities and resolving transportation and traffic congestion as a result of which one of the foremost challenges facing priority. Highways, bridges, metro networks are seen as a major solution to this problem. The main decisions are the most important structures of the bridges to the transportation of people connecting. A new bridge to provide solutions to transportation and traffic problems of Istanbul and the construction of a highway that connects to the bridge was started on 2013. `3rd BOSPHORUS BRIDGE and North Marmara Motorway Project` is an engineering will provide a solution to the traffic and transport problems on both sides of the Bosphorus, and design project. 3rd Bosphorus Bridge; 59 m over the width of the rail system has received the title of the world's largest suspension bridge. 3rd Bosphorus Bridge; Poyraz connects to the village on the Anatolian side of Istanbul on the European side Garipçe village. The North Marmara Motorway Odayeri-Paşaköy segment connects via 3rd bosphorus brıdge. Also within this highway; Turkey and Europe's largest four-lane tunnel is located River and summerhouse.Examined the louvred excavations carried out during the construction of this thesis project in question, ground shaking explosions that occur during evaluation of residential units located in the surrounding structures and the effects were evaluated. 3rd bosphorus brıdge foot bridge foundations (shafts), will support Anchor Block rope bridge, blasting the River Tunnel and highway excavated soil excavation. 96 pieces made in the process of blasting and vibration measuring devices were obtained from 288 different vibration record. The scale formed depending on the amount of explosives used per lag distance (SD) and vibration study by relating the specific geology of the region of land transfer coefficient (K) and geological coefficient (β) has been reached.In this study, general information about the subject of extensive literature review was conducted to investigate. The importance of drilling and blasting, crushing mechanism with blasting, bench blasting, blasting shaft and environmental problems stemming from the explosion was compiled and presented in Chapter 2.Chapter 3 used materials and methods are described. Information about the region under study, 3rd bosphorus brıdge feet basics, anchor block, portal structure, splitting information about blasting models applied to excavations, and vibration measurement and evaluation based on data obtained by the performed risk analysis Chapter 4 are given. In section 5, the results obtained are discussed. 188

Son yıllarda dünyada, patlayıcı madde üretiminde ve kullanımında büyük teknolojik gelişmeler yaşanmaktadır. Bu gelişmelere paralel olarak ülkemizde de patlayıcı maddelerin sivil sektörde kullanımı ivmelenerek yaygınlaşmaktadır. Patlayıcı maddelerin üretimi, depolanması, taşınması ve kullanılması gibi alanlarda yasal düzenlemelerin incelenmesi büyük önem arz etmektedir. Çünkü bu gibi kritik alanlarda çalışan kişilerin icra ettikleri faaliyetler söz konusu düzenlemelere tabidir. Bu nedenle söz konusu kuralların çok iyi bir şekilde bilinmesi ve ilgili mevzuata hakim olunması gerekmektedir.Bu tez kapsamında ilk olarak patlayıcı kullanımı ve delme patlatma konularında geniş bir literatür araştırması yapılmıştır. Bunun ardından bu tezde kullanılan yasal tanımlar açıklanmış ve Türkiye'de kullanılmakta olan patlayıcı ile alakalı yasal mevzuat irdelenmiştir. Son bölümde ise yasal mevzuatımızın eksikleri ve çözüm önerileri yer almaktadır. Bu eksikler tespit edilirken konu ile alakalı uzman kişilerin görüşlerine başvurulmuştur. Tespit edilen eksikler gerekçeli olarak sıralanmıştır ve ardından bu eksiklerin giderilmesine yönelik çözüm önerileri sunulmuştur. In recent years the world has made great technological advancements in producing and using explosives. Parallel to these developments, the use of explosives in non-military areas is also spreading acceleratingly in our country.People who work in the production, storage, transportation and usage of explosives has to conform with regulations, and therefore examining the legislation has great importance. Thus, knowing these rules very well and mastering the relevant legislation is necessary.First of all in this thesis an extensive literature survey is conducted about explosives, drilling and blasting. Following, the legal terms used in the thesis is explained and explosive legislation that is being used in Turkey is examined.The last chapter contains insufficiencies of the legislations and brings resolution offers. While determining these, explosive experts were consulted. The insufficiencies are listed with their reasons and then solutions are presented for the elimination of these insufficiencies. 112

Özellikle son yıllarda şehirleşmenin artış göstermesi nedeniyle yerleşim birimlerinde konut, ulaşım ve altyapı ihtiyacı büyük önem kazanmıştır. Bu ihtiyacı karşılamaya yönelik yapılan metro, alt yapı ve konut inşaatlarında karşılaşılan kaya birimlerinin sert oluşu patlatmalı kazı icra edilmesini önemli bir gereksinim haline getirmiştir. Büyük şehirlerde yapılan önemli konut inşaat projelerinde büyük hafriyatların kaldırıldığı temel kazılar yapılmaktadır. Temel kazıları sırasında karşılaşılan kaya birimlerinin sert ve sağlam yapıda olmaları, klasik makineli kazıları yetersiz kılmakta ve dolayısıyla temel kazıları için patlatmalı kazı ihtiyacı ortaya çıkmaktadır.Temel kazı patlatmaları verimli, zaman ve maliyet açısından tasarrufludur. Fakat patlatma neticesinde bir takım çevresel etkiler de ortaya çıkmaktadır. Çalışmanın amacı; yerleşim birimlerindeki sert ve sağlam kaya birimlerinde yapılacak temel kazı patlatmalarından kaynaklanan çevresel etkilerin, alınan tedbirler ve uygun bir tasarımla minimum düzeye inebileceğini ortaya koymaktır.Kartal Lütfi Kırdar Eğitim ve Araştırma Hastanesi Yeniden Yapılandırma Projesi İnşaatı patlatmalı temel kazısı kapsamında uygun patlatma tasarımı önerilmiş ve sonra önerilen tasarım incelenmiştir. İncelemeler sonucunda yapılan atımlara ait titreşim ölçer cihazlar ile elde edilen sonuçların ulusal ve uluslararası hasar normları açısından da hasar yaratmadığı anlaşılmış ve neticede çevresel etkilerinin minimum düzeyde olduğu belirlenmiştir.Bu çalışma kapsamında yapılan patlatmaların neticesinden de anlaşılacağı üzere tasarımı iyi yapılan bir patlatmanın çevresel etkileri minimum düzeyde olmaktadır. Especially in recent years, needs of housing, transportation, and infrastructure have become all the more pressing due to urbanization increase. Since rock formations encountered on the ground and underground during subway, infrastructure, and housing constructions, the application of blasting technology in excavation is a big necesity.Large housing construction projects have been carried out especially in metropolitan areas in Turkey, involving foundation excavations giving rise to great amounts of earthmoving. Since rock units encountered during foundation excavations are usually hard and solid, excavations with conventional machinery prove to be inadequate and unproductive, hence the necessity for the application of blast ing technology in foundation excavation.Foundation excavation blastings are productive and economical with regard to time and finance. But some enviromental effects come out after blasting.The aim of this study is to put forward the envıromental effects of the foundation excavation blasting on hard rock units in settlement areas can be minimum with the precautions and proper blasting design.A blasting design is proposed regarding the foundation excavation in the Lütfü Kırdar Hospital Restructuring Project and then design is researched in detail. This research demonstrates that the data produced by vibration meters relating to blasting shots point to no damage in terms of national and international norms of damage. The results of the study in that blasting, envıromental effects of the blasting which has a good design are in minimum level. 162

Özellikle 2000 yılından bu yana ülkemiz Türkiye Cumhuriyetinde ekonominin gelişmesi, teknolojinin ilerlemesi ve nüfusun artışı ile şehirleşme büyük ilerleme göstermiş ve bunun doğal sonucu olarak da inşaat sektörü bu ilerlemenin bayraktarlığını yapmaktadır. İnşaat sektörünün bu gelişimi ile büyük şehirlerde ve özellikle İstanbul ilinde şehircilik alanında muasır ülkeler seviyesinde gelişmeler görülmektedir. Gerek alt yapı sektöründe, gerek ulaşım sektöründe gerçekleşen bu gelişmeler toplum refahını arttırıcı yönde olumlu etkilere sebep olmaktadır. Toplu taşımacılıkta metro, tramvay ve metrobüs gibi çözümlerle nüfusu 14 milyon insanı aşan şehrimiz kronik bir hal almış olan trafik problemine çözüm aramaktadır. Bununla birlikte yeni açılan metro hatları ve inşa edilen asma köprüler çözüm yününde olumlu gelişmeler olarak kabul görmektedir. Günümüzde alış veriş ihtiyacı da önceki dönemlerin aksine küçük ölçekli bakkal, butik vb. işletmeler yerine Alışveriş Merkezleri (AVM) kurulmak sureti ile karşılanmaktadır. AVM'ler büyük şehirlerin vazgeçilmezleri olarak görülmekte ve her geçen gün yenileri açılmaktadır. 2015 yılı içinde inşa edilmesi öngörülen Maya- Yılsan Kartal Projesinde de yine 1 adet AVM ve rezidans konut inşa edilmesi öngörülmektedir. Söz konusu projenin yatay inşaat bölümünde öncelikle 30 m derinlikte temel kazısı yapılmasına ihtiyaç duyulduğu zemin etüdü sonucunda belirlenmiştir. Söz konusu bölgenin zemini kum taşı tabakalarda müteşekkil olup taş kırma aparatlı ekskavatörler marifetiyle zemin kazısının yapılmasının maliyet etkin olmadığı değerlendirilmiş patlatmalı kazı ile çalışmanın daha uygun olacağı öngörülmüştür. Ancak kazı alanının hemen yakınında D-100 karayolu ve iki adet çok katlı bina bulunması patlatma güvenliği ile ilgili soru işaretleri oluşturmuştur. Firma yetkilileri tarafından Patlayıcı Mühendisliği Derneği ile irtibata geçilerek icra edilecek patlatmaların meskûn mahal hasar limitinin üzerinde olup olmadığının tespiti için personel görevlendirilmesi ve hizmet alımı yapılması talep edilmiştir. Bu tez kapsamında söz konusu kazı alanında 23.03.2015-30.04.2015 tarihleri arasında gerçekleştirilen patlatmalı kazılar incelenmiş, patlamalar esnasında oluşan yer sarsıntıları değerlendirilerek çevrede yoğun olarak yer alan yapılara olan etkileri değerlendirilmiştir. Süreç esnasında 23 adet patlatmalı kazı faaliyeti takip edilmiş olup titreşim ölçer cihazlar ile patlatmadan kaynaklanan titreşim ve hava şoku değerleri kayıt altına alınmıştır. Gecikme başına kullanılan patlayıcı madde miktarlarına bağlı olarak oluşan ölçekli mesafe (SD) ile titreşim kayıtları ilişkilendirilerek çalışma yapılan bölgenin jeolojisine özgü olan arazi iletim katsayısı (K) ve jeolojik katsayına (β) ulaşılmıştır. Çalışmada, konuyla ilgili genel bilgiler araştırılarak geniş kapsamlı literatür taraması yapılmıştır. Delme patlatmanın önemi, patlatma ile parçalanma mekanizması ve patlatmadan kaynaklı çevresel sorunlar derlenerek 2. bölümde sunulmuştur.Bölüm 3'te kullanılan malzeme ve yöntemler açıklanmıştır. Çalışma yapılan bölge ile ilgili bilgiler, kazı bölgesi ve bölgede uygulanan patlatma modelleri hakkında bilgiler, titreşim ölçümleri ve değerlendirilmesi ile elde edilen verilere bağlı yapılan risk analizi ise Bölüm 4 te verilmiştir. Bölüm 5 te elde edilen sonuçlar tartışılmıştır. With the help of flourishing economy, improving technology and increase in population, especially since year 2000, urbanization has shown great progress in Turkish Republic and as a natural cause to this effect, construction sector has been the flag holder of this achievement. With the improvement of the construction sector, we can witness improvements as bright as developed countries level in metropols especially in İstanbul. This improvement, which takes place in both city infrastructure and transportation, has been causing positive effects on society's welfare. Our city whose population has grown more than 14 million people has been looking for a solution to chronic stage traffic problem by implementations like subway, tramway and metrobus. Constructions of new subway lines and drawbridges have been accepted as positive improvements on the long road to solution. Nowadays shopping need has been satisfied by going to shopping malls contrary to the previous times when we shop from groceries and boutiques. Shopping malls has been considered as indispensable for metropols and popping up quite quickly. In Maya-Yilsan project, which will be constructed in 2015, a shopping mall and a residence is planned to be built. In the horizontal construction phase of the project, it has been has been assessed in the soil research phase that 30 m deep ground excavation is needed to be performed. The excavation area has a sand stone layer. It has been assessed that using excavators with rock breaker apparatus in order to perform excavation is not feasible and has been decided that performing cautious blasting is a more feasible option. However, since there exists D-100 motorway and two buildings caused question marks about the security of the blasting decision. Construction company has reached the explosive engineering association and requested assistance in order to clarify that the vibration levels of the cautious blasting procedures that they were going to performed will not exceed the urban vibration levels.This thesis examines the blasting operations carried out between the dates 23.03.2015-30.04.2015 in the excavation area focusing upon the vibrations induced by blasting and the effects of blasting on the residential structures. The Peak Particle Velocity (PPV) and frequency were measured. During the 23 controlled blasting operations conducted, the vibrations were recorded by means of various technical apparatuses. By relating the vibration records to the scaled distance calculated on the basis of the explosive weights per delay, the ground transmission coefficient (K) and the geological coefficient (β) were found. In this study, first, a comprehensive review of the literature to investigate the general information is conducted. The importance of drilling and blasting, mechanism of fragmentation by blasting and environmental effects of blasting are present in chapter 2.Materials and methods used in the study are explained in the chapter 3. Information of working site, information of blasting patterns, vibration measurements and evaluations and risk analysis of blasting operations are present in chapter 4. Finally, you will reach the results in chapter 5. 114

Patlayıcı ile kontrollü yapı yıkımı, hızlı uygulama, düşük maliyet, daha emniyetliolmasından ötürü diğer yıkım tekniklerine göre gün geçtikçe daha ilgi çekici halegelmektedir.Ülkemizde kentsel dönüşüm kapsamında yıkılacak birçok eski veya hasar görmüş yapıolması, yeni yıkım tekniklerinin arayışına girilmesine sebep olmuştur. Patlayıcı ilekontrollü yapı yıkımı, avantajları hesaba katıldığında dikkate değer bir tekniktir.Bu çalışma kapsamında, patlayıcı kullanılarak yapı yıkımı incelenmiştir. Patlatma ilekontrollü yapı yıkımı hakkında detaylı literatür çalışması yapılmıştır.Tez kapsamında Edirne Kapıkule Sağlık Ocağı'nın patlayıcı kullanılarak ve makine ileyıkımı gerçekleştirilmiştir. Patlayıcı kullanılarak yıkım tasarımı yapılırken betonarmemalzemenin mekanik özellikleri, planı ve konumu dikkate alınmıştır. İmkanların kısıtlıolmasından ötürü en uygun tasarım için çalışmalar yapılmıştır. Controlled building demolition with explosives is becoming more attractive day by daycause of it's rapid implementation, low cost and safety.New techniques are seeked in the concept of urban transformation in our country causethere are many of the old or damaged buildings that are needed to bedemolished.Considering the advantages, controlled structure destruction by explosivesis a remarkable technique.In this study, the destruction with explosives and efficiency of destruction areinvestigated. A detailed literature about the destruction of the building is worked.Edirne Kapıkule Health Center are destructed by explosives in the scope of thisthesis.When designing the explosive demolition of the building, reinforced concrete'smechanical properties, the plan and the location of the building is taken intoconsideration.Due to limited conditions, studies have been conducted to design the mostsuitable facilities. 76

Günümüzde trafik ve ulaşım büyükşehirlerin en büyük problemedir. Toplu taşıma araçları bu sorunun en büyük çözümü olarak görülmektedir. Söz konusu toplu toşuma sistemlerinden en uygunu ise yer altı raylı taşıma sistemleri olarak olarak görülmektedir. İstanbul'un ulaşım ve trafik sorununa çözüm sağlamak için yeni bir metro hattı inşa edilmektedir. Üsküdar- Ümraniye- Çekmeköy Metro Hattı Anadolu Yakasında ki trafik ve ulaşım sorununa çözüm sağlayacak önemli bir projedir. Söz konusu metro hattının 6. İstasyonu olan Bulgurlu İstasyonu Tünellerinin kazısı için istasyon tüneline ulaşım amaçlı olarak, istasyon noktasına 200 metre mesafeden ulaşım tüneli kazısına NATM yöntemi ile başlanmıştır. Bölgede şaft açımına uygun alan olmadığı için ulaşım tüneli tercih edilmiştir.Bu tez kapsamında söz konusu yaklaşım tünelinin inşası esnasında gerçekleştirilen patlatmalı kazılar incelenmiş, patlamalar esnasında oluşan yer sarsıntıları değerlendirilerek çevrede yoğun olarak yer alan yapılara olan etkileri değerlendirilmiştir. Yaklaşım tünelinin 200 m. lik kısmı patlatma ile kazılmış olup, bu süreçte 123 adet patlatma yapılmış ve farklı titreşim ölçer cihazlarla 245 adet titreşim kaydı elde edilmiştir. Gecikme başına kullanılan patlayıcı madde miktarlarına bağlı olarak oluşan ölçekli mesafe (SD) ile titreşim kayıtları ilişkilendirilerek çalışma yapılan bölgenin jeolojine özgü olan arazi iletim katsayısı (K) ve jeolojik katsayına (β) ulaşılmıştır. Çalışmada, konuyla ilgili genel bilgiler araştırılarak geniş kapsamlı literatür taraması yapılmıştır. Delme patlatmanın önemi, patlatma ile parçalanma mekanizması, tünel patlatmaları ve patlatmadan kaynaklı çevresel sorunlar derlenerek 2. bölümde sunulmuştur.Bölüm 3 te kullanılan malzeme ve yöntemler açıklanmıştır. Çalışma yapılan bölge ile ilgili bilgiler, tünel ve uygulanan patlatma modelleri hakkında bilgiler, titreşim ölçümleri ve değerlendirilmesi ile elde edilen verilere bağlı yapılan risk analizi ise Bölüm 4 te verilmiştir. Bölüm 5 te elde edilen sonuçlar tartışılmıştır. Traffic and transportation have become daunting problems in almost every metropolitan area in the world today. Public transportation systems appear to be the sole genuine solution to these problems. One of the most convenient types of transportation in metropolitan areas is subway systems. In Istanbul, a number of new subway lines are under construction to solve the ever-increasing traffic problem of the city. The Üsküdar-Ümraniye-Çekmeköy line is one of the most important subway lines under construction on the Asian side of the city since traffic congestion in this area is impossible to be tackled with in any other way. Because there is no suitable location for shaft opening within the construction area of the Bulgurlu station (the sixth station), an approach tunnel has been built by the NATM starting from a point 200 meters away from the station. This thesis examines the blasting operations carried out during the excavation of the approach tunnel, focusing upon the vibrations induced by blasting and the effects of blasting on the residential structures. The Peak Particle Velocity (PPV) and frequency were measured. During the 123 controlled blasting operations conducted until now, the vibrations were recorded 245 times by means of various technical apparatuses. By relating the vibration records to the scaled distance calculated on the basis of the explosive weights per delay, the ground transmission coefficient (K) and the geological coefficient (β) were found. In this study, first, conducted a comprehensive review of the literature to investigate the general information. The importance of drilling and blasting, mechanism of fragmentation by blasting, tunnel blasting and enviromental effects of blastings are present in chapter 2.Materials and methods used in the study explained in the chapter 3. Information of working site, information of tunnel and blasting patterns, vibration measurements and evaluations and risk analysis of blasting operations are present in chapter 4. Finally, chapter 5 including results. 164

Bu çalışmada maliyetler ve değer bakımından optimum sonuç elde edebilmek için kayaç yapısı, patlayıcı madde özellikleri ve patlatma tasarım kriterleri dikkate alınarak taş savrulması, toz oluşumu ve titreşim gibi çevresel etkilerin minimize edilmesini sağlayarak endüstriyel alanda kullanılabilen performansa dayalı patlayıcı maddelerin portföyünün incelenmesi amaçlanmıştır.Nitekim bu amaç doğrultusunda patlayıcı madde performansı ve portföyü incelenmiş, geniş bir literatür taraması temel araştırma tekniği olarak benimsenmiştir. Bu çerçevede, ilk olarak patlayıcı maddelerin özellikleri, kullanım alanları ve önemi gibi genel bilgiler verilmeye çalışılarak patlayıcı madde ve patlatma performanslarının maksimum seviyelere yükseltilebilmesi için etki eden faktörler incelenmeye çalışılmıştır.Öte yandan patlayıcı madde seçiminde önemli bir kriter olarak görülen patlayıcı madde maliyetinin esasında yanlış izah edilmesinden dolayı toplam patlatma maliyetinin ifade edilmesi gerektiği öngörülerek en az toplam maliyet optimum sonuç elde edilebilmesi için patlatma yapılması planlanan kayaçların yapısal özelliklerinin, patlayıcı madde özelliklerinin çok iyi bilinmesi gerektiği sonucuna varılmıştır. Sonuçta ucuz ürün ile ekonomik ürün ayrımı iyi yapılmazsa ucuz diye seçilen ürünün tüm üretim prosesi göz önüne alındığında daha pahalı maliyetlere neden olabilmesi muhtemeldir. This study aims to examine the portfolio of explosive materials to be used in industrial fields based on performance by minimising environmental effects such as thrusting of stones, dust formation and vibration by considering the structure of the rock, the features of the explosive materials and explosion design criteria in order to obtain an optimum result in terms of expenses and value.Thus, the explosive material performance and portfolio was accordingly examined and an extensive scan of literature was adapted as the basic research technique. Within this scope, initially data such as the characteristics of the explosive materials, the fields of usage and its importance has been presented and the effective factors were examined in order to be able to increase the explosive material and explosion performance to a maximum level.On the other hand, it has been concluded that the explosive material cost, considered to be an important criteria in choosing explosive materials, is actually described incorrectly thus it is foreseen that the total explosion cost needs to be defined in order to obtain an optimum result minimum total cost by recognizing the structural characteristics of the rock planned to be exploded and the characteristics of the explosive material very well. Ultimately, if cheap products and economical products are not distinguished very well it is probable that the products chosen because of being cheap may lead to greater expenses when the entire production process is considered. 165

Madencilik çalışmalarında, kazılan malzemenin madde ve kütle özelliklerine bağlı olarak, kazı metodu olarak delme ve patlatmanın kaçınılmaz olduğu durumlarda, patlatma sonrası elde edilen yığının parçalanma derecesinin ve parça boyut dağılımının, kazı sonrası takip eden yükleme, nakliye, kırma, öğütme vb. diğer madencilik işlemlerinin performansında ve toplam maliyetler üzerinde önemli etkileri bulunmaktadır. Bu amaçla patlatmalı kazı metodunda sahaya ve çalışılan kaya birimine ait patlatma tasarımı yapılırken patlatma sonrası hedeflenen ortalama parça boyutunun yakalanması işletmeler açısından zaman, iş gücü, enerji, patlayıcı madde tüketimi ve toplam maliyet konularında optimizasyonu sağlamak için çok büyük bir önem arz etmektedir.Bu konuyla ilgili Türkiye'de ve diğer ülkelerde yapılan çalışmalar sonucu, patlatma sonrası elde edilen uygun olmayan parça boyutunun işletmelerde enerji, patlayıcı madde tüketimi, iş gücü ve toplam maliyetler açısından genel olarak %12 ile %40 arası oranda kayıplara sebep olduğu saptanmıştır. Bu oran büyük çaplı üretimlerin yapıldığı madencilik sektörünün ülkemiz ekonomisine kazandırdığı katma değerin azalmasına ve yüksek maliyetlerle maden üretimine yol açmaktadır. Bunun sonucunda ise ülkemizde üretilen madenlerin uluslar arası piyasada rekabet edebilme yetenekleri azalmaktadır.Bu araştırmanın amacı, patlatama sonrası oluşan yığının parça boyut dağılımın ardışık madencilik işlemlerine olan etkilerinin araştırılmasıdır. Böylece delme patlatma işleminden öğütmeye kadar olan işlemler zinciri daha iyi kontrol edilebilecek ve patlatma tasarımı yükleme ve birincil kırma işlemlerinin en verimli şekilde sürdürlmesi sağlanacaktır.Çalışma kapsamında saha çalışmalarının yapılması için seçilen taşocaklarında, ekskavatör ve çeneli kırıcı performan ölçümleri farklı parça boyut dağılımları için ölçülmüştür. Ayrıca Kuz-Ram ve JKMRC parçalanma tahmin modellerinin patlatma optimizasyonunda kullanılabilirliği araştgırılmıştır. Yapılan çalışmalar sonucu patlatma sonrası parça boyut dağılımının ekskavatör ve çeneli kırıcı performansına olan etkileri tespit edilmiştir.Ayrıca elde edilen bulgular kullanılarak, parça boyut dağılımına bağlı açık ocak patlatma-ardışık işlemler üretim optimizasyon modeli oluşturulmuştur. In the condition that drilling and blasting technique is inevitable depending on the rock mass and material characteristics on mining activities, the fragmentation rate and particle size distribution of the muckpile obtained after blasting has important influences on the performance of subsequent mining activities such as loading, hauling, crushing, grinding etc. and the total costs of that mine. Therefore catching the average particle size target after blasting while designing a blast design suitable for that site and rock properties has a great importance for achieving optimization on time, labor, energy, explosive consumption and total cost.The studies held in Turkey and other countries have found out that undesired particle size causes losses between 12% and 40% on energy, explosive consumption, labor and total costs on mines. This losses in mining sector where large scale productions are made cause decreases on supplementary value to our country?s economy and mine production with high costs. Consequently the rivalry capability in globe market of mines produced in Turkey decreases.The objective of this study is to investigate the effects of particle size distribution of blasted rock to consecutive minin activities. Therefore, chain of minin processes starting from drilling and blasting and continue to grinding, would be well controlled and the consecutive mining activities would be run efficiently.Within the scope of the study, the performance analysis of excavator and jaw crusher were carried out for different particle size distribuiton levels on study fields. In addition, JKMRC and Kuz-Ram fragmentation predicition models were investigated in order to understand if they can be used for blast optimisation practices. As result of this research, the relationships of particle size distribution with excavator and jaw crusher performance were determined. 208

Ülkemizde birçok alanda uygulanan, farklı amaçlar için gerçekleştirilen, genellikle madencilik ve inşaat sektörlerinde ihtiyaç duyulan kazı çalışmalarında, günümüzde yoğun bir şekilde faaliyetler sürmektedir. Artan nüfus ile birlikte paralel büyüyen gereksinimler söz konusu faaliyetlerin devamlılığını sağlamaktadır. Gerek metro, tünel ve boru hattı inşaatları gibi altyapı gerekse konut gibi üstyapı ihtiyaçları yine artan nüfusun getirdiği sonuçlardandır. Dolayısıyla inşaat sektörü kapsamındaki üstyapı ihtiyacının karşılanması için yeterli miktarda hammaddeye gereksinim duyulmaktadır. Hammadde ihtiyacının karşılanması amacıyla Madencilik sektörü kapsamında farklı kazı çalışması metotları uygulanmaktadır. Söz konusu metotlardan biri de son yıllarda sıklıkla başvurulan delme-patlatma faaliyetleridir.Kazı çalışmalarında patlatma faaliyetlerin uygulanmasının ekonomik, verimlilik, kapasite ve süre açısından olumlu getirilerinin olmasının yanı sıra olumsuz çevresel sonuçları da beraberinde getirebilmektedir. Çok sayıda araştırmacı, patlatma faaliyetlerinden kaynaklanan çevresel etkilerden en önemlisinin titreşim (yer sarsıntısı) etkisi olduğunu vurgulamıştır.Çalışmanın amacı, patlatma faaliyetlerinden kaynaklanan titreşimlerin yapı davranışı üzerine etkilerini araştırmaktır. Deneysel metotlarla elde edilen, farklı frekanslara ve ivme değerlerine sahip çok sayıda titreşim kaydının tercih edilen yapı modelleri üzerinde nümerik olarak test edilmesi neticesinde elde edilen kesit tesirleri ve yer değiştirme parametreleri, Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkındaki Yönetmelik 'in söz konusu yapıların tasarımında öngördüğü yükler altında elde edilen kesit tesirleri ve yer değiştirme değerleri ile kıyaslanmıştır. Elde edilen verilerle patlatma kaynaklı titreşimler ile Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkındaki Yönetmelik arasında bir ilişki kurulmaya çalışılmıştır. Excavation works, which are carried out in various fields in our country with different purposes and generally required in mining and construction sectors, are extensively being performed in our day. The demand which increases in parallel to the growing population provides the basis for the continuity of aforesaid operations. The needs in infrastructure like metro, tunnel and pipeline construction as well as the needs in superstructure like residential buildings are mainly the results of population growth. Consequently, sufficient amount of raw material is required to satisfy the superstructure demand in civil work sector. Different methods of excavation works are implemented within the scope of mining sector activities to meet this raw material demand. One of the abovementioned methods is drilling-blasting activities which are frequently being used in the recent years.The application of blasting activities in excavation works, aside from yielding positive returns with respect to economics, efficiency, capacity and duration, may lead to undesirable environmental impacts as well. Many researchers have emphasized that the most important environmental impact originating from blasting activities is vibration.The purpose of this study is to research the effects of vibration caused by blasting activities on structural behavior. The displacement parameters and cross-section effects, which are obtained as the result of numerically testing several records of experimentally generated vibration with different frequency and acceleration values on the selected structural models, have been compared with the cross-section effects and displacement values that were measured under the load values set forth by the `Regulation on Buildings at Disaster Areas? for aforesaid buildings. In this study, a correlation is aimed to be set up between the explosion based vibrations and `Regulation on Buildings at Disaster Areas? by using the data acquired. 176

Patlatmadan kaynaklanan titreşim dalgalarının büyüklüğünün önceden tahmin edilmesi ve buna bağlı olarak da kontrollü atımlar gerçekleştirilmesi, patlatmanın çevresel etkiler açısından büyük bir önem taşımaktadır. Bu titreşimlerin içinde yayıldığı ortam patlatmanın yapıldığı formasyon olan kaya birimidir. Bu nedenle, patlatmanın yapıldığı kaya biriminin jeomekanik özelliklerinin bu dalgalar üzerinde etkili olduğu bilinmektedir. Bilinen bir başka gerçek de, kayaçların doğasından gelen bu özelliklerin sabit olmayıp, kayaç kütlesi içerisinde değişkenlik gösterdiğidir. Bu çalışmada, bu değişkenliğin (özellikle elastitisite modülündeki değişkenliğin) patlatmadan kaynaklanan titreşim dalgalarının üzerindeki etkisi araştırılmıştır.Bu çalışmanın amacı; çalışma sahası olarak seçilen ve patlatmalı kazı çalışması yapılan Akyol Taşocağı'nda, sahadaki kaya kütlesinin jeomekanik parametreleri ve bu parametrelerdeki değişkenlik belirlenerek (özellikle Elastisite Modülü) 3-Boyutlu sayısal modelleme yapabilen bir bilgisayar programı aracılığıyla, Elastisite modülündeki bu değişkenliğin patlatmadan kaynaklanan titreşim dalgalarının üzerindeki etkisini incelemek ve buna bağlı olarak parçacık hızlarının tahmininde, Stokastik (olasılık) yaklaşımlarından biri olan Monte Carlo Simülasyon tekniğini uygulayarak analizini yapmaktır.Arazi çalışmaları ve laboratuvar deneylerinden sonra sayısal modelleme aşamasına geçilmiştir. Bu aşamada, elde edilen bu veriler kullanılarak, ANSYS firmasına ait AUTODYN yazılımında dört ana sayısal modeller oluşturulmuştur. Kaya maddesi ve Kaya Kütlesi davranışı ve bunların kombinasyonundan oluşan modeller çalıştırılmıştır. Elde edilen veriler arazi ölçümleri karşılaştırılarak, çalışmanın sonraki aşamasında kullanılacak model seçimi yapılmıştır. Elastisite Modülünün değişkenliği göz önüne alınarak, seçilen model, farklı şarj miktarlarında çalıştırılmıştır. Bu modeller üzerinde seçilen gözlem noktalarında, x-y-z yönlerindeki hızlar zamana bağlı olarak gözlemlenmiş ve grafiksel olarak elde edilmiştir. Modellerden elde edilen PPV-SD veri çiftleri istatiksel analize tabi tutularak PPV tahmin formülleri oluşturulmuştur. Bu çalışmada önerilen tahmin denklemine, Monte Carlo similasyon tekniği uygulanmıştır. Bu tekniğin uygulanmasıyla, parçaçık hızlarının tahmininde var olan belirsizlikler, belirli mesafe ve şarj miktarları için olasılık yoğunluk fonksiyonları olarak belirlenmeye çalışılmıştır. The prediction of ground vibrations and the realization of controlled blasting based on this prediction have a great importance in terms of environmental effects of blasting. The medium for the propagation of these vibrations is the rock where the shots are fired. It is well known fact that the geomechanical properties of the rock affect the ground vibration propagation. Another well known fact is that these properties, by nature, are not constant, but vary through the rock mass. In this study, the effect of these variations, especially variation of Elasticity Modulus, on the ground vibrations was investigated.The purpose of this study is to analyze the ground vibrations induced by blasting at Akyol Quarry which selected as a test site, and to investigate the effect of the elasticity modulus variability on the ground vibrations after the determination of the geomechanical properties of the rock mass and their variations with a computer software that is able to model three dimensionally, and also to apply the Monte Carlo simulation technique which is the one of the stochastic analysis methods to the proposed prediction equation.In the numerical modeling stage, four main numerical models were prepared in the AUTODYN software by using the data obtained from the field and laboratory studies. These main models are different from each other in terms of the modeled rock material such as intact rock, rock mass and the two combinations of these materials. The data obtained from these model runs was compared to the data obtained in the field measurements. As a result of this comparison, the model that would be used for the rest of the study was selected. The selected model was run with different charge amounts by taking the variability of elasticity modulus into account. X-Y-Z particle velocities with respect to the time on the gauge points were monitored and obtained graphically. PPV-SD data pairs were subjected to the statistical analysis. In this analysis, a relationship was established and compared to the data obtained during the field study. The proposed prediction equation was evaluated by applying the Monte Carlo simulation technique. After this analysis, the uncertainty in the prediction of peak particle velocity was tried to be explained in terms of probability density function for certain distances and charge amounts. 217

Patlatmanın kaçınılmaz olduğu madencilik, taş ocakçılığı, inşaat altyapı kazıları, kuyu-tünel çalışmaları, boru hattı çalışmaları, baraj inşaatı gibi çeşitli sektörlerde; patlatmadan kaynaklı yersarsıntısı ve hava şokundan kaynaklanan çevre problemleri ile sıkça karşılaşılmakta, tartışılmakta ve hukuka intikal etmektedir. ABD, AB üyesi ülkeler ve diğer gelişmiş ülkelerde olduğu gibi ülkemiz için de patlatma kaynaklı çevresel sorunların minimize edilebilmesi ve hukuksal sorunları en aza indirgemeye yönelik bir standardın oluşturulması zorunludur. Avrupa Birliğine Üyelik çalışmalarının hız kazandığı ve Avrupa Birliği Kriterlerinin uygulanması zorunluluğu da düşünüldüğünde, bu çalışmanın çok önemli olduğu açıkça görülmektedir. Yani ülkemize özgü, konu ile ilgili bir standardın oluşturulması kaçınılmazdır. Böyle bir standart ancak bilimsel yöntem ve tekniklerin, konunun uzmanları tarafından uygulamalı olarak çalışılması ve uygulanması ile mümkün olacaktır.Bu araştırmanın amacı, patlatmalı kaya kazılarından kaynaklanan yer sarsıntısı ve hava şoku parametrelerinin tahmini ve ulusal hasar kriterlerinin oluşturulmasına esas olabilecek veri ve ilkelerin ortaya konulmasıdır. Böylelikle, hem AB standartlarına ulaşılması ve hem de patlatmalı kazı dolayısıyla yaşanacak olan gerek çevresel gerekse hukuki sorunların minimize edilmesi bakımından önemli bir başlangıç ve katkı yapılmış ve ?Ülkemize özgü patlatma risk analizine dayalı bir kriter modeli? önerisi sunulmuştur.Araştırma kapsamında, öncelikle farklı kaya birimlerine dayanan patlatma uygulamalarında oldukça çok sayıda titreşim kayıtları alınmış, kaya birimleri için titreşim hızı tahminleri, frekans analizleri de yapılarak, çevredeki yapılar ve sakinlerin davranışları ile ilgili gözlemler incelenerek yapılmıştır. Bu veriler kullanılarak risk analizine dayalı bir patlatma hasar kriteri oluşturulmuş ve önerilmiştir. The environmental problems such as vibration, and air blast are often faced, and discussed on mining, quarrying, civil constructions, shaft-tunnel, pipeline, and dam operations where blasting is inevitable. It is necessary to establish national standards towards to minimize the environmental problems induced by blasting and judicial matters in our country as it is in USA, EU countries and the other developed countries. This necessity and the obligatory of accepting the European Union criteria for Turkey that has started the procedure of joining to EU emphasize the importance of this project. In other words, the establishment of a particular national standard related with this subject is inevitable for turkey. This will be possible only by studying, applying scientific methods and techniques by the experts.The main goal of this study is to estimate the structural damages produced by ground vibration and airblast in blasting excavations and to present data and principles on which a national damage criteria can be established. So, a major contribution were made in terms of reaching EU standards, a significant beginning for the minimization of environmental and judicial problems and the solution of these problems. A damage criteria and standards based on risk analysis specific to Turkey were also presented.In this study, first, a numerous number of vibration records were taken in blasting operations performed at different rock units. For these rock units, particle velocity predictions and frequency analysis were done. At the same time, human response and structures in the neighborhood of these blasts were also observed and investigated. A damage criteria based on risk analysis was established and proposed by using these collected data. 251

Bu çalışmanın amacı, İstanbul Cebeci Taş Ocakları'nda gerçekleştirilen patlatmalar sonucunda ortaya çıkan titreşim, hava şoku (gürültü) toz, gaz emisyonu ve taş savrulması gibi çevresel etkileri değerlendirmek ve bu bağlamda alınabilecek tedbirleri ortaya koymaktır. Araştırmanın nitel bölümü için anket tekniği kullanılmıştır.Bölgede yaşayan insanların anket sorularına verdiği cevaplar, taş ocaklarında kaydedilen reel verilerle karşılaştırılarak gerçekliği incelenmiştir. Projenin amacı, Cebeci Taş Ocakları İşletmelerinde gerçekleştirilen patlatmaların insan sağlığına ve çevreye en az zarar verecek konuma getirilmelerinin yollarını ortaya koymaktır. The aim of this study is to assess the environmental effects such as vibration , air blast or noise, dust and gas emissions and stones hurls caused by the blasting in the quarries in Cebeci region in Istanbul and present possible precautions in this sense.The interview (survey) technique is used for the qualitative part of this research. The people who live around the quarries had meet directly and the damage of quarries for the environment is examined on site. By comparing the damage that people see and talk about and the real data taken in the quarry; their reality is examined. The aim of this project is, by improving the quarry enterprises in Cebeci region, stating the ways to make them environment-friendly enterprises. 120

Maden ocaklarının planlanmasında bilgisayar destekli yazılımların yaygın olarakkullanılmasına karşın, coğrafi bilgi sistemleri ile teknik uygulamalar son derecekısıtlıdır.GIS; madenciliğin hemen her aşamasında grafik ve grafik olmayan (öznitelik) veriler iledeğerlendirme yapma olanağı yaratmaktadır. Yeryüzü şekillerini ve değişen topoğrafikyapıları haritaya dönüştürmek, bunların analizini yapmak ve sorgulamak, sistemin enbelirgin avantajlarını oluşturmaktadır.Tez kapsamında kısmen hipotetik bir kömür sahasında coğrafi bilgi sistemi yazılımıolan ArcInfo 9 kullanılarak, açık ocak üretim planlaması yapılmıştır. Çalışma sahasınaait veriler ocak planlamasında yaygın olarak kullanılan Vulcan (V.7) yazılımı ile dedeğerlendirilmiştir.Sonuç olarak coğrafi bilgi sistemlerinin açık ocak üretim planlamasındakullanılabilirliği kanıtlanmıştır. Diğer madencilik yazılımları ile karşılaştırıldığındaGIS'in konumsal ve istatistiksel analiz yeteneği, basit kullanımı ve ucuzluğu ile yakıngelecekte yaygın olarak kullanılabileceği sonucuna varılmıştır. Computer aided design programs are widely used in mining industry, whereas technicalapplications of GIS in this area are very limited.GIS has promote to evaluate of graphical and non-graphical data in every step of miningactivities. The main advantages of GIS are to examine dynamic topographical changing,mapping of sequential changing as well as to make analysis and querries of progressivemining activities.In this thesis, open pit mine planning for a hypotetical coal field was realized by usingArcInfo 9, which is one of the GIS softwares. On the other hand, field data were alsoevaluated using Vulcan (V.7) mine planning software.As a result; the usage of GIS software for the open pit mine production planning isproofed. It is considered that GIS software will be able to use because of its capabilityof spatial and statistical analyses, easy utilization and lower costs comparing with otherconventional mining softwares. 181

Building a tunnel is a very expensive construction task, especially when cutting a tunnel in inconvenient geological conditions. The tunnel building is made drastically more expensive by badly executed works on the cutting itself, i.e. the excavation, and it happens when the areas of excavation cross-sections differ from the areas of designed profiles. It is therefore very important to monitor, apart from the direction of tunnel cutting in terms of position and height, also the areas of cross sections of the excavated tunnel. The monitoring is made by means of measuring the profile elements at individual station, and they are used to calculate the areas that are compared with the designed profiles. This paper describes the procedure of measuring the elements of the excavated tunnel cross-section and describes the algorithm for calculating the areas of excavated and designed profiles. Out of all calculated areas of measured and designed profiles, the volume of over-profile and under-profile for the whole length of a tunnel are calculated. The example of the measured and designed profiles of the tunnel "Mala kapela" is presented graphically.

The Dalmatian region is a karst region built of Mesozoic limestone and dolomites. In the four Dalmatian counties aggregates and natural stone is quarried at 155 sites and there are 73 abandoned sites. A GIS based model on map- correlation and map-integration processes was used in order to define relationships between spatial layers and combine predictor factors in supporting a hypothesis. The response variable is the set of point locations of current aggregate and natural stone quarries (termed training sites), and the predictor variables which are thematic map layers showing transportation network patterns, population density distribution, maps of geological mineral potential, and areas of mineral exploitation restrictions defined by Master plans of the counties and production information. Based on the GIS, stone aggregate potential is calculated to cover more than 15% Dalmatian land area. The low consumption of aggregates in the region (less than 30% of EU average) is putting an immense pressure on for opening of new extraction sites. The GIS model allows resource management and prioritisation of potential mineral extraction tracts (and sites) in Dalmatia while taking in account both environmental and marketplace needs

ÖZETCOĞRAFİ BİLGİ SİSTEMİ TEMELLİ MADEN İŞLETMESİ YÖNETİMMODELİNİN OLUŞTURULMASI*İstanbul Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Maden Mühendisliği Anabilim Dalındayüksek lisans tezi olarak hazırlanan bu çalışmada; Kütahya ilinde faaliyet gösterenKÜMAŞ Manyezit İşletmelerine ait bir ocağın verileri Coğrafi Bilgi Sistemi mantığı iledeğerlendirilerek sözü geçen ocak için bir yönetim modeli kurulması hedeflenmiştir.Bir işletme için en önemli faktörlerden biri üretimdir. Bu yüzden, bu tez kapsamındabahsedilen yönetim modeli, üretim parametrelerinin küçük bir parçası olan sondajverilerinin özelliklerinden yola çıkarak üretimi ifade etmeyi esas almaktadır.Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS); büyük ölçüde bilgiyi işlemek, göstermek, haritaüretmek, analiz etmek ve modellemek için, grafik harita özelliklerine sahip coğrafireferanslara veriler arasında bağlantı kuran ve depolayan bir bilgisayar sistemidir.Ülkemizde değişik sektörlerde özellikle haritacılıkta yaygın olarak kullanılan CBSmadencilik sektöründe ise; yeni yeni uygulama alanı bulmaktadır. Bu çalışmaylabirlikte bu sistemin, madencilik alanında uygulanabilirliği ve getireceği faydalarınortaya konulması amaçlanmıştır. Bu amaçla, Kütahya ilinde yer alan Turan manyezitocağına ait bilgiler araştırılmış ve buraya ilişkin veriler elde edilmiştir. Elde edilenveriler ile MS Access üzerinde bir algoritma oluşturulmuş ve buna bağlı olarakveritabanı yaratılmıştır Türkiye, Kütahya ili ve çevre illerinin il sınırlarını belirtensayısal haritalar ayrıca Turan sahasına ait sayısal harita NetCad 4.0 GIS programıylaçizilmiştir. Daha sonra grafik verilerle grafik olmayan veriler yine bu programkullanılarak ilişkilendirilmiştir.Sonuç olarak madencilik faaliyeti gösteren KÜMAŞ AŞ.'ye ait Turan Ocağı için varolan kağıt üzerindeki veriler bilgisayar ortamına aktarılmış (sayısallaştırılmış) ve birCAD programı aracılığıyla sayısallaştırılan haritalarla, CBS ortamında ilişkilendirilerekson kullanıcıların istekleri doğrultusunda verilerin yönetilmesinde büyük kolaylıklarsağlanmıştır.*Bu çalışma, İstanbul Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi tarafından desteklenmiştir. ProjeNo: T-587/17032005 SUMMARYA STUDY ON THE FORMATION OF A MODEL OF MINING MANAGEMENTBASED ON GEOGRAPHIC INFORMATION SYSTEMSâ This study has been prepared as a M.Sc. thesis in Mining Engineering Program of theInstitute of Sciences of Istanbul University. The aim of this study is to develop amanagement model by evaluating the data obtained from KÜMAŞ Magnesite minelocated in Kütahya with the applicaton of Geografic Information System.One of the most important factors for an enterprise is the production. Therefore, thementioned management model is based on the production expressed by utilizing thedrill data that consititue a small part of the production parameters.GIS is a computer system that is to store and to make a connection between the data andgeographically references having graphical map properties in order to process anddisplay the data, to produce maps, to analyze and to model. Another goal of this study isto investigate the possibilities of GIS applications in mining sector in Turkiye and toreveal its benefits, and to realize this goal, the information belonging to Turanmagnezite pit located in Kutahya city was investigated and data were collected. Adatabase has been created by using these data in MS Access. The digital maps ofTürkiye, Kütahya region and Turan field that is chosen as study area were drawn byusing NetCad 4.0 GIS software. After all these works, non-graphical data were relatedto graphic data by using NetCad 4.0 GIS.As a result; the Turan pit data that have not been digitalized before were digitalized, anddigitalized maps were related to its non-graphic data. Thus, the management of thedata is become easy.â The present work was supported by the Research Fund of Istanbul University. Project No. T -587/17032005 73

ocakçılığı, inşaat gibi çeşitli sektörlerde; yersarsıntısı ve hava şokundankaynaklanan çevre problemleri ile sıkça karşılaşılmakta ve tartışılmaktadır.Basamak patlatması tasarımı yapılırken sadece ekonomik ve teknik unsurlardeğil hava şoku ve yersarsıntısından kaynaklanan çevresel problemlerindedikkate alınması ve en aza indirgenmesi gerekmektedir. Çevreselşikâyetlerin minimize edilmesi sırasında, Yersarsıntısı bileşenlerininönceden tahmin edilmesi büyük rol oynamaktadır.Bu çalışmada; Çatalca' da bulunan Akyol taş ocağındaki basamakpatlatması sonucu oluşan yersarsıntısı ölçüm sonuçları sunulmaktadır. Busahada yapılan basamak patlatmaları sırasında patlayıcı madde olarakANFO ve emülsiyon tip patlayıcılar, ateşleme sistemi içinse elektriksizkapsüller kullanılmıştır. Her atımın ölçekli mesafe unsurları dikkatlicekaydedilirken, White Mini-Seis ve İnstantel Minimate Plus model titreşimcihazları ile yersarsıntısı unsurları ölçülmüştür. Titreşim cihazı sayısı eldeolan imkânlara bağlı olarak 1 ila 5 arasında değişmiştir. Ölçüm istasyonlarıve atım noktaları arasındaki mesafeyi belirlemek amacıyla GPS cihazıkullanılmıştır.Söz konusu saha çevresinde bulunan yapıların, patlatmafaaliyetlerinden dolayı zararının olup olmadığının belirlenmesi amacıyla, buçalışma kapsamında ölçülen frekans ve en yüksek parçacık hızı (PPV)değerleri, ülkemiz açısından bu konuda bir ulusal standartın eksikliğidolayısıyla USBM ve Alman DIN-4150 normlarına göredeğerlendirilmiştir.Daha sonra Parçacık hızının kestirimi için, ölçeklimesafe ve parçacık hızı veri çiftleri sözkonusu saha için analiz edilmiştir. Buanaliz sırasında literatürde yaygın kullanıma sahip kareköklü ölçekli mesafeeşitliği kullanılmıştır. Değerlendirme sonunda, söz konusu saha içinparçacık hızı ile ölçekli mesafe arasında, %95 güven ve % 95 tahminaralıklarıyla beraber iyi korelasyonlu (r=0,86) bir ampirik ilişki elde edilmişve önerilmiştir. Bu ilişki kullanılarak, söz konusu sahada gelecekteyapılacak patlatma çalışmaları için pratik kullanım kolaylığı sağlayacak, enyüksek parcacık hızı ve gecikme başına maksimum şarj değerlerinintahminini içeren tablolar verilmiştir.A Study on The Formation of A ModelTezin Yabancı Dildeki Adı :of Mining Management Based onGeographic Information SystemsThe environmental problems caused byYabancı Dildeki Özet :ground vibration and air blast have been encountered and discussedfrequently in various industries such as quarry, mining, civil works, shaft,tunneling, pipe line and dam construction etc. where the blasting operationsare unavoidable. In bench blast design, the technical and economicalaspects, such as block size, uniformity and cost should be taken intoconsideration as well as the elimination of environmental problems resultingfrom ground vibration and air blast. The prediction of ground vibrationcomponents plays an important role in the minimization of theenvironmental complaintsThis study presents the results of ground vibration measurementsinduced by bench blasting carried out in the Akyol quarry at Çatalca. ANFOand emulsions as blasting agent and non-electric detonators as initiationsystem were used during bench blasting. The parameters of scaled distance(charge quantity per delay and the distance between the source and thestation) were recorded carefully and the ground vibration components weremeasured for all blasts at this quarry by using White Mini-Seis and InstantelMinimate Plus model vibration monitors. The number of vibration monitorsvaried from 1 to 5, depending on the availability of these monitors. Theabsolute distances between shot points and monitor stations weredetermined by using GPS.In order to determine the possible damage to the neighboringbuildings, and structures at Akyol quarry at Catalca region, the particlevelocities and frequency values of all blast events are evaluated according tothe United States Bureau of Mines (USBM) and German DIN 4150 Normsdue to the lack of a national standard in Turkey. Then, in order to predictpeak particle velocity (PPV), the data pairs belonging to this quarry weregathered together to represent the region and were analyzed statistically.During this analysis, The equation of square root scaled distance extensivelyused in the literature was taken into consideration for the prediction of peakparticle velocity. At the end of statistical evaluation of the data pairs, anempirical relation which gives average line at 95% confidence level andupper bound 95% prediction line with a powerful correlation coefficient(r=0,86) was established between peak particle velocity and scaled distance.By using this relationship, PPV and maximum charge amount per delaytables were prepared for practical usage in the future studies at this quarry. The environmental problems caused by ground vibration and air blast have beenencountered and discussed frequently in various industries such as quarry, mining, civilworks, shaft, tunneling, pipe line and dam construction etc. where the blastingoperations are unavoidable. In bench blast design, the technical and economical aspects,such as block size, uniformity and cost should be taken into consideration as well as theelimination of environmental problems resulting from ground vibration and air blast.The prediction of ground vibration components plays an important role in theminimization of the environmental complaintsThis study presents the results of ground vibration measurements induced by benchblasting carried out in the Akyol quarry at Çatalca. ANFO and emulsions as blastingagent and non-electric detonators as initiation system were used during bench blasting.The parameters of scaled distance (charge quantity per delay and the distance betweenthe source and the station) were recorded carefully and the ground vibration componentswere measured for all blasts at this quarry by using White Mini-Seis and InstantelMinimate Plus model vibration monitors. The number of vibration monitors variedfrom 1 to 5, depending on the availability of these monitors. The absolute distancesbetween shot points and monitor stations were determined by using GPS.In order to determine the possible damage to the neighboring buildings, and structuresat Akyol quarry at Catalca region, the particle velocities and frequency values of allblast events are evaluated according to the United States Bureau of Mines (USBM) andGerman DIN 4150 Norms due to the lack of a national standard in Turkey. Then, inorder to predict peak particle velocity (PPV), the data pairs belonging to this quarrywere gathered together to represent the region and were analyzed statistically. Duringthis analysis, The equation of square root scaled distance extensively used in theliterature was taken into consideration for the prediction of peak particle velocity. At theend of statistical evaluation of the data pairs, an empirical relation which gives averageline at 95% confidence level and upper bound 95% prediction line with a powerfulcorrelation coefficient (r=0,86) was established between peak particle velocity andscaled distance. By using this relationship, PPV and maximum charge amount per delaytables were prepared for practical usage in the future studies at this quarry.viii 67

ÖZETİSTANBUL BÖLGESİ TAŞOCAKLARININ COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMİ (CBS)ORTAMINDA DEĞERLENDİRİLMESİ VE YÖNETİLMESİBu çalışmada İstanbul Bölgesi Taşocakları verilerinin Coğrafi Bilgi Sistemindedeğerlendirilmesi ve yönetilmesi konu edilmiştir. Bu konu doğrultusunda İstanbul ili veçevresinde bulunan taşocakları incelenmiş, Coğrafi Bilgi Sistemi hakkında araştırmalaryapılmış ve toplanan veriler analiz edilerek bir bilgi sistemi kurulmuştur.İstanbul İli ve çevresi bölgelere ayrılarak her bölgedeki kırmataş ocakları ayrı ayrıincelenmiştir. İnceleme alanı dahilinde bulunan kırma taşocaklarının ruhsat ve personelbilgileriyle birlikte; rezerv, üretim yöntemleri, yıllık üretim kapasiteleri ve ocakta çalışan işmakineleri ile nakliye araçları sayı ve kapasite bakımından incelenmiştir.Bilgi Sistemleri hakkında araştırma yapılmış, bu konu hakkında yapılan çalışmalar ve busistemlerin kurulabilmesi için gerekli olan veritabanı yönetim sistemleri, sayısal haritaoluşturma yazılımları ve sayısal harita ile veritabanı arasında ilişki kurulmasını sağlayanyazılımlar incelenmiştir.Edinilen bilgiler ışığında bilgi sisteminin madencilik alanında uygulanması için veritabanıtasarlanarak, verilerin oluşturulan veritabanına giriş yapılabilmesi için arayüz yazılımıhazırlanmıştır. İstanbul bölgesine ait sayısal haritalar üzerinde taşocakları ile veritabanıarasında ilişkiler kurulmuş böylece İstanbul Bölgesi Taşocakları Bilgi Sistemioluşturulmuştur.viii SUMMARYEVALUATION AND MANAGEMENT OF QUARRIES IN REGION OF ISTANBULBY GEOGRAPHIC INFORMATION SYSTEMS (GIS)In this study, the evaluation and management of data of quarries in region of Istanbul hasintended by the Geographic Information Systems (GIS). The quarries in region of Istanbulwere investigated. Information about GIS has been researched for understanding its structureand information system is built by obtained data relating to quarries where placed atsurrounding of Istanbul city.Istanbul region has divided to areas and quarries in these areas studied separately. Studyprocess including information of the license, employee, reserve, production methods, capacityof production, machines that use at quarries.Knowledge is obtained about information systems what they are. Studies that has been donebefore, being about database management systems, software to form digital map and softwarefor using related to graphic and non-graphic data are investigated.As a result, database was planed for using in mining within obtained data and software wasmade for input data to database easily. On the digital map belong to Istanbul region quarrieswere related with database and information system was constituted for Quarries in Istanbulregionix 107

ÖZETSERT AGREGA İLE ÜRETİLEN PARKETAŞ ÜST TABAKASININAŞINMAYA KARŞI DAYANIMININ İNCELENMESİGünümüzdeki beton kaplama alanlarında aranan önemli bir özellik betonun aşınmadayanımının yüksek olmasıdır. Beton dayanımının yüksek olmasıyla birlikte betonun bir çokfiziksel özellikleri de dayanıma bağlı olarak artmaktadır.Agreganın kimyasal bileşimi, minerolojik yapısı, fiziksel ve mekanik özelliği agreganın eldeedildiği kayacın özelliklerine bağlıdır. Dolayısıyla da bu kayaçların özelliklerinin iyibilinmesi gerekmektedir.Bu tez kapsamında farklı 4 sert kayaçtan elde edilmiş agregalarla birlikte normal betonagregası olan kireç taşı esaslı agrega ile deneyler yapılmıştır. Bazalt, granit, andezit ve grikalker ve kum kullanılarak; C-20, C-30, C35 ve C-40 dayanım sınıflarında ve her bir sınıfiçerisinde beton numuneler üretilmiştir. Karışımlarda her bir sınıf için çimento miktarları,agrega granülometrik oranları, S / Ç oranları sabit olarak belirlenmiştir.Üretilmiş olan karışımlardan alınan numunelere 7 ve 28 günlük aşınma dayanım deneyleriyapılmıştır. Deneyler sonucunda ; beton aşınma dayanımında , beton sınıflarının etkisinin çokolmadığı, daha çok kırmataştan oluşan agregaya bağlı olduğu görülmüştür.vii SUMMARYRESEARCH OF THE RESISTANT AGAINST EROSION ON UPPERLAYER OF COBBLESTONE WHICH IS MADE WITH HARDAGREGATENowadays one of the important characteristic of concrete coating area is high resist ofconcrete to erosion. Most of physical properties of concrete erosion is increasesed depend onresistance with high resist of concrete erosion.Composition of agrega, mineralogist structure physical and mechanical properties depend onthe rock properties which agrega is made. Therefore properties of the rock units should beknown well.In context of the thesis, experiments are made with aggregates which was made from threedifferent hard rock pieces and also aggrega which was made from limestone; was used. ByUsing Basalt, Granit, Andezit, limestone, sand sample of concrete, belong to C20, C 30, C 35and C 40 classes, were produced. Cement amount, aggrega ratios, w / c ratios are taken fixedfor every mixture class.7 and 28 days erosion resist experiments are applied to simples that are taken from mixtureswhich were made . As a results of these experiments, concrete erosion resistance depends onagrega which was made from pleats rocks not effect of concrete classes.viii 82

ÖZETTÜRK YE FELDSPAT SAHALARININ COĞRAF B LG S STEMLER (CBS)ORTAMINDA DEĞERLEND R LMES VE YÖNET LMESstanbul Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Maden Mühendisliği Anabilim Dalı,Maden şletme Programı kapsamında yüksek lisans tezi olarak hazırlanan bu çalışmada,madencilik ile ilgili verilerin Coğrafi Bilgi Sistemleri ortamında ele alınarakdeğerlendirilmesi ve yönetilmesi amaçlanmıştır.Gerçekleştirilen tez çalışmasında Ege Bölgesi'nde yer alan Manisa, Muğla ve Aydın ilsınırları dahilindeki feldspat sahaları, çalışma alanı olarak belirlenmiştir. Feldspat,seramik, cam, boya vb. sanayi dallarında yaygın olarak kullanımı olan önemli birendüstriyel hammaddedir. Türkiye için feldspat, gerek iç pazardaki tüketimi, gereksebüyük miktarlarda ihraç edilmesi bakımından büyük önem taşımaktadır. Ülkemizdefeldspat sahaları yaygın olarak Ege Bölgesi'nde bulunmakta ve Toprak Seramik,Eczacıbaşı, Matel Hammadde Sanayi gibi firmalar, feldspat üretimlerinin büyük kısmınıbu sahalardan gerçekleştirmektedir.Veri tabanı işlemleri ile klasik haritaların avantajlarını bir araya getiren bir bilgisayarsistemi olan CBS, günümüzde farklı alanlarda yaygın olarak kullanılmakta olan biraraçtır. Yurdumuzda, özellikle madencilik uygulamalarında, henüz fazla yaygınlıkkazanmamış olan bu sistemin, madencilik alanında uygulanabilirliği ve getireceğifaydaların, bu çalışma ile ortaya konulması amaçlanmıştır. Bunun için EgeBölgesi'ndeki feldspat sahalarına ait koordinat, ruhsat, üretici firma, üretim bilgileri vb.verileri içeren bir feldspat veri tabanı hazırlanmıştır. Ayrıca sahaların bulunduğubölgelere ait haritalar elde edilerek sayısallaştırılmıştır. Oluşturulan feldspat veri tabanıve elde edilen grafik verilerin (sayısal haritalar) birbiriyle entegrasyonu sağlanarak,oluşturulması amaçlanan feldspat bilgi sistemi meydana getirilmiştir. Feldspat bilgisistemi sayesinde, verilerin sistematik olarak kaydedilmesi, birbiriyle ilişkili olarak tekbir merkezde saklanması, verilerin sorgulanması ve grafiksel gösterimigerçekleştirilmiştir.vii SUMMARYEVALUATION AND MANAGEMENT OF FELDSPAR AREA IN TURKEY BYGEOGRAPHIC INFORMATION SYSTEMSThis study has been prepared as a M.Sc.-thesis in Department of Mining Engineering ofthe Instute of Sciences of stanbul University.This study covers feldspar areas in the province of Manisa, Muğla and Aydın in AgeanRegion. Feldspar, which uses generally at ceramic, glass and paint industries, is a veryimportant industrial row material. Feldspar is a mineral of great import for Turkey,cause it consumes in domestic market and exports a lot of contrues on the world. Thefeldspar areas in Turkey, are commonly Agean Region and feldspar pit mines at thisareas are worked mining corporations like Eczacıbaşı, Toprak Seramik, Matel etc.Geographic Information Systems (GIS), which offers both advantages of classicalmapping and database operations, is a tool which has found many various applications.The aim of study has been to investigate the possibilities of GIS applications in miningand the resultant benefits. For this reason, a database of feldspar including data tableshas been prepared. In the second step, the numerous maps of study areas has beencreated to applicate to GIS. In the last step, the ?Feldspar Information System? has beenprepared which has related the database of feldspar and numerous maps.With theFeldspar Information System, the database of feldspar can be updated systematicallywith new datas, saved at only main server and displayed with graphic datas together.viii 68

ÖZET Ülkemizde gelişen teknoloji ve şehirleşmeye paralel olarak altyapı çalışmaları sürdürülmektedir. Bu altyapı çalışmaları esnasında patlatmalı kazı faaliyetlerinin yapılması kaçınılmaz olmaktadır. Patlatmak kazı faaliyetleri esnasında yer sarsıntısı ve hava şoku gibi bazı çevresel sorunlar oluşmaktadır. Bu çevresel faktörler çoğu zaman patlatma yapan kuruluşlarla çevre halkını karşı karşıya getirmektedir. Şehirleşme ve alt yapı faaliyetleri sürdürülmekte olan ülkemizde bu konuyla ilgili bir standardın bulunmayışı bu tür sorunların çözümünü imkansız bir hale getirmektedir. Bu çalışmada, değişik kaya birimlerindeki patlatmalı kazı faaliyetlerinden kaynaklanan titreşim parametreleri ölçülmüş ve çevre halkına ve yapılara zarar vermeyecek bir sınır bulunması ve bu tür sorunlara bir çözüm kaynağı olması hedeflenmiştir. Patlatmalı kazı faaliyetleri sırasında oluşan titreşim parametrelerini ölçmek için İstanbul Üniversitesi Maden Mühendisliği Bölümü' ne ait titreşim ölçer cihazlar kullanılmıştır. Bu çalışma İstanbul Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projelerince desteklenmiştir. Proje No: T- 184/06032003. XTV ESTIMATION OF VIBRATION PARAMETERS ON VARIOUS ROCK FORMATIONS DUE TO BLASTING EXCAVATION OPERATIONS SUMMARY In our country, substructure workings have been gone on parallel to technological development and urbanization. During these substructure workings, blasting excavation operations are inevitable. Some environmental problems occur such as vibration and air shock during blasting excavation operations. Generally, these environmental problems make residents and companies, which do the blasting, come face to face. In our country where standards about urbanization and substructure working operations do not exist, it is impossible to solve these kinds of problems. In this study, vibration parameters due to blasting excavation operations on various rock formations have been measured and it is purposed to determine a limit that is a solution for these problems, which does not damage residents and constructions. Vibration monitors, which belong to Mining Engineering Department of the University of Istanbul, have been used to measure vibration parameters during blasting excavation operations. This work was supported by the Research Fund of The University of Istanbul. Project number: T- 184/06032003. XV 182

DEĞİŞİK KAYA BİRİMLERİNDEN ÜRETİLMİŞ SERTKIRMATAŞIN BETON BASINÇ DAYANIMINA ETKİSİNİNARAŞTIRILMASIÖZETGünümüzdeki beton yapılarında aranan önemli bir özellik betonun dayanımının yüksekolmasıdır. Beton dayanımının yüksek olmasıyla birlikte betonun bir çok mekanik vefiziksel özelliklerinin de dayanıma bağlı olarak artmaktadır.Kaliteli bir beton için kendisini % 60-85 oranında oluşturan hammaddelerden agreganında kaliteli olması istenir. Agreganın kimyasal bileşimi, minerolojik yapısı, özgülağırlığı, dayanımı, rengi, boşluk yapısı gibi özellikler agreganın elde edildiği kayacınözelliklerine bağlıdır. Dolayısıyla da bu kayaçların özelliklerinin iyi bilinmesigerekmektedir.Bu tez kapsamında farklı 3 sert kayaçtan elde edilmiş agregalarla birlikte normal betonagregası olan kireç taşı esaslı agregalarla deneyler yapılmıştır. Bazalt, granit, andezit vegri kalker kullanılarak; C-20, C-35, C-50 ve C-90 dayanım sınıflarında ve her bir sınıfiçerisinde kimyasal katkılı, katkısız ve çelik telli beton numuneleri üretilmiştir.Karışımlarda her bir sınıf için çimento miktarları, agrega granülometrik oranları, katkıoranları, S/Ç oranları ve çelik tel miktarları eşit tutulmuştur.Üretilmiş olan karışımlardan alınan numunelere 7 ve 28 günlük basınç dayanımdeneyleri yapılmıştır. Bu deneyler sonucuna göre normal basınç dayanım sınıflarındafarklı sert agrega kullanmış olmanın fazla bir farklılığı olmadığı ancak dayanımsınıfının yükselmesiyle birlikte bazalt agregasıyla üretilen numunelerin özellikle çeliktelli numunelerin daha yüksek basınç dayanımlara sahip olduğu görülmüştür.vi Research Of The Effect Of Hard Aggregates, Produced FromDefferent Rock Units, On Concrete StrengthSUMMARYOne of the important characteristics that concrete expected to meet is strength. With thehigh concrete strength, lots of mechanical and physical properties of concrete dependedto strength, increase.For a high quality concrete, aggregates, which form 60-85 % of the concrete, have to bein high quality. Aggregates? properties such as chemical compound, mineralogicstructure, density, strength, colour, pore structure, depend on the rocks properties thatthey are obtained from. So these rocks? properties have to be well known.In this study experiments are hold with limestone based aggregates, which are normalconcrete aggregates, and with aggregates obtained from three different tough rocks. Byusing basalt, granite and andesite, concrete samples in C 20, C 35, C 50 and C 90classes, and three types in each class; normal, additive used, and steel fibers used, areproduced. Cement amounts, aggregate granulometric ratios, additive ratios, w/c ratiosand steel fiber amounts are fixed in the mixtures for each class.Compression strength experiments are performed on 7 day and 28 day old samplestaken from prepared mixtures. As the result of these experiments it is seen that, use ofdifferent tough aggregates do not have too much difference for normal compressionstrength classes, however with an increase in the strength class, samples produced withbasalt aggregate, especially samples having steel fibers, have higher compressionstrengths.vii 89

DİJİTAL GÖRÜNTÜ İŞLEME TEKNİĞİ İLE PATLATMA VERİMLİLİK ANALİZİMadencilik çalışmalarında, kazılan malzemenin madde ve kütle özelliklerine bağlı olarak,kazı metodu olarak delme ve patlatmanın kaçınılmaz olduğu durumlarda, patlatma sonrasıelde edilen yığının parçalanma derecesinin ve parça boyut dağılımının, kazı sonrası takip edenyükleme, nakliye, kırma, öğütme vb. diğer madencilik işlemlerinin performansında ve toplammaliyetler üzerinde önemli etkileri bulunmaktadır. Bu amaçla patlatmalı kazı metodundasahaya ve çalışılan kaya birimine ait patlatma tasarımı yapılırken patlatma sonrası hedeflenenortalama parça boyutunun yakalanması işletmeler açısından zaman, iş gücü, enerji, patlayıcımadde tüketimi ve toplam maliyet konularında optimizasyonu sağlamak için çok büyük birönem arz etmektedir.Bu konuyla ilgili Türkiye'de patlatma sonrası elde edilen parça boyutu ve yukarıda değinilenparametrelerle karşılaştırmalı, iş performanslarını ve maliyet analizlerini irdeleyen bir çalışmabulunmamakla beraber uluslar arası yapılan çalışmalar sonucu elde edilen uygun olmayanparça boyutunun işletmelerde enerji, patlayıcı madde tüketimi, iş gücü ve toplam maliyetleraçısından genel olarak %12 ile %40 arası oranda kayıplara sebep olduğu saptanmıştır. Buoran büyük çaplı üretimlerin yapıldığı madencilik sektörünün ülkemiz ekonomisinekazandırdığı katma değerin azalmasına ve yüksek maliyetlerle maden üretimine yolaçmaktadır. Bunun sonucunda ise ülkemizde üretilen madenlerin uluslar arası piyasadarekabet edebilme yetenekleri azalmaktadır.Yukarıda bahsedilen teknik ve ekonomik sebeplerden dolayı ülkemizde maden üretimindedelme ve patlatma çalışmalarında optimizasyon şarttır. Bu optimizasyon çalışmaları patlatmasonrası gözlemler, performans ve maliyet analizleri ile gerçekleştirilmektedir. Optimizasyonçalışmalarında patlatma sonrası parça boyutu analizinin büyük ölçekli patlatmaların yapıldığımadencilik çalışmalarında konvensiyonel metodlarla gerçekleştirilmesi, zaman, pratiklik vedoğruluk açısından mümkün olamamaktadır. Son yıllarda dijital görüntü işleme yöntemleripatlatma sonrası parça boyutunun tayininde oldukça başarılı bir şekilde uygulanmayabaşlanmıştır ve bu sistemin uygulandığı işletmelerde büyük kazanımlar sağlanmıştır. Dijitalgörüntü işleme yöntemi ile parça boyutu analizi, patlatma sonrası oluşan yığından veya bantkonveyörden dijital olarak görüntü alınması, bu görüntünün uygun yazılımla analiz edilmesive sonucun parça boyut dağılımı grafikleri ile sunulması ilkesine dayanmaktadır. Bu yöntemsayesinde elde edilen parça boyutu ışığında patlatma çalışmaları ve tüm üretim sistemimodifiye edilebilmektedir. Bu amaç için özel olarak tasarlanmış değişik ticari isimlerde çeşitlibilgisayar yazılımları ve maden işletmelerinde üretim sistemine bağlı olarak kurulabilenpaket sistemler mevcuttur.Bu tez kapsamında Split Engineering firmasının tasarladığı Split-Desktop dijital görüntüişleme yazılımı kullanılarak ETİ Bor Emet İşletme Müdürlüğü'ne ait Espey kolemanit açıkocak işletmesinde parça boyut dağılımı saptanarak, patlatma verimlilik analizi yapılmıştır. BLASTING PRODUCTIVITY ANALYSIS USING DIGITAL IMAGEPROCESSING TECHNIQUEIn the condition that drilling and blasting technique is inevitable depending on the rockmass and material characteristics on mining activities, the fragmentation rate andparticle size distribution of the muckpile obtained after blasting has importantinfluences on the performance of subsequent mining activities such as loading, hauling,crushing, grinding etc. and the total costs of that mine. Therefore catching the averageparticle size target after blasting while designing a blast design suitable for that site androck properties has a great importance for achieving optimization on time, labor,energy, explosive consumption and total cost.However there have not been such a study related to this subject, comparative withobtained particle size after blasting and the parameters mentioned above and examiningwork performances and cost analysis, international studies have found out thatundesired particle size causes losses between 12% and 40% on energy, explosiveconsumption, labor and total costs on mines. This losses in mining sector where largescale productions are made cause decreases on supplementary value to our country?seconomy and mine production with high costs. Consequently the rivalry capability inglobe market of mines produced in Turkey decreases.The optimization on drilling and blasting activities for mine producing in our country isa must due to technical and economic reasons mentioned above. These optimizationstudies can be achieved by visual observations, performance and cost analysis afterblasting. Determining the particle size analysis in mines where large blasting activitiesrun can not be possible via conventional methods because of time, practical andaccuracy problems. In recent years the digital image analysis techniques are appliedsuccessfully on assessment of particle size distribution after blasting and great gains areproved on the mines which use this system. Digital image processing technique dependson the principle of obtaining digital image from the muckpile or belt conveyor,analyzing these images by suitable softwares and presenting the results with particlesize distribution graphics. The blasting activities and all production system can bemodified via particle size obtained by this method. There are various software programsespecially designed for this purpose and some pocket systems which can be installeddepending on the production system.Within the scope of this study, the particle size dsitribution after blasting was assessedat ETI Bor Emet Espey colemanite open pit by using Split-Desktop software designedby Split Engineering company. 76

ÖZET İSTANBUL METROSU TÜNEL KAZILARINDA PATLATMADAN KAYNAKLANAN TİTREŞİMLERİN ÖLÇÜMÜ VE ANALİZİ İstanbul Metrosu Tünelleleri Yeni Avusturya Tünel Açma Metodu ile açılmaktadır. Yöntem, kazı sonrası oluşacak deformasyonun bir kısmının ana kayaya; bir kısmının ise tahkimat elemanına taşıttırılması esasına dayanmaktadır. İstanbul Metrosu Taksim- Yenikapı tünelinin Unkapanı-Yenikapı kısmında Süleymaniye bölümünde diabazın mağmatik sokulum yaparak tünel güzergahının bir bölümünü (yaklaşık 300 m) kapsaması sonucu hidrolik kinci ile kazı süresi 4000-5000 dakikayı bulmuş ve makine ile kazının bu kısımda ekonomik olmadığı görülmüştür. Süleymaniye 'deki yapılaşmanın eski yapılardan oluştuğuda gözönüne alınarak kontrollü patlatmaya izin verilmiştir. Bu çalışma kapsamında patlatma sonucu oluşan zemin titreşim değerleri ve frekansları dört farklı titreşim ölçer ile ölçülmüş, ölçekli mesafe parametreleride her atım için dikkatlice kaydedilmiştir. Daha sonra ölçekli mesafe ve parçacık hızı veri çiftleri arasında istatistiksel değerlendirmeler sonucunda iyi korelasyonlu sayısal bir ilişki bu saha için oluşturularak saha sabitleri elde edilmiştir. Bu saha sabitleri kullanılarak bundan sonra bu bölgede yapılacak patlatmalar için bir kılavuz görevi görecek bir ölçekli mesafe tablosu oluşturmak ve patlatmadan kaynaklanan çevresel etkilerin elimine edilmesi ile patlatma koşullarının iyileştirilmesi amaçlanmıştır. VIII SUMMARY MEASUREMENT AND ANALYSIS OF GROUND VD3RATION INDUCED BY BLASTING AT ISTANBUL METRO TUNNELS Tunnels of Istanbul Subway have been excavating by New Austrian Tunneling Method (N. A. T. M). The method is based on supporting with a prob-component, after excavating area under rock. Since diabase covered a part of tunnel route (approximately 300 m.) by magmatic intrusion, excavation time exceeded 4000-5000 minute by hydraulic hammer and excavation by hydraulic hammer was seen uneconomical in Süleymaniye section of the Taksim- Yenikapi tunnel route. By taking into consideration that structures are very old in Süleymaniye, cautious blasting was permitted. Within the scope of this study, gorund vibrations and frequencies induced by blasting have been measured by using four different vibration monitors and scaled distance parameters have been recorded carefully for each blasting event. After statistical evaluations between scaled distance and peak particle velocity data pairs, an empirical relationship with good correlation was established and some ground coefficients have been attained for tis site. By using these ground coefficients it is aimed that establishment öf a scaled distance table optimising blasting conditions for subsequent blasting operations. IX 155