Search

De 24 deelnemende landen van het European Joint Programme (EJP) SOIL (2020-2024) hebben in 2020 geïnventariseerd welke kennis er is over de effecten van klimaatslimme duurzame bodembeheerpraktijken. Alle landen noemden als uitdaging het verbeteren van efficiënt nutriëntengebruik, het verbeteren van de bodemstructuur en het verhogen van de organische stof. In Noordwest-Europa werd verbetering van de bodembiodiversiteit als een uitdaging benoemd, wat opvallend niet genoemd werd in andere delen van Europa. Het is dan ook interessant om uit te zoeken welke rol bodembiologie speelt in duurzaam bodembeheer, en of dit in Noordwest-Europa inderdaad belangrijker is dan elders.

De 24 deelnemende landen van het European Joint Programme (EJP) SOIL (2020-2024) hebben in 2020 geïnventariseerd welke kennis er is over de effecten van klimaatslimme duurzame bodembeheerpraktijken. Alle landen noemden als uitdaging het verbeteren van efficiënt nutriëntengebruik, het verbeteren van de bodemstructuur en het verhogen van de organische stof. In Noordwest-Europa werd verbetering van de bodembiodiversiteit als een uitdaging benoemd, wat opvallend niet genoemd werd in andere delen van Europa. Het is dan ook interessant om uit te zoeken welke rol bodembiologie speelt in duurzaam bodembeheer, en of dit in Noordwest-Europa inderdaad belangrijker is dan elders.

The SIREN project has made an inventory of indicator systems for assessing soil quality and ecosystem services derived from agricultural soils, as currently used by Member States associated in the EJP SOIL program and beyond. The project aimed to identify and review the national approaches to make use of soil data in the assessment of soil-related ecosystem services, and has surveyed the knowledge gaps and needs for development hindering policy implementation as experienced in the 20 countries participating in the SIREN consortium. A comprehensive conceptual framework linking soil quality to ecosystem services has been collated from earlier proposals in the scientific literature, unifying various concepts associated with soil quality and ecosystem services, and providing a glossary of consistent terminology. SIREN has also taken stock of evaluation criteria for indicators of soil quality as implemented in national soil monitoring schemes. Based on reviews of literature, international policy, international stakeholder views, wide application in national soil monitoring and application in EU projects contributing to agricultural soil quality assessment, a synthesis was produced of policy-relevant soil quality indicators with high potential for harmonised application in national and European monitoring. A tiered approach is proposed for implementation of such a minimum dataset.

The ecosystem services (ES) approach is gaining broad interest in regulatory and policy arenas for use in landscape management and ecological risk assessment. It has the potential to bring greater ecological relevance to the setting of environmental protection goals and to the assessment of the ecological risk posed by chemicals. A workshop, organised under the auspices of the Society of Environmental Toxicology and Chemistry Europe, brought together scientific experts from European regulatory authorities, the chemical industry and academia to discuss and evaluate the challenges associated with implementing an ES approach to chemical ecological risk assessment (ERA). Clear advantages of using an ES approach in prospective and retrospective ERA were identified, including: making ERA spatially explicit and of relevance to management decisions (i.e. indicating what ES to protect and where); improving transparency in communicating risks and trade-offs; integrating across multiple stressors, scales, habitats and policies. A number of challenges were also identified including: the potential for increased complexity in assessments; greater data requirements; limitations in linking endpoints derived from current ecotoxicity tests to impacts on ES. In principle, the approach was applicable to all chemical sectors, but the scale of the challenge of applying an ES approach to general chemicals with widespread and dispersive uses leading to broad environmental exposure, was highlighted. There was agreement that ES-based risk assessment should be based on the magnitude of impact rather than on toxicity thresholds. The need for more bioassays/tests with functional endpoints was recognized, as was the role of modelling and the need for ecological production functions to link measurement endpoints to assessment endpoints. Finally, the value of developing environmental scenarios that can be combined with spatial information on exposure, ES delivery and service provider vulnerability was recognized.

In de Krimpenerwaard liggen slootdempingen die in veel gevallen verontreinigd zijn. Het gebied wordt momenteel gesaneerd door de dempingen af te dekken met schone grond om risico’s voor landbouw en natuur te beperken. Het afdekken van dempingen was eind vorigeeeuw een nieuwe vorm van omgaan met bodemverontreiniging in landelijkgebied die in de Krimpenerwaard op grote schaal als pilotprojectBeleidsvernieuwing Bodem is toegepast.

Regenwormen leveren een belangrijke bijdrage aan de omzetting van bodemorganische stof en nutriënten en zorgen voor een goede bodemstructuur, maar ze zijn gevoelig voor verstoringen die de moderne landbouw met zich meebrengt (onder meer Pelosi et al., 2014). Naar aanleiding van strengere regelgeving rond het gebruik van meststoffen en toenemende bodemverdichting staat een beter begrip van de effecten van bodembeheer en landinrichting op regenwormengemeenschappen momenteel volop in de belangstelling.

Chemicals may have positive or negative effects on human well-being. The long-term survival and well-being of human populations depend on the sustainable use of ecosystems. The biophysical components of ecosystems (i.e., land, water, air, minerals, species, genes) provide the stocks of natural capital from which benefits (e.g., clean air and water, food and fiber, disease suppression and climate regulation) flow.

Regenwormen leveren een belangrijke bijdrage aan de omzetting van bodemorganische stof en nutriënten en zorgen voor een goede bodemstructuur, maar ze zijn gevoelig voor verstoringen die de moderne landbouw met zich meebrengt (onder meer Pelosi et al., 2014). Naar aanleiding van strengere regelgeving rond het gebruik van meststoffen en toenemende bodemverdichting staat een beter begrip van de effecten van bodembeheer en landinrichting op regenwormengemeenschappen momenteel volop in de belangstelling.

In de Krimpenerwaard liggen circa 6500 slootdempingen en vuilstorten. Het dempingsmateriaal bevatregelmatig verontreinigingen, zodat voor de hele regio sprake is van een geval van ernstigebodemverontreiniging. Het gebiedsgericht bodembeheerplan voorziet in het afdekken van deverontreinigde slootdempingen met gebiedseigen schone grond. De effectiviteit van de sanering wordtgeëvalueerd op basis van monitoring van ecologische risico’s. Dit rapport beschrijft de resultaten vande T1-monitoring, waarin in een relatief korte tijd na afdekken (twee tot vier jaar) de effectiviteit vande maatregel wordt beoordeeld. De saneringsmaatregel blijkt de meeste nadelige effecten van deslootdemping op soortensamenstelling en aantallen regenwormen te hebben weggenomen. Degehalten zware metalen in twee onderzochte regenwormsoorten zijn na sanering over het algemeenlager dan de gebiedseigen referentie in de T0-monitoring. De saneringsmaatregel is dus op de kortetermijn effectief om de risico’s voor doorvergiftiging van zware metalen terug te brengen totgebiedseigen niveau. De PCB-gehalten in de twee soorten regenwormen vertonen veel variatie tussende jaren. De tendens is dat de gehalten in dempingmonsters lager zijn dan in referentiemonsters.Vanwege de grote variatie en het beperkt aantal onderzochte locaties zijn deze conclusies alleen metvoorzichtigheid te trekken. Het PCB-gehalte in mollen bleek ook sterk variabel, in ruimte en in tijd.Mollen die in de T1-monitoring gevangen zijn op afgedekte Shredder en Huishoudelijk afvaldempingen hebben significant hogere PCB-gehalten dan de dieren op de referentiepercelen. Hetafdekken van de demping heeft voor deze dempingcategorieën de ecologische risico’s onvoldoendeweggenomen. De effectiviteit op langere termijn met betrekking tot het al dan niet optreden vanherverontreiniging als gevolg van bioturbatie en capillaire opstijging werd niet onderzocht

Kan de bodem negatieve gevolgen van klimaatverandering opvangen? Wat is de invloed van duurzaam bodembeheer op de vochthuishouding in de bodem? Hoe kan het functioneren van de bodem worden geoptimaliseerd om te anticiperen op droge of natte periodes? Deze vragen van provincie Utrecht en Waterschap Vallei & Veluwe waren aanleiding voor het SKB-project 'Kijk eens wat vaker onder de graszode'.

Environmental stress is the main cause of the decline of species diversity in low-productive fen meadows in the Netherlands. Attempts to restore species diverse fen meadows e.g. by sod cutting frequently fail. We supposed that unsuccessful efforts are due to ignoring the impact of environmental stress on the performance of soil biota, which play a key role in N-immobilization and keeping available-N for primary production low. We investigated both pristine and degraded natural sites and successfully and unsuccessfully restored sites of poor and rich fen meadows. We determined plant species composition, soil chemical properties, N-pools in soil biota, N-mineralization rates, and N-fluxes. In pristine rich and poor fen meadows, mineral-N was poorly available for primary production due to a strong N-immobilization by soil biota. Annual N-immobilization fluxes exceeded by far the annual N-harvest by primary production. N-immobilization in pristine fens was higher than in degraded fens. In successfully restored rich fens, net N-mineralization was lower and N-immobilization higher than in the unsuccessful category. From our results, we derived the hypothesis that in degraded or in unsuccessfully restored fens the soils internal N-balance shifted from N-immobilization to net N-mineralization, favoring biomass production but disadvantaging plant species diversity. N-retention driven by an active N-immobilizing soil biological community, is likely a decisive process for successful recovery of plant species diversity in low productive fen meadows. We recommend that restoration techniques should stimulate a functionally diverse soil fauna, as this may enhance the storage of available nutrients in the soil food web.

Kan de bodem negatieve gevolgen van klimaatverandering opvangen? Wat is de invloed van duurzaam bodembeheer op de vochthuishouding in de bodem? Hoe kan het functioneren van de bodem worden geoptimaliseerd om te anticiperen op droge of natte periodes? Deze vragen van provincie Utrecht en Waterschap Vallei & Veluwe waren aanleiding voor het SKB-project 'Kijk eens wat vaker onder de graszode'.

Aan de hand van de literatuur en langlopende proeven zijn de meest veelbelovende maatregelen om de bewortelingsdiepte van grasland te bevorderen op een rijtje gezet. Preventie van bodemverdichting door vertrapping en structuurschade en werken aan de herstelcapaciteit van de bodem is belangrijk. Maatregelen die hierbij horen zijn: verhogen van het organische stof gehalte, op peil houden van de pH en bevorderen van aantallen en activiteit van wormen. Ook kunnen er maatregelen genomen worden bij de inzaai van graslanden door snelgroeiende diepwortelende gewassen als dekvrucht te gebruiken en diepwortelende grassoorten of grasrassen te kiezen. Via de bemesting kan de beworteling verbeterd worden door de N-gift te verlagen, de N-gift uit te stellen na maaien en deze toe te dienen onder het maaiveld. Hoger maaien en minder frequent maaien of beweiden vallen ook onder de management opties voor een betere beworteling.

Bij de ontwikkeling van duurzaam en klimaatbestendig bodem- en waterbeheer in de Gelderse Vallei wordt gezocht naar mogelijkheden om de capaciteit van weidegrasland voor berging en nalevering van water te vergroten. Daarbij zou actief gebruik kunnen worden gemaakt van het vermogen van landbodems om neerslag op te vangen, vast te houden en na te leveren. Dit rapport geeft resultaten van veldonderzoek, literatuurstudie en modelberekeningen van fysische en hydrologische eigenschappen van bodems op bedrijven die aangesloten zijn bij ‘Duurzaam Bodembeheer in de Gelderse Vallei/Utrecht-Oost’. Naleveringskarakteristieken worden modelmatig becijferd in relatie tot bodemtype en grondwaterpeil. Bewortelingsgraad en bewortelingsdiepte blijken succesfactoren waarmee de grootste winst kan worden behaald om de droogtegevoeligheid van grasland te verminderen en daarmee de vraag naar beregeningswater tijdens droogteperioden te beperken. Er worden alternatieve maatregelen voor graslandbeheer beschreven die hiervoor kunnen worden toegepast. In veel gevallen moet hiermee echter in de agrarische praktijk in Nederland nog ervaring mee worden opgedaan.

EFSA is revising and updating the Ecotoxicology Guidance Document on Terrestrial Risk Assessment of Pesticides (SANCO/10329/2002). For this purpose an overview of available scientific information on several topics is needed. The aim of the current literature survey was to collect and summarize the published scientific literature on (1) the composition of non-target arthropod species that occur in and outside crops, (2) their vulnerability to pesticides and (3) their potential to recover from a pesticide impact. The survey was aimed at all major groups of non-target arthropods occurring in and outside crops. In order to collect relevant literature on-line searches in various databases were carried out in December 2011 and January 2012. The searches addressed two types of scientific information: (1) publications with the results of ecotoxicological field studies in which the effects of pesticides on in-field and off-field communities of non-target arthropod communities are investigated, and (2) publications with the results of ecological studies that describe and compare the composition of in-crop and off-crop communities of non-target arthropods. The literature searches initially yielded over 1,500 articles for which the abstracts were screened, but the number of suitable papers that was finally reviewed was less than 100. The taxonomic groups for which sufficient information was found were ground beetles (Carabidae), rove beetles (Staphylinidae), spiders (Aranea), hoverflies (Syrphidae) springtails (Collembola) and bugs (Heteroptera). Most studies of these groups were conducted in Europe and for the larger part in cereals. Types of off-crop habitats varied greatly (hedgerows, flower strips, grass edges, trees, etc.). For these taxonomic groups, the number of species and their abundance was higher in the off-crop habitat than in the crop. Most species were only found in one or a few studies, indicating that geographic location and specific crop and off-crop habitat are important factors determining the species composition. For other important non-target arthropod taxonomic groups, no suitable studies were found to evaluate in- and off-crop differences in species composition and abundance. These taxonomic groups include grasshoppers, butterflies, isopods, lady beetles, bees and wasps. The available literature was not suitable or contained very little information to assess the sensitivity to pesticides and recovery and thus the vulnerability of individual species from a pesticide impact in the field. Therefore an additional approach, vulnerability analysis based on species traits, was used. The analysis was done for a selection of thirteen species that represent the mentioned dominant taxonomic groups. This vulnerability analysis showed that for insecticides, herbicides and fungicides, the average vulnerability of typical off-crop species was higher than that of typical in-crop species. The average vulnerability of species that occur in both habitats was intermediate. The difference between off-crop and in-crop species can be explained by differences in exposure and especially recovery. In-crop species are less exposed (for instance because they breed out of the pesticide spraying season) and have a greater capacity to disperse, migrate and reproduce. It is plausible that such species are more typical of in-crop habitats because they are better adapted to the varying circumstances and frequent disturbances that occur within arable fields. In the same vulnerability analysis, the two current non-target arthropod standard test species, the parasitic wasp Aphidius rhopalosiphi and the predatory mite Typhlodromus pyri, were found to be the least vulnerable of all species analysed

Regenwormen en schimmels in de bodem hun werk laten doen in plaats van ploegen verbetert de grond en helpt tegen ziekten. Alleen heb je pas na vijf tot tien jaar profijt van omschakeling van ploegen naar niet-kerende bodembewerking.

Effectgerichte maatregelen voor vegetaties richten zich doorgaans op het herstel van abiotische factoren in de bodem, zoals nutriënten- en waterhuishouding en tegengaan van verzuring. Lang niet altijd heeft dat het gewenste effect. Het is aannemelijk dat deze milieustress ook tot verstoring van het bodemleven kan leiden. De vraag is in hoeverre een goed functionerend bodemleven van belang is voor het herstel van de vegetatie. Het onderzoek richtte zich op blauwgraslanden en heischrale graslanden, vanwege hun gevoeligheid voor milieustress.

Regenwormen en schimmels in de bodem hun werk laten doen in plaats van ploegen verbetert de grond en helpt tegen ziekten. Alleen heb je pas na vijf tot tien jaar profijt van omschakeling van ploegen naar niet-kerende bodembewerking.

Het proces van ecologische risicobeoordeling van bodemverontreiniging is beschreven in de norm NEN 5737, die in het voorjaar van 2010 verschijnt. De aanpak beschrijft de processtappen, die vooraf gaan aan en volgen op een ecotoxicologisch onderzoek, dat Triade wordt genoemd. Een Triade-onderzoek kijkt naar de lokale effecten van een bodemverontreiniging vanuit chemisch, toxicologisch en ecologisch perspectief

Het proces van ecologische risicobeoordeling van bodemverontreiniging is beschreven in de norm NEN 5737, die in het voorjaar van 2010 verschijnt. De aanpak beschrijft de processtappen, die vooraf gaan aan en volgen op een ecotoxicologisch onderzoek, dat Triade wordt genoemd. Een Triade-onderzoek kijkt naar de lokale effecten van een bodemverontreiniging vanuit chemisch, toxicologisch en ecologisch perspectief

In verschillende kwaliteitstypen blauwgrasland en heischraal grasland werd bodemchemisch, bodembiologisch en vegetatiekundig onderzoek uitgevoerd om te toetsen of er een relatie bestaat tussen bovengrondse en ondergrondse biodiversiteit. Hoewel verschillen tussen diverse kwaliteitstypen grasland in veel gevallen niet significant aantoonbaar zijn geven de resultaten voldoende evidentie dat het bodemleven een essentiële factor is voor de kwaliteit van de vegetatie; aantasting van onderdelen van het bodemvoedselweb leidt tot een versterkte bodemproductiviteit, maar een verminderde diversiteit en specificiteit van de vegetatie in schraalgraslanden. Effectgerichte maatregelen zouden zich daarom tevens moeten richten op het bodemvoedselweb.

Sinds 1998 wordt de Triade gebruikt voor het schatten van locatiespecifieke ecologische risico's van bodemverontreiniging. In 2008 en 2009 is een proces-NEN ontwikkels voor ecologische risicobeoordeling. Ter ondersteuning hiervan is een evaluatie uitgevoerd van all in Nederland uitgevoerde Triade projecten.

Sinds 1998 wordt de Triade gebruikt voor het schatten van locatiespecifieke ecologische risico's van bodemverontreiniging. In 2008 en 2009 is een proces-NEN ontwikkels voor ecologische risicobeoordeling. Ter ondersteuning hiervan is een evaluatie uitgevoerd van all in Nederland uitgevoerde Triade projecten.

Natuurontwikkeling in Nederland vindt vaak plaats op voormalige landbouwgronden of in uiterwaarden langs de grote rivieren, met meestal een bepaalde mate van bodemverontreiniging. Een ecologische risicoanalyse van de doelsoorten is nodig voor de beoogde nieuwe natuurgebieden. De huidige methodiek is daartoe niet toe in staat. Deze studie komt met methodes die bestaande kwetsbaarheidsanalyses weet te koppelen aan methodieken die wel gebruik maken van de bodemconcentratie

In het vernieuwde bodembeleid in Nederland komt meer nadruk op ecosysteemdiensten van de bodem. Op basis van literatuurstudie worden in dit rapport praktijkmaatregelen beschreven die ecosysteemdiensten van de bodem bevorderen. Hierbij zijn tien voor Nederland typerende combinaties van grondsoort en landgebruik in beschouwing genomen. Voor vier maatregelen is de omvang van het te verwachten resultaat beschreven, en de termijn waarop dit kan worden bereikt. Organische stof is een sleutelfactor bij alle ecosysteemdiensten van de bodem. De benadering van bodembeheer gericht op ecosysteem¬diensten is werkbaar, maar moet voor toepassing in de praktijk locatiespecifiek worden uitgewerkt. Het concept van lijkt kansrijk, maar nog weinig bekend in de praktijk, vooral bij indirect betrokkenen zoals waterschappen en provincies. Voor financiering van maatregelen die het functioneren van ecosysteemdiensten verbeteren zijn indirect betrokken stakeholders nog niet vanzelfsprekend in beeld.

Een betere benutting van de biodiversiteit maakt de landbouw minder afhankelijk van externe input zoals (chemische) gewasbeschermingsmiddelen en (kunst)mest. Dat is meteen de sleutel tot een meer duurzame, maatschappelijk geaccepteerde en gewaardeerde landbouw. In dit opzicht heeft de biologische landbouw al bij voorbaat een voorsprong op de gangbare landbouw

Het is goed mogelijk om regenwormen te introduceren zodanig dat populaties zich blijvend vestigen. Op een termijn van enkele jaren kunnen geïntroduceerde regenwormen de eigenschappen van de bodem verbeteren door meer aggregaatvorming, grotere porositeit, betere doorluchting en waterinfiltratie en meer vochtleverend vermogen van de bodem. Daarmee hebben introducties in agrarisch grasland en akkerland potentie voor toepassing als teeltondersteunende maatregel. De succesfactoren bij de maatregel zijn echter nog onvoldoende bekend voor onmiddellijke toepassing in de praktijk. Dit rapport geeft een overzicht van de resultaten van introducties in Nederland en elders in gematigde streken. De gegevens van Nederlandse introducties komen voort uit historisch onderzoek en recent uitgevoerde veldinventarisaties. Op basis van literatuurstudie worden succes- en faalfactoren kort op een rijtje gezet, evenals de effecten van introducties op de kwaliteit van de bodem in grasland en akkerland.

Een betere benutting van de biodiversiteit maakt de landbouw minder afhankelijk van externe input zoals (chemische) gewasbeschermingsmiddelen en (kunst)mest. Dat is meteen de sleutel tot een meer duurzame, maatschappelijk geaccepteerde en gewaardeerde landbouw. In dit opzicht heeft de biologische landbouw al bij voorbaat een voorsprong op de gangbare landbouw

In de Krimpenerwaard liggen 5500 slootdempingen en vuilstorten. Het dempingsmateriaal bevat regelmatig verontreinigingen, zodat voor de hele regio sprake is van een geval van ernstige bodemverontreininging. Het gebiedsgericht bodembeheerplan voorziet in een functiegerichte sanering door afdekken van slootdempingen met gebiedseigen schone grond. Uit verificatieonderzoek van de uitgangspunten van dit beheer is eerder gebleken dat ecologische risico¿s na uitvoering van de standaardmaatregel niet kunnen worden uitgesloten. Mede hierom wordt de voorgenomen maatregel verzwaard uitgevoerd. Bij de monitoring van de resultaten van deze operatie wordt ook de toereikendheid en duurzaamheid van de standaardmaatregel geëvalueerd op basis van monitoring van ecologische risico¿s, landbouwkundige risico¿s en verspreidingsrisico¿s. Voor deze evaluatie zijn monitoringsparameters geselecteerd die aansluiten op het verificatieonderzoek en het Provinciaal Integraal Meetnet Milieukwaliteit. Dit rapport is resultaat van het deelproject Monitoring Ecologie en beschrijft ecologische risico¿s op dempinglocaties in de uitgangssituatie vóór de sanering, gespecificeerd voor bouw-en sloopafval, huishoudelijk afval, shredder, en bedrijfsafval. De studie omvat een veldinventarisatie van regenwormen, analyse van zware metalen en PCB¿s in regenwormen en mollen, en een CALUX-bioassay aan niet-uitgekomen eieren van weidevogels

Dit rapport beschrijft de resultaten van het vervolgonderzoek van de chemische en biologische monitoring van de ernstig met chroom vervuilde bodem van het Noorderbos in Tilburg. Er is specifiek aandacht besteed aan de chemische en biologische beschikbaarheid van metalen met name van chroom waarvan de speciatie in oplossing gemeten is. De belangrijkste conclusie van het onderzoek is dat zowel de chemische als de biologische beschikbaarheid van chroom laag zijn. Met de gebruikte bio-sassays werden geen toxische effecten vastgesteld.

Duurzaam bodembeheer richt zich op de instandhouding van een gezonde en productieve bodem, hier en nu - straks en elders. De mens profiteert van een gezonde bodem via de ecosysteemdiensten, zoals het vermogen om groei van gewassen te ondersteunen, om natuurontwikkeling te ondersteunen, en om het klimaat en onze leefomgeving aangenaam te houden. De bodembeheerder speelt hierbij een cruciale rol via ingrepen die de kwaliteit en de gezondheid van de bodem beïnvloeden, in positieve of in negatieve zin. Onderzoek belicht de relaties tussen bodembeheer en de prestaties van de bodem

Duurzaam bodembeheer richt zich op de instandhouding van een gezonde en productieve bodem, hier en nu - straks en elders. De mens profiteert van een gezonde bodem via de ecosysteemdiensten, zoals het vermogen om groei van gewassen te ondersteunen, om natuurontwikkeling te ondersteunen, en om het klimaat en onze leefomgeving aangenaam te houden. De bodembeheerder speelt hierbij een cruciale rol via ingrepen die de kwaliteit en de gezondheid van de bodem beïnvloeden, in positieve of in negatieve zin. Onderzoek belicht de relaties tussen bodembeheer en de prestaties van de bodem

In andere landen doen boeren het al: hun land bewerken zonder ploeg. Goed voor het milieu, voor duurzame landbouw, en zeker goed voor het bodemleven. Het ministerie van LNV zou in Nederland experimenten met niet-kerende grondbewerking moeten stimuleren, vindt bodemonderzoeker Jack Faber

Dit rapport gaat over de ecologische onderbouwing van kwaliteitsnormen voor licht en ernstig verontreinigde bodem. De centrale vraag hierbij is of op basis van de huidige stand van kennis verbeteringen zijn aan te brengen in de wijze waarop normen worden afgeleid of risicobeoordelingen van bodemverontreiniging worden uitgevoerd. Soortengevoeligheid speelt een rol, naast combinatietoxiciteit en beschikbaarheid. Het gaat hierbij om de volgende praktische kaders: - grondverzet; - verspreiden van baggerspecie op land; - sanering en beheer

Het RIVM heeft samen met diverse kennisinstituten tien veel voorkomende bodems gekarakteriseerd waar de bodemkwaliteit op orde is, zogeheten referenties voor biologische bodemkwaliteit (RBB). Hier bestonden nog geen criteria voor. Deze referenties kunnen als streefbeeld gebruikt worden om bodemgebruik duurzamer te maken.De referenties zijn bepaald voor tien combinaties van bodemgebruik (onder andere melkveehouderij, akkerbouw en heide) en bodemtype (zand, veen, klei en löss).Diverse onderzoekers, onder andere op het gebied van bodemecologie, microbiologie en agrarisch bodembeheer, hebben locaties geselecteerd die volgens hun maatstaven een relatief goede bodemkwaliteit hebben. Hiervoor maakten zij gebruik van de gegevens van het Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB) over de toestand van de bodem. Op basis van deze informatie zijn de tien referenties bepaald

In andere landen doen boeren het al: hun land bewerken zonder ploeg. Goed voor het milieu, voor duurzame landbouw, en zeker goed voor het bodemleven. Het ministerie van LNV zou in Nederland experimenten met niet-kerende grondbewerking moeten stimuleren, vindt bodemonderzoeker Jack Faber

De rivier de Dommel is sterk verontreinigd met cadmium en zink als gevolg van historische activiteiten van de zinkindustrie. Bij overstroming worden deze metalen, gebonden aan organisch stof en kleideeltjes, afgezet op de bodem in het overstromingsgebied. Als gevolg hiervan is ook het overstromingsgebied van de Dommel plaatselijk sterk verontreinigd. De overheid heeft voor een belangrijk deel van het Dommeldal natuurdoelstellingen opgesteld, waaronder het realiseren van de Ecologische Hoofd Structuur. Onduidelijkheid over de invloed van de metaalverontreiniging op de ecologie en natuurontwikkeling heeft geleid tot stagnatie van grondaankopen om deze EHS te kunnen realiseren. Om deze stagnatie op te heffen heeft het projectbureau Actief Bodembeheer de Kempen nader onderzoek laten uitvoeren. Het onderzoek heeft zich gericht op de vraag wat de locatiespecifieke ecologische risico’s zijn van de cadmium- en zinkverontreinigingen bij verschillende natuur(doel)typen die in het Dommeldal aanwezig zijn of ontwikkeld gaan worden. Het betreft hier de natuur(doel)typen die zich in een gebied bevinden dat gemiddeld één of meerdere keren per tien jaar overstroomd wordt. Deze natuur(doel)typen zijn voornamelijk bloemrijk grasland, nat schraalgrasland, moeras en elzenbroekbos. Het onderzoek is stapsgewijs uitgevoerd en wordt TRIADE genoemd vanwege de drie componenten waaruit het is opgebouwd te weten chemie, toxicologie en veldmetingen

De ecosysteembenadering is ook geschikt voor een beoordeling op meerdere ruimtelijke schaalniveaus tegelijkertijd. De benadering is door de TCB uigewerkt voor het bodemecosysteem, maar is ruimer toepasbaar. Dat laten TCB en Alterra in deze bijdrage zien

Doel van het onderzoek was inzicht te verkrijgen in de ontwikkelingen van het organische stofgehalte en in het herstel van bodembiodiversiteit na transitie van landbouw naar natuur. Van enkele transitiegebieden werden met beschikbare bodemkundige gegevens over een 30-jarige periode verbanden gelegd tussen organische stof en de bodemzuurgraad en parameters die de kwaliteit van de organische stof typeren. Aanvullend werd bodembiologisch onderzoek uitgevoerd aan organismen uit verschillende trofische niveaus van het bodemvoedselweb.

Voor een duurzame landbouw is minder afhankelijkheid gewenst van chemische gewasbescherming en kunstmest. Als deze middelen minder mogen worden gebruikt, dan wordt de rol van het bodemleven in de nutriëntenlevering groter.