Search

[No Abstract Available]

[No Abstract Available]

[No Abstract Available]

İslam, Hıristiyan ve Yahudi dünyası için son derece önemli olan Endülüs tarihi, Americo Castro'nun 1948 yılında bir arada yaşamak anlamında ortaya koymuş olduğu "convivencia" terimi ile, Avrupa'da önemli bir noktaya ulaşmıştır. Ancak terimin ortaya çıkması ile, yapılmış olan pek çok çalışmada bir altın çağ ya da tam tersi bir arada yaşama ortamının yanlışlandığı mitolojik bir çağ perspektifleri çoğunlukla hâkim olmaya başlamıştır. Son yıllarda farklı kaynaklarda bahsettiğimiz perspektiflerin ötesine geçmek üzere çalışmalar yapılmış olsada, fark ettiğimiz, tek boyutlu bir bakış açısı ile ilerlenmiş olduğudur. Bu noktada ilk olarak tezimizde Endülüs'ün Emevi hanedanının sonuna kadar olan siyasi süreç ele alınarak konunun daha iyi anlaşılması amaçlanmıştır. Ardından convivencia kavramı ve Endülüs'teki kaos olayları çok boyutlu bir şekilde analiz edilerek mevzubahis çalışmalara katkı sağlamak amaçlanmıştır. Çalışmamız neticesinde Endülüs Emevi Devletinin bir arada yaşama kavramını pragmatik bir şekilde toplumu kontrol altında tutarak devletin çıkarına kullandığı, altın çağ mı mitoloji mi tartışmasında ne efsanevi bir dönem olduğu ne de sekiz yüz yıllık sorunsuz bir altın çağ olduğu vurgulanmaktadır. Altın çağ kavramının Endülüs'teki tüm toplumlar açısından bakıldığında özünde güçlü birkaç yönetici döneminde ortaya çıktığı ve Yahudiler ile sınırlı kaldığı görülmüştür. Son olarak da kaos olaylarının bir arada yaşama kavramını etkilediği ve bu olaylara sebep unsurun ise Arap asabiyeti ve ülkede tetiklediği zincirleme reaksiyonlar olduğu sonucuna varılmıştır., The history of Andalusia, which is very important for the Islamic world reached an important point in Europe also with the convivencia period coined by Americo Castro which means coexistence. However, with the emergence of the convivencia period two perspectives emerged in the scholarly studies. A golden age and a mythological age which began to predominate most of the studies we encountered. Although studies in recent years go beyond the perspectives mentioned in different sources have been carried out, we have noticed that progress has been made with a one-dimensional perspective. At this point, our thesis, aimes to better understand our subject by considering the political process of Andalusia until the end of the Umayyad dynasty. Then, the concept of convivencia and the events of chaos in Andalusia were analyzed in a multidimensional way and it was aimed to fill in the missing places in the aforementioned studies. As a result of our study, it has been determined that the al-Andalus used the concept of coexistence pragmatically for the benefit of the state by keeping the society under control and that there was neither a legendary an eight-hundred-year trouble-free golden age period nor a mythological period to debate. When the concept of the golden age is considered for all societies in Andalusia, it is seen that it emerged in the era of a few powerful rulers and the term remained exclusively for the Jews. Finally, it was concluded that the events of chaos affected the concept of coexistence and the factor that caused these events was the Arab tribalism and the chain reactions it triggered in the country.

This thesis study deals with a series of rebellions that broke out in Western Anatolia and Southern Balkans in 1416 by focusing on the complex nature of the state, religion and societal relations. In this respect, the 1416 Revolt of Sheikh Bedreddin offers a very productive framework in terms of understanding religion, culture and state relations. Naturally, the claim of understanding mentioned here should include that the event in question first requires a multifaceted evaluation. The 1416 Revolts, which took place on a state order that has not yet been fully institutionalized and a social structure reminiscent of a mosaic of identities, makes it necessary to make inferences far beyond the individual-based judgmental view that classical Ottoman historical sources constantly emphasize and the romantic Bedreddin readings that started with Nazım Hikmet in the Republic period. Therefore, this study will try to go deeper into social events by adopting a methodological approach at first hand. Yet, as could be seen in the main text, it is not easy to make a clear distinction between the religious and the political, between the pile of accidental events and the conscious social protests. In some cases, such intertwinements, which are thought to be gone beyond, might constitute the basis of explaining social events. However, I propose to read the aforementioned incident by placing it on a line of historical perpetuity, through appropriate examples of comparison. The origins of the Safavid Iran State or the Babai Revolts will be the examples that is going to be frequently mentioned as a touchstone in this context. Thus, in the case of the pre-modern period, we will be able to see more easily that Sufistic distinctive structures were also directly part of political organizations., Bu tez çalışması, 1416 tarihinde Batı Anadolu ve Güney Balkanlar'da patlak veren bir dizi isyanı devlet, din ve toplum ilişkilerinin karmaşık sarmalına odaklanarak ele almaktadır. Bu yönüyle Şeyh Bedreddin İsyanı din, kültür ve devlet ilişkilerini anlamak bakımından oldukça verimli bir çerçeve sunmaktadır. Elbette burada bahsedilen anlama iddiası, bahsi geçen hadisenin öncelikle çok yönlü bir değerlendirme gerektirdiğini içermelidir. Henüz tam anlamıyla kurumsallaşamamış bir devlet düzeni ve adeta kimlikler mozaiğini anımsatan bir toplumsal yapı üzerinde gerçekleşen 1416 İsyanları, klasik Osmanlı tarih kaynaklarının sürekli olarak vurguladığı bireysel temelli yargılayıcı bakışın ve Cumhuriyet döneminde Nazım Hikmet ile başlayan ideolojik ve romantik Bedreddin okumalarının çok ötesinde çıkarımlar yapmayı gerekli kılmaktadır. Dolayısıyla bu çalışma ilk elden, metodolojik bir tutum benimseyerek sosyal hadiselerin zeminine inmeyi teklif edecektir. Zira ana metinde görüleceği üzere dini olanla siyasi olanın, tesadüfi hadiseler yığınıyla bilinçli toplumsal karşı çıkışların arasında net bir ayrım yapmak hiçte kolay değildir. Bazı durumlarda ise, aşılması gerektiği düşünülen bu tür iç içe geçişler, sosyal olayları açıklayabilmenin esasını teşkil edebilmektedir. Bununla birlikte uygun karşılaştırma örnekleri üzerinden, bahsi geçen hadiseyi bir tarihsel süreklilik hattına oturtarak okumayı teklif ediyorum. Babai İsyanı ya da Safevi Devleti'nin kökenleri konusu bu bağlamda mihenk taşı niteliğinde sıkça anılacak örnekler durumunda olacaktır. Böylece sufi veya sufi-meşrep yapıların modern- öncesi dönem söz konusu olduğunda, aynı zamanda doğrudan politik organizasyonların bir parçası haline geldiğini daha kolay görebileceğiz.

This thesis study deals with a series of rebellions that broke out in Western Anatolia and Southern Balkans in 1416 by focusing on the complex nature of the state, religion and societal relations. In this respect, the 1416 Revolt of Sheikh Bedreddin offers a very productive framework in terms of understanding religion, culture and state relations. Naturally, the claim of understanding mentioned here should include that the event in question first requires a multifaceted evaluation. The 1416 Revolts, which took place on a state order that has not yet been fully institutionalized and a social structure reminiscent of a mosaic of identities, makes it necessary to make inferences far beyond the individual-based judgmental view that classical Ottoman historical sources constantly emphasize and the romantic Bedreddin readings that started with Nazım Hikmet in the Republic period. Therefore, this study will try to go deeper into social events by adopting a methodological approach at first hand. Yet, as could be seen in the main text, it is not easy to make a clear distinction between the religious and the political, between the pile of accidental events and the conscious social protests. In some cases, such intertwinements, which are thought to be gone beyond, might constitute the basis of explaining social events. However, I propose to read the aforementioned incident by placing it on a line of historical perpetuity, through appropriate examples of comparison. The origins of the Safavid Iran State or the Babai Revolts will be the examples that is going to be frequently mentioned as a touchstone in this context. Thus, in the case of the pre-modern period, we will be able to see more easily that Sufistic distinctive structures were also directly part of political organizations., Bu tez çalışması, 1416 tarihinde Batı Anadolu ve Güney Balkanlar'da patlak veren bir dizi isyanı devlet, din ve toplum ilişkilerinin karmaşık sarmalına odaklanarak ele almaktadır. Bu yönüyle Şeyh Bedreddin İsyanı din, kültür ve devlet ilişkilerini anlamak bakımından oldukça verimli bir çerçeve sunmaktadır. Elbette burada bahsedilen anlama iddiası, bahsi geçen hadisenin öncelikle çok yönlü bir değerlendirme gerektirdiğini içermelidir. Henüz tam anlamıyla kurumsallaşamamış bir devlet düzeni ve adeta kimlikler mozaiğini anımsatan bir toplumsal yapı üzerinde gerçekleşen 1416 İsyanları, klasik Osmanlı tarih kaynaklarının sürekli olarak vurguladığı bireysel temelli yargılayıcı bakışın ve Cumhuriyet döneminde Nazım Hikmet ile başlayan ideolojik ve romantik Bedreddin okumalarının çok ötesinde çıkarımlar yapmayı gerekli kılmaktadır. Dolayısıyla bu çalışma ilk elden, metodolojik bir tutum benimseyerek sosyal hadiselerin zeminine inmeyi teklif edecektir. Zira ana metinde görüleceği üzere dini olanla siyasi olanın, tesadüfi hadiseler yığınıyla bilinçli toplumsal karşı çıkışların arasında net bir ayrım yapmak hiçte kolay değildir. Bazı durumlarda ise, aşılması gerektiği düşünülen bu tür iç içe geçişler, sosyal olayları açıklayabilmenin esasını teşkil edebilmektedir. Bununla birlikte uygun karşılaştırma örnekleri üzerinden, bahsi geçen hadiseyi bir tarihsel süreklilik hattına oturtarak okumayı teklif ediyorum. Babai İsyanı ya da Safevi Devleti'nin kökenleri konusu bu bağlamda mihenk taşı niteliğinde sıkça anılacak örnekler durumunda olacaktır. Böylece sufi veya sufi-meşrep yapıların modern- öncesi dönem söz konusu olduğunda, aynı zamanda doğrudan politik organizasyonların bir parçası haline geldiğini daha kolay görebileceğiz.

İslam, Hıristiyan ve Yahudi dünyası için son derece önemli olan Endülüs tarihi, Americo Castro'nun 1948 yılında bir arada yaşamak anlamında ortaya koymuş olduğu "convivencia" terimi ile, Avrupa'da önemli bir noktaya ulaşmıştır. Ancak terimin ortaya çıkması ile, yapılmış olan pek çok çalışmada bir altın çağ ya da tam tersi bir arada yaşama ortamının yanlışlandığı mitolojik bir çağ perspektifleri çoğunlukla hâkim olmaya başlamıştır. Son yıllarda farklı kaynaklarda bahsettiğimiz perspektiflerin ötesine geçmek üzere çalışmalar yapılmış olsada, fark ettiğimiz, tek boyutlu bir bakış açısı ile ilerlenmiş olduğudur. Bu noktada ilk olarak tezimizde Endülüs'ün Emevi hanedanının sonuna kadar olan siyasi süreç ele alınarak konunun daha iyi anlaşılması amaçlanmıştır. Ardından convivencia kavramı ve Endülüs'teki kaos olayları çok boyutlu bir şekilde analiz edilerek mevzubahis çalışmalara katkı sağlamak amaçlanmıştır. Çalışmamız neticesinde Endülüs Emevi Devletinin bir arada yaşama kavramını pragmatik bir şekilde toplumu kontrol altında tutarak devletin çıkarına kullandığı, altın çağ mı mitoloji mi tartışmasında ne efsanevi bir dönem olduğu ne de sekiz yüz yıllık sorunsuz bir altın çağ olduğu vurgulanmaktadır. Altın çağ kavramının Endülüs'teki tüm toplumlar açısından bakıldığında özünde güçlü birkaç yönetici döneminde ortaya çıktığı ve Yahudiler ile sınırlı kaldığı görülmüştür. Son olarak da kaos olaylarının bir arada yaşama kavramını etkilediği ve bu olaylara sebep unsurun ise Arap asabiyeti ve ülkede tetiklediği zincirleme reaksiyonlar olduğu sonucuna varılmıştır., The history of Andalusia, which is very important for the Islamic world reached an important point in Europe also with the convivencia period coined by Americo Castro which means coexistence. However, with the emergence of the convivencia period two perspectives emerged in the scholarly studies. A golden age and a mythological age which began to predominate most of the studies we encountered. Although studies in recent years go beyond the perspectives mentioned in different sources have been carried out, we have noticed that progress has been made with a one-dimensional perspective. At this point, our thesis, aimes to better understand our subject by considering the political process of Andalusia until the end of the Umayyad dynasty. Then, the concept of convivencia and the events of chaos in Andalusia were analyzed in a multidimensional way and it was aimed to fill in the missing places in the aforementioned studies. As a result of our study, it has been determined that the al-Andalus used the concept of coexistence pragmatically for the benefit of the state by keeping the society under control and that there was neither a legendary an eight-hundred-year trouble-free golden age period nor a mythological period to debate. When the concept of the golden age is considered for all societies in Andalusia, it is seen that it emerged in the era of a few powerful rulers and the term remained exclusively for the Jews. Finally, it was concluded that the events of chaos affected the concept of coexistence and the factor that caused these events was the Arab tribalism and the chain reactions it triggered in the country.

The Ibn Arabian thought has begun to penetrate the educational activities of the Ottoman madrasas with a genuine interpretation since Davud-i Kayseri was deliberatively appointed by Orhan Gazi in 1331 to the Madrasa of Iznik. The graduates of this madrasa introduced the understanding of Ibn Arabi in the tradition of Ottoman education and administration, through respectively the mudarris and the bureaucrats. The appointment of Kayseri to the Madrasa of Iznik demonstrates as a historical reality how there was a strong continuity in the understanding of Ibn Arabi in Anatolia since the times of Seljukids of Rum when Sadraddin Konavi established his school. The other demonstration of this historical reality was in the tradition of Ottoman Sufism which lived for centuries without any loss. The Ottoman Sufis were always Ibn Arabian. This three-dimensional Ibn Arabian- Akbarian- tradition has found a place in the mindset of the Ottoman sultans, Yavuz Sultan Selim, Kanuni Sulayman, and Murad III. On the other hand, the sheikulislams like Ibn Kernal and Ebussuud reinforced this Akbarian tradition through their fatwas. This tradition has created an uninterrupted impact area in the intellectual, scientific, and artistic life of the Ottomans. In the end, the Ottoman Empire has become an Ibn Arabian state, which was not seen before in history. This Akbarian understanding continued until the end of the Empire for good. This article is about that important phenomenon.

The Ibn Arabian thought has begun to penetrate the educational activities of the Ottoman madrasas with a genuine interpretation since Davud-i Kayseri was deliberatively appointed by Orhan Gazi in 1331 to the Madrasa of Iznik. The graduates of this madrasa introduced the understanding of Ibn Arabi in the tradition of Ottoman education and administration, through respectively the mudarris and the bureaucrats. The appointment of Kayseri to the Madrasa of Iznik demonstrates as a historical reality how there was a strong continuity in the understanding of Ibn Arabi in Anatolia since the times of Seljukids of Rum when Sadraddin Konavi established his school. The other demonstration of this historical reality was in the tradition of Ottoman Sufism which lived for centuries without any loss. The Ottoman Sufis were always Ibn Arabian. This three-dimensional Ibn Arabian- Akbarian- tradition has found a place in the mindset of the Ottoman sultans, Yavuz Sultan Selim, Kanuni Sulayman, and Murad III. On the other hand, the sheikulislams like Ibn Kernal and Ebussuud reinforced this Akbarian tradition through their fatwas. This tradition has created an uninterrupted impact area in the intellectual, scientific, and artistic life of the Ottomans. In the end, the Ottoman Empire has become an Ibn Arabian state, which was not seen before in history. This Akbarian understanding continued until the end of the Empire for good. This article is about that important phenomenon.

YÖK Tez No: 659902, In what kind of environment and with which interdependent expectations did the Ottoman central government ulamâ and the sûfîyye establish relations? How are the results of these relations reflected in the social life? This study aims to contribute to the relations of the Ottoman central administration with the ulamâ and the sûfîyye by trying to reveal answers for the questions raised within the scope of the period starting from the foundation years of the state to the end of the reign of Mehmed the Second. The reason for the limiting time period of the subject to the end of the reign of Fatih is that some developments in this period were important turning points in terms of the related issues. Within the scope of the study, firstly, a general evaluation of the main sources of the subject and modern research are addressed. In the introduction part, what kind of relations the ulamâ and the sûfîyye between political authorities had in the pre-Ottoman period is examined. The following chapters focus on the consequences of the Ottoman central government, along with the relations it established with the ulamâ and the sûfîyye, and the dimensions reflected in the social life. In the fourth part, the relations between the ulamâ and the sûfîyye are discussed, with an effort to show how their relationship were with the Ottoman central administration and their reflection on the society. In the conclusion part, general remarks on the research topic has been made. To put it briefly, during this period, the Ottoman administration tried to establish close relations with the ulamâ and the sûfîyye, and did not ignore them due to their spiritual influence over the people, unless they were perceived/emerged as a threat to the authority. Primarily, these close relations provided the administration with legitimacy in the eyes of society and in return, the ulamâ and the sûfîyye gained freedom in their ways of life and rituals and attained various material opportunities., Osmanlı merkezî yönetimi-ulemâ ve sûfîyye ne tarz bir ortamda hangi karşılıklı beklentilerle nasıl bir ilişki kurmuşlardır? Bu ilişkilerin sonuçları toplum hayatına nasıl yansımıştır? Bu çalışma, Osmanlı merkezî yönetiminin ulemâ ve sûfîyye ile ilişkilerine devletin kuruluş yıllarından başlayarak II. Mehmed döneminin sonlarına kadarki zaman aralığı kapsamında özellikle dillendirilen sorulara kendince cevap aramaya gayret ederek katkı sağlamayı amaçlamaktadır. Konunun Fatih döneminin sonuyla sınırlanmasının sebebi, bu devirde yaşanan bazı gelişmelerin konumuz itibariyle mühim kırılma noktaları olmalarıdır. Çalışma kapsamında öncelikle konunun temel kaynaklarının ve modern araştırmaların genel bir değerlendirmesi yapılmış, girişte ulemâ ve sûfîyyenin Osmanlı öncesi dönemde siyasal otoritelerle ilişkilerinin nasıl olduğu anlatılmaya çalışılmıştır. Sonraki bölümler Osmanlı merkezî yönetiminin, sırasıyla ulemâ ve sûfîyye ile kurduğu ilişkilere ve bunların sosyal hayata yansıyan boyutlarıyla beraber sonuçlarına odaklanmaktadır. Dördüncü bölümde ulemâ ve sûfîyyenin birbirleriyle ilişkileri, Osmanlı merkezî yönetimiyle kurdukları münasebetlere ve topluma yansımalarının neler olduğu gösterilmeye gayret edilerek ele alınmıştır. Sonuç bölümündeyse genel bir değerlendirme yapılmıştır. Kısaca ifade edilecek olursa bu dönem boyunca Osmanlı idaresi, kendisine bir tehdit algılamadığı sürece, halk üzerindeki manevî nüfuzları sebebiyle göz ardı edemeyeceği ulemâ ve sûfîyye ile yakın ilişkiler kurmaya çalışmıştır. Bu yakın ilişkiler en başta, yönetime toplum nezdinde meşruiyet temin ederken karşılığında ulemâ ve sûfîyye düşünce ve ritüellerinde serbestlik kazanmışlar ve çeşitli maddî imkânlara nail olmuşlardır.

Osmanlıların İslam'la ilişkisinin önemli bir unsuru olan vâizlik tarihçiler tarafından ihmal edilen, genellikle ilahiyat kökenli araştırmacılar tarafından vâizlerin siyaset ve toplum üzerindeki tesirlerine yönelik değerlendirmelere çok fazla girişilmeden incelenen bir konu olagelmiştir. Bu husustaki eksikliklerin giderilmesine katkı sunmayı amaç edinen bu çalışma, devlet, toplum ve din arasında aracı bir rol üstlenen vâizlerin Osmanlı toplumu üzerindeki etkisini, vâizlik mesleğinin temel hususiyetlerini ve vâizlerin etkili figürler olarak öne çıktıkları çeşitli olayları ortaya koyarak genel bir erken modern dönem Osmanlı vâizliği portresi çizmeyi hedeflemektedir. Tezde öncelikle vaaz faaliyetleriyle ilgili kavramlar ele alınmış, bunların İslam'ın tarihsel seyri içerisinde geçirdiği değişim ve Osmanlılara ne surette intikal ettiği hakkında değerlendirmelerde bulunulmuştur. Osmanlı vâizliği, İslam vâizlik geleneğinin bir parçası olarak geliştiğinden Hz. Muhammed'den başlayıp Abbasilere ve Osmanlı öncesi Müslüman-Türk toplumlarına kadarki süreçte vâizliğin gelişimi ayrıca incelenmiştir. Tezin üçüncü ve dördüncü bölümlerinde, Osmanlılarda vâizlik mesleğinin gelişimi ve kurumlaşması meseleleri irdelenmiştir. Beşinci bölümde, vaazın dini, toplumsal ve siyasal hadiselerdeki rolüne ve işlevlerine değinilmiştir. Sonuç bölümünde ise tezin özet olarak ortaya ne koymaya çalıştığı belirtilmiştir., Preaching, being an important element of the Ottomans' relationship with Islam, has been a subject neglected by historians, often studied by researchers of theological origins, without much consideration of the preachers' impacts on politics and society. This study intends to contribute to overcoming the deficiencies regarding this matter. It aims to draw a general early modern Ottoman preaching portrait by revealing the influence of preachers, who played an intermediary role between the state, society, and religion on the Ottoman society, the basic features of the preaching profession and the several events in which preachers stand out as efficient figures. In this thesis, firstly, the terms related to preaching activities are discussed, and then the inferences about the changes these notions and how they passed to the Ottomans are evaluated in the historical journey of Islam. Because of the Ottoman preaching developed as part of the Islamic preaching tradition, the development of religious ministry starting from Muhammed to the Abbasids and pre-Ottoman Muslim-Turkish societies is also analyzed. In the third and fourth chapters of the thesis, the issues of the development and institutionalization of the preaching profession in the Ottomans are discussed. In the fifth chapter, the role and functions of the preaching in religious, social, and political events are addressed. In the conclusion part, what the thesis tries to put forward is summarized.

Aşağıdaki makalede Türkiye İslam tarihçiliğinin başlıca ne gibi zihniyet, yaklaşım ve yöntem problemlerine sahip olduğu konusunda bazı kişisel gözlemlerimiz ve fikirlerimiz ifade edilmiştir. Makalenin sorunsalı Türkiye İslam tarihçiliğinin Dünya İslam tarihçiliği içindeki yerinin henüz referans bir tarihçilik seviyesinde olmadığıdır. Şüphesiz bu durum esas itibariyle bir yanıyla hali hazırdaki Türkiye tarihçiliği ile bağlantılı olmakla beraber, bir yanıyla da bizatihi Türkiye İslam tarihçiliğindeki bazı temel problemlerle ilgili bulunmaktadır. Makalede bu problemler 1- Zihniyet problemleri 2- Metodoloji problemleri olmak üzere iki ana başlık altında detayları ile incelenmiştir. Zihniyet problemi sade İslam Tarihçiliği için değil, –daha önce değişik vesilelerle ve değişik yerlerde vurgulamaya çalıştığımız üzere- genelde Türkiye tarihçiliğinin bütün alanlarına yansıyan bir problemdir. Kısaca vurgulamak gerekirse, Türkiye tarihçiliği hemen her alanda Türk-merkezci bir tarihçiliktir, duygusaldır, savunmacıdır ve kutsallaştırıcıdır. Birilerine göre İslam öncesi Türk tarihi, bir diğerlerine göre İslam tarihi, başka birilerine göre Osmanlı tarihi ve bir başka kesime göre ise Millî Mücadele ve Erken Cumhuriyet dönemi tarihi kutsaldır, asla eleştirilemez. Makale Türkiye tarihçiliğinin, dolayısıyla Türkiye İslam tarihçiliğinin bu zaaflarından kurtulmadığı sürece evrensel boyutta referans bir tarihçilik niteliğini kazanamayacağı tezini savunmaktadır., In the article below, some observations and views of ours are expressed on the mentality, approach and methodology problems of Islamic historiography in Turkey. The argument of the article is that the Islamic historiography in Turkey is not on the level of a reference point within the global Islamic historiography. There is no doubt that such a condition is both connected with the existing Turkish historiography and some fundamental problems of the Islamic historical writing in Turkey. These fundamental problems are examined under two main titles in detail in the article: 1. Problems related to the mentality 2. Methodological problems. The problems related to the mentality are not peculiar to the Islamic historiography, on the contrary they are valid for all the areas of the historical writing in Turkey, as we have tried to stress it on various grounds for various occasions. To express briefly, historical writing in Turkey is a historiography which is Turkish-centered, romantic, defensive and sanctifying in almost all areas. Pre-Islamic Turkish history is sacred for some Turkish historians, while Islamic history is sacred for some others. The same approach is valid Ottoman history, history of the National Struggle period, or history of the Early Republican period, all being considered as areas which cannot be criticized. This article argues that Turkish historiography - and thereby Islamic historiography in Turkey - will not able to gain the character of a reference historiography in a global extent so long as it does not get rid of these faults.

YÖK Tez No: 659902, In what kind of environment and with which interdependent expectations did the Ottoman central government ulamâ and the sûfîyye establish relations? How are the results of these relations reflected in the social life? This study aims to contribute to the relations of the Ottoman central administration with the ulamâ and the sûfîyye by trying to reveal answers for the questions raised within the scope of the period starting from the foundation years of the state to the end of the reign of Mehmed the Second. The reason for the limiting time period of the subject to the end of the reign of Fatih is that some developments in this period were important turning points in terms of the related issues. Within the scope of the study, firstly, a general evaluation of the main sources of the subject and modern research are addressed. In the introduction part, what kind of relations the ulamâ and the sûfîyye between political authorities had in the pre-Ottoman period is examined. The following chapters focus on the consequences of the Ottoman central government, along with the relations it established with the ulamâ and the sûfîyye, and the dimensions reflected in the social life. In the fourth part, the relations between the ulamâ and the sûfîyye are discussed, with an effort to show how their relationship were with the Ottoman central administration and their reflection on the society. In the conclusion part, general remarks on the research topic has been made. To put it briefly, during this period, the Ottoman administration tried to establish close relations with the ulamâ and the sûfîyye, and did not ignore them due to their spiritual influence over the people, unless they were perceived/emerged as a threat to the authority. Primarily, these close relations provided the administration with legitimacy in the eyes of society and in return, the ulamâ and the sûfîyye gained freedom in their ways of life and rituals and attained various material opportunities., Osmanlı merkezî yönetimi-ulemâ ve sûfîyye ne tarz bir ortamda hangi karşılıklı beklentilerle nasıl bir ilişki kurmuşlardır? Bu ilişkilerin sonuçları toplum hayatına nasıl yansımıştır? Bu çalışma, Osmanlı merkezî yönetiminin ulemâ ve sûfîyye ile ilişkilerine devletin kuruluş yıllarından başlayarak II. Mehmed döneminin sonlarına kadarki zaman aralığı kapsamında özellikle dillendirilen sorulara kendince cevap aramaya gayret ederek katkı sağlamayı amaçlamaktadır. Konunun Fatih döneminin sonuyla sınırlanmasının sebebi, bu devirde yaşanan bazı gelişmelerin konumuz itibariyle mühim kırılma noktaları olmalarıdır. Çalışma kapsamında öncelikle konunun temel kaynaklarının ve modern araştırmaların genel bir değerlendirmesi yapılmış, girişte ulemâ ve sûfîyyenin Osmanlı öncesi dönemde siyasal otoritelerle ilişkilerinin nasıl olduğu anlatılmaya çalışılmıştır. Sonraki bölümler Osmanlı merkezî yönetiminin, sırasıyla ulemâ ve sûfîyye ile kurduğu ilişkilere ve bunların sosyal hayata yansıyan boyutlarıyla beraber sonuçlarına odaklanmaktadır. Dördüncü bölümde ulemâ ve sûfîyyenin birbirleriyle ilişkileri, Osmanlı merkezî yönetimiyle kurdukları münasebetlere ve topluma yansımalarının neler olduğu gösterilmeye gayret edilerek ele alınmıştır. Sonuç bölümündeyse genel bir değerlendirme yapılmıştır. Kısaca ifade edilecek olursa bu dönem boyunca Osmanlı idaresi, kendisine bir tehdit algılamadığı sürece, halk üzerindeki manevî nüfuzları sebebiyle göz ardı edemeyeceği ulemâ ve sûfîyye ile yakın ilişkiler kurmaya çalışmıştır. Bu yakın ilişkiler en başta, yönetime toplum nezdinde meşruiyet temin ederken karşılığında ulemâ ve sûfîyye düşünce ve ritüellerinde serbestlik kazanmışlar ve çeşitli maddî imkânlara nail olmuşlardır.

Osmanlıların İslam'la ilişkisinin önemli bir unsuru olan vâizlik tarihçiler tarafından ihmal edilen, genellikle ilahiyat kökenli araştırmacılar tarafından vâizlerin siyaset ve toplum üzerindeki tesirlerine yönelik değerlendirmelere çok fazla girişilmeden incelenen bir konu olagelmiştir. Bu husustaki eksikliklerin giderilmesine katkı sunmayı amaç edinen bu çalışma, devlet, toplum ve din arasında aracı bir rol üstlenen vâizlerin Osmanlı toplumu üzerindeki etkisini, vâizlik mesleğinin temel hususiyetlerini ve vâizlerin etkili figürler olarak öne çıktıkları çeşitli olayları ortaya koyarak genel bir erken modern dönem Osmanlı vâizliği portresi çizmeyi hedeflemektedir. Tezde öncelikle vaaz faaliyetleriyle ilgili kavramlar ele alınmış, bunların İslam'ın tarihsel seyri içerisinde geçirdiği değişim ve Osmanlılara ne surette intikal ettiği hakkında değerlendirmelerde bulunulmuştur. Osmanlı vâizliği, İslam vâizlik geleneğinin bir parçası olarak geliştiğinden Hz. Muhammed'den başlayıp Abbasilere ve Osmanlı öncesi Müslüman-Türk toplumlarına kadarki süreçte vâizliğin gelişimi ayrıca incelenmiştir. Tezin üçüncü ve dördüncü bölümlerinde, Osmanlılarda vâizlik mesleğinin gelişimi ve kurumlaşması meseleleri irdelenmiştir. Beşinci bölümde, vaazın dini, toplumsal ve siyasal hadiselerdeki rolüne ve işlevlerine değinilmiştir. Sonuç bölümünde ise tezin özet olarak ortaya ne koymaya çalıştığı belirtilmiştir., Preaching, being an important element of the Ottomans' relationship with Islam, has been a subject neglected by historians, often studied by researchers of theological origins, without much consideration of the preachers' impacts on politics and society. This study intends to contribute to overcoming the deficiencies regarding this matter. It aims to draw a general early modern Ottoman preaching portrait by revealing the influence of preachers, who played an intermediary role between the state, society, and religion on the Ottoman society, the basic features of the preaching profession and the several events in which preachers stand out as efficient figures. In this thesis, firstly, the terms related to preaching activities are discussed, and then the inferences about the changes these notions and how they passed to the Ottomans are evaluated in the historical journey of Islam. Because of the Ottoman preaching developed as part of the Islamic preaching tradition, the development of religious ministry starting from Muhammed to the Abbasids and pre-Ottoman Muslim-Turkish societies is also analyzed. In the third and fourth chapters of the thesis, the issues of the development and institutionalization of the preaching profession in the Ottomans are discussed. In the fifth chapter, the role and functions of the preaching in religious, social, and political events are addressed. In the conclusion part, what the thesis tries to put forward is summarized.

Aşağıdaki makalede Türkiye İslam tarihçiliğinin başlıca ne gibi zihniyet, yaklaşım ve yöntem problemlerine sahip olduğu konusunda bazı kişisel gözlemlerimiz ve fikirlerimiz ifade edilmiştir. Makalenin sorunsalı Türkiye İslam tarihçiliğinin Dünya İslam tarihçiliği içindeki yerinin henüz referans bir tarihçilik seviyesinde olmadığıdır. Şüphesiz bu durum esas itibariyle bir yanıyla hali hazırdaki Türkiye tarihçiliği ile bağlantılı olmakla beraber, bir yanıyla da bizatihi Türkiye İslam tarihçiliğindeki bazı temel problemlerle ilgili bulunmaktadır. Makalede bu problemler 1- Zihniyet problemleri 2- Metodoloji problemleri olmak üzere iki ana başlık altında detayları ile incelenmiştir. Zihniyet problemi sade İslam Tarihçiliği için değil, –daha önce değişik vesilelerle ve değişik yerlerde vurgulamaya çalıştığımız üzere- genelde Türkiye tarihçiliğinin bütün alanlarına yansıyan bir problemdir. Kısaca vurgulamak gerekirse, Türkiye tarihçiliği hemen her alanda Türk-merkezci bir tarihçiliktir, duygusaldır, savunmacıdır ve kutsallaştırıcıdır. Birilerine göre İslam öncesi Türk tarihi, bir diğerlerine göre İslam tarihi, başka birilerine göre Osmanlı tarihi ve bir başka kesime göre ise Millî Mücadele ve Erken Cumhuriyet dönemi tarihi kutsaldır, asla eleştirilemez. Makale Türkiye tarihçiliğinin, dolayısıyla Türkiye İslam tarihçiliğinin bu zaaflarından kurtulmadığı sürece evrensel boyutta referans bir tarihçilik niteliğini kazanamayacağı tezini savunmaktadır., In the article below, some observations and views of ours are expressed on the mentality, approach and methodology problems of Islamic historiography in Turkey. The argument of the article is that the Islamic historiography in Turkey is not on the level of a reference point within the global Islamic historiography. There is no doubt that such a condition is both connected with the existing Turkish historiography and some fundamental problems of the Islamic historical writing in Turkey. These fundamental problems are examined under two main titles in detail in the article: 1. Problems related to the mentality 2. Methodological problems. The problems related to the mentality are not peculiar to the Islamic historiography, on the contrary they are valid for all the areas of the historical writing in Turkey, as we have tried to stress it on various grounds for various occasions. To express briefly, historical writing in Turkey is a historiography which is Turkish-centered, romantic, defensive and sanctifying in almost all areas. Pre-Islamic Turkish history is sacred for some Turkish historians, while Islamic history is sacred for some others. The same approach is valid Ottoman history, history of the National Struggle period, or history of the Early Republican period, all being considered as areas which cannot be criticized. This article argues that Turkish historiography - and thereby Islamic historiography in Turkey - will not able to gain the character of a reference historiography in a global extent so long as it does not get rid of these faults.

İslam toplumlarında Hızır oldukça yaygın, köklü ve etkili bir külttür. Öyle ki tarih boyunca çeşitli kültür ve inançlarda, insanlar tarafından bu ölçüde anılan ve kültürel uygulamalara bu kadar işlemiş bir kişiliğe çok az rastlanır. Halk inançlarında ab-ı hayattan içerek ölümsüzlük mertebesine erişen Hızır, bütün ümit ve çarelerin tükendiği durumlarda yardıma çağırılan ve çağırıldığında mutlaka geleceğine inanılan semavi bir kurtarıcıdır. “Kul sıkışmayınca Hızır yetişmez” benzeri deyişler bu inanışın bir ifadesidir. Bu kurtarıcı farklı kültürlerde farklı isimlerle anılır, ancak Türk inançlarında en çok Hızır, İlyas ya da iki karakterin özelliklerini kendinde birleştirmiş şekilde Hızır-İlyas olarak geçer. Hıdrellez ve Hızır Nebî gibi özel günler onun için kutlanır; şifa, bereket ve bolluk ondan talep edilir. Peygamberlere bile lütfedilmemiş ölümsüzlük mertebesine sahip olması, Hızır’ın inanışlardaki kudretine dair bir ipucudur. Ahmet Yaşar Ocak’ın elinizdeki kitabı bize bu konuya dair en kapsamlı araştırmalardan birini sunuyor. Kitapta Türk-İslam inançlarında Hızır veya Hızır-İlyas kültünün ilahiyat, tasavvuf, folklor ve edebiyat kaynaklarına dayanan genel bir tahlilini bulacaksınız.

İslam toplumlarında Hızır oldukça yaygın, köklü ve etkili bir külttür. Öyle ki tarih boyunca çeşitli kültür ve inançlarda, insanlar tarafından bu ölçüde anılan ve kültürel uygulamalara bu kadar işlemiş bir kişiliğe çok az rastlanır. Halk inançlarında ab-ı hayattan içerek ölümsüzlük mertebesine erişen Hızır, bütün ümit ve çarelerin tükendiği durumlarda yardıma çağırılan ve çağırıldığında mutlaka geleceğine inanılan semavi bir kurtarıcıdır. “Kul sıkışmayınca Hızır yetişmez” benzeri deyişler bu inanışın bir ifadesidir. Bu kurtarıcı farklı kültürlerde farklı isimlerle anılır, ancak Türk inançlarında en çok Hızır, İlyas ya da iki karakterin özelliklerini kendinde birleştirmiş şekilde Hızır-İlyas olarak geçer. Hıdrellez ve Hızır Nebî gibi özel günler onun için kutlanır; şifa, bereket ve bolluk ondan talep edilir. Peygamberlere bile lütfedilmemiş ölümsüzlük mertebesine sahip olması, Hızır’ın inanışlardaki kudretine dair bir ipucudur. Ahmet Yaşar Ocak’ın elinizdeki kitabı bize bu konuya dair en kapsamlı araştırmalardan birini sunuyor. Kitapta Türk-İslam inançlarında Hızır veya Hızır-İlyas kültünün ilahiyat, tasavvuf, folklor ve edebiyat kaynaklarına dayanan genel bir tahlilini bulacaksınız.